Nederlands goede wil voortdurend gedwarsboomd
Internationaal wanbegrip vergrootte moeilijkheden
r-
De Koninklijke Boodschap van
7 December 1942
De Unie-gedachte
SK6 nd in de P'aa*
MAANDAG 22 AUGUSTUS 1949
PAGINA 3
JJ
Sukawati, staatshoofd van
negara Oost-Indonesië.
de
Onder: Vier van de Nederlanders,
die in de Nederlands-Indonesische
besprekingen zo'n belangrijke rol
hebben gespeeld. De drie leden van
de voormalige commissie-generaal,
de heren Van PollDe Boer en
Schermerhorn in gesprek met
dr. Van Mook, de afgetreden
luitenant gouverneur-generaal.
Republiek en Federatie
Van boven naar beneden: pi of. dr.
Beel, de eerste H. V. K., zijn
opvolger, de heer Lovink en
dr. Van Royen, die de jongste
succesvolle onderhandelingen met
de republiek heeft gevoerd.
MHit a ir ingrijpen
noodzakelijk
ZO IS INDONESIË.
Dr. Mansur, bekend chirurg en
staatshoofd van de negara Sumatra
Timur.
Het schilderachtige Linggadjati nabij Cheribon, waar het belangrijke
accoord werd gesloten, dat de grondslag vormde van alle onder
handelingen, welke met de republiek zijn gevoerd
kkixMèè
msïmMi
Bovenstaand een schematische voorstelling van de samenstelling der Nederlands.Indonesische Unie.
Aangegeven zijn de talrijke nagara's en daerah's als staatkundige eenheden of onderdelen daarvan,
welke'natuurlijk op de bestaande atlassen nog niet voorkomen, doch die als straks de Ronde-Tafel
conferentie is begonnen, voort durend de aandacht zullen trekken.
Zo is, helaas vaak langs kronkel
paden, de weg gebaand naar de
Ronde - Tafelconferentie welke
morgen, Dinsdag 22 Augustus 1949
\të 2'uur, zal aanvangen. Een zeer
belangrijke gebeurtenis voor de
twee gebieden Nederland en Indo
nesië. Er zal veel staatsmanswijs
heid nodig zijn om de talrijke nog
bestaande meningsverschillen te
overbruggen. Bestaat echter aan
beide kanten, en daaraan willen
wij niet twijfelen, waarachtige
goede wil, dan kan en zal een re
sultaat worden bereikt, dat zowel
Nederland als Indonesië in hechte
gemeenschap tot heil zal strekken.
Van boven naar beneden: Sukarno,
president van de republiek te
Djogja, Hatta, minister-president
en leider der republikeinse dele
gatie ter R. T. C. en Sjahrir, die in
1945 en 1946 minister-president van
de republiek was.
Jtyïyv''*
iMkw^y'v^
VERENIGD KONINKRIJK DER NEDERLANDEN
STAATSHOOFD HM KONINGIN JULIANA
OOST SUMATRA!
ZUID SUMATRA
WEST JAVA
OOST JAVA
MADURA
NED ANTILLEN
KALIMANTAN v
^WBORNEO tSfGR pajak
11BORNEO JjaKOTA WARINGlN
BEHOORT NOG NIET
TOT EEN OAtBAH
fïPANOELI
SmöüWAiei
WEST
[BORNEO
BANKA
RIOUW ARCHIPEL
INDERAGIRI-
tWEST
JVSUMATW
NIEUW GUINEA
IftOER STAfiTKUND'C- TE. QRCANIÓ^R^N C.EBICD
ATJEH TAPANOEU - WEST SUMATRA - INDERAGIRI-OJAMBI
BENKOELEN-LAMPONGSE OISTRICTEN
BANTAM - MIDDEN JAVA
NIEUW
.GUINEA
911 LH
WAO!
aENKÓELEM
OOST INDONESjE.
niSTRICTEN
•^I*g^^vV^IDDEN*
"JAVA
^é^-wé^49^oT^^^pa'
kronkelige
weg naar cle ^Qoncle ^.a^el
7 September 1941. De onverhoedse aanval van Japanse vliegtuigen op de Amerikaanse marine
basis in Pearl Harbour betekende een keerpunt in de oorlogwelke sinds 1 September 1939 in
Europa woedde. Hij teas geworden tot een nieuwe wereldoorlog, welke twee centrale punten had. In
Europa streefde nazi-Duitslnnd er naar dit conti nent volkomen onder zijn heerschappij te brengen
in Azië deed Japan een greep naar de daadwerke lijke suprematie over het Verre Oosten en Zuid-
Oost-Azië- Tokio had deze poging langdurig politiek en militair voorbereidtoen de strijd
uitbrak, deed succes op succes Japan steeds dieper in het gebied van de Stille Oceaan doordringen,
en in het begin van 1942 verschenen zij ook in Nederlands Oost-Indië, dat, wetende welke gevaren
dreigden, zich reeds op de eerste dag van de nieuwe oorlog door de oorlogsverklaring aan Japan aan
de zijde van zijn bondgenoten had geplaatst.
van de Koninklijke Boodschap van 7
December 1942, vonden wij in het bui
tenland niet alleen weinig waardering,
maar vaak de bitterste tegenwerking:
boycot van de Australische havenarbei
ders, embargo op wapenleveranties aan
Nederland door onze oud-bondgenoot
Engeland, wanbegrip jn de Verenigde
Staten, om van de houding van Rus
land maar te zwijgen.
In ontstellend korte tijd viel de
archipel in handen der Japanners. De
heldhaftige strijd in de Java-Zee kon
het tempo van de gele opmars nauwe
lijks vertragen, en de 9de Maart capi
tuleerde het Nederlands-Indische leger
onvoorwaardelijk voor de Japanners.
Dan valt voor jaren de black-out, de
diepste duisternis over deze rijke, zon
beschenen gewesten. Wat zich aan de
gruwelen onder de sinistere bezetting
afspeelde, zal wel nooit ten volle be
kend worden. Maar de Japanners
speelden ook een politiek spel, dat zelfs
als zij ditmaal de nederlaag leden, voor
de toekomst nieuwe mogelijkheden
moest openen: Nederlands Oost-Indië
zou- een onafhankelijk gebied worden,
los van Nederland of welke blanke be
heersing ook; en het zou zün „vrijheid"
aan Japan danken.
De slotacte van deze sinistere come-
die speelde zich af enkele dagen nadat
Tokio op 14 Augustus 1945 zijn vol
komen nederlaag had erkend en ver
antwoordelijk was gesteld voor de
handhaving van orde en rust in de nog
door hen bezette gebieden: op 17,
Augustus proclameerde Sukarno de re
publiek Indonesia, los van Nederland,
maar zeker vol sympathiëën voor Ja
pan, dat de weg voor „de nieuwe staat"
had gebaand.
Slechts langzaam gaat het gordijn op.
en kan het licht van het buitenland
weer in Indië binnendringen. Helaas!
het is een dwaallicht.
Als op 30 September, dus anderhalve
maand na de capitulatie van Tokio,
Britse troepen op Java landen en Ba
tavia bezetten, begaat hun bevelhebber
genei aal Christison de onbegrijpelijke
en onvergeeflijke waanzin om de rege-
ring-Sukarno als de de-facto-regering
te erkennen. Zelfs de Londense .Eco
nomist" heeft pas enkele maanden ge
leden deze erkenning als een misdaad
jegens Nederland gebrandmerkt; maar
het kwaad was gedaan, en de gevolgen
ervan zullen zich m lengte van dagen
blijven doen gevoelen.
Dan breekt een periode van chaoti
sche verwarring aan. Scherpe conflic
ten tussen Nederland en Engeland,
tegenstrijdige woorden en daden
van Nederlandse autoriteiten, en
een eerste gedachtenwisseling tussen
Sukarno en Sjahrir, en van Nederland-
Op 7 December 1942 sprak H.M. Koningin Wilhelmina. ter gelegenheid
van de eerste jaardag van de oorlog met Japan over Radio Oranje een
rede uit, welke de grondslag vormt van de nieuwe verhoudingen tussen
Nederland en de Overzeese Gebieden.
De essentiële passages van de Koninklijke Boodschap luiden:
,,Ik ben er van overtuigd, dat het na de oorlog mogelijk zal zijn het
Koninkrijk te herbouwen op de solide basis van een volkomen deelgenoot
schap, wat zal betekenen: de vervulling van alle wensen, die in het ver
leden naar voren kwamen.
Ik weet, dat geen politieke eenheid of nationale binding kan blijven
bestaan, wanneer ze niet gedragen wordt door de vrijwillige aanvaarding
en het vertrouwen van de grote meerderheid der burgers.
Zonder op de voorstellen van de toekomstige conferentie vooruit te lopen,
meen Ik te mogen veronderstellen, dat ze geleid zullen worden in de rich
ting van een Gemenebest, waarin Nederland. Oost-Indië, Suriname en
Curagao zullen deel hebben in volkomen zelfvertrouwen, met vrijheid van
handelen voor elk der delen waar het interne kwesties betreft, en met de
vaste wil elkander wederkerig in alles bij te staan, terwijl er geen plaats
zal overblijven voor enig onderscheid, berustend op ras of nationaliteit".
se zijde dr. v d. Plas, Van Mook en
de Nederlandse regering; terwijl op 19
December ook het State Department in
Washington ingrijpt met een uiting van
diepe bezorgdheid over de ontwikkeling
der gebeurtenissen in Indonesië (deze
betiteling voor Nederlands Oost-Indië
was intussen internationaal gemeen
goed geworden), en de hoop uitspreekt,
dat een vreedzame regeling tot stand
zal komen, waarin zowel de nationale
aspiraties als de wettelijke rechten en
belangen van Nederland erkenning zul
len vinden.
Vooruitlopend op de verdere ontwik
keling merken wü nu reeds op, dat in
ternationaal steeds lecl meer rekening
is gehouden met de hier bedoelde na
tionale aspiraties dan met onze „wet
telijke rechten en belangen".
Wat o.i. voor een aanmerkelijk deel
wel hieraan is toe te schrijven, dat het
State Department (evenals onder dè
oorlog president Roosevelt) zich voor
Oost-Aziatische aangelegenheden bij
voorkeur li.et voorlichten door het Pa
cific Institute, dat zoals in 1946 bleek
door zijn toenmalige secretaris-gene
raal heel sterk onder communistische
invloed stond. Toen dit onthuld werd,
was het kwaad echter reeds onherstel
baar gedaan.
Het is natuurlijk binnen het bestek
van een artikel niet doenlijk op de tal
loze details van het Indonesische pro
bleem in te gaan. De taak, welke wij
ons hier gesteld hebben, kan slechts
zijn enkele pleisterplaatsen op de lange,
kronkelige weg naar de Ronde Tafel
aan te doen, en daar het reeds bereikte
te overzien. We geven enkele data:
30 December 1945: 800 Nederlandse
mariniers landen te Tandjong Priok,
maar gen. Christison verbiedt verdere
landingen. Enige tijd later verklaart
Bevin in het Britse lagerhuis dat een
landing van grote contingenten Neder-
De Nederlands-Indonesische Unie
is het grote ideaal, dat op de R.T.C.
zal worden nagestreefd. De Unie-
gedachte ligt verankerd in artikel
209 van onze nieuwe grondwet.
Het luidt in zijn geheel als volgt:
..Bij de voorbereiding en vesti
ng Van de nieuwe rechtsorde
fnti, Worden in acht genomen de
uiiKomst van het reeds gepleegde
vnlfwia °Yerl°g, zoals deze in de
omfchrevenderi Van dU al'tikel iS
waarin al? Y?liikw0rd<!? gev0.r"ld'
deelnemen
bedoelde Koninkrijk gn Vdc Ver
enigde Staten van Indonesië. In
gezet C^m^n1StovVeHeghetdaar°toe
De Kroon der Ünio Wordt K
dragen door Hare Majesteit Ko
ningin Wilhelmina, Prinses van
Oranje Nassau, en bij opvolging
door Haar wettige opvolgers in de
Kroon der Nederlanden.
De Unie zal door eigen organen,
onverminderd hetgeen overigens
ter vervulling van haar doelstel
lingen kan strekken, de samen
werking tussen de dee'"?™e,"de
staten verwezenlijken in zakei bu -
tenlandse betrekkingen, defensie,
en voor zover nodig financien, als
mede nopens onderwerpen van
economische en culturele aard, zij
zal de rechtszekerheid, de funda
mentele menselijke rechten en
vrijheden, en deugdelijk bestuui
waarborgen. De Unie zal op eigen
naam aan het internationaal rechts
verkeer deelnemen.
Nederland, Suriname en de Ne
derlandse Antillen vormen een
Koninkrijk, waarvan de Kroon
wordt gedragen door Hare Maje
steit Koningin Wilhelmina, Prin
ses van Oranje-Nassau, en bij op-
volging door Haar wettige opvol
gers in de Kroon der Nederlanden.
Nederland kan oinnen de Unie
rechtstreeks betrekkingen onder
houden met. de Verenigde Staten
van Indonesië.
De Verenigde Staten van Indo
nesië zullen federatief zijn opge
bouwd uit onderling gelijkwaar-
ge deelstaten.
Voor zover enig deel van Indo
nesië niet gaat behoren tot de
Verenigde Staten van Indonesië,
zullen de betrekkingen van dat
gebiedsdeel tot deze Staten en tot
het Koninkrijk, bedoeld in het.
vijfde lid van dit artikel, zoveel
mogelijk in overeenstemming met
de beginselen van dit hoofdstuk
afzonderlijk worden geregeld".
landse troepen een ramp tengevolge
had kunnen hebben. Vijf dagen later,
28 Januari, werd echter een opvolger
voor gen. Christison benoemd.
7 Februari 1946: Op verzoek van de
Oekraïne komt Indonesië voor de eer
ste maal in de Veiligheidsraad. Tot de
13de wordt er over beraadslaagd. Alle
resoluties worden echter verworpen en
de zaak wordt van de agenda afge
voerd.
10 Februari: Eerste concrete Neder
landse voorstellen: Gemenebest Indo
nesië, deelgenoot in het Koninkrijk, In
donesisch burgerschap, Indonesië lid
van de Uno; overgangstijd tien jaar.
De Republiek verwerpt de voorstellen:
alleen de Indonesische Republiek bezit
de feitelijke souvereiniteit over Indo
nesië.
9 Maart: Nederlandse troepen bezet
ten Batavia. Sjahrir protesteert tegen
„deze schending van de souvereiniteit
van de Indonesische Republiek".
Wij tekenen hierbij aan, dat de sou
vereiniteit van Nederland over Indo
nesië op dit ogenblik internationaal,
zelfs door Rusland, nog steeds wordt
erkend. De Ronde-Tafelconferentie
dient juist om de procedure van de
souvereiniteitsoverdracht te regelen.
Toch werden de besprekingen tussen
de Republiek en Nederland voortgezet,
en op 2324 Maart hadden op de
Hooge Veluwe onderhandelingen, ech
ter zonder resultaat, over de plaats van
de Republiek in het nieuwe staatsver
band, plaats.
2 Mei. Nieuwe regeringsverklaring:
Nederland is bereid het gezag van de
Republiek over de niet door Nederland
bezette delen van Java en Madura te
erkennen. Sjahrir doet tegenvoorstel
len. o.m. dat de aanwezige troepen
macht met mag worden uitgebreid.
Aan deze laatste eis kon. onder de
gegeven omstandigheden natuurlijk
niet worden voldaan. Overigens kon 't
Nederlands gezag zonder moeite en
zonder enig verzet in grote delen van
de Archipel: Grote Oost, Borneo, Ban-
ka en Billiton worden hersteld En te
gelijkertijd openbaarde zich buiten het
eigenlijke republikeinse gebied heel
duidelijk het streven om afzonderlijke
staten, deelstaten binnen de grote In
donesische federatie te vormen. Zo kon
de van 1622 Juli gehouden conferen
tie van Malino de grondslag leggen
voor de federatieve opbouw van Indo
nesië.
Kort daarop kondigde de Troonrede
de instelling aan van een Commissie-
Géneraal, met het tweevoudig doel: de
luitenant-gouverneur-generaal dr. Van
Mook ter zijde te staan, c.q. op. de vin
gers te kijken; en in Indonesië de rijks-
conferentie (welke nooit heeft plaats
gevonden) voor te bereiden.
Terwijl Nederland hard werkte om
met het hoog oplaaiende nationalisme,
vooral van de Repuoliek tot een recht
vaardige oplossing te komen, recht
vaardig voor beide partijen, op de basis
De verdere geschiedenis van de Ne
derlands-Indonesische betrekkingen is
het eentonige relaas van meningsver
schillen, misverstanden, scherpe con
flicten, nict-nageleefde overeenkom
sten, ingrijpen (vaak in onbegrip) van
internationale machten, en helaas ook
van gewelddadigheden, strüd en bloed
vergieten.
t
Terwijl de Nederlandse regering en
haar machtsapparaat in Indonesië, de
regering in Batavia en de troepen, wel
ke uit Nederland gezonden werden
slechts één doel kenden: herstel van
orde, rust en veiligheid in het belang
van de Indonesische bevolking tenein
de een nieuwe economische opbloei mo
gelijk te maken, voelde men bij de te
genpartij, d.w.z. heel speciaal bij de
Republiek, geen medewerking, veelal
vaak de sterkste tegenkanting. De orde
werd moedwillig verstoord, de veilig
heid van de eigen bevolking en van
onze troepen werd voortdurend be
dreigd, en er kwamen onophoudelijk
zware economische vernielingen voor.
Dat moest tot ingrijpen leiden.
Wederom vermelden we enkele
hoofdgebeurtenissen, waarbij wij, als
onbegonnen werk, niet spreken over
ingezette en weer afgebroken wapen
stilstandsonderhandelingen.
1 October: conferentie van Pangkal-
Pinang over de positie der minderhe
den.
15 November: ontwerp-overeenkomst
van Linggadjati geparafeerd: de Repu
bliek zal deelstaat worden van de V.S.I.,
die met Nederland onder de Koningin
der Nederlanden een Unie zullen vor
men. De overeenkomst werd na heel
veel moeilijkheden bij de beide par
tijen op 25 Maart 1947 ondertekend. De
Republiek bleef echter in verzet; harer
zijds is het accoord nooit nageleefd; en
de spanningen werden zó ondraaglijk,
dat de Nederlandse regering tenslotte
moest overgaan, op 20 Juli, tot de poli
tiële actie, om eigen veiligneid en
die der inlandse bevolking te waar
borgen.
Deze actie leidde er toe, dat de Tn-
donesische kwestie op de agenda van
de Veiligheidsraad werd geplaatst,
waarop zij practisch tot dusverre is ge
bleven.
In die Raad werd nooit het geringste
begrip getoond voor standpunt en posi
tie van de Nederlandse regering; en
gingen, zonderlingerwïjze, de meeste
sympathieën naar de Republiek. Er
werden sindsdien tegen Nederland al
lerlei onaangename, denigrerende maat
regelen getroffen. Waarbij de tegen
partij kon speculeren op de tragische
tegenstellingen, welke in Nederland
zelf, rechte en links, ter zake van de
Indonesische kwestie bestaan; te tra
gischer, wijl die meningen voortkomen
uit diepe overtuiging, uit een levens
beschouwing, waardoor de tegenstel
lingen practisch onoverbrugbaar wor
den.
Ofschoon de competentie van de Vei
ligheidsraad door de Nederlandse rege
ring wat betreft haar geschil met
UNIE
NEDERLANDS- INDONESISCHE
DE KONING DER NEDERLANDEN
OPZET VAN DE
HOOFD VAN DE UNIE
SCHEMATISCHE
VERENIGDE STATEN VAN INDONESIË
EIGEN REGERING MET PARLEMENT
INDONESIË
OOST
hoge vertegenwoordiger
VAN DE KROON
PAE bah
3
IIIUIÉ IHh
ZO. BORNEO
O BORNEO
Djogja niet werd aanvaard, stemde zij
toe in het verzoek de vijandelijkheden
voortijdig te staken. De opmars der Ne
derlandse troepen werd te middernacht
van 4 op 5 Augustus tot staan gebracht.
Ook de Republiek gaf een bevel „staakt
het vuren", waaraan helaas door on
geregelde (en waarschijnlijk meerma
len ook door geregelde) troepen tot j
voor enkele dagen vaak weinig gehoor i
werd gegeven.
Het lijkt overbodig de steeds voort
durende onderhandelingen van Neder
land met Indonesië op de voet te vol
gen; zij droegen steeds hetzelfde karak
ter: de Republiek drong voortdurend
verder op, stelde haar eisen steeds ho
ger; en telkens weer kreeg men de im
pressie, dat de Nederlandse regering
onder de druk van buitenlandse in- j
vloeden, moest terugwijken. Een ne
faste anti-Nederlandse werking ging
van de Commissie van Goede Diensten
van de Verenigde Naties uit.
Een rustpunt scheen even aan te bre- j
ken door het Renville-accoord, waar- j
over de besprekingen van 6 December
1947 tot 17 Januari 1948 voortduurden;
doch dat ook, in de practijk ten min
ste, geen genade bij de Republiek kon
vinden.
Intussen vormden zich over het ge
hele gebied van Indonesië eigen staten,
z.g- deelstaten van de toekomstige Ver
enigde Staten van Indonesië. Deze deel
staten stonden over het algemeen wel
willend soms zeer welwillend tegenover
Nederland, maar met de grootete reser
ve tegenover de Republiek. Merk
waardig is, dat Washington en Veilig
heidsraad deze deelstalen practisch ge
heel negeerden, en hen zoveel mogelijk
van de onderhandelingen, ofschoon zij
toch ongeveer twee derden van Indo
nesië uitmaken, uitsloten.
Een hoogtepunt werd in 1948 be
reikt, toen op de 18de December te
tweeden male het Nederlandse leger in
beweging werd gebracht. Djogja werd
door parachutisten veroverd. Sukarno»
Hatta, Sjahrir en andere republikeinse
leiders werden onder bewaking gesteld
en buiten republikeins gebied overge
bracht.
De Veiligheidsraad kwam natuurlijk
weer in actie, maar vóór deze een be
sluit nam, waren de gestelde doeleinden
bereikt. De 23ste Februari nam de
Raad na lange besprekingen de door
Canada voorgestelde „ruling" aan. wel
ke de verdere behandeling van de In
donesische kwestie heeft beheerst.
Op 7 Mei j.l. kwam het v. Royen
Rum-accoord tot stand, en zo konden
besluiten, betreffende een terugkeer
der republikeinse leiders naar de resi
dentie Djogja, de besprekingen over 'n
cease-fire-order en de deelneming van
de Republiek aan de Ronde-Tafelcon
ferentie worden genomen. De moeilijk
heid scheen vooral ts liggen in het be
vel tot het staken van het vuren, een
bittere noodzakelijkheid, want de ben-
denovervallen eisten o.m. het leven van
honderden Nederlandse soldaten. Men
is tenslotte ook over het cease fire tot
overeenstemming gekomen, en er be
staat in zeer brede kringen de verwach
ting dat het bevel in aanmerkelijke
mate zal worden nageleefd, in elk geval
de republikeinse regering de wil heeft
het te doen naleven.
Intussen is er ook de laatste maan
den een vruchtbaar overleg geweest
tussen de federalistische deelstaten en
de Republiek, welke tot een grote mate
van overeenstemming tussen beide
heeft geleid.
