Nieuws uit
en
OMTREK
Nummer 1 van
lijst 2
het
Wat was de oorzaak van
Grote Zwijgen
Het begon in zwart fluweel met
een wit kraagje
HAMER-PU ZZLE
LAATSTE BERICHTEN
„Engeland moet spijt betuigen"
ioscopen deze week
^fuiidfdnH
Verwaarlozing van
de geest
WALDO
Andere steden snakken naar een
cultureel centrum
Mgr. Beran eist zijn
vrijlating
Posthume
onderscheiding van
generaal Spoor
ZATERDAG 18 JUNI 1949
PAGINA 2
BEIAARD-BESPELING
VERKIEZING LEDEN
GEMEENTERAAD
BIJ DE FOTO VAN
ST. LIDUINA
SPOORWEGDIENSTREGELING
BURGERLIJKE STAND
Nog voor er na de oorlog sprake was van een Schiedanise
Gemeenschap, rees de zalenkwestie in Schiedam. Het Passage
theater was tè duur; andere zalen waren te klein. Wethouder
Alberts zag dit als een handicap voor de ontwikkeling van het
schuchter opbloeiende eigen Schiedamse publieke leven. Wij
schrijven met opzet niet het culturele leven. Rotterdam had
geen hart meer; het uitgaanscentrum in de nabijheid was weg
geslagen. De tijd scheen rijp, om de trek van Schiedam naar
Rotterdam niet alleen te stuiten, maar er een trek naar eigen
stads-centrum voor in de plaats te stellen.
EXCELSIOR-GYMNASTIEK
E.N.S.O.-NIEUWS
DE EERSTE NIEUWE BIJWAGEN
MEDISCHE ZONDAGSDIENST
BIJZONDERHEDEN OVER DE
MATCH LAMOTTA—CERDAN
PASTOOR ERAS TE ROME
SC H I E 0 A M
DE GIJN VAN EEN WEE
MOEDIG verleden
GRADUS VISJINSKY MISTE DE BUS IN BERLIJN
VOOR ZIJN INDONESISCHE
POLITIEK IN 1945
DE GROENTENUITVOER
NAAR DUITSLAND
HANS BRINKER, LEGEN
DARISCHE REDDER VAN
HAARLEM
van de ondergang redde.
PIJNACKER STICHTTE NIEUWE
TUINDERIJEN
Ontevredenheid is de spoorslag van de
vooruitgang en het ideaal is er de teugel
van.
Op economisch terrein leidt de onte
vredenheid tot het verbeteren van de
productie-methoden, tot het invoeren
van nieuwe machines, tot het investeren
van nieuwe kapitalen, welke de vooruit-,
gang tot stand moeten brengen.
Op het sociale terrein leidt de onte
vredenheid tot het vormen van kracht
velden, die elkaar betere arbeidsvoor
waarden. sociale maatregelen en sociale
tekerheden betwisten.
Hoe men in deze strijd ook staat; de
ontevredenheid met de bestaande toe
stand dwingt ons middelen te zoeken om
vooruit te komen; dat wil zeggen, een
grotere volmaaktheid te bereiken.
De inzet van de sociale en economi
sche strijd is overwegend een stoffelijk
belang. Men wil er sommen voor over
hebben, om zijn ontevredenheid te ver
anderen in tevredeenheid. Men waagt bij
een staking een weerstandskas aan het
bereiken van betere levens-voorwaarden.
Men koopt bij het her-installeren van
een fabriek een dure machine-installatie,
zelfs met grote risico's, in de hoop, dat
het risico geen verlies, maar winst za>
opleveren. Dit alles wordt als volkomen
normaal beschouwd. In stoffelijke zin
drijft de ontevredenheid de mensen ein
deloos voort op zoek naar de volmaakt
heid. Maar, wat doet men in geestelijke
zin?
in geestelijke zin schijnt men geen on
tevredenheid te kennen. De ontevrede
nen. welke eindelijk ook de vooruitgang
op geestelijk gebied willen stimuleren,
worden met hoongelach ontvangen; men
heeft de geest z0 lan'S achtergesteld by
de stof; men heeft die geest zo lang ver-
waarloosd, dat in grote groepen het
zuchten van de geest naar vooruitgang
tot een onhoorbaar ziekelijk piepen is
geworden. Men kent de ontevredenheid
van de geest allang niet meer; men ver
langt niet naar bevrediging ervan in
vooruitgang.
„Progressief" in dit opzicht is dan
ook eerder een afkeuring, dan een ap
preciatie.
De oud-wethouder van Culturele Za
ken, de KVP-er P. B. M. Alberts, was
zo'n progressief élement. En waaruit be
stond zijn afkeurenswaardige progressi
viteit en die van tal van zijn fractie
genoten? Die bestond en beslaat hierin:
De ontevredenheid, welke'de verwaar
lozing van het geestelijk leven in Schie
dam bij hen opwekt, doet hen liet woord
van Pius XI uit de Encycliek „Quadra-
gesimo Anno" zo verstaan, dat zij onder
bezitspreiding ook verstaan de spreiding
van de schatten der schoonheid, der
kunst en der wetenschappen onder ae
brede lagen van de Sohiedamse burgers.
Daarvoor zijn veel idealisme en veel werk
nodig. Op het zo goed als maagdelijk, om
niet te zeggen door het materialisme
overwoekerde terrein, moeten nieuwe
begrippen en nieuwe waardebepalingen
worden geplant. Er moét belangstelling
komen voor dingen ,die hier vrijwel on
bekend waren, of die 't privilege waren
van bepaalde standen. Deze arbeid aan
het geestes-leven, voortgekomen uit een
geestelijk bewustzijn en geïnspireerd
door de ontdekking van zoveel braak lig
gend terrein is, mits het leidt tot de wil
om er verbetering in te brengen; cul
tuur!
Hier is het grote woord. Cultuur is dus
geen eindstadium, maar een werksta-
dium. Het eindstadium van de geestes
cultuur is de kunstveiling, zoals 't eind
stadium van de druivencultuur de West-
landse afslag is.
En nu we het toch over het Westland
hebben. Wat kost het meeste geld: de
periode, waarin het zaad wordt opge
kweekt en onder glas tegen de koude
beschermd moet blijven, of de periode,
waarin de zon wel zorgt voor de was
dom? Niet anders is het met de geestes
cultuur.
Het woord Cultuur is ontleend aan de
landbouw. Het betekende oorspronkelijk
het bebouwen van braakliggend terrein.
Wie zich een voorstander van het cultu -
rele leven durft noemen, zal daaruit de
consequenties moeten trekken, dat dit
culturele leven geld kost. Veel geld in
den beginne. Maar en nu komen wij
terug op ons uitgangspunt: heeft de on
tevreden geest dafi geen rechten? Is dan
alleen de materie goed om door het goud
en het bezit gekoesterd te wofden en
gebracht te worden tot vooruitgang. Of is
het niet zo, dat de wanstaltige groei van
de materiële vooruitgang, met als gevolg
een nog grotere ontevredenheid, en de
verwaarlozing van de ontwikkeling van
de geest tot de afschuwelijke disharmo
nie hebben gevoerd, waarin wij leven.
De KVP is er trots op progressief te
zijn in die zin, dat zij ontevreden is met
de huidige toestand en wil werken in de
richting van een Christelijke ontginning
van de braakliggende geesten. Daarom
zal de KVP elk initiatief steunen, dat in
die zin cultureel werkzaam wil zijn.
Daarom stemmen alle Katholieken met
verantwoordelijkheidsgevoel op nummer
1 van lijst 2.
Het programma voor de beiaardbespe
ling op de St. Janstoren op Zaterdag 18
Juni a.s. van 8-9 uur des avonds door de
stadsbeiaardier Ferd. Timmermans luidt:
1. Praeludium, St. Heller.
2. a) Naar zee, b) Een coning Prins of
Heere, cl Al wat de mensch bejegent,
Valerius-liederen.
3. Menuet (Esdur Symphonie) W. A.
Mozart.
4. a) Hij die geen liedje zingen kan,
b) De Gilde viert, c) Marleentje, E. Hul-
lebroek.
5. Sonate nr. 6, V. Nicolai.
6. Impromptu, Ferd. Timmermans.
7. a) Rochers inaccessibles (onbereik
bare rotsen), b) Plus ne suis ce que j'ai
été (Ik ben niet meer wat ik geweest
ben), c) Jesus bloemhof, Verzameling
oud-Franse liedjes, Weckerlin.
Burgemeester en Wethouders van
Schiedam brengen ter openbare kennis,
dat op Woensdag, 22 Juni a.s. van des
morgens acht uur tot des namiddags vijf
uur, zal geschieden de stemming ter ver
kiezing van de leden van de gemeente
raad.
Herinnerd wordt aan de verplichting,
opgelegd bij artikel 72, tweede lid der'
Kieswet, dat ieder, die volgens de kie
zerslijst bevoegd is tot de keuze mede te
werken, zich binnen de voor de stemming
bepaalde tijd ter uitoefening van' zijn/
haar kiesrecht moet aanmelden bjj het
stembureau van het voor hem/haar op
de kiezerslijst aangewezen stemdistrïct.
Ingevolge artikel 150a der Kieswet
wordt hij, die bij een verkieeing als ge
machtigde stemt voor een persoon, we
tende, dat deze overleden is, gestraft met
hechtenis van ten hoogste een maand of
geldboete van ten hoogste duizend gul
den.
Tevens wordt de aandacht gevestigd op
artikel 128 van het Wetboek van Straf
recht, luidende:
„Hij die opzettelijk zich voor een an
der uitgevende aan een krachtens wette
lijk voorschrift uitgeschreven verkiezing
deel neemt, wordt gestraft met gevange
nisstraf van ten hoogste één jaar".
SCHIEDAM, 18 Juni 1949
GEHOOR
Bedrijven of reizigers, die naar aan
leiding van de nieuwe dienstregeling der
Nederlandse Spoorwgen opmerkingen
hebben te maken of bepaalde wensen
hebben, gelieven daarvan spoedig mede
deling te doen aan het Secretariaat der
Kamer van Koophandel en Fabrieken
voor Zuid-Holland, Kantoor Vlaardingen,
Handelsgebouw
GEBOREN: Geertje d. van A. J. Ha-
nemaaijer en J. O. R. Flamman, Willem
J. z. van I. J. v. Gelderen en D. A. Gij-
tenbeek, Marika M. d. van E. v. Brakel
en M. v. d. Sloot, Johny z. van J. Zand-
stra en M. Blom, Saskia d. van J. Ruiter
en M. E. S. Vermeulen.
OVERLEDEN: J. v. d. Lugt, 4 weken,
A. Kalkhoven, 68 j.
Tezelfder tijd, dat de Schiedamse kun
stenaar André en Frits Henderickx bezig
zijn aan de nieuwe staties voor de kerk
in Maassluis, vervaardigden zij, naar een
ontwerp van Frits, een Liduina-raam voor
het R.K. Weeshuis in Leiden.
Het herinnert aan Liduina's onuitput
bare beurs, waarvan de armen profiteer
den.
Het raam geeft St. Liduina weer, lig
gend te bed, omringd door behoeftigen.
De techniek is hier en daar verrassend.
Er is een prachtige lichtspeling door ver
schillende scherven in een ruit-techniek
uit te voeren.
Zonder te vervallen in een extreme
vormgeving, blijkt het raam niet in oude
schema's te vervallen, maar zich geheel
aan te passen aan het eigen karakter van
deze glazeniers: de paring van nieuwe
inzichten aan wat eer- en waardeerbaar
is in de traditie.
Wat betreft de staties in de kerk van
Maassluis. Vier, wellicht acht, hiervan
zullen aan Pastoor Hazelaar worden aan
geboden bij zijn 25-jarig priesterschap.
Wij zullen nog gelegenheid krijgen deze
staties te bespreken. De techniek is zeer
bijzonder. Het speelse oppervlak van de
zelfkant van board, het moderne bouw
materiaal, is hiervoor gebruikt. Later
meer hierover.
Van het gemeentebestuur werd bericht
ontvangen, dat de gymnastiekzalen in de
Anthonie Muysstraat, Prins IViauritsstr.,
Frans Halsplein en Edisonplein zijn aan
gewezen als stembureaux voor de op 22
Juni a.s. te houden gemeenteraadsver
kiezing. In verband daarmede kan op
Maandag, Dinsdag en Woensdag a.s. van
de genoemde gymnastiekzalen geen ge
bruik worden gemaakt, zodat op die da
gen de lessen in die zalen niet kunnen
doorgaan. Alle leden worden verzocht
dit bericht zoveel mogelijk door te ge
ven, daar er geen gelegenheid meer is,
allen persoonlijk in te lichten.
Gisteravond Is met de gewone trein
naar Hoek van Holland vertrokken een
groepje van een 15-tal dames en heren
tennisspelers, die onder leiding van dr.
Hoogendijk een tegenbezoek aan onze
partner-gemeente Wandsworth gaan
brengen, en daar tot Zaterdag 25 dezer
zullen vertoeven. Naar verluidt is door
de gastheren en -vrouwen een zeer aan
trekkelijk programma van wedstrijd- en
vriendschappelijk spel benevens de no
dige „social events" klaar gemaakt.
De cricket-uitwisseling in dit verband,
zal, naar het zich nu wel definitief laat
aanzien, dit seizoen niet doorgaan, het
geen wel zeer jammer is. Hopelijk komt
het voor het volgend jaar wél voor el
kaar
Half Augustus gaat een grote groep
zwemmers (dames en heren-senioren als
ook meisjes en jongens-junioren) onder
leiding van de heer Max v. d. Meer ook
aan het tegenbezoeken. Dit bezoek duurt
van 13-21 Augustus a.s. Beide overtochten
(heen en weer) worden per dagboot ge
maakt, hetgeen als het tenminste
schappelijk weer isvoor de luitjes
die voor het eerst het brevet „Engeland
vaarder" verkrijgen, wel zo aantrekkelijk
is. De mogelijkheid bestaat dat onze bur
gemeester de reis en het bezoek mede
maakt; ook voor een tegenbezoek.
Goede reis en veel plezier
Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen,
opmerkzaam gemaakt op de toestand in
Schiedam, achtten de tijd reeds lang ge
komen, om aan Schiedam een eigen cul
tureel centrum te geven. Willem Andries-
sen, de wereldvermaarde pianist zei let
terlijk tegen de redacteur van dit blad,
tijdens 'n bezoek aan Schiedam: „Hebt u
geen schouwburg in een stad van 70.000
mensen? Dat is gewoon absurd!"
Vanaf die tijd dateert het streven naar
een eigen cultureel centrum voor Schie
dam. Maar, al was de medewerking van
diverse departementen aanwezig, de fi
nanciering en de materialen leverden
moeilijkheden op. Wel werden er plan
nen gemaakt, maar deze bleken op dit
moment niet uitvoerbaar. Zij waren veel
te groots. Terwijl men wrochtte aan het
het omwerken van het gewoon publiek
in een cultureel leven, had zich een in
zicht baan-gebroken, dat van niet te on
derschatten betekenis zou blijken. De
Schiedammers waren niet afkerig van to
neelvoorstellingen en van muziek, mits
het in georganiseerd verband gebracht
werd en mits er een gezelligheids-element
aan verbonden kon worden. De Kunst
kring had deze ervaring reeds opgedaan;
de Katholieke Kring leerde haar waarde
ren. Wat lag dus meer voor de hand, dan
deze eigenschap aan te wenden bij het
tot stand brengen van de plannen voor
een eigen centrum.
Musis Sacrum was intussen klaar geko
men, maar de verbouwing had zich be
perkt tot het uiterlijk. Achter het toneel
was niets veranderd; er waren artisten,
die weigerden terug te komen op deze
Bühne, vanwege dé slechte kleedkamer-
en toneelaccomodatie. Onveranderd bleef
de behoefte aan een grotere zaal bestaan.
De tendenz tot het vormen van een
gezamenlijke werkgroep, die Schiedam een
eigen centrum zou geven,bracht verschei
dene mensen bijeen. Zij kwamen lang
zamerhand tot de conclusie, dat het
schouwburgbezoek aan de Schiedarfimers
geleerd zou moeten worden. Want de eer
ste na-oorlogse zucht naar ontspanning
verslapte snel en er kwam niets voor in
de plaats. Men voelde, dat er iets goeds
zou kunnen ontluiken, mits men het ver
zorgde stimuleerde In georganiseerd ver
band. Dat moest niet gebeuren door een
groep, die niets met de burgerij te maken
had. Nee, deze initiatieven moesten door
mensen uit de burgerij vóór die burgerij
tot wasdom komen. Maar om deze men
sen op de duur bij elkaar te houden,
moesten zij een ideële basis tot samen
werking krijgen.
Zo werd de Schiedamse Gemeenschap
geboren. Er kwam een bestuur, dat de be
sprekingen voerde, die uiteindelijk zou
den leiden tot het samenbinden van de
verschillende verenigingen, welke zich
bezighielden met de georganiseerde vrije
tijdsbesteding van de volwassenen. Ook
nu weer zeggen wij opzettelijk niet met
de culturele behoeften. Zo ontstonden de
zuilen van de gemeenschap, de secties,
Er kwam een sectie muziek, waarin de
harmonie-gezelschappen, de koren en
Toonkunst tot elkaar kwamen. Er kwam
certie toneel, waarin de Kunstkrin
gen en de amateurtoneelgezelschappen
elDeazreV°befdee secties moesten de harde
kernen worden voor de voorbereiding van
deGem?enschapsgedachte. Hun werk zou
on haar beurt door de Gemeenschap ge
steund worden door de stichting van een
Cultureel Centrum. Elkaar stimulerende
krachten waren aan het werk. maar zoc
ten naar dat Centrum, dat allen zou bin
den en allen tot steun zou zijn. Enxeie
projecten waren afgeketst, anderen ble
ken momenteel onuitvoerbaar. If/en
kwam het Plantage-plan naar voren. Nog
steeds was er de steun van Onderwijs,
Kunsten en Wetenschappen. Het ging er
nu maar om het Ministerie van Weder
opbouw mee te krijgen. Geen beter mid
del was er, dan van het begin af aan het
centrum te projecteren, gebouwd uit se-
mi-permanente materialen, die niet kon
den worden onttrokken aan de huizen
bouw.
Zeker, er is een bepaalde hoeveelheid
bouwmateriaal gereserveerd voor cultu
rele bouw; die bouwmaterialen kunnen
dus niet voor woningen bestemd worden,
maar het bouwen met semi-permanent
materiaal zou gemakkelijker de goedkeu
ring krijgen.
Er werd dan ook niet de indruk ge
wekt, dat men beter huizen van dat
materiaal had kunnen bouwen. Omdat
er maar een bepaalde hoeveelheid bouw
materiaal gereserveerd is voor culturele
bouw in den lande, waren er dus vele
kapers op de kust. Enkele provincie
plaatsen, kleiner dan Schiedam, maar
met een actief geworden culturele be
langstelling hadden eveneens gedon
gen naar die materialen. Toen uiteinde
lijk in beginsel vaststond, dat Schiedam
recht had op het culturele centrum, ge
bouwd met semi-permanente materialen,
was het zaak om te zwijgen, ten einde
geen slapende honden wakker te maken,
voor alles definitief was. Dat en niets
anders is de oorzaak van het grote zwij
gen. Dit zwijgen had slechts verband
met de coneurrerentie tussen Schiedam en
andere provincie-plaatsen. De pers werd
er in gekend, om vroegtijdige publicatie
door het vernemen van geruchten, te
voorkomen, juist met het oog daarop.
Die geruchten begonnen uit te lekken
en de exploitant van een zaal in deze
stad, zag een gevaar voor de vraag naar
die zaal. Daarom kwam hij naar voren
met het project voor die verbouwing.
Voor dit project was nog geen gespe-
cifeerde kostprijsberekening gemaakt,
maar hij sprak van een verbouwingsprijs
groot 100.000, het geen 1/7 deel was
van de kosten van het Cult. Centrum.
Het was deze zelfde exploitant die kort
na de oorlog zijn zaak had verbouwd.
Welke garanties waren er, dat deze nieu
we verbouwing wel aan de eisen zou
voldoen? De bedoeling van de bouw van
een Cultureel Centrum was het brengen
van beroeps-toneel in Schiedam. Het te
genwoordige toneel vraagt een goede
technische accomodatie.
Door toneel-experts, o.a. de directeur
van de oude Rotterdamse Schouwburg
was de becijfering van een zodanige in
stallatie bekeken en goedgekeurd. Zij
bedroeg een veelvoud van de som. welke
de eigenaar van de genoemde zaai aan
de verbouwing ten koste wilde ieggen.
Wie kan ontkennen, dat de kans groot
was, dat er wel een ruimere zaal voor
meer mensen zou zijn ontstaan, maar dat
er geen 800 mensen zouden zijn gekomen,
omdat zij nog niet vonden, wat zij zoch
ten. Daarom kon op deze plannen niet
serieus worden ingegaan. De som, die
besteed zou moeten worden aan het
scheppen van een zaal met een goede
technische toneel-outillage, zou de eige
naar niet geheel op eigen risico aan zijn
verbouwing ten grondslag willen leggen.
De ligging van deze zaal was weinig
ideaal voor het aantrekken van bezoek
uit Rotterdam West en Vlaardingen.
Dat intussen de prijs voor de huur van
het grote theater veranderd was, zullen
wij tot uitgangspunt nemen van een vol
gende beschouwing over de historische
achtergronden van de vraag naar het
Cultureel Centrum.
De eerste nieuwe losse bijwagen van
de R.E.T. is niet op JÜn 4 doch op 8 inge
schakeld, naar wij gisteren constateer
den; in ieder geval toch wel op de zwaar
belaste verbinding BotterdamSchiedam.
Mevr C. Duyster-Jamin, Burg. Knap-
pertlaan 156, Tel. 699M, A. U J. Kunze,
Singel 70, Tel. 67760, fir. m 't .Ueld,>.W. de
Zwijgerlaan 23, Tel. 68569, Apotheek v*
Westendorp, Singel 81.
Met betrekking tot de overwinning van
de Amerikaanse uitdager en nieuwe kam
pioen Jake La Motta op de Franse titel
houder Marcel Cerdan om het wereld
kampioenschap middengewioht (waar
over wij gisteren berichtten) bereikten
ons later nog de volgende bijzonderheden:
De eerste vier ronden gingen in een
onophoudelijke slagwisseling vrijwel ge
lijk op, maar daarna tekende het over
wicht van La Motta zich steeds duide
lijker af. Beiden waren spoedig gebles
seerd, Cerdan aan de schouder, La Motta
aan de linkerhand. De Fransman onder
vond zoveel hinder van zijn blessure,
dat hij steeds meer in de verdediging
werd gedwongen. In de achtste en ne
gende ronde werd de strijd eenzijdig en
moest Cerdan ontzettend veel incasse
ren; bij de tiende ronde kon hij de strijd
niet meer hervatten. La Motta, die zich
met enorme energie over zijn blessure
had heengezet en duidelijk de partij be
heerste, werd dus winnaar door technisch
knock out.
De secretaris van het Ned. Comité voor
het H. Jaar, pastoor Eras uit Vught, be
vindt zich momenteel te Rome, waar hij
besprekingen voert met het Centrale
Comité inzake pelgrimsreizen uit Neder
land en andere met het H. Jaar samen
hangende kwesties.
Horizontaal: 1 gedruktheid, 9 afsche
pen.
Verticaal: 1 bergplaats, 2 voegwoord,
3 voorzetsel, 4 soort onderwijs, 6
voedsel, 7 dubbelklank, 8 academische
titel.
Verticaal over de gehele hamer: een spreekwoord.
Halve cirkels: 1016 herhaaldelijk, 1115 stad in
Indo-China, 11—17 timmeren, 12—14 belofte,
1216 zoogdieren, 1315 deel van het jaar, 16—22
zeer bedaagd, 17—21 Afrikaan, 1723 bijbelboek,
18—20 maat, 1822 deel van de dag, 19—21 Insect,
22—28 stad in Albanië, 23—27 bevestigingsmiddel,
2329 tfldwrjzer, 2426 ontkenning, 24—28 zuiver,
2527 onvruchtbaar.
De woorden op de halve cirkels bestaan uit vol
gende lettergrepen: a-a-a-al-an-dar-dor-du-e-eed-
ger-ha-ha-he-kens-ker-ma-me-mei-mi-nak-ne-ne-
nee-net-noi-oud-raz-re-ren-stok-tel-to-vond-zels-zo
Oplossingen tot Donderdagmiddag inzenden.
De oplossing van het kruiswoordraadsel van
vorige week:
Horizontaal: 1 sinopel, 2 ramenas, 12 ar, 13 reu,
15 Ier, 16 s.t., 17 wel, 18 erg, 20 Spa, 22 ara, 24
sigaret, 27 rem, 29 none, 31 de, 32 al, 33 reep, 34
N.T., 35 te, 37 lip, 39 me, 40 re, 41 vaak, 43 pols
45 sol, 46 leder, 47 aas, 49 lamp, 51 erts, 54 ad,
56 ga, 57 bes, 59 pi, 60 ba, 61 zone, 63 ja, 64 af, 66
ever, 68 era, 69 Senegal, 72 ode, 73 ton, 75 koe,
76 els, 78 eg, 80 pil, 82 zee, 83 e.t., 84 negatie, 85
negotie. Verticaal: 1 savanne, 2 ir-, 3 ore, 4 pels,
5 en, 7 ai, 8 mest, 9 Erp, 10 as, 11 stempel, 14 dra,
17 wan, 18 egel, 19 grap, 21 are, 23 rot, 25 id., 26 el,
28 eer, 30 etalage, 33 relatie, 36 e.a., 38 Indië, 39
m.o., 41 vol, 42 kip, 43 pre, 44 sas, 48 mazelen, 50
ma, 52 R.P-,' 53 Tarente, 55 dor, 57 bank, 58 sage,
60 bed, 62 nat, 63 je, 65 fa, 67 vos, 69 snit, 70 Eos,
71 leeg, 74 opa, 77 Leo, 79 ge, 81 li, 82 ze, 83 ei.
De prijs is gewonnen door J. v. d. Moo. len, Dwarsstraat 6, Schiedam.
Er is geen bezoeker van het Passage-
theater. die. Walvis ziende, zal denken
aan een knaapje in een zwart fluwelen
pakje met een wit kraagje, die schuchter
aan de hand van zijn zusje het toneel
opwandelt. Oh nee, knap was hij met,
maar het ging niet om zijn uiterlijk De
bezoekers van het Casino kwamen om
de twee wonderkinderen te zien spelen
en dus maakte Walvis zijn artiesten-
debuut. Dat was in 1916.
Nog minder zal iemand in deze kleine
Walvis een staking-breker zien en toch
was het rond 1920, dat Walvis in korte
broek achter de piano plaats nam, die
zijn vader midden onder de film had
dicht-gegooid. Dat was in de tijd, dat de
heren Tuschinsky en Gersehtanowitsch
operateursjassen aantrokken en achter de
cassa plaats namen. De eerste staking
in het bedrijf moest overmand worden
met alle muzdek-makers, die de kennis
senkring telde, want de stomme film
snakte naar begeleiding.
Donderdag is Joop Walvis 25 jaar in
dierjt van de Maatschappij Tuschinsky
Zijn eerste kennismaking met de man,
die een legende werd binnen het bedrijf,
vond plaats via een sollicitatie van zijn
vader, die pianist-kapelmeester m Breda
was, maar een aanlokkelijke advertentie
had gelezen. Schuchter als de oude heer
Walvis was, durfde hij zelf de brief niet
te brengen en gaf haar aan zoon Joop
mee. Tuschinsky zou gelijk krijgen, toen
hij zei: „Je zult in ons bedrijf groot wor
den".
Maar voorlopig was daar nog geen
sprake van. Tia de lessen van zijn vader
ging Joop naar het conservatorium; kreeg
theorie en harmonie van Willem Landré,
pianoles van Tom Blazer en orgellessen
van de organist van de oude St. Laurens,
Hendrik de Vries,
De begeleiding van de stomme films
bracht voor de vader een ononderbroken
werktijd mee van 's middags 2 uur tot
's avonds half 12. Toen hij de wens uit
sprak te willen gaan eten, werd dit goed
gekeurd op voorwaarde, dat de zoon zou
invallen. Tijdens de film bestonden de
aan de artiesten verstrekte consumpties
uit twee glazen bier en een sigaar, maar
de jonge Walvis was voor beiden te klein
en daarom sloeg de buffetjuffrouw een
voorraad toffees in, waarvan hij er per
dag vijf kreeg.
In 1924 volgde de officiële in dienst
treding. De begeleiding van de stomme
film vroeg om grote routine en een nog
grotere belezenheid in illustratie-mate
riaal. De films gingen wel vergezeld van
grove aanwijzingen, omtrent de te ge
bruiken muziek, maar hier bleef het bij.
De muzikanten moesten zelf de muziek
uitzoeken en uit-timen. Het gebeurde
wel. dat er 60 nummers ter begeleiding
van een film moesten worden aangespro
ken.
In Tuschinsky Amsterdam rees intussen
een ster naar het firmament der faam.
Pierre Palla, de Venlonaar. bespeelde er
het orgel en zijn spel betoverde velen.
Zijn roem'drong naar Roitprdam en Joop
Walvis trok de stoute schoenen aan, om
voor zich ook zo'n orgel te vragen. De
heer Tuschinsky had hiernaar wel oren
en er werd een berekening aangevraagd
bij Standaart in Schiedam. 8 000 was de
gering. Hij zou wel eens even zijn wen
sen te kennen géven. De nieuwe begro
ting, die op tafel kwam, was dubbel zo
groot. Maar Walvis kreeg zijn zin.
Thalia, Rotterdam, kreeg een prachtig
orgel, waarop hij speelde. Eer het zover
was, had hij met zijn neus gehangen op
elk schroefje, dat m zijn geesteskind
werd gedraaid. Hij kon geen minuut vrij
zijn, of hij stond bij het orgel
De verdwijning van Pierre Palla uit
Amsterdam bracht een totale verschui
ving van musici in het concern mee. Aan
het nieuwe orgel van het Grand Theater
werd Joop Walvis pas werkelijk bekend.
Hij was toen reeds een onmisbaar deel
van het bedrijf geworden, want de be
zuinigingen, welke moesten worden door
gevoerd in verband met de crisis, troffen
hem niet in zijn werk (wel in zijn porte-
monnaie!). Wij gaven deze week reeds
de geschiedenis van het pendelen tussen
Rotterdam en Schiedam Langzamerhand
burgerde hij in Schiedam in. De oorlog
kwam en daarmee een einde aan zijn
activiteit. De verhoudingen binnen het
concern waren tot op dat ogenblik die
van een familie-bedrijf gebleven. Br
moest hard en lang gewerkt worden,
maar er was „gijn" en bovenal was er
een band tussen de bazen en de mensen.
Wie uit die periode hoort vertellen, ver
moedt vaag hoeveel er verloren gmg.
dat slechts beseft wordt, als er met zoveel
smaak en humor van gewaagd wordt. Het
is uit die tijd, dat Charles Tronet's „Au
grand café" moet stammen; het verhaal
van de goed-geklede zwerver, die in een
café belandt, er prachtige verhalen op
dist, zodat diplomaat en graaf gespannen
toeluisteren en de juffrouw van de gar
derobe stil voor zieli heen in haar zak
doek huilt, tot de gerant komt met de
rekening en de zwerver voor de rest van
zijn leven moet bordenwassen om de nota
te betalen. Want kwam daar, tijdens hét
afscheid van de Poolse gezanrt, geen figuur
binnen in rok, die aan de officiële tafel
plaats nam en er oesters en champagne
savoureerde, terwijl zijn directie met
grote ogen stond toe te kijken hij was
immers geëngageerd als pianist? Een
vliegende ochtend vol verhalen is er op
te dissen en wie het gesprek afbreekt,
heeft rode ogen van het lachen. Maar
dan mag hij niet denken aan de stomme
piano op die Schiedamse kamer, die da
gelijks bespeeld werd en die ook niet
rustte, toen de treinen naar het Oosten
rolden, wegvoerende een stuk volks- en
artiestenleven, dat langzaam met deze
laatste der oude garde zal verdwijnen.
„Here's te make everything O, K.",
klonk het weer op na de oorlog, zo gauw
de stroom door de kabels voer. Walvis
wist nog. hoe hij de handen op elkaar
moest krijgen. Hij had niets verloren van
zijn aanpassingsvermogen en van zijn
contact met de artiesten, die hij weer
even feilloos volgde. De dagen van de
stomme film en zijn muzikaal talent had
den hem een routine gebracht, die on-
evenaarbaar werden.
De artiest van naam die naai Schie
dam moest, vroeg laatdunkend; „Maar
een orgel?" en na een week zei hij tegen
zijn collega's; „Maar een orgel!" En hij
hoefde er niet eens het bekende „zo!"-
gebaar voor te maken, want de ander
wist al, dat dp kleine man achter het
orgel weet was bioseoop-muziek is en
wat een goed gi.intje op kosten, maar
nooit ten koste, van de optredenden is.
Dat bewijst |'e harteliike medewerking
,,r.v.A4-X
De Londense „Economist" oppert in zijn
nummer van Vrijdag het idee, dat Enge
land er goed aan zou doen tegenover
Nederland spijt te betuigen voor de Britse
politiek in Indonesië in 1945.
„Zowel voor de Nederlanders zelf als
voor hun partners in de Westelijke Unie
en het Atlantisch pact", zo schrijft het
blad, „is het van het grootste belang, dat
de militaire kracht van Nederland niet
bij voortduring wordt verspild in pogin
gen om met kracht van wapenen controle
uit te oefenen over een gebied, dat op
duizenden mijlen afstands van Europa ligt
en met een bevolking die tien maal zo»
groot is als die van het moederland, ter
wijl zij tevens onherroepelijk is wakker
geschud uit haar vroegere volgzaamheid.
Er is hier een speciaal vraagstuk voor de
EngelsNederlandse betrekkingen en nog
wel een, dat een nieuw begrip dringend
noodzakelijk maakt aan beide kanten
voor het bereiken van een waarachtige
samenwerking tussen de twee naties.
De bittere gevoelens in Nederland heb
ben een schaduw geworpen over de wa
penbroederschap, welke zo reëel was in
de jaren van de oorlog en zoveel beloof
de voor de toekomst. Om de wrok te ver
drijven, die de EngelsNederlandse be
trekkingen heeft vergiftigd, zou men hier
te lande (in Engeland) openhartig zijn
verantwoordelijkheid moeten erkennen
voor wat in Indonesië in 1945 is gebeurd.
Volgens een bericht van „Ass. Press"
zou de aartsbisschop van Praag, mgr.
Beran trachten hedenavond zijn vrijla
ting uit zijn eigen paleis, waar, zoals men
weet, een gewapende politiemacht hem
gevangen houdt, te verkrijgen.
De aartsbisschop zou voornemens zijn.
naar het Strahovsky-klooster te gaan,
teneinde daar te preken. Dit grote kloos
ter ligt hoog op de hebvel boven Praag.
Van regeringszijde is medegedeeld, dat
een officiële verklaring zal worden gepu
bliceerd over de politie-huiszoeking in
het aartsbisschoppelijk paleis en inbe
slagneming van een stencil-machine.
Alleen wanneer er aan Britse kant
bereidheid bestaat toe te geven, dat in
1945 ernstige vergissingen zfjn begaan
en spijt te betuigen voor een gedrag,
dat de geschiedenis niet als eervol zal
kunnen kenschetsen, alleen dan kan En
geland verwachten, dat de Nederlan
ders een spons over het verleden zul
len halen en met frisse moed in ge
meenschappelijk pogen de politieke
problemen in Europa en Zuid-Oost
Azië aanvatten."
Het blad doet tenslotte een beroep op
Nederland om spoedig tot resultaten te
komen met de regering van Sukarno en
Hatta.
Op voordracht van de raad van minis
ters heeft Hare Majesteit de Koningin
generaal S. H. Spoor posthuum bevor
derd tot commandeur in de militaire
Willemsorde.
De besprekingen, welke deze week in
Duitsland zijn gevoerd over een hervat
ting van de export van Nederlandse
groenten, hebben, naar wij vernemen,
tot heden nog tot geen enkel resultaat
geleid.
De onderhandelingen zijn echter nog
niet beëindigd en Maandag worden ze
voortgezet.
POSITIES TROEPENSCHEPEN
De „Waterman", op de thuisreis naar
Rotterdam, passeerde gisteravond 10 uur
Ouessant.
De Zuiderkruis", op reis van Rotterdam
naar Batavia, passeerde gisteren Guardafui
Beroemd in Amerika, nog
onbekend in Nederland
Wat Pietje Bell en Dik Trom voor de
Nederlandse jongen zijn, is „De zilveren
schaatsen" (The silver skates) voor de
Amerikaanse jeugd. In dit Amerikaanse
kinderboek staat het romantische helden
verhaal te lezen van de Haarlemse jon-
gen Hans Brinker, aie zijn geDoorteStaa
Het verhaal wil, dat zo omstreeks de
vroege Middeleeuwen ten tijde van Gijs-
brecht van Aemstel, d ejonge Brinker,
huiswaarts kerend, door een gat in de
dijk bij Spaarndam water zag stromen.
Ondanks de vrieskou heeft de knaap da
hele nacht met zijn hand het gat gestopc,
totdat voorbijgangers hem in de vroege
ochtenduren ontdekten en in triomf naar
Haarlem voerden.
Ter ere van deze legendarische held
wordt momenteel door de Haagse beeld
houwster Greta Rueb een standbeeld
.ontworpen, dat zal worden opgedragen
aan de Amerikaanse jeugd. De helden
figuur zal worden geplaatst op de plek,
waar volgens de gangbare Haarlemse op
vatting de redding het best zou kunnen
zijn geschied nl. bij de z.g. Woerdersluis
op de dijk in Spaarndam, dat door an
nexatie destijds Haarlems grondgebied
is geworden.
De Amerikanen zullen dus voortaan de
populaire jeugdige held kunnx aanschou
wen. Het „Come tot Holland and see
Hans Brinker" zal een slagzin worden
voor de komende Amerikaanse generatie.
Door noodzakelijke uitbreiding van de
kom der gemeente Pjjnacker, werden
verschillende tuinders van hun land ver
dreven. Het gemeentbestuur is het ge
lukt, na vele onderhandelingen, een be
langrijke oppervlakte van rond 70 H.A.
grasland ter beschikking te krijgen, waar
op een 4 tal tuinders een nieuw bedrijf
kon stichten.
Om dit nieuwe gebeid te ontsluiten was
het nodig een weg aan te leggen van
ongeveer 2 k.m. lengte, die een verbin
ding vormt tussen de Overgauwse weg en
de Zuldeindseweg. Deze nieuwe weg werd
Vrijdag in gebruik gesteld waarbij ba
ronnesse Schimmelpenmnck
Oye het laatste beletsel verwijderde door
het doorknippen van het lint.
Tal van personen hebben bij deze ope
ning het woord gevoerd.
toen kapitale som. Maar het aantal stem- van vele var-été-artiesten aan de huldi
men van dit orgel was Walvis veel te ging op Donderdagavond a.s.
Gentleman Jim (Monopoly)
De onlangs in Schiedam vertoonde
„Body and soul" was als
verhaal, over de wantoesta
bokswereld in Amerika veel oeter dan
deze „Gentleman Jim en t mh han,gter
rond deze film een sfeer van P^tig-aan-
doende sportiviteit en van optimisme.
Misschien mogen we aannemen, dat de
bokssport in Amerika ooi zo sportief ge-
weest is in het grijze verleden, waarover
de film spreekt. Ei zit vaaft in de ver
telling (en m het voetenwerk van Errol
Flynn), van sentimentaliteit is nauwelijks
sprake en het oer-frisse familie-leven, dat
de Amerikanen zo graag uitbeelden, raakt
hier op sommige momenten in een gro-
ver genre de onvolprezen film „De Sulli-
vans Een jongen utf een eenvoudig
milieu van hardwerkende en bokssport-
lievende^ mensen in hun omgeving is
"P® Poe"s vechten weer" een bekende
strijdkreet komt via zijn baantje aan
de bank in aanraking met een amateur
wereldkampioen bokser. Hij verslaat
deze; wordt gefuifd en komt zonder het
te weten in handen van een manager
terecht. Zijn ster rijst snel tot ergernis
van een lief meisje, dat Jim in zijn van
zelfsprekendheid steeds overdondert, zo
dat zij hem graag eens verslagen ziet.
Daarom verschaft zij hem steeds het geld
om uit te kunnen kVmèn tegen een be
roemdheid. Hij versla hen allen tot en
met de wereldkampioen John L. Sullivan.
„Ik sla iedere man in de wereld voor de
vlakte". Als hij zover is, kan ook het
meisje geen weerstand meer bieden. Niet
de slechtste van de reeks, welke wij de
laatste tijd ih dit theater zagèn. 14 jaar.
Noodlot (Passage)
Een verwend moederskereltje van 30
jaar (Robert Montgomery) trouwt de
juffrouw van gezelschap van zijn moeder
(Ingrid Bergmaim) om uit te vinden, of
zij niet meer van zijn vriend (George
Sanders) dan van hem houdt. Tot zijn
verontschuldiging voert de film aan, dat
de man psychopaath is.
Inplaats van dit soort gegevens dan ook
binnen de muren van een kliniek te hou
den. pleegt men er een vervelend ver
haal van, waarin de man achter sleutel
gaten en via niet gemaakte zakenreisjes
zijn vrouw bespionnéert met het gevolg
dat de jalousie hem tenslotte tot zelf
moord drijft.
Er zou dan niets meer aan zijn. als de
vriend niet van moord verdacht werd.
Maar het dagboek van het moeders
kereltje brengt alles aan het licht. Tussen,
de* bedrijven door weeft men voor de
verandering nog een Arbeidsconflict door
deze intrigue heen. De film is' van Maart
1941 en dus een van de eerste Bergmann-
films; zij behoefde er zich toen nog yiet
voor te schamen.
Boven 18 jaar.
Bijzondere vermelding verdient wel de
behandeling van de parade voor de En
gelse koning in het wereldnieuws. Daar
wordt een groot stuk aan gewijd, maar
dit stuk brengt de machtige indruk van
zo'n gebeuren eindelijk evenredig over.
Enkele close-ups zijn bijzonder suggestief-
De voorfilm over .Storm" is eveneens
een pakkend vertelde documentaire.
