Nederland was bekend
Datum van aanval op
Ook het Faticaa had gewaarschuwd
MOET EEN JOURNALIST ZIJN
BRON NOEMEN?
"r^üs.
EERSTE SLAG KWAM VAN DE
ANDERE ZUDE
DIE
wereld
Gruwelen bij SS-Jagdkommando
Nord-West
Langstraatse Schoenenindustrie
in zorgen
S'•ssW-2S*. *xr,s.'
De Lente is winters begonnen
r
Ambaclitsonderwijs
V rachtenstrijd India-route
Sumatra gaat
confereren
Benelux-perihelen en prijsvoorschriften
„Operatie vliegden
geslaagd
Pater Lector ir. Pius
Kok O.P. f
De parlementaire
enquête
MAANDAG 21 MAART 1949
PAGINA 5
federatie van Ned. Journalisten
stelt beroepsgeheim aan de orde
Voorbereidende cursus gewenst
HOLLANDSE LIJN BLEEF
ANTWOORD NIET SCHULDIG
BRONSGIETERIJ TE ARNHEM
UITGEBRAND
ADMIRAAL SOMERVILLE
OVERLEDEN
ANTI-FASCISTISCHE REL
IN LONDEN
DOOR OPLEIDING ONTDAAN
VAN ALLE MOREEL GEVOEL
POLEN KOOPT THEE
Geleide" vernielzucht
Moderator „St. Franciscus
Xaverius" te Wageningen
OP NAAR HET AVONTUUR?
JAARVERGADERING KATH.
NED. JOURNALISTENKRING
OLIEPRODUCTIE TE
SCHOONEBEËK
De productie vsn ruwe aardolie te
Schoonebeek in Drente bedroeg b.ykens
een voorlopige opgave van het
Februari 48.131 ton tegen 50.884 ton in
Januari. De totale aardolie-productie m
1948 was groot 495.541 ton. vergeleken
met 2)2 693 ton in 1947.
I
Men kan de journalisten vaa
verwijten, als men dat w", ar_
ze hechten aan een bijna eer
dige oud-vaderlandse t-dUm kan hun
toch „iet betwist namiddag uit
uitgerekend df Zaieiu s
WgSw nmmer van een dag waarop
r! J I*nclse journalisten, verenigd
in Kath. Ned. Journalisten Kring
en de Ned. Journalisten Kring, zicli
eerst in huishoudelijke vergaderingen
hadden beraden over allerlei interne
.verenigingskwestie..
Te half vier kwam een zeer groot ge
zelschap bijeen in een der zalen van
Den Hout te Den Haag, om de uit-
eenzetting te volgen van prof. mr j. C.
van Oven en van mr. A. Stempels over
het verschoningsrecht van de journalist.
Dit probleem is juist de laatste tijd zeer
actueel geworden door de verschillende
rechtsgedingen die naar aanleiding hier
van plaats gehad hebben.
Prof. Van Oven dan acht deze kwestie
principieel zeer belangrijk. In de prac-
tyk wordt het journalistieke beroepsge
heim feite ijs erkend, doch principieel
afgewezen. Er bestaat dus geen absoluut
beroepsgeheim voor journalisten. Bij be
schouwing van het vraagstuk of aan de
journalist beroepsgeheim moet worden
toegekend, moeten de belangen, die
daardoor geschaad worden, afgewogen
•worden tegen de belangen, die daardoor
bevorderd worden. In het ene geval zou
den misdrijven ongestraft gepleegd kun
nen worden. Anderzijds moet de journa
list zonder persoonlijk gevaar misstan
den kunnen ontsluieren, Prof. Van Oven
acht het absolute beroepsgeheim voor
b® journalist dan alleen aanvaardbaai
indien zijn intellectuele en morele be
trouwbaarheid op hoog peil staat. Slechts
aan een hoogstaande pers kan het ver
schoningsrecht worden toevertrouwd.
Dan zou het bezwaar werkelijk zeer ge
ring zijn. Indien een journalist met een
sterk verantwoordelijkheidsbeset na
grondig en onpartijdig onderzoek tot het
Oven, dat het hem niet bekend was, dat
ergens ter wereld het verschoningsrecht
voor journalisten wel erkend werd.
Het toeval wil, dat „Newsweek", bet
Amerikaanse weekblad, dat ook een
Europese uitgave heeft, juist in het
nummer van heden, 21 Maart, dit punt
aanraakt in de rubriek „The press", on
der het hoofd „Off the record". Ook in
Amerika menen de journalisten, dat het
beroepsgeheim hun toekomt: „Het on
belemmerd openhouden van de buizen
der informaties is bijna een heilige code
in ons vak", zo wordt het karakteristiek
uitgedrukt. Verder wordt meegedeeld,
dat elf staten der V. S., waaronder Ma
ryland, de journalisten hetzelfde bescher
mende recht geven als aan doktoren en
geestelijken. 'n Columnist in een der
bladen zei er dit van: „Laten ze ons
maar in de bak stoppen, dan hebben we
in ieder geval een goed verhaal".
In het rapport van de commissie van
onderzoek betreffende het lager nijver
heidsonderwijs voor jongens, die in 1947
door de minister van Onderwijs Kunsten
en Wetenschappen is ingesteld, wordt
het nodig geacht aan de ambachtsschool
een voorbereidende cursus van een jaar
te verbinden. Het doel is om hierdoor een
betere voorbereiding te geven op de tech
nische leerstof terwijl tevens grote aan
dacht besteed kan worden aan een juiste
beroepskeuze. De duur van de ambachts
school na het voorbereidende jaar blijft
gesteld op 2 jaar.
De commissie is van oordeel, dat het
aanbeveling verdient te streven naar
uniformiteit in het eindexamen, waar
door het eindexamen van de ambachts
school een landelijke betekenis zal kun
nen krijgen..
Ten aanzien van het nijverheidsonder
wijs voor schippers is de commissie van
oordeel, dat het in het belang van de
schippers en de positie van Nederland
in de binnenvaart is een diploma voor de
binnenvaart voor hen verplicht te stellen.
Naar aanleiding van de plannen om de
film in dienst te stellen van het onderwijs
en door middel van de bioscoop de kin
deren b.v. de grondbeginselen van het re
kenen bij te brengen, heeft de heer R.
Olprent de wereldberoemde producent
van de eerste Nederlandse Bach-film ir.
kleuren, voorlopige titel „Zingende Zie
len" tijdens een persconferentie in
Hotel Veel verklaard:
„Het is duidelijk, dat een saaie film
over een groentehandelaar, die acht ap
pels aftelt, er negen aan toevoegt en dan
triomfantelijk uitroept: „Zeventien!" de
kinderen niet lang zal kunnen boeien.
Meer in de lijn van de moderne smaak
zou een film zijn over een rijke bankier
die zijn cliënten zegt: „Tweemaal twee is
acht". Detectives van de Geheime Politie
houden een razzia op de bank en onder
werpen de bankier aan een derde-graad-
verhoor, die, na vier inspecteurs te heb
ben neergeschoten, door zijn oude moeder
wordt overgehaald om te bekennen, dat
tweemaal twee vier is.
Dit zou men terecht „factuële pictur:-
satie" kunnen noemen. Bovendien is het
een boeiend verhaal met een gezonde mo
raai".
De Ver. Nederl. Scheepvaartmij. heeft
een uiteenzetting gegeven over het ont
staan van de vrachtenstrijd op de India-
route. De voornaamste punten hiervan
laten wij hieronder volgen:
De Holland-Bombay-Karachi Lijn/
Holland-Bengalen-Burma Lijn van de
Ver. Ned. Scheepvaartmij is meer dan
25 jaar aangesloten geweest bij de scheep
vaart Conferences, die de vaart tussen
Europa en India/Pakistan reguleren.
Het voornaamste punt van het huidige
geschil is, dat in de uitgaande vaart door
de buitenlandse Conference Rederijen de
Noord-Continentale havens, d.w.z. de Ant
werpen/Hamburg range, (Nederlandse
havens, Antwerpen, Bremen, Hamburg»,
waar de HBKL/HBBL uitsluitend haar
living" vinden moet, beschouwd worden
ontsluieren vsn een geheim, waardoor ais het jachtgebied voor iedereen, waarbij
vnrir ric> „pmeenschap kan wor-ri) geen rekening wensen te houden met
J overgaat, de achteruitgang van het ladingaanbod
oen voorkomen of t*srste [n dezo hav®ns5vergeleken met de toe.
dan mag hu geen p f Oven stand voor de oorlog, door het wegvallen
pen. Naar t oordeel v van achterland Duitsland en Centraal-
echter biedt althans een de«d van de Ne-- Europa
derlandse pers niet zoa 8 Grote principiële bezwaren heeft de
gen, dat aan alle journalxs gezien d.e Nederlandse Lijn gemaakt tegen toela-
hoogte van morele en intellectuele be- ting van een Deense Lijn op het Noord-
trouwbaarheid, verschoningsrecht kan Continent, welke Lijn voor de oorlog niet
worden toegekend. Men zal de juridi- op India/Pakistan voer, omdat de En-
sche bezwaren, aldus prof. Vaa Oven gelse, Noorse en Zweedse leden van de
Jninnpn ondervangen door het peil van Conferences de Deense Lijn uitsluitend
Journalistiek te verhogen. De pers laadrechten wilden toestaan in Denemar-
mofi het verschoningsrecht dus verdie- ken en °P het Noord-Continent, waar-
het aansnraak on kan mede ZÜ dus hun eiSen gebied volkomen
nen, voordat 2U 62 aanspraak op kan veilig stelden en de Deense concurrentie
maken. hoofdzakelijk afwentelden op de Hol-
ij j landse Lijn, die geen laadrechten in En-
yerschomngtsrecht dringende geiand en Scandinavië had.
De veilige Conference-leden lieten al
nOOa»aun meer dan 2 jaar oogluikend toe, dat de
Mr A Stempels, die de zaak van Deense Lijn aan de vaart deelnam zonder
Journalistieke kant bezag, betoogde, dat nog lid van de Conference te zijn en
in de riraetljk sedert het arrest van de I weigerden de HBKL/HBBL tegen deze
Hoge Baad, die het verschoningsrecht concurrentie te beschermen
voor de journalist niet erkende bij ve- ..In.leder P-^1 „vTd d<V,Holandse
i ajïs» hierin aanleiding haar Conference-con-
len .n^( tract op te zeggen, terwijl sindsdien twee
gaven, een angst ls onts aan de vingers maaj door de Conferences verzocht werd
aan koud water te branden. Deze ver- ^et uittreden uit te stellen, daar men
trouwelijke inlichtingen aldus spr., heb- verwachtte een oplossing voor de moei-
i>en wij nodig, om een situatie la de lijkheden te zullen vinden. Niettemin had
.luiste verhoudingen te kunnen overzien, de Hollandse Lijn echter reeds in Mei
iniormatiM, die niet voor publicatie 1948 van het Conference-Secretariaat de
zijn bestemd, kunnen in hoge mate bij- officiële mededeling ontvangen, dat een
dragen tot juiste weergave van gebeur- nieuwe Conference was opgericht met
tenissen, omdat de „background" de inbegrip van de Deense Lijn.
achtergrond, dan bekend is. De opvat Hiervan werd echter aan afschepers nog
ting, dat de journalist ook zonder ver- «een mededeling gedaan, terwijl ook nog
schoningsrecht zijn taak van het „open- de Conference-tarieven werden berekend
baar maken van feiten" zou kunnen uit-
oefenen, acht mr. Stempels dan ook uit
dien hoofde onjuist. De journalistiek is
essentieel een vertrouwensberoep, dat
het verschoningsrecht niet kan ontbe-
ren.
Volgens mr. Stempels kan de vrije
mening niet gevormd worden, indien e
journalist het moet hebben van mensen,
die hem met de idee aankijken „hoever
kan ik met hem gaan?" Het absolute
verschoningsrecht ls een dringende
noodzaak.
Na deze uiteenzettingen volgde een
levendige discussie, die door de voor
zitter van dit congres, mr. M. Rooy, ge
sloten werd met de opmerking, dat het
hier gaat over de maatschappelijke func
tie van de pers. De pers leeft bij de vrij
heid en de ware vrijheid luistert naar de
wetten. Indien een journalist na een eer
lijke gewetensstrijd overgaat tot onthul
lingen, dan zal hij zich op verschonings
recht moeten kunnen beroepen en niet
door zijn knieën gaan als getuigenis van
hem verlangt wordt.
Teneinde deze kwestie te bestuderen
is door de contactcommissie van de Ver
eniging Nederlandse Dagbladpers en de
Federatie van Nederlandse Journalisten
een juridische commissie ingesteld, wel
ke commissie zal prae-adviseren op wel
ke wijze het streven naar een wettelijke
erkenning van het verschoningsrecht
bevorderd moet worden.
Bij het debat verklaarde prof. Van
De eerste slag kwam van de andere zijde,
toen op 4 Maart 1.1. de mededeling gedaan
werd, dat de Conference op 7 Maart haar
nieuwe samenstelling zou publiceren en
afschepers, op straffe van verloren gaan
van rabatten verbieden zou met de Ne
derlandse Lijn te verschepen. Op 7 Maart
bleek, dat de Conference reeds eigener
beweging tot vrachtverlaging was over
gegaan. De Hollandse Lijn is daarop het
antwoord niet schuldig gebleven.
Vrachtenstrijd India-route
breidt zich uit
De vrachtenstrijd op de Inda route is
nu ook overgeslagen naar Calcutta. Do
leden van de Calcutta Continental Confe
rence hebben een reductie van 10 pet
doorgevoerd op de tarieven van Calcutta
naar Europa, met ingang van 11 Maart,
Deze maatregel volgt op een verlaging
met 10 pet. beneden de vastgestelde ta
rieven door de HollandBengalBurma
Line.
De strijd ontbrandde een week geleden
aan de West kust van India tussen de-
Karma Continental Conference en do
HollandBombayKarachi Line.
Arnhem werd gisteren opgeschrikt door
een brand, waarvan de omvang weliswaar
gering was, maar waarvan de gevolgen
voor de beoefenaar van een oud ambacht
zeer nadelig zijn. Waarschijnlijk door het
springen van een fles Buta-gas ontstond
namelijk brand bij Dick Grosman. die als
Admiraal Sir James Someryille, een van
Engeland's bekendste admiraals tijdens
de jongste oorlog, is gisteren op 66-jarige
leeftijd te Wells (Somerset) overleden.
Admiraal Somerville had van 1940—'42
het commando over de te Gibraltar ge
vestigde vlootmacht „H", die na de val
van Frankrijk de Franse vloot te Oran
buiten gevecht stelde, om te voorkomen,
dat de regering van Vichy de Franse oor
logsbodems aan de Duitsers zou uitleve
ren. Van 1942-'44 voerde de armiraal het
commando over de vlootmacht, die tegen
de Japannezen werd gebruikt en had o.a.
de leiding bij de bekende geallieerde
aanval op Sabang in April 1944.
De Wali Negara van Oost-Sumatra, dr.
Mansur, "heeft op een persconferentie
verklaard: „De enige en uitsluitende
doeleinden van de komende confe.renfie
van Sumatra zijn, 't herstel van het nu
leeds gedurende zeven jaar onderbroken
contact tussen de onderscheidene gebie
den van dit eiland, het leggen van een
hasis voor dit contact, het opnieuw aan
knopen van vriendschapsbanden en het
komen tot nauwere samenwerking in het
belang van de gehele bevolking".
Dr. Mansur legde er de nadruk op, dat
er geen bepaald plan voor de komende
besprekingen bestaat. ,,Wij willen geen
bepaalde punten bespreken, wij willen
alleen maar spreken over alles wat ons
op Sumatra interesseert, over de moeilijk
heden en mogelijkheden, over de rijst
en over het onderwijs, want wij hebben
elkaar nodig om tot groter bloei te ko
men". -
Dr. Mansur ontkende, dat ter confe
rentie speciale politieke problemen be
handeld zouden worden. Een geopperde
veronderstelling, dat de vorming van
een overkoepelend lichaam voor geheel
Sumatra het resultaat van de conferen
tie zou moeten zijn, noemde hij „prae-
matuur". „Wie weet vloeit er iets der
gelijks uit voort, wij zouden zulks toe
juichen, maar bepaald doel van de con
ferentie is dit niet".
(Van onze weerkundige medewerker).
Aan het weer is het niet te zien, dat de lente gisteravond om 11 minuten voor
12 is begonnen, toen de zon het lentepunt passeerde, waarmee wij dus de
winter uit en een van de mooiste jaargetijden in zijn gestapt. De laatste
winternacht heeft nog heel wat koude op zijn geweten. In Twente vroor het
5 graden en ook de andere delen van het land, met uitzondering van de
Waddeneilanden, hadden een voor deze tijd van het jaar zware nacht
vorst. Ook overdag bleef het gisteren fris, terwijl op enkele plaatsen nog een
buitje werd gesignaleerd, waaruit soms enkele vlokken naar beneden dwar
relden. Zo erg als Zaterdagmorgen, toen het in het midden van het land enige
tijd flink sneeuwde, was het echter niet.
Ook vanmorgen vielen op tal van plaatsen weer enkele sneeuwvlokken,
terwijl het elders regen, soms ook wel ijsregen was, zodat de lente dus met
een verre van lief geluid is begonnen. Aan de andere kant is er ook enige
verbetering, want dank zij de herleefde depressie-activiteit op de oceaan is
de lucht, die naar ons land wordt gevoerd niet meer uit het noorden,
maar uit westelijke streken afkomstig.
Het ziet er naar uit, dat de invloed van de depressies geleidelijk verder
naar het Noordzeegebied zal doordringen met het geyolg, dat het weer een
tamelijk wisselend karakter krijgt en de temperatuur tijdelijk weer wat
hoger wordt, vooral 's nachts. De kans op wat regen blijft daarbij bestaan.
Hoewel het echte lenteweer dus nog niet in aantocht is, betekenen de kleine
veranderingen van dit weekend dus toch een stapje in de goede richting.
Een menigte van meer dan vijfduizend
personen merendeels communisten
heeft Zondagavond gepoogd in Londens
East End een optocht van honderdvijftig
leden van de fascistische beweging van
Sir Oswald Mosley uit elkaar te jagen.
Glazen stuiters, stalen kogellagers en
voetzoekers werden op de weg gegooid
om de bereden politie te hinderen, die
trachtte de weg voor de optocht vrij te
houden. Achttien personen, onder wie
verscheidene vrouwen, zijn gearresteerd.
Acht politie-agentten liepen verwondin-
i gen op.
enige in Nederland het bronsgieten naar
wasmodellen uitoefent Door het snellede verdachte, die ook tot deze groep be-
In een rechtszitting, die naar wordt
verwacht drie Zaterdagen in beslag zal
nemen, hebben drie leden van het S.S.
Jagdkommando Nord West zich voor het
Amsterdamse bijzondere hof te verant
woorden voor de gruwelen, die zij in de
laatste maanden van de Duitse bezetting
in dienst van de vijand hebben gepleegd
jegens Nederlandse gevangenen. De ver
dachten zijn A. Pietgrs uit Groningen W.
van der Loo uit Driebergen en A. Ull-
mann uit Hindenburg Duitsland, De vier-
Ingrijpen van de Arnhemse brandweer
kon een gedeelte van de kunstvoorwer
pen en een goed deel van het materiaal
gered worden. Het gebouwtje zelf brand
de vrijwel uit.
De heer Grosman, die plannen had om
zijn bedrijf uit te breiden, was niet ver
zekerd tegen brand en bedrijfsschade.
Polen heeft in Nederland 200 ton thee
besteld. De levering hiervan vindt plaats
onder het onlangs gesloten 'Nederlands
Poolse handelsaccoord. Verwacht wordt,
dat reeds spoedig met de levering van 50
ton thee begonnen zal worden om tege
moet te komen aan het tekort ln Polen
hoorde, C. Cramer uit Venlo is voort
vluchtig.
In een lijvige dagvaarding, gelijklui
dend voor de drie verdachten, wordt
beschreven op welke wijze zij de gevan
genen hebben mishandeld met ploerten
doders, gummiknuppels, geweerkolven
karwatsen en lederen riemen. Vaak werd
het gelaat der gemartelden met een kus
ten bedekt om hun de gelegenheid te
ontnemen te gillen.
Op de eerste zittingsdag, Zaterdag j.l.
werd een 30-tal getuigen gehoord. De
verdachten gaven in het algemeen de
ten laste gelegde feiten toe. Het zal in de
loop der zitting blijken hoeveel slacht
offers tijdens de martelingen of als ge
volg daarvan het leven hebben verlo
ren.
De meeste tot nu toe gehoorde getui
gen menen, dat v. d. L. de wreedste beul
was. Op een vraag van de president, mr.
B. de Gaay Fortman hoe hij tot zo iets
beestachtigs kwam, antwoordde v. d. L
dat hij dat niet verklaren kon omdat het
een waanzinnige toestand was.
Zich richtend tot verdachte U. zeide
de president:
„U heeft deze martelingen bijgewoond
en' er zelf ook aan meegedaan. Als Ober-
junker stond u boven hen, waarom ver
bood u deze wreedheden niet".
U.: „Ik vond het toentertijd goed en
daarom verbood ik het niet".
Pres.: Waarvoor vond u het dan goed'
Om de gevangenen te dwingen hun me
demensen te verraden?"
Later zei verdachte P., die het hoofd
was van de S. D.-groep, dat de S. D -ers.
(Van onze Brabantse redacteur)
De Langstraatse schoenindustrie
maakt zich ernstig bezorgd over haar
toekomst nu de Benelux in zicht komt
De Belgische schoenindustrie heeft na
melijk een zeer grote voorsprong op
die van Nederland, speciaal wat be
treft de luxe-schoen, waar de vraag
van het publiek momentcel sterk op
is geconcentreerd- De invoer van hui
den is in België, gezien de gunstige
deviezenpositie van dat land, geheel
vrij, met het gevolg, dat de leder
fabrikanten kunnen importeren op de
ogenblikken, dat de huiden op de
wereldmarkt het goedkoopst zijn en
uit landen, waar men de beste kwa
liteiten vindt.
Onze lederfabrikanten zijn voor min
stens 70 pet. van hun importen aange
wezen op Argentinië, zo is nu eenmaal
de regeling in ons handelsverdrag met
dat land, terwijl de Argentijnse rege-
rinigsverkoopcentrale de prijzen voor de
huiden aanmerkelijk hoger houdt dan
de wereldmarktprijzen zijn. Bovendien
komen de deviezen voor de importen
onzer lederfabrikanten zeer onregelmatig
af. zonder dat daarbij rekening wordt
gehouden met de geschiktste tijden op
de markt, met het gevolg dat de prij
zen dan vaak zeer hoog liggen en de
kwaliteiten dikwijls minder zijn. Door
de onregelmatigheid der inkopen en
doordat het scheepsvervoer van Argen
tinië naar hier pl-m- 3 a 4 maanden
duurt, is constante voorraadvormiag in
de huidenindustrie niet mogelijk, iets,
dat nochtans in deze branche nodig zou
moeten zijn om economisch te kunnen
werken.
Ook het overleder kunnen onze Bel
gische Beneluxgenoten in een betere
kwaliteit voor hun schoenen gebruiken,
daar onze schoenenindustrie, wederom
door gebrek aan deviezen, voor deze
grondstof is aangewezen op de binnen-
iets wat in ons land, gezien de fabri-
cagevoorschriften. nog steeds niet mo
gelijk is.
Prijsvoor schriften nog nodig1
Daarnaasi maakt men zich bezorgd
over de afneming door het publiek van
de degelijke, eenvoudige schoen in de
agere prijsklasse. Terwijl de prijsvoor-
schriften hier nog steeds bestaan, vloeit
er voor het publiek niet dat voordeel
uit voort, dat toch eigenlijk de bedoeling
is van de prijsvaststelling. Het voorko
men van te hoge prijzen is bij dit genre
toch eigenlijk niet meer nodig, want er
is voldoende concurrentie, al merkt de
klant er niet veel van. Als b.v- volgens
prijsvoorschrift binnen in een schoen
ƒ20 staat gedrukt, kan de winkelier de
klant niet zeggen, dat hij deze schoen
voor 15 mag meenemen. Het publiek
vertrouwt dat nu eenmaal niet. En toch
kan dit eenvoudig hieruit voortkomen,
dat er fabrieken bestaan, die een prima
schoen kunnen maken tegen een lagere
prijs dan andere bedrijven dat kunnen.
Deze concurrentie komt wel tot uiting
in de verkoop door fabrikant aan win
kelier, maar door het prijsvoorschrift
merkt het publiek er niets van. Voor de
winkelier is dit intussen ook niet pret
tig, want hij heeft meer kans een groter
aantal paren van 15 te verkopen dan
van ƒ20. Men meent dan ook in de krin
gen der schoenindustrie, dat zonder
enig gevaar momenteel de prijsvoor-
schriften zouden kunnen vervallen, ter
wijl door de thans reeds bestaande con
currentie vanzelf dan de schoenprijzen
voor het grote publiek zouden kunnen
dalen.
Momenteel zijn er besprekingen gaan
de van de betrokken vakgroep met het
Rijksbureau om tot opheffing van bo
vengenoemde moeilijkheden te komen.
die de wreedheden tegen de arrestanten=andse markt te°rwijl de Belgen op de
pleegden, geheel verhard en afgestompt wereldmarkt weer de beste kwaüteiten
waren. Tijdens de opleiding werd hunkunnen krijgen.
geleerd alles er op te zetten de Duitse
zaak te dienen.
De vraag van de proc.-fiscaal, of de
opleidn-g er dus op gericht was hun van
alle morele gevoel te ontdoen, werd
door P. niet ontkend.
Op 26 Maart zullen nog enige getui
gen worden verhoord, die over het °P*
treden van de voortvluchtige verdachte
C. het hof kunnen voorlichten.
Voeg daarbij nog, dat de Belgische
schoenfabrikanten zeker gaarne aan
onze schoenwinkeliers zullen verkopen,
daar het Nederlandse schoenwinkelbe
drijf financieel sterk en groot van opzet
is en men begrijpt de toekomstzorgen
van onze Langstraatse schoenennijver
heid, temeer daar België niet alleen
schoenen kan brengen van de allerbeste
kwaliteit, maar ook met een luxe-snit,
In ons vorig arlfkel hebben wij terloops
gemeld, dat het algemeen hoofdkwartier
weinig vertrouwen had in de mededelin
gen, welke door de militair attaché,
Oster de mededeling betreffende de inval in De
nemarken en Noorwegen, waarbij tegelijkertijd
met de mogelijkheid rekening moest worden ge
houden, dat ook de inval in het Westen zou ge
schieden. De militair attaché heeft daarop aan
generaal-majoor Sas te Berlijn werden de adjudant van de minister van Oorlog mede-
j „órhanH ,i rie gedeeld, dat er groot gevaar bestond voor een
gedaan in verband met de datum van de g TevBens heeft hy de Deense
aanval der Duitsers op ons land. Reeds
vanaf November had Sas verschillende
data doorgegeven, welke niet bleken te
kloppen, omdat de Duitse legerleiding
haar plannen enige malen veranderde en
in verband daarmede haar aanval op ons
land uitstelde. De heer Sas had deze
mededelingen van de Duitse kolonel Os-
ter, met wie hij reeds vroeger bevriend
marine-attaché en de Noorse ambassaderaad ge
waarschuwd. Het laatste bericht ts niminer door
gezonden naar Noorwegen, daar deze ambassade
raad volkomen aan de Duitse kant stond.
Op Vrydag de 3de Mei ontving de militair at
taché van Óster de mededeling, dat er een mo
gelijkheid bestond, dat de overval op Nederland
thans plaats zou vinden. De volgende dag ont
ving de Nederlandse gezant te Berlijn van de
minister van Buitenlandse Zaken een telegram,
waarin medegedeeld werd, dat het Vaticaan ge-
zou plaats vinden. Op de daaropvolgende Dinsdag
morgen werd aan het gezantschap een aanvrage
ontvangen voor visa van vier Duitsers, die met
grote spoed naar Nederland moesten. Eén van
dezen bleek te zijn een zekere Von Klewitz, die
indertijd het ultimatum naar Polen had overge
bracht. Bij het gezantschap heeft men de mede
werking aan de voorgenomen reis enige dagen
vertraagd, zodat zij niet konden vertrekken,
tuurijjk wel". Aan het slot van het gesprek, zei
de marine-adjudant „Dus brief 210 ontvangen
Dit was een code-afspraak, waarbij „brief 200
Invasie betekende en de twee laatste cijfers de
datum zouden aangeven. Dit gesprek heeft plaats
gehad vijf minuten vóór negen volgens Nederland
se tijd (10.20 uur Berlijnse tijd). Na ongeveer 1%
uur werd de militair-attaché daarna opgebeld door
het hoofd van de afdeling inlichtingendienst bui-
Deze mededelingen van de heer Sas bleken over- tenland van het algemeen hoofdkwartier. Deze
een te stemmen met hetgeen hij destijds verteld vroeg het volgende aan de heer Sas: „Ik heb
aad aan een officier der genie, die in die tijd in zulke slechte berichten van je over die operatie
Op de Franse Kamp-heide nabij Bus-
sum heeft Zaterdagmiddag het meest
actieve deel der Gooise jeugd haar ver
nielzucht onder deskundige leiding
mogen botvieren met het uitrukken van
duizenden vliegdennetjes, die dreigden
dit karakteristieke gedeelte van „Am
sterdams tuin" en andere heidevelden,
geheel te overwoekeren. Een aantal ech
ter, behorende tot de vaste „requisiten"
van dit landschap, dat vroeger door de
schapen werd „uitgedund", was veilig
heidshalve met witte banden gemar
keerd.
De vereniging Vrienden van het Gooi
se Reservaat had voor deze actie verle
den week haar leden opgeroepen, doch
het was voornamelijk de jeugd, die in
groten getale was opgekomen.
verband met geniewerkzaamheden in Duitsland
aanwezig was. Deze officier was namelijk de Zon
dag, voordat de oorlog begon, naar Berlijn gegaan
in verband met dienstaangelegenheden. Hij sprak
daar de heer Sas, die hem mededeelde, dat het
twijfelachtig zóu zijn of h> de daaropvolgende
van je vrouw. Wat is dat beroerd. Heb je nu wel
alle dokters gezien Daarop heeft de militair-
attaché, min of meer geprikkeld, geantwoord
„Ja, lk begrijp niet, dat je mij onder deze omstan
digheden nog lastig valt. Je weet het nu. De ope
ratie, daar is niets meer aan te doen. Ik heb alle
aanval op Nederland. De gezant heeft hierop
teruggeseind, dat de mededeling van het Vati
caan volkomen bevestigd werd door een intussen
Op 46-jarige leeftijd overleed te Wa-I
genmgen plotseling aan een hartvér-
lamming pater lector It P W M Kok
°.p., sinds September Wï moderator!
der ^Y,lUr1f".t.e'lVer?,?,8inS „St-
was. Toen zijn mededelingen hier echter waarschuwd had voor de mogelijkheid van een
weinig geloof vonden, omdat men vrees
de, dat hem deze mededelingen expresse-
lij werden gedaan met de bedoeling van
een soort zenuwenoorlog reisde de heer
Sas tenslotte naar Nederland, waar hij
echter ook bij dr. Colijn geen geloof vond.
Een poging om tenslotte door de Koningin
te worden ontvangen, werd door generaal
Reynders verijdeld.. Over deze inlichtin
gen van generaal Sas vertelt het verslag
interessante bijzonderheden.
ii.
Generaal-Majoor Sas
Na de inval in Tsjecho-Slowakye werd de heer
De overledene werd geboren op 2Q No. Eeni. dc toenmalige kolonel Oster, die een
vember 19»!°P Zoom. Hij Zn dè belangrijke posities bij de Duitse contra-
liiffle SrenSinnde katholieke rfuden- ta^é in Berlijn volkomen duWe«k^a^er een
Unie van R K Studente g ngen in hebbfin ^elUcht m*deg.^erkt tot het tijdig' afkoh-
Op 6a Januari 1927 trad hij in de ord J digen van de mobilisatie in Augustus 1939.
der Dominicanen en op 24 Juli 1932 werd Op 28 September 1939 heeft de heer Sas gerap-
hij tot priester gewijd. Nadat hij porteerd, dat naar zijn mening deze keer het von
jaren leraar was geweest »t. Schlieffên-pl&n 2011 worden Uitgevoerd met een
Dom.nicuscollege te Nijmegen, werd hu sterke rechtervleugel door België en Nederland
benoemd tot magister van de ^vens deelde hij mede, dat naar zijn opvatting
hel Philosöphicum te Zwolle f"?? öv^r ongeveer zes weken de spanning in het Wes-
hij gedurende een tiéntal ja^n bek ee ten zou beginnen. In November 1939 is deze span*
de. Vervolgens werd hij in Septum er ning, zoals bekend is, dan ook opgetreden.
J947 aangewezen als naoderstbr van ln de loop van October had bovengenoemde
F.anciscus Xaver us te kolonel Oster reeds aan de militair attaché medc-
Reeds geru.mc tijd was pater KÓKÜ gedéêld, dat het plan om Nederland te bezetter.
bij de Duitse generale staf werd uitgewerkt, een
I gedachte, reeds enkele weken te voren door de
dende aan de kwaal, die hem nu ten gt®*
ve heeft gevoerd,
heer Sas geopperd, maar tlums dbor Chtterbeves^
plechtige uitvaartdienst gehouden wor
den te Wageningen, terwijl Donderdag
daarop eveneens een plechtige uitvaart
zal plaats hebben in het klooster te
Huissen, waarna het stoffelijk overschot
zal worden bijgezet in de grafkelder óp
het kloosterkerkhof.
tigd met de woorden „Mcin lieber Freund, du
hast recht gehabt jetzt ist auch Holland an die
Reihe".
Nadat in de loop van de winter wederom was
gewaarschuwd door de militair attaché, ontving
deze op de 2de April van bovengenoemde kolonel
door de militair-attaché reeds ontvangen bericht
en dat het te voorzien was, dat de Inval In het
midden van de daaropvolgende week zou plaats
vinden.
De heer Sas ontving daarna op de 5de Mei een
bericht van de Griekse marine-attaché, die, naar
aanleiding van berichten in de Duitse couranten,
dat. er spanning ontstaan was in 't Middellandse-
Zeegebied, verschillende van zijn collega's bezocht
had en o.a. de Japanse marine-attaché gesproken
had. Deze marine-attaché zou gezegd hebben, dat
er helemaal geen sprake was van enige spanning
in het gebied van de Middellandse Zee, maar dat
het binnen enkele dagen in het Westen zou los
barsten. De Griekse marine-attaché voegde hier
nog aan toe, dat het hem bekend was, dat een
Griekse vrouw een verhouding had met een ma
joor van eeh Polizei-bataljon ln Berlyn, die een
soort van mobllisatiebevel ontvangen had om op
een bepaalde dag in een bepaalde stad in Neder
land te %!}n. Dergelijke mobilisatiebevelen waren
ook voor de aanval op Polen uitgegaan.
Op Maandag de 6de Mei ontving de militair-
attaché weef verschillende berichten, die er op
wezen dat de inval aanstaande was. Van Belgi
sche zijde kreeg hij echter de mededeling, dat nog
geen volkomen zekerheid bestond en dat het mo
gelijk was dat de datum nog enige dagen werd
opgeschoven, daar men van Duitse zijde bezig
zou zijn met het opstellen van een dossier in ver
band met de komende aanval.
Een en ander is in een codetelegram op Maan
dagavond medegedeeld, waarin bericht werd. dat
voor zover bekend de inval op Woensdag 8 Mei
Zaterdag nog zou kunnen vertrekken. Toen deze dokters gezien. Morgen vroeg bij het aanbreken
officier Dinsdagnacht om één uur een codebericht van de dag vindt het plaats
ontving uit Rotterdam, dat hij naar Nederland Het hierboven weergegeven verslag van de heer
moest terugkeren, ls hij de daaropvolgende over zijn bevindingen te Berlijn gedurende de
Woensdagmorgen nog bij de heer Sas geweest, die laatste dagen voor de 10e Mei, wordt in grote
als zijn mening te kennen gaf, dat de inval de lijnen bevestigd door de mededelingen van de
volgende ochtend zou plaats vinden. Hierop is ambassaderaad mr. J. G. de Beus, die zich toen
bedoelde genie-officier diezelfde Woensdag ln de ook Berlijn bevond.
middag uit Berlijn vertrokken. Onderwijl ontving Door deZe berichtgeving van de militair-at-
de militair-attaché in Berlijn op deze Woensdag taché was derhalve het algemeen hoofdkwartier
geen nadere gegevens. Het bleek, dat de vier bo- 0p de laatste avond vóór de inval voldoende ge-
vengenoemde personen niet naar Nederland ver- waarschuwd. Ook reeds in de loop van de vooraf-
trokken waren, doch in Duitsland op de Rijks- gaande maanden had de militair-attaché ver-
kanselarij in bewaring gesteld waren waarschijn- schillende berichten naar Nederland doorgezon-
ltjk opdat niets van hun opdracht, welke blijkbaar den, o.a. heeft hij, naar hij mededeelt, een dag of
later is ingetrokken, zou uitlekken. veertien vóór de inval het bericht doorgezonden,
dat er een pantserdivisie gereed stond om op te
Das Schwein ist abgefahren zur rukken in de richting 's-Hertogenbosch—Lang-
Wectfront. straatMoerdijkRotterdam deze mededeling
ig uiteraard slechts in grote lijnen gegeven. De
De daaropvolgende Donderdag is de militair
attaché voor de laatste keer ln contact geweest
met de heer Oster. 's Avonds om zeven uur had
le ontmoeting plaats, waarbij aan de militair-at
taché medegedeeld werd, dat de bevelen gegeven
waren voor de aanval in het Westen en dat Hit
ter naar het Westfront was afgereisd. Daar er
echter nog een kleine mogelijkheid bestond, dat de
zaak uitgesteld zou worden, hetgeen immers
reeds verschillende malen geschied was, heeft na
halftien nogmaals een ontmoeting plaats gehad
tussen genoemde heren. Hierbij werd aan de heer
Sas medegedeeld „Meln lieber Freund, jetzt 1st
es wlrklich aus. Es stnd kelne Gegenbefehle ge-
geben. Das Schwein 1st abgefahren zur Westfront,
jetzt 1st es endgiiltig aus".
Brief 210 ontvangen
De lieer Sas heeft daarop de Belgische militair-
attaché, daartoe ontboden op het Nederland»-
gezantschap, gewaarschuwd en heeft het Ministe
rie van Defensie telefonisch aangevraagd. Na on
geveer twintig minuten kwam het gesprek door
en kreeg hij de marine-adjudant van de Minister
van Defensie aan de telefoon. De heer Sas heeft
tegen hem het volgende gezegd „Post, je kent
mjjn stem, niet waar, Ik ben Sas in Berljjn. Ik
heb je nog maar één ding te zeggen, morgen
vroeg bil het aanbreken van de dag houd je taai
Wil je het eveu herhalen, je begrijpt het na-
pantserdivie was gelegen in het rayon Rheine
MilnsterOsnabrück. Het is de commissie ge
bleken, dat deze waarschuwing bij de inlichtin
gendienst ls aangekomen, daar enige subalterne
officieren aldaar zich dit nog herinneren. Hoewel
de datum van deze mededeling uit de verschillende
verklaringen niet geheel ls komen vast te staan,
meent de commissie toch als zeker te kunnen aan
nemen, dat althans korte tijd voor de inval deze
mededeling het algemeen hoofdkwartier heeft
bereikt.
Het merkwaardige is echter, dat dit bericht,
dat uit de aard der zaak van het hoogste belang
was in verband met de verdediging van de Moer
dijkbrug, niet ter kennis van 'de opperbevelheb
ber is gekomen.
Het is de commissie niet mogen gelukken uit
te maken aan wiens schuld deze omissie te wij
ten zou zijn. Dat hier echter op het algemeen
hoofdkwartier een ernstige nalatigheid is ge
pleegd, meent de commissie wel te mogen aan
nemen. De ervaringen ln Pólen, waar het pant-
Serw&pen op zeer grote schaal is gebruikt, wet-
tigden toch, dat aan het bewuste bericht meer
dan gewone aandacht zou zijn besteed. Een gelijk
soortig bericht, dat door het hoofd van de inlich
tingendienst reeds aan de vorige opperbevelhebber
zou z^jn doorgegeven, herinnert deze laatste zich
niet en heeft in elk geval de nieuwe opperbevel
hebber ook niet bereikt.
Er worden sinds 1948 beurzen voor stu
diereizen uitgereikt aan leerlingen van de
hoogste klassen van de Franse Lycea, die
door hun eigen kameraden worden geko
zen, welke keus dan door de leraren wordt
bekrachtigd. Deze beurzen bieden de jon
gelui van vijftien jaar niet alleen de ge
legenheid om zo maar eens een reisje te
maken, maar het is het echte avontuur
dat hen wacht, met alles wat dit woord
aan onbekends, aan moeilijks, aan moei
te inhoudt; maar het zal hun geest rijker
maken en hun karaktervastheid geven.
De jongen, die de beurs krijgt, moet
er alleen op uitgaan naar een min ol meer
afgelegen streek. Hij kiest een onderwerp
dat hij speciaal zal bestuderen en waar
van hij na zijn terugkomst verslag zal uit
brengen. Hij moet met een klein bedrag
toekomen. Ook moet hij minstens dertig
dagen wegblijven. De reis moet door hem
alleen gemaakt worden en wel te voet,
per fiets of in een kano. Hij is geheel vrij
om zelf zijn route in Frankrijk of in het
buitenland te bepalen.
Zo had in 1948 een jongen de idee om
Tende en Brigue, die pas sinds kort Frans
grondgebied waren geworden, te gaan be
studeren. Acht jongens trokken naar En
geland. Eén er van bleel zelfs drie maan
den tang in Schotland Vier bezochten Hol
land, één Duitsland, drie Zwitserland, drie
Italië, twee Spanje, drie Noord-Afrika.
Eén jongen is zelfs tot aan de Niger geko
men, waar hij de irrigatie-werken bestu
deerde; en twee andere zijn naar Zweeds
Lapland gegaan.
In café „Den Hout" te 's Gravenhage
weru onder presidium van de heer L. Ha-
nekroot de jaarvergadering van de K. N.
J K gehouden. In deze huishoudelijke
vergadering werden de begroting 1949 en
de jaarverslagen van secretaris en pen
ningmeester over het jaar 1943 goedge
keurd. Tot lid van het dagelijks bestuur
werd de heer J. Bruna herkozen. De he
ren G. Bertels uit Venlo en J. Kalkhoven
uit Amsterdam werden gekozen tot leden
van het algemeen bestuur.
De voorzitter sprak er zijn voldoening
over uit, dat de collectieve arbeidsover
eenkomst tussen de feüerat.e van Neder
landse Journalisten en de Vereniging van
de Nederlandse Dagbladpers van kracht
is geworden. Hij wees op de lange msto-
rie van deze C.A.O, en zaa het uiteinde
lijk succes ais kroon op het werk van
jaren.
