Waterstofbom: geheimzinnige
dreiging van ongekende kracht
Kunstmatig zonneproces
Morrison, de motor
Franse Kamer gaat op vacantie
Nederland
der duizend daklozen
helpt
mee aan
de
opbouw
Gemotoriseerd wagenspel
Nog steeds grote vraag naar
mijnwerkers
Re
clame
mwm
Maakt
voor Uw zaak
Huivering bij de gedachtedat het ooit
werkelijkheid zou worden
Geen „spookvliegtuig"
boven Helgoland
Episcopaat en emigratie
Rond de Engelse verkiezingen
Opruimer van Londens achterbuurten
Partijen zullen rustig nadenken
R.K. Militair Tehuis te Deelen
Zeeuwse illegalen
verraden
Heeft liet rijdende theater toekomst?
Groeiende toevloed van Duitse grensgangers
DONDERDAG 9 FEBRUARI 1950
PAGINA
Hoe het gaat
Massa en energie
Twee geheimen
Herbert Stanley Morrison is niet de populairste, maar u'el de meest
dynamische van de kopstukken der labourpartij. En in de huidige
verkiezingsstrijd is hij de grote organisator en de drukst bezette
spreker. Van hem werd door het partij secretariaat een non-stop
spreekbeurtenreeks voor drie weken aangekondigd. Door heel het
land heen zal hij niet minder dan tachtig maal voor hel kiezersvolk
optreden. Hij is er de derde van de maand reeds mee begonnen.
De motor is dus aangezet. Met vol gas. Voor hel overige heeft deze
motor al sinds jaren op volle toeren gedraaid. Want Herbert
Morrison is immers de man geweest, die de labourpartij organi
seerde en daarna haar programma van nationalisatie ontwierp.
Zeven jaar geëist tegen voormalig
rechercheur
HELPERS VAN DE DUITSERS
VEROORDEELD
VLIEGVELD MET EEN
VLIEGTUIG
Oorlogskentering en paarse
stola.
De Bisschop stond versteld
De Paus ging voorop
Hebben de vliegtuigonder
delen het heter?
EENMAAL FAILLIET BLIJFT
FAILLIET
OOST ZEEUWSCH-VLAANDE-
REN KRIJGT GAS VAN
SLUISKIL
Zoon van een „bobby"
Geen gemakkelijk man
Een imponerende zelfverzekerdheid
geeft Herbert Morrison een grote macht
over zijn gehoor. Deze zelfverzekerdheid
ontleent de voormalige Londense kruide-
niersjongen aan zijn volledige beheersing
van de problemen, waaraan h(j zich
heeft gewijd.
Alléén ongeschoolden
(Van onze scheikundige medewerker)
Als een schok ging het bericht door de wereld, dat de president van de
Verenigde Staten opdracht gegeven had tot het fabriceren van de Water
stofbom, of zoal» men ook zegt, H-bom, naar het teken H Hydrogenium)
waarmee de scheikundigen waterstof aanduiden. Het was een geheimzin
nige, angstaanjagende bedreiging. Iedereen vroeg zich af: „Wat is de H-bom
toch eigenlijk? Hoe komt zij aan dat enorme arbeidsvermogen, dat zelfs
dat van de bestaande atoom-bommen veelvoudig overtreft?"
Irt het diepste geheim wordt er aan
gewerkt- geen enkele officiële publicatie,
die op technische bijzonderheden ingaat
is tot nu toe bekend. Volgens de mening
van ervaren atoomphysici echter zou de
H-bom zijn energie ontle en aan een
soortgelijk proces als waardoor onze zon
haar warmte geeft, alleen gebeurt het op
de zon in langzaam tempo en in de bom
explosief.
Van de aard van dit proces kunnen we
ons aan de hand van het bijgaande fi
guurtje enig idee vormen.
Het proces begint links bovenaan. Een
waterstnfkerr of proton H treft een
koolstof kern C 12. Hierdoor ontstaat 'n
stikstofkern N 13, die echter niet sta
biel is en uit elkaar valt in een kool
stofkern C 13 en een positief electron
of positron (e).
Nu treft een tweede proton de C 13
kern met het gevolg, dat deze °vf£gaat
in een nieuwe stikstofkern N i4. Wordt
deze weer getroffen dooi een derde
proton, dan ontstaat een zuurstofkern
O 15, diie echter instabiel is en zich
spontaan ontleedt in een stikstofkern
N 15 en een tweede positron e. Wordt
nu de N 15 kern door een vierde proton
getroffen, dan wordt de oorspronkelij
ke koolstofkern C 12 teruggevormd en
daarbij een heliumkern He 4 uitgesto
ten.
Het gehele proces van C12 tot C12
heeft er dus toe gediend om de vier
protonen, genummerd van 1 tot 4, te
verbinden tot een heliumkern. De twee
vrijgekomen positronen v urmen weer
nieuwe H-atomen omzetten in protonen
en zo blijft het eenmaal begonnen pro
ces vanzelf aan de gang. Het belang
rijke is nu, dat de vier H-kernen samen
mcer massa hebben dan de gevormde
He-kern. Er is dus in het proces massa
verloren gegaan en de grote vraag is
nu: Waar is deze massa gebleven?"
Hierop geeft een theoretische beschou-j
wing van Einstein antwoord, die massa
aequivalent stelt met energie Y0,®5))5
hem bestaat in de natuur deze betreK-
king, dat overal waar massa verdwip.t
ercens anders een aequivalente hoeveel
heid energie gewonnen wordt. Le om
rekeningsfactor is aldus, dat een duizend
ste milligram massa overeenkomt, met 9
millioen kg. Meter, of in warmte uitge
drukt, met ruim 20.000 kg. calorieën.
D w.z. met een hoeveelheid warmte die
nodig is om 200 liter water van 0 gr. tot
100 gr. te verwarmen.
Als men rich nu even realiseert het
minimale van de massa van één duizend
ste milligram en het aequivalent ïn
warmte in 30.001! kg. calorieën, dan krügt
men een voorstelling van de energetische
mogelijkheden bit het opbouwproces van
atoomkernen uit protonen.
Welnu, dit gebeurt in de H-bom. Al
thans wordt er gewerkt volgens dit be
ginsel. Er blijven nu twee geheimen van
de H-bom over.
Vooreerst, welke processen zal men
gebruiken? Sommigen menen de opbouw
van H tot heïium. anderen zeggen dat
lithium met protonen overgaat in twee
He-kernen onder aanzienlijk massaver
lies; ook de „zware waterstof", het re
cente isotoop van H, maakt een goede
kans, maar in werkelijkheid weten het
alleen de atoomgeleerden, die de toplei
ding hebben bij de fabricage.
Een tweede geheim is, hoe de bom
technisch ingericht moet worden en hoe
Hij tot ontploffing komen kan. Maar ook
hierover is door de weinige bevoegden
niets losgelaten.
Maar één ding staat vast, dat als men
er in slaagt b.v. een vorming van
helium uit protonen te verwerkelijken,
waarbij in een onderdeel van een se
conde één gram massa vernietigd
wordt, dit zou betekenen, dat er 20
milliard kg. calorieën warmte vrij zon
den kunnen komen. Gedeeltelijk zou
deze enorme hoeveelheid energie die
nen om een temperatuurstijging van
millioenen graden te veroorzaken en
gedeeltelijk voor het wegslingeren van
radio-actieve bijproducten die grote
oppervlakten lange tijd onbewoonbaar
zouden maken.
We hebben zonder twijfel bewondering
voor het genie van Bethe, die het kern
proces op de zon formuleerde, we hebben
ook bewondering voor de geleerden, die
in het laboratorium dergelijke zonnepro-
cessen weten na te bootsen, maar we
huiveren voor de werkelijkheid, dat een
dergelijk kunstmatig zonneproces ooit
een deel van onze aarde zal teisteren.
A. S.
Naar in 'n deel onzer editie van gisteren
gemeld werd, is in de buurt van Helgo
land opnieuw een Duitse trawler door 'n
vliegtuig aangevallen en beschoten. Er
werd niemand gewond en geen schade
aangericht.
Het Britse ministerie van Luchtvaart
deelde gisteravond mede dat een Lincoln
bommenwerper van de R.A.F. Maandag
oefeningen boven Helgoland heeft uitge
voerd, waarbij doelen op de grond van
uit de lucht werden beschoten. De be
manning van de bommenwerper had
hierbij een klein vissersvaartuig in de
haven van Helgoland waargenomen, dat
onbemand scheen.
Volgens het ministerie was er geen
sprake van, dat de bommenwerper het
schip had aangevallen of zijn vuur op
zettelijk op het vaartuig of de naaste
omgeving had gericht. Desondanks kan
men aannemen, dat het „mysterie" van
luchtaanvallen op Duitse trawlers van
uit „spookvliegtuigen" is opgelost....
In aansluiting aan hetgeen wij gisteren
meldden, ontvingen wij van het bisdom
Roermond nog de volgende officiële
mededeling:
De Nederlandse bisschoppen hebben
contact opgenomen met het Canadees
Episcopaat ter behartiging van de gees
telijke belangen van de Katholieke Ne
derlandse emigranten naar Canada. Be
sprekingen hierover zijn gaande. Even
tueel zal mgr dr. J. M. J. A. Hanssen,
coadjutor van .de bisschop van Roermond,
naar Canada gaan om met verschillende
bisschoppen ter plaatse te spreken.
Hfj is volkomen een selfmade man, he
laas gehandicapt door het verlies van
een oog. Hij verloor het reeds als jon
gen, tijdens wat in de familie Morrison
,.een huishoudelijk ongeval" wordt ge
noemd, maar waarover men niet gaarne
spreekt.
Veertien jaar oud moest hij reeds aan
het werk, om mee te helpen de inkom
sten van het gezin te vermeerderen.
Herbert werd kruideniersjongen. Maar
dit beviel hem niet, hij nam 'n baantje
(Telefonisch van onze correspondent
De Franse Kamer heeft gisteren
de wet over de collectieve overeen
komsten in laatste lezing afgewerkt
na er uitdrukkelijk in te hebben op
genomen, dat staking geen contract
breuk is- De wet behoeft nu niet
meer naar het Luxembourg terug.
Zij werd echter aangenomen met
400 stemmen vóór, zonder tegen
standers (doordat ook nu weer de te
genstanders niet aan de stemming
hebben deelgenomen en dat waren
juist dc radicalen en de rechterzijde)
zodat de wet tot stand ls gekomen
uitsluitend door de stemmen van de
communisten, de socialisten en de
MUF.
Men vroeg zich dan ook af, of die
aanneming niet tot het vertrek van
de radicale ministers aanleiding zou
geven, iets wat dagenlang een dreiging
is geweest. Men vernam, dat nog vóór
de eindstemming minister Queille en
de heer René Mayer namens de radica
len naar minister Bidault zijn gegaan
en met hem een lang onderhoud heb
ben gehad over de gevolgen van de
aanneming van de wet.
Aangezien echter geen mededelingen
zijn gedaan, maar er ook niets gebeurt
is van die zijde, mag men aannemen, dat
ook de radicalen er in toestemmen om
het vraagstuk van de partijverhoudingen
nog wat te laten bezinken. De Kamer
heeft n 1. besloten tot 16 Februari vacan-
'ïe te nemen. In die tijd moeten de par
tijen nu zelf eerst uitmaken, hoe zij tegen
over het meerderheidsvraagstuk staan.
Het algemeen vermoeden is, dat bij de
terugkeer van de Nat. Vergadering er
spoedig een oplossing zal moeten worden
gevonden voor het samenstellen van een
nieuwe meerderheid, aangezien anders
het vraagstuk helemaal onoplosbaar wordt.
De socialisten houden kort daarop hun
congres en het is- vrij zeker, dat als de
ministers dan niet in het ministerie zit
ten, het congres zal besluiten, dat zij er
ook maar uit moeten blijven, m.a.w. de
partij opleggen in de oppositie te blijven.
Voor 't ogenblik is er onder de socialisten
nog enig streven om te beproeven
ministerie niet geheel los te laten.
het
Zeven jaar gevangenisstraf met aftrek
van vier jaar voorarrest eiste (Ie officier
van justitie van de Bijzondere Strafkamer
van de Bossche rechtbank gisteren tegen
de voormalige rechercheur van het Haagse
Centraal Distributie Kantoor, de 63-jarige
P. Abrahams, wie ten laste wordt gelegd,
dat hij in Mei 1944 te Tcrncuzcn opzette
lijk twee illegalen, Alphons Aarnoutse en
Willem Voet, uit Hontenissc (Zeeland),
die betrokken waren geweest bij de over
val op het distributiekantoor te Klooster
zandc, aan de S.D. zou hebben verraden.
Beide mannen overleden in het voorjaar
van 1945 in het concentratiekamp Neuen
gamme.
A. werd in eerste instantie door de
Derde Kamer van het Middelburgs Bijzon
dere Hof tot tien jaar gevangenisstraf ver
oordeeld, terwijl de eis achttien jaar luid
de De Bijzondere Raad van Cassatie ver
wees de zaak naar de Bossche rechtbank,
waarvoor de voormalige rechercheur gis
teren verklaarde onschuldig te zijn.
In opdracht van zijn superieuren had
hij indertijd rapporj opgemaakt van de
overval in Kloosterzande. De S.D., die
aanvankelijk in het duister tastte kreeg
dit rapport in handen en naar aanleiding
van deze gegevens en van het onderhoud,
dat A„ die door Aarnoutse in vol vertrou
wen van de toedracht van de overval op
de hoogte was gesteld, met de S.D. had,
ging de Duitse politie tot de arrestatie
over. Ondanks de in het dossier aanwezige
lidmaatschapskaart van de_ N.S.B. bleef
Abrahams ontkennen ooit lid van de be
weging te zijn geweest. De raadsman be
pleitte onmiddellijke invrijheidstelling,
omdat hij opzet niet bewezen achtte. Hij
meende, dat het beroep op overmacht,
door Abrahams gedaan, op zijn plaats was.
Op 21 Februari volgt de uitspraak.
De 45-jarige A. Velthuis uit Amster
dam werd wegens zijn optreden tegen
Joodse landgenoten bij de Zentralstelle
für Jüdische Auswanderung door het
Amsterdams B. G. tot de doodstraf ver
oordeeld. Voor de bijz. raad van cassatie
verklaarde V. dat hij verschillende per
sonen tijdens de bezetting heeft geholpen.
Deze verklaring werd ten dele juist be
vonden, in verband waarmede de proc.-
fiscaal tot levenslang concludeerde met
welke straf de raad zich verenigde.
De 40-jarige marechaussee W. Oskam
uit Middelharnis, door zijn jacht op on
derduikers en illegale werkers beter be
kend als de „schrik van Goeree-Overflak-
kee", werd door de raad tot 13 jaar ge-
vangenistraf veroordeeld. Het Haags BG.
had hem een gevangenisstraf van 20 jaar
opgelegd.
Tegen de uit Hol2kirchen afkomstige
kantoorbediende W. Symons, die deel
nam aan de Duitse invasie in ons land,
eiste de proc.-fiscaal bij de raad 14 jaar
gevangenisstraf met aftrek. S„ die van
oorsprong Nederlander is, werd door een
bijz. gerechtshof aanvankelijk tot de
doodstraf veroordeeld. Bij hernieuwde
behandeling kreeg hij echter 11 jaar
R.W.I. met aftrek.
(Van onze speciale verslaggever)
We gingen .naar Deelen om het R. K.
Militair Tehuis te zien.
Wanneer U Deelen nog niet kent als
Technisch Opleidingscentrum van de Le-
eerluchtmacht, herinnert U het zich mis
schien nog uit de tijd van de roemruchte
'(en beruchte) autodump. Een goed uur
gaans van Arnhem, midden op de Ve-
fuwe bouwden de Duitsers onder de
oorlog een van hun grote luchtmacht
bases tegen Engeland Verspreid rondom
de lange, brede startbanen, die dwars
over de hei lopen, staan nog in
groepen de voormalige Duitse leg
rakKen en -bureaux, gecamoufleerd ais
woonhuizen, streng en oerdegelijk eer
maans bouwsel. Na de oorlog wc?
vliegveld een autodump en toen n
waai rondom do liquidatie was gen
deed andermaal het grijsblauw van
luchtmacht zijn intrede.
Er is echter op héél Deelen slechts één
luchtwaardig toestel en dat toestel is
nogmotorloos: tussen half
teerde en half gedemonteerde Har
vard's. Tiger Moth's, Spitfire's en Mit
chell's staat in een hangar naméiiJK
een klein eenpersoons zweefvliegtuig!6'
dat in het seizoen op het dichtbij ge
legen Teriet wordt gebruikt.
Wie echter uit het bovenstaande con
cluderen zou, dat de huidige bezetting
van ongeveer 2500 man (600 marine, rest
L.S.K.) allemaal duimen zit te draaien
rond dat éne zweefvliegtuig, heeft het
mis.
Er wordt behoorlijk poot-aan gespeeld.
Maar het was niet de bedoeling, om
U veel over de opleiding en het werk
van de in Deelen gelegerde troepen te
vertellen. Ons intrigueerde ditmaal
slechts één probleem: dat van de vrije
tijdsbesteding gezien in het kader der
geestelijke verzorging.
En voor dit onderwerp vindt men een
gul en zeer hartelijk prater in de per
soon van de aalmoezenier, Pater C. Aar
den S.C.J. Deze hardwerkende, geen hei
lige huisjes ontziende Brabander heeft
bergen zorgen: zijn „parochie" telt onge
veer duizend man, want van de 40 of
ficieren. 200 onderofficieren en meer dan
2000 soldaten, thans op Deelen gelegerd,
zijn er 43% R-K.
„Vooral die Marine-jongens, eigen
lijk te groot voor een korte-, en te
klein voor een lange broek, zijn heel
moeilijk. Die jeugd heeft nog net de
oorlogskentering meegemaakt, en zo
lang ze coder de veilige hoede van de
ouders verkeren, komen de morele
kneuzingen niet zo aan het licht, maar
nauwelijks staan ze hier op eigen be
nen, dikwijls onder „protectie" van
veel oudere en „ervarener" vrienden,
of het loopt mis
„Bijna avond voor avond heb Ik bezoek
van jongens en dikwijls gaat de laatste
pas tegen jén uur 's nachts weg. Soms
komt er een schoorvoetend de kamer in,
en zegt: „Xk dacht ik moest die pater
maar wat gezelschap gaan hemden, die
zit zich toen maar ongelukkig te verve
len". Dan hoor je eindelijk na vee) om
haal en gehakkel: „Pater, ik wou wel
eens biechten, 't Is een paar jaar geleden
geloof ik".
„Soms ken je die jongen z'n milieu,
dikwijls helemaal de slechtste katholie
ken niet, maar hier, met die lange avon
den zonder toezicht, zo jong op eigen lijk huis, waar men steeds da aalmoeze-
tenen. Ik zou U staaltjes kunnen vertel-
nnnLeilrd a^v°rten, 8estuurd er, er is ge
confereerd. Die aalmoezenier heeft niet
hplf? 6n\ het is "harde" en hij
ze<m waarN2»12 ilard 0n on§enadig 'ie-
chfers en t ,°P st°"d. Hij is zelfs met
gaan en rit, n- naar dê Bisschop ge-
eerst 1 Blsa6hoP kon en durfde het
eerst niet geloven.
vendaonfn bittere noodzaak van geloofs
Ict?e-Deèhf en Z6delijk verval is de
deze actio" ontstaan en degenen die bij
hun namor, v°orSingen behoeven achter
commerita™: WerkelÜk geen aanvullend
Daar was z. H. de Paus, die voor
i CZf. Zaa'{ "Ban alle medewerkers de
tare troost van Zijn Apostolische
Zegen verleende». 70als Hij i„ een
persoonlijk schrijven meedeelde. Bo-
ien was dit schrijven vergezeld
van een cheque, groot 10.000. Daar
was onze Kardinaal, die 25.000 schonk
en alleen de hemel mag weten boven
hoeveel andere zeer dringend om een
oplossing vragenae noden hij dit leger
amp Deelen prioriteit verleende.
derland, ZT'een^ Bissch°ppe.n van, ,Ne"
stelden wjl bedrag ter beschikking
f,na on^e collega's van „De
taak zich met vurig élan op de
te' makend611 "de honderdduizend" vol
v.Gth°t,?n,de0ls dank zij de mildheid van
MMonnN?elderland "in de eerste
100-000 bij elkaar, zodat men thans be-
sc over de middelen om vier stenen
t e.n, een dak (in constructiebouw)
n; 2„. n; er waren giften in natura
0 stenen, er kwam beton, het
schilderwerk werd toegezegd, maar de
installatie, vloeren en verwarming inbe-
nnnZUlle" 'aaR geschat, nog zeker
f 120.000 gaan kosten.
Daar komt het Tehuis"....» zei de
Aalmoezenier en wees naar wat dennen
en hei.
Yij. 'ladden allerlei mededelingen ge-
!Y'er de 14 technische scholen
s°P Deelen zijn onderge-
ri ir ri^3n ®8tuigmonteur via radar-
deskundige tot bankwerker en parachu-
sXgWseteke0n 'in'dJ0en b'eVen WiJ plot'
senng steken in déze paradox:
Hoe is het in 's hemelsnaam mogelijk,
dat een gemeenschap, wij allen, zóveel
kosten en moeiten, zóveel vernuft en fan
tasie opbrengt voor een verzameling
technische wonderen, terwijl men tege
lijkertijd rustig accepteert, dat ónder
„materiaa. dat tienduizendmaal en nog
eens tienduizendmaal méér waard is, rus
tig aan z n lot wordt overgelaten.
In feMe is er zelfs geen vergelijking
mogelijk: aan de ene kant worden de
technische instrumenten (accourd de
meest verfijnde, de meest kostbare)
met de uiterste zorg omringd ander
zijds moet één man vechten voor een
kleine „hangar" waarin mensen kun
nen schuilen.
Men vraagt voor Deelen een R.K. Mi
litair Tehuis, waar wat gezelligheid te
vinden is, waar behoorlijk toezicht kan
worden uitgeoefend, waar althans een
behoorlijk „surrogaat" is voor het ouder
nier kan aantreffen en zeker gelijkge
stemden
Tot nu toe bestaat er op Deelen slechts
die éne kamer van de aalmoezenier, een
kapelletje, dat vroeger voor kolenbunker
diende, maar dank zij „alle-R-K.-hens"
momenteel, hoewel zeer klein, tóch de
voot is en nog een ander zelfgebouwd ka
pelletje bij de Radio Radarschool, zo mo
gelijk nog kleiner.
Dat is alles.
En voor de vliegtuigonderdelen is er
méér „comfort!".
Het is niet onze gewoonte om vanaf
deze plaats een beroep te doen op uw
milddadigheid. Waar het déze zaak be
treft, vermelden wij bij uitzondering vol
gaarne eengironummer: Juist: het
gironummer van aalmoezenier C. Aar
den, R.K. Militqir Tehuis, Vliegveld Dee
len (Arnhem) 531430.
In een faillisementszaak tegen zekere
V. te Arnhem was in cassatie de stelling
aangevoerd, dat indien pij de behande
ling in hoger beroep de schuldeiser, die
het faillissement heeft aangevraagd, zien
alsnog bevredigd verklaart, de failliet
verklaring niet kan worden gehandhaafd.
De Hoge Raad heeft nu bepaald, dat de
rechtstoestand van faillissement, welke
ook de rechtspositie van de andere
schuldeisers bepaalt, niet geacht kan
worden alsnog ter beschikking te staan
van de schuldeiser, die hem bevoegde
lijk heeft uitgelokt.
Het desbetreffende beroep heeft de
Hoge Raad dan ook verworpen.
Naar verwacht wordt, zal omstreeks het
midden van Maart de cokesfabriek te
Sluiskil de productie van gas hervatten.
Plannen zijn thans ontworpen om van
ongeveer begin Mei van dit jaar af de
gasvoorziening van geheel Oost-Zeeuwsch-
Vlaanderen te doen geschieden door mid
del van het gas dezer fabriek. De gas
fabrieken te Hulst en Axel zullen dan de
productie stopzetten en alleen nog ge
bruikt worden voor de distributie van het
gas.
De Rubber Cultuur Mij. „Amsterdam'
heeft geproduceerd in Januari 1950 96:
ton rubber (Jan. 1949 591 ton), 2S22 tor,
palmolie (1568 ton) en 776 ton palmpit-
ten (424 tor.).
als telefonist aan. Dat gaf meer vr(je
tijd.
Een tijdlang bediende hij de telefoon
met een welluidend: „Hallo, u spreekt
met Whitbread Co., de grootste bier-
bottelaars ter wereld". Tegenwoordig
prefereert hij Schotch
In zijn vrije tijd studeerde Herbert
en als bij maar enigszins kon, woon
de hij een zitting van ie gemeenteraad
bij. Aldus kwam hij in de politiek te
recht. Hij sloot zich aan bij de pas
gevormde Londense afdeling van de
labourpartij en werd er betaald secre
taris van, tegen een pond per week.
Zijn organisatie-talenten deden hem
op de voorgrond treden, ofschoon van
zijn persoonlijkheid geen grote aan
trekkingskracht uitging. Maar zijn op
gang naar de hogere rangen voltrok
zich gestadig. In 1923 werd hij in het
parlement gekozen en in het tweede
iabour-kabinet was hij minister voor
het transportwezen.
Morrison's eerste daad was toen, de
verkeersregels duchtig te herzien. Hij
was niet voor niets de zoon van een
„bobby". Maar die Londense „bobby is
het toch nooit met de politieke idealen
van zijn zoon eens geweest Hij was en
bleef een doorgefourneerde „Tory
Als hoofd van de London County
Council zette Morrison zich aan de taak,
Londen's achterbuurten op te ruimen en
hiermede verwierf hij zich grote ver
diensten. Hij liet parken aanleggen en
nieuwe woningen bouwen. Al die nieu
we woningen, voor arbeiders bestemd,
kregen badkamers, in dergelijke huizen
voor Engeland iets geheel nieuws.
Door zijn bekwaamheid in theorie en
practijk verschafte Herbert Morrison da
labourpartij een goede naam. Sinds bij
op de voorgrond was getreden, konden
ae tegenstanders niet meer zeggen, dat
de Engelse socialisten slechts theoretici
waren. Aanvankelijk was het stadsbe
stuur zijn specialiteit, maar later strek
te zijn belangstelling zich naar het ge
hele regeringssysteem en de administra
tie der regeringsdiensten uit, waarin hij
overal een nieuwe geest bracht.
Had hij dertig jaar geleden een arm
zalig partijkantoortje, dat slechts zei
den uitgebezemd werd, thans staat in
zes grote kantoren 'n keurig bureau
altijd voor hem klaarin het Lager
huis, in Whitehall, in het kantoor van
de plaatsvervangende minister-presi
dent. in het gebouw van de London
County, het z.g. Transporthuis en in
het hoofdkantoor van de labourpartij.
Zijn talrijke functies worden be
kroond door die. welke deftig getiteld
is: „Lord President of His Britannic
Majesty's Most Honorable Privy Coun
cil". Onder de talrijke terreinen, waar
over zijn supervisie gaat. bevindt zich
ook dat van de atoomenergie. Herbert
Morrison koestert grote belangstelling
voor wetenschappelijke problemen en
zijn grote voldoening schuilt in het
houden van voordrachten voor weten
schappelijke verenigingen.
Herbert Morrison is candidaat voor
Lewisham en daar zal h(j zijn verkie-
zingstournée besluiten met een laatste
spreekbeurt op een massa-bijeenkomst,
waar ook Ernest Bavin het woord zal
voeren.
In Engeland hebben velen zich afge
vraagd, waarem Aneurin Bevan. de
uiterst welsprekende minister voor
volksgezondheid, niet als motor van de
verkiezingscampagne voor de labours
fungeert. Hij is op een zijspoor gezet.
Waarom, daarover laat de labourpartij
zich niet uit.
Herbert Morrison is in zijn fractie
geen gemakkelijk man. Zelfs zijn samen
werking met Bevin gaat nogal streef.
Men heeft hem wel eens van dictato
riale neigingen beschuldigd. Toen liet
hij in de scholen van Londen een karton
ophangen, met daarop gedrukt: „de on
derwijzer heeft misschien ongelijk, denk
daarom ook zélf na". Hij beschouwde dit
ais het beste bewijs voor zijn anti-dicta
toriale opvattingen
Zijn devies is: deze nieuwe tijd heeft
nieuwe mensen nodig. Ongetwijfeld een
behartigenswaardige wenk.
Het schijnt Frankrijk te zijn, dat de eer heden zoals gebrek aan accomodatie in
verdient het wagentoneel in de theater- de provinciale toneelzaaltjes en de verre
geschiedenis te hebben geïntroduceerd. In reizen de toneelliefhebbers in de pro-
de late middeleeuwen heeft het wagenspel
er een grote bloei beleefd; dagen achter
een stond de toneeiwagen op markt of
plein en het publiek dromde rond het
rijdende toneel om in vrome aandacht de
mysteriespelen te volgen. Het toneel was
toen zeer populair; er moeten steden ge
weest zijn waar een 50.000 mensen de
voorstellingen bijwoonden.
Zulk een centrale plaats heeft het hui
dige toneel niet meer, en het wagenspel
leefde nog slechts voort als een rariteit,
bij de gratie van lustrumvierende studen
ten of eeuwfeest-herdenkende stads-
comité's. Totdat, enige maanden geleden,
een Engels initiatief voor het wagenspel,
in de moderne vorm van een gemotori
seerde schouwburgcolonne nieuwe pers
pectieven opende.
In Engeland kennen de toneelgezelschap
pen namelijk dezelfde moeilijkheid als bij
ons: zij concentreren zich op de grote ste
den en kunnen door allerlei omstaifdig-
Speelgoedauto's lijken deze miniatuur-ontwerpen voor de rijdende schouw
burg, zoals die binnenkort in Engeland zal rondreizen.
(Van onze correspondent).
Nog nooit hebben in de geschiedenis
van de Nederlandse mijnindustrie de
Limburgse mijnen kompels van verschil
lende pluimage in haar pijlers gehad, als
sinds de bevrijding het geval is. Vele
categorieën nieuwe arbeidskrachten heeft
men moeten aantrekken om de gelede
ren van de goede oude, maar helaas te
kleine, mijnwerkersstam in Zuid Lim
burg te versterken. Na de oorlog wer
den aan het kolenfront eerst politieke
delinquents aan het werk gezet. Zij
werden gevolgd door enkele groepen Po
len, onder wie zich overigens niet al
leen Polen, maar ook D.P.'s uit de Bal-
tische Staten, Tsjecho-Slowakjje en an
dere landen bevinden. Intussen zette men
in heel ons land, en zelfs op zee onder
gedemobiliseerden, wervingscampagnes
op touw om te trachten onder de in
heemse bevolking meer interesse te wek
ken voor het weliswaar zware, maar ook
goed betaalde werk in de Limburgse
mijnen. Toen desondanks nog steeds een
groot tekert bleef bestaan, zag men zich
genoodzaakt om helemaal in Italië een
oplossing te zoeken voor het personeels
probleem van Nederland'» voornaamste
industrie. Tenslotte is men thans bezig
om als jongste groep nieuwe kompels
Duitse grensgangers te werk te stellen
in enkele mijnen. En ondanks ai deze
campagnes zjjn er nog altijd ongeveer
tweeduizend plaatsen open in de kolen-
pijlers
Intussen vloeien dé groepen, die tot
dusver hun intrede deden in de mijn
streek, weer geleidelijk af. Het sterkst
is dat natuurlijk met de politieke delin
quenten het geval. Alleen degenen, die
tot méér dan vijf jaar werden veroor
deeld. zijn nog over en ook voor de mees
ten van hen loopt de straftijd ten einde.
De Rijkswerkinrichting te Terwinselen
is dan ook reeds opgeheven en wordt
thans verbouwd tot woongelegenheid.
Een gedeelte van de Polen trok terug
naar de D.P.-kampen in Duitsland in de
hoop vandaar naar Amerika te kunnen
emigreren. Het eerste contingent Italia
nen, ongeveer zeventig man, heeft er
reeds een jaar op zitten, zodat zijn con
tract geëindigd is. Van dit contingent
keerde een gedeelte terug naar het zon
nige Zuiden. Anderen tekenden opnieuw
voor een jaar. Men verwacht, dat het
merendeel van de jongere contingenten
dat ook wel zal doen. want de meeste
Italianen zijn naar de mijnstreek geko
men met de bedoeling er twee jaar lires
te sparen. Intussen heeft men geen plan
nen om nog meer Italianen te werven.
Alleen het getal der Duitse grensgan
gers vermeerdert zich nog. Speciaal de
laatste maanden verloopt hun tewerk
stelling vlot. Eigenlijk werd reeds een
jaar geleden voor Duitsers de mogelijk
heid open gesteld om in de Limburgse
mijnen te werken. Aanvankelijk verliep
deze tewerkstelling echter zeer stroef,
daar de aspirant-mijn wérkers wel zes a
zeven weken moesten wachten, voor zij
een pas kregen. Naderhand werd de
wachttijd belangrijk verkort, terwijl men
ook faciliteiten verleende, door de
grenskantoren te Haanrade en op de
Locht onder Kerkrade, welke sinds het
begin van de oorlog gesloten waren ge
weest, open te stellen voor deze arbei
ders. Momenteel maken ongeveer twee
honderd Duitsers, van wie de meesten
slechts even over de grens wonen, van
deze mo "lijkheid gebruik. Hun aantal
groeit thans met de dag.
Ook deze categorie bestaat uit onge
schoolden. want geschoolde mijnwerkers
krijgen van de Duitse autoriteiten geen
toestemming om in Nederland te werken,
die kan men ginds even goed gebruiken.
Alleen werklozen komen in aanmerking^
Hun tewerkstelling geschiedt door het
Gewestelijk Arbeidsbureau Heerlen, dat
in samenwerking met de Duitse arbeids
bureau^ zitdagen houdt in de Duitse
grensstreek. Driekwart van deze grens
gangers is ondergebracht bij de mijnen
Laura en Julia te Eijgelshoven, die in
verband met hun ongunstige ligging
vlak tegen de grens aan wel het meest
van alle mijnen om arbeidskrachten ver
legen zitten. De overigen zijn te werk ge
steld op de Domaniale Mijn te Kerkrade.
Binnenkort zal eveneens de Willem
Sophia te Spekholzerheide worden inge
schakeld. Ten behoeve van deze mijn zal
het Gew. Arbeidsbureau Heerlen voortaan
ook zitdagen houden in Aken, waar dit
tot dusver niet gebeurde. De aspirant-
grensgangers worden eerst onder de loupe
genomen door de politie-autoriteiten,
want men wil voorkomen, dat onbetrouw
bare elementen de grens over komen. Een
bijzonder voordeel van de tewerkstelling
dezer Duitsers is wel, dat zij geen huis
vestingsmoeilijkheden en geen grote on
kosten met zich meebrengt.
De aanmelding van gegadigden voor
de mijnen uit het binnenland is thans
iets beter, dan zij geweest is, maar
daar is dan ook alles mee gezegd. In
tussen kan wél onder de jeugd van
Limburg een groeiende belangstelling
voor de Ondergrondse Vakscholen, de
opleidingscentra der mijnen, gecon
stateerd worden. Uit. Midden- en
Noord-Limburg hebben zich dit jaar
zóveel leerlingen gemeld, dat men op
de staatsmijn Maurits zelfs candidaten
heeft moeten afwijzen. De opleidingen
der andere mijnen staan er nog niet zo
goed voor, toch neemt ook hier het
aantal aspiranten toe. Dit is wel zeer
verheugend, want van de O.V.S.'ers
zullen de mijnen het in de toekomst
voornamelijk moeten hebben. Zij bie
den de beste waarborgen voor een re
gelmatige aanwas van de mijnwerkers-
stam. Niet voor niets besteedt men aan
de opleiding van deze mijnwerkers-in-
de-rtop dan ook zoveel zorg, dat zij
modelmij nvyerkers beloven te worden.
vincie'niet behoorlijk bedienen.
Een Brits gezelschap „The Century
Theatre" heeft daarom een plan ontwor
pen dat deze moeilijkheden ondervangt.
In een der jongste afleveringen van het
maandblad „Kunst en Kunstleven" troffen
we een uiteenzetting over de aard van
deze plannen aan, waaruit we hier een
en ander overnemen.
De gemotoriseerde schouwburg zal be
staan uit vier voertuigen, die elk afzon
derlijk kunnen rijden, maar waaruit
men als ze naast elkaar staan, door het
openklappen der zijwanden één ruimte
zal kunnen construeren. Deze ruiirr.e
omvat een toneel van 9 M. breed en
6 M. diep en een zaal waarin 225 perso
nen een zitplaats hebben. De hierbij
gereproduceerde foto is genomen naar
een maquette waarbij men gedeelten
van de zijwanden en het plafond heeft
weggelaten om het interieur te tonen.
Het toneel zal permanent voorzien
zijn van alle benodigdheden. Er zullen
kleedkamers zijn met wastafels en dou
ches voor twaalf actrices en acteurs, en
bergruimte voor costuums, requisie.en
en decors. De toeschouwers zullen zitten
op comfortabele, opklapbare stoelen, ge
plaatst op een oplopende vloer. Het ge
heel wordt electrisch verwarmd en ge
ventileerd.
Karavaan
De acteurs zullen met het theater mee
reizen. Voor dit doel zijn een soort woon-
wagens beschikbaar die met ae toneel
karavaan mee gaan. Voor elk lid van bet
gezelschap is een zit-slaapkamer gepro
jecteerd en voorts rijden ook nog een eet-
wagen, een keuken, een badkamer en een
kantoor in de karavaan mee.
Een voorhoede van twee personen reist
de troep vooruit en treft de noodzakelijke
regelingen voor de colonne zich.in het
dorp of de stad nestelt.
Het eerste reizende gezelschap want
The Century Theater maakt ernst met de
plannen en verschillende wagens zijn reeds
voor het gebruik gereed zal bestaan
uit acht actrices en acteurs, een technicus
met assistent, een kok en een zakelijk lei
der. Alles tezamen genomen zal de co
lonne bestaan uit dertien traillers, drie
tractoren en een auto.
En de financiering? Bevoegde reken
meesters hebben een berekening gemaakt
van de onkosten en van de inkomsten bij
een gemiddelde entreeprijs van 212 shil
ling (wat voor Engeland erg laag is). Ze
zijn tot de conclusie gekomen dat er zeer
zeker de mogelijkheid van een voordelig
saldo aanwezig is.
Zo zal dus binnenkort de gemotoriseer
de theatercolonne door Engeland toeren en
het Britse publiek, dat zeer veel van het
toneel houdt, zal ongetwijfeld dankbaar
de resultaten van dit initiatief accepteren.
Of een dergelijk plan ook in Nederland
uitvoerbaar zou zijn? We geloven stellig
dat de mogelijkheidheid bestaat. Alleen
ls het de kunst om een gezelschap te vin
den dat zich voor zo'n vrij avontuurlijke
onderneming beschikbaar stelt. En dan
denken we aan een ander plan, een oud
plan, waarover ook wij reeds meermalen
geschreven hebben. Het plan n.l. om een
groep afgestudeerde toneelschoolleerlingen
om te smeden tot een jong, fris gezelschap
met een eigen stijl, een soort Nederlandse
„Young Vic".
Zou een dergelijk gezelschap inderdaad
worden gevormd, dan zou zo'n troep,
onder goede leiding het land rondreizend
in een „gemotoriseerde schouwburg", een
prachtig arbeidsterrein kunnen vinden
naast dat der grote gezelschappen.
Was juist het vinden van werkgelegen
heid niet het voornaamste bezwaar tegen
de oprichting van een Nederlandse „Young
Vic'?
