Hongaars doktersgezin vlucht
door het ijzeren gordijn
Australië-gangers met
compleet huis bij zich
KA THOLICISME in opvallende rol
Een doodgewone vrouw, die een
nationale heldin werd
Nabeschouwing hij 'n zigeunerviool
Echte romantiek is duur
r
.r
„Nu kan Rusland verslagen worden!"
De viering an
Allerheiligen
4
V.J
Meer longkanker door
overmatig ïoken
Grote boerderijbrand in
Lintelo
De „Si ba jak" nani er weer 1000 mee
Odette Churchillaangrijpende film
van Herbert Wilcox
Het Sittardse zigeunerdrama
Wat is zigeuner-eigen!
Hirschf eld ziek in Parijs
„New Australia"
Vrijdag in Rotterdam
DONDERDAG 26 OCTOBER WSf
PAGINA 3
MENSENSMOKKELAARS
IN ACTIE
Spanning
Genootschap voor natuur
genees- en heelkunde hijeen
Vluchten blijft gevaarlijk
Slechts één gezongen Mis van
Maria's ten hemelopneming
Schade op 60 mille geschal
VIJF PATERS WERKEN NU
AAN DE ZIELZORG
M issionarissen
Helder als bronwater
Het geheim opgelost?
„Ich bien artiest"
Voórtreffelijke comedie
Romantiek en werkelijkheid
Gezinnen herenigt)
Bagage: vier huizen
Jonge gezinnen
Oude liefde
Moed en vertrouwen
Zo ziet het IJzeren Gordijn aan de Oostenrijks-Hongaarse grens eruit: een
dubbele haag van prikkeldraad met mijnen ertussen. Het huisje is een
reeds lang versleten douane-post. Grensverkeer heeft er niet meer plaats.
(Van onze speciale verslaggever)
WENEN, October 1950.
De Oostenrijkse douaneambtenaar wijst naar een dubbele haag van
prikkeldraad tussen anderhalf meter hoge palen langs de grens.
Noudit is het IJzeren Gordijn".
Zo ver het oog reikt loopt die barricade van prikkeldraad over het vlakke-
land. Kruisdraden verbinden de ene haag met de andere. In de aarde tussen
het prikkeldraad zijn mijnen ingegraven. De gevaarlijke koppen ervan
steken hier en daar boven het gras uit.
„En komen hier toch nog mensen door....?"
De douaneman haalt zijn schouders op.
„Een enkeling.... met dat prikkeldraad en de Hongaarse wachtposten op
uitkijktorens, met speurhonden en zoeklichten valt 't niet mee er door te
komen."
En dat neem ik graag aan.
In de mondaine Splendid Bar in een on
aanzienlijk straatje van Wenens binnen
stad vertelt een jonge, Hongaarse dokter
me echter, hoe het hem gelukt is met
zijn vrouw en twee kleine kinderen door
datzelfde IJzeren Gordijn de vrijheid te
bereiken.
„U neemt me niet kwalijk als ik u niet
élles vertelzegt de dokter nadenkend
in zijn glas starend, „maar u begrijpt....
®r willen nog meer mensen de grens
over".
Even zoekt hij naar zijn woorden.
„Nou.... op een goeie dag ben ik ln
contact gekomen met een man, die me
over de grens zou kunnen smokkelen. De
prijs ervoor was niet geringVijftien
honderd gulden per persoon.... maar
ik heb geen ogenblik geaarzeld. Ik had
het geld en wou het graag afstaan om
er mijn vrijheid mee te'kopen. Een paar
dagen later is hij ons komen halen. On
opvallend hebben we ons huis verlaten en
zijn naar het station gegaan. Mijn vrouw,
de twee kinderen en ikzelf. De spanning
begon al in de trein naar de grens. Er
rijden altijd ambtenaren van de geheime
politie mee om te controleren, wie zien
naar het grensgebied begeeft. Als men
geen goede reden heeft om in die richting
te reizen wordt men uit de trein gehaald
en verhoord. Gelukkig hebben we geen
last gehad. En van het station zijn we
regelrecht naar het huis gegaan van de
hian. die ons was komen halen. Daar zijn
y*e gebleven tot het donker was. We wa-
*en er min of meer verstopt omdat er
•"un? 'Uein dorp natuurlijk altijd com-
de g'ehe? zÜn, die een vreemd gezicht bij
tegelijk t 6 Politie melden. En zeker vier
nis gemaallat huis hebben we ook ken-
ons over met de twee mannen, die
rrnOtOn H©t
waren ex-gerii8rens zouden voeren,
sen, die gewen|n ult het leger.... men-
Ite gaan en die ^aren met mijnen om
smokkelaars het gre*endien als ervaren
kendennssebied door en door
„Wat voor landslie,je„
De dokter kijkt ma gji?'fren
„Dat weet ik werkelijk ?eachend aan-
Dan gaat hij verder.
„Even na middernacht zijn we het huis
uitgegaan.... het was goed donker, Want
bij volle maan waagt men het natuurlijk
niet de grens over te steken. Mijn vrouw
had onze oudste jongen aan de hand en
ik droeg de baby Met een luminal te biet
hadden we hem min of meer genarcoti
seerd om niet door gehuil verraden te
Worden. Een enkel geluid zou ons nood
lottig kunnen worden. Ongezien zijn we
het dorp uitgeslopen naar het bos, dat
san het prikkeldraad grenst. Daar heb
ben we ons verscholen op een plaats van
daar we de grens in de gaten konden
011 den. En toen maar wachten...."
>tWat voor gevoel had U....?"
„Elke zenuw was gespannen...."
..Geen angst 7"
liik angst niet. We dachten eigen-
onwiLet aa" de mogelijkheid, dat we
0 ekt zouden kunnen worden. Het was
tiaar beter daar niet aan te denken.
i,,vi,Waren ervan overtuigd, dat het zou
fnnt i.' Maar de wetenschap, dat één
beweging ons noodlottig zou kunnen
aire. ?eld ons in voortdurende span-
-de twee Eidsen waren gespan-
o°k voorde3 immers om mensenlevens.
Ze hadden' TYoren was alles voorbereid,
plaatsen vn®1 .Prikkeldraad op enkele
mijnen onscnartiif?,1^ doorgeknipt en de
"Jk gemaakt. Daarna had-
„tb de kleine gehoorzaal van do
hieenteljjke universiteit van Amst|rrtf?T
ï^eft het genootschap ter bevor^dar»
natuur-, genees- en heelkunde
^middag zün jaarlijkse algemene lerle
viering gehouden onder preSidi®"
dem^s voorzitter, prof. dr. M. W. Woe?.
Rortev,ns deze vergadering hield dr. r,
tie aan h8 een voordracht over "^evolu-
°P de o i kankerfront" waarm hU wees
hetgee n°me toeneming van longkanker
OVermatiSpr- grotendeels toeschreef aan
van een lr°ken. Een collecte of de bouw
tnaar 0n,bankerinstituut zijn belangrijk,
j engQ» het individu moet zijn otter
tabak i offer van het opgeven van
Na h s verslavingsmiddel.
Jichtte fiA°Prdracht van prof. Korteweg
prof uV dr. J. ten Cate het woord
t len, fj'.^oerdeman om'hem mede te
ri hem i1 et genootschap heeft beslo-
"de hoogs?e „Swammerdam"-medaille,
Verenigjf. e onderscheiding, die door de
verlenen p 11 worden uitgereikt", te
wet.enschaiA°f ten Cate roemde het vele
ter. in het werk van de voorzit-
de medische
bijzonder wees hij op het voor
emhryoloeisf.KWetenschap zo belangrijke
Woerdem»„ onderzoek, dat door prof.
Onder Werd verr5chf-
leraren bijval van talrijke hoog-
d'Ailiy dj Durgemeester mr. Arn. J.
reikinè wat eVuen voor de plechtige uit-
digde w j binnengekomen, overhan-
orifierJ„h' dr- J. D. van der Waals jr. de
dié f'dmg aan prof. Woerdeman,
met een kort woord dankte.
Een folder oncter de titel
UNGARN LEBT WIEDER hebben
vele Weners in de bus gevonden.
Een aantrekkelijk Hongaars paar
in nationale kled^dracht staat op
de omslag. Wie het echter open
slaat leest in grote letters ABER
WIE! en dan volgt een opsomming
van alle ellende, welke het com
munistische regiem over Hongarije
gebracht heeft Zo staat er „Eens
zegenden geestelijken onze aarde
met het Woord Gods, maar nu
waar is onze aardewaar zijn
de geestelijkenwaar is God?"
Het is een fel anti-communistisch
pamflet, dat onbekende vijanden
van het regiem notabene met een
stempel van het Hongaarse Staats-
reisbureau erop de vrije wereld ln
weten te sturen. En dat hier uiter
aard veel succes heeft.
den ze de uiteinden van het prikkeldaad
weer losjes aan elkaar verbonden. Een
buitenstaander zou er niets ongewoon-
aan hebben kunnen zien. Het wachten was
nu op het aflossen van de grenspatrouille
Een klein uur hebben we in het bos ge-
zeten. Doodstil natuurlijk. Eindelijk zagen
we de nieuwe wacht komen. Even werd
er gesproken De oude wacht liep naar
het dorp terug.... vlak langs ons heen
We hielden onze adem gewoon in om ons
niet te verraden.
Een paar minuten later was het kritieke
ogenblik aangebroken. De ene gids kroop
naar voren en wenkte ons te volgen. EersJ
mijn vrouw weer, daar achter de oudste
dan ik met de baby in mijn armen en
tenslotte de tweede gids. Trillend van de
spanning slopen we in de richting van he'
prikkeldraad Met een paar bewegingen
maakte de voorste man de uiteinden los
Er ontstond een vrij groot gat om dooi
te kruipen. In net donker konden we de
witte koppen van de mijnen duidelijk zien
Daar ging mtin 7™"goddank, ze
was er doorde l u £on2fn ook...
ikzelf met de slapende baby. Achter me
hoorde ik de laatste man het prikkeldraad
weer aan elkaar vlechten. En toen 20 snel
mogelijk het beschuttende bos op Oos
tenrijks gebied in!..."
Oe dokter neemt langzaam een slok uit
^hn glas. Weer overweegt hij blijkbaar
at hij verder zal vertellen.
■•En tcKm
„Wel, we waren op Oostenrijks gebied,
maar veilig waren wc nog niet. We waren
namelijk in de Russische zóne van Oos
tenrijk en we wisten, dal de Russen daar
dikwijls op vluchtelingen jacht maakten
liet was nog niet zo lang geleden, dat de
kranten in Boedapest ter afschrikking van
toekomstige vluchtelingen het relaas van
een mislukte ontvluchtingspoging gepubü
ceerd hadden. Het was een groep jonge
Hongarert; die op het ogenblik, dat ze door
het prikkeldraad gingen door de Hongaar
se grenspatrouilles ontdekt werden. De
helft van hen werd doodgeschoten of op
Hongaars gebied gegrepen. De andere helft
slaagde erin m Oostenrijk te komen. In
een ziekenhuis in de buurt moesten ze
opgenomen worden. Diezelfde nacht waren
de Russen er nog en op brancards werden
de zwaargewonden weer over de grens
naar Hongarije gebracht. En u kunt wel
vermoeden welk lot hun te wachten
po h tie »ln handen van de geheime
Hoofdschuddend steekt hij een nieuwe
sigaret op. J
we waren ongezien op Oos
tenrijks grondgebied gekomen. Nu was
net zaait zo snel haogelijk verder te ko-
r ?ens bleef de voorste gids echter i
l-aan' Dp een zijpad liepen twee donkere
iiguren. Van schrik hielden we onze
ln- De twee figuren kwamen in onze
richting. Allerlei gedachten schoten ons i
op dat ogenblik door het hoofd. Wat was
beter- stil blijven staan of vluchten, j
■Blijkbaar hadden ze ons al gezien, want
ze versnelden hun pas. Op dat ogenblik
werd de baby wakker en begon te hui
ten Ontsteld legde ik mijn hand direct
°P zijn mond, maar het was al te laat
Het gehuil had de doodse stilte van de
nacht al gebroken...."
Strak staart hij voor zich uit en brengt
automatisch zijn glas naar de mond.
„En terwijl we op het ergste voorbe
reid waren bleven die twee mannen op
het zijpad ineens staandraaiden zich
om.... en verdwenen weer in het bos.
Bijktoaar waren het gendarmes of
douaneambtenaren,d'ie op smokkelaars
loerden. Toen ze aan het kindergehuil
hoorden, dat het hier om mensensmok
kel ging, hebben ze bun interesse laten
varen. Maar u kunt zich niet voorstel
len, wat we in die één of twee minu
ten uitgestaan hebben".
„En verder, dokter....?"
„De rest was eenvoudig. Met een
vrachtauto zijn we meteen naar de Ame
rikaanse zóne gereden. We waren weer
in een vrij land.... buiten het bereik
van de Russen".
„En de toestand.nu ln Hongarije?"
„Ontstellend slecht. Het land is onge
lofelijk arm en leeggeplunderd, en het
wordt met de dag erger. Maar één ding:
ik ben drie jaar in krijgsgevangenschap
ln Rusland geweest en dikwijls heb Ik
eraan getwijfeld ooit mijn vaderland nog
eens terug te zien. Maar nu ben ik er
zeker van weer in een vrij Hongarije te
zullen leven. Ik heb teveel van de Rus
sen in Rusland zelf en in Hongarije ge
zien. Daar zou ik u dagen achtereen over
kunnen vertellen. Maar gelooft u mij:
een oorlog met het Westen verliezen de
Russen nu althans. Over vijf jaar
weet ik niet, maar op dit ogenblik kun
nen ze niet tegen Amerika op. En daar
moet Amerika gebruik van maken Nu
moeten ze de Russen vernietigen, an
ders nou, jalaten wc daar maar
liever niet aan denken".
En zwijgend haalt hjj een biljet van
vijftig schilling uit zijn zak gn geeft het
de barkeeper. Dan schuift hij aan bij een
groepje andere Hongaarse vluchtelin
gen, dat luidruchtig aan het kaarten is.
Anna Neagle (links), die in de film
„Odette" de rol speelt van Mrs.
Odette Churchill (rechts), wier
heldhaftige activiteit in Frankrijk
Herbert Wilcox tot het maken van
de film inspireerde
De H. Congregatie der Riten heeft
eeji decreet uitgevaardigd, waarbij wordt
'oer daan op het Hoogfeest van Aller-
rviligen één gezongen H. Mis op te dra
gen van het feest van Maria's Tenhemel
opneming. De gebeden van de andere
H.H. Missen blijven dus die van Aller
heiligen. Het decreet luidt in Neder
landse vertaling als volgt:
„Z. H. Paus Pius XII heeft, naar aan
leiding van de verzoeken van vele bis
schoppen, gaarne toegestaan, dat op 1
November, de dag waarop het dogma
van de Opneming van de Allerzaligste
Maagd Maria in de Hemel zal worden
uitgesproken, in alle kerken en in alle
openbare en semi-openbare kapellen één
gezongen H. Mis van de Tenhemelopne
ming van Maria mag worden opgedragen
met toevoeging van het gebed van het
feest van Allerheiligen, onder ene con
clusie:
Alle bepalingen, die hiermede in strijd
zijn, zullen hiertoe geen beletsel vormen".
21 October 1950.
(w.g.) Clemens Kardinaal Micara,
Prefect
Alfonsus Carincl, aartsbisschop van
Seleucis, secretaris.
Een felle brand Heeft gistermiddag de
boerderij ,,'t Spieker" te Lintelo bij Aal
ten totaal in as gelegd. De brandweer
uit Aalten kon niets doen, daar er geen
water was. De gehele oogst en al he*
landbouwgereedschap verbrandden en
twaalf varkens kwamen in de vlammen
om. De schade wordt op 60.000 geschat.
De brand is ontstaan doordat uit een
op de deel staande tractor bij het starten
een steekvlam sloeg, waardoor in de na
bijheid staande bussen met benzine vlam
vatten. Ogenblikkelijk begonnen 't hooi en
stro, welke er opgeslagen waren, te bran
den. Van de deel konden slechts de trac
tor, een zeug met biggen en een kalfje
gered worden. De schade wordt gedeelte
lijk door verzekering gedekt.
„Zien emigreren doet emigreren".
Twee zwagers van de Amsterdamse han
delsagent Verheijen hadden het in
Australië best getroffen en dus ging de
heer Verheijen met vrouw gisterenmid
dag zelf óók scheep met de „Sibajak" te
Rotterdam. Het pas getrouwde paar gaat
op eigen kosten en de man stelt zich
voor om als chauffeur de boterham te
gaan verdienen. Met hen gingen nog
1.000 andere Nederlanders op de „Siba
jak" het zeegat uit, allen met bestem
ming Australië, uitgezonderd 35 klanten
voor Nieuw-Zeeland. De heer Verheijen is
bovendien in gezelschap van zijn derde
zwager, de heer 'Malefijt met echtgenote
en vier kinderen; ook dit gezin reist op
eigen kosten (zoals trouwens verreweg
de meeste passagiers aan boord;- er zijn
deze keer maar weinig ongeschoolden
bij) en de man zal in het Australische
luchtvaartbedrijf te werk worden gesteld
(het vliegveld van Sydney) zoals hij ook
in Nederland in de tanksluitafdeling op
Schiphol van de K. L. M. werkte. Beide
gezinnen zijn katholiek en hun parochie
geestelijkheid hoopt dat zij ook als „le-
ken-missionarissen" etn taak zullen kun
nen vervullen.
Maar er zijn ook „echte" missionaris
sen aan boord. Pater W. van Baar SVD
heeft al 23 jaar in Australisch Nieuw-
Guinea gemissionneerd alsmede in de oor
log 5 jaar in Australië, waar hij missie
overste in twee bisdommen is geweest,
door welk verblijf hij ook de Australi
sche nationaliteit heeft gekregen. Na een
gezondheidsvacantie in Nederland
(Zwaagdijk) gaat pater Van Baar nu
werken in de zielzorg van de Neder
landers in Australië. In dat werk heeft
hij overigens (wat wellicht niet algemeen
bekend is) reeds vier voorgangers: pa
ter Maas SVD, pater Koks SSS, pater
Van Nuenen OFM en de onlangs be
noemde pater Beerepoot OFM.
Een enkele aanraking van dit
prikkeldraad kan mijnen en licht-
kogels tot ontploffing brengen en
een illegale grensoverschrijding ver
raden. Het gebeurt herhaaldelijk, dat
het hele grensgebied gealarmeerd
wordt doordat een haas of hond een
mijn doet ontploffen.
„Ik ben een doodgewone vrouw", zegt Odette Churchill van zichzelf. Maar
een vrouw, die door haar haast bovenmenselijke moed en standvastigheid
het George Cross verwierf, de hoogste onderscheiding, die liet trotse Albion
zijn vrouwelijke onderdanen heeft te vergeven. Een vrouw, wier leven, zoals
het onder de titel „Odette" door Herbert Wilcox werd vastgelegd in beelden
van licht en schaduw, tot in de schaduwen des doods een lichtend voorbeeld
en een inspiratie was voor allen, die God en de door Hem gegeven vrij
heden liefhebben.
De film Odettè' Churchill", zoals zfl in
het Nederlands heet, verhaalt de geschie
denis van de tegenwoordige mrs. Peter
Churchill, een Frangaise, die door haar
huweljjk de Britse nationaliteit had ver
worven en die bij het uitbreken van de
oorlog in Engeland woonde.
Door enige, bi) abuis aan het ministerie
van oorlog gezonden vacantiefoto's, komt
ze in contact met kolonel Maurice Bucïf-
master, hoofd der Franse afdeling van
de Britse Geheime Dienst. Op zijn ver
zoek neemt ze afscheid van haar drie
kinderen, die in een kloosterschool wor
den opgevoed en gaat naar Frankrijk. Na
enkele belangrijke opdrachten met suc
ces te hebben uitgevoerd, wordt ze met
Peter Churchill, de commandant van
haar groep, door toedoen van Henri,
chef van de Duitse contra-spionnage, ge
arresteerd. Door de Gestapo wordt ze
op beesachtige wijze gemarteld, maar het
enige, met gruwelijke regelmaat her
haalde antwoord, dat ze haar pijnigers
geeft, luidt: „Ik heb niets te zeggen". Ze
wordt ter dood veroordeeld en in afwach
ting van de voltrekking van het vonnis
naar het concentratiekamp Ravensbrück
getransporteerd, welks commandant, na
aanvankelijk voortgezette mishandeling,
haar steeds beter gaat behandelen, naar
mate de geallieerde legers dichter na
deren. Tot hij haar als zijn kostbaarste
bezit aan de Amerikaanse troepen uit
levert in de hoop aldus een milde behan
deling te kunnen kopen.
De inleiding tot deze film, gesproken
door kolonel Buckmaster, die zichzelf
speelt en die verzekert, dat de gebeurte
nissen zo getrouw mogelijk zijn weerge
geven, bepaalt het karakter van de film.
Deze waarheidsgetrouwheid is haar
kracht, maar tevens haar zwakheid. Her-
bert Wilcox heeft zich met het oog daar
op aanzienlijke beperkingen moeten op
leggen. Hij moest zich te zeer tot uiter
lijke feiten bepalen. Dit is o.i. de reden,
dat de toeschouwer aan het slot van de
(Door mr. A. J. M- VAN DAL).
DEN HAAG, Woensdagavond.
Men zit, na enige dagen „zigeuneren" in verre streken, weer in Den Haag
en, alsof dat zo moet zijn, men zit uitgerekend in een stoel voor een glas
bij de muziek van een zigeuner-orkest. Zulke dingen gebeuren, men kan
daar mets aan veranderen. De muziek is slepend en fel, nu zwaar-melan-
chohek, dan plots wild-uitschietend hartstochtelijk, gij kent dat wel
Men gaat dan nadenken, een goede gewoonte, die ik niet geno kan
aanbevelen. Men denkt en denkt en men bekent zich zelf: er zijn toch
eigenlijk enkele dingen, die ik nog wel had willen zeggef Dat komt zo
Men hoort de zware, volle tonen van die viool, die overgaan in schrille
klanken van passie, men hoort het geklingel en het geklangel van dat
cymbaal, alsof er met tamboerijnen gedanst wordt, en men kan daarin
alle zigeuner-drama's van de wereld beleven. Als men wil tenminste.
Maar men wil nog niet, men wil althans niet ten volle. Men is, dank zij
de doodgraver van Sittard en de Officier van Justitie van Maastricht,
een beetje voorzichtiger geworden en men denkt na.
behoudt immer, ook als hij zich in meer
of mindere mate aanpast, een deel van
zijn eigen wezen.
De eigen zigeunergebruiken bestaan: de
animietische verboden om paarden- of
bondenvlees te eten, de onreinheids ver -
klaring van kraamvrouwen, waarmee het
verbod om in het interieur van de woon
wagen kinderen ter wereld te brengen,
ongetwijfeld samenhangt. Maai' zij be-
staan in rudimentaire vorm, zij schijnen
mij bij zigeuners, die niet m een eigen
groter kampverband leven sterk ver
zwakt en zeker geen dagelijks-beleefde
traditie.
Zo móet ook de reële betekenis van
koningschappen en hertogschappen heel
wat geringer zijn dan de volksverbeel
ding, aangewakkerd door sensatie
verhalen, zich bij deze romantische
wóórden pleegt voor te stellen. Als wij
dit bedenken, is de sleutel tot het drama
van doodslag en bloed, dat zich in die
kleine Sittardse kroeg in korte, maar
hevige ogenblikken heeft afgespeeld,
niet zo moeilijk.
Er is bijna alom geschreven, dat het
geheim van deze felle steek- en schiet
partij wel nimmer zal worden opgehelderd.
m°et dan zeggen, dat voor mij thans
cut diepe geheim zo helder ls als bronwa-
ter.
Dat er tegenstellingen bestonden tussen
Kijk, denkt men, dit heet nu zigeuner-
muziek. Ik weet van muziek maar heel
weinig, zo goed als niets om zo te zeg
gen, maar het is toch, geloof ik, zo, dat
wat wy gewend zijn zigeunermuziek te
noemen, in wezen meestal Hongaarse of
Slavische volksmelodieën zijn, versierd
opgesmukt door een typische wijze van
z»geuner-voordracht, die wij in de Ita-
"aanse muziek met „tempo rubato" zou-
aanduiden. Dat is dus wél zigeuner-
A. n en niet zigeunereigen. Want zigeu-
micv,u«oak dlt is een algemeen verbreide
7ii ?tammen niet uit Hongarije.
nVii<nlit?ej uii K|cin-Egypte, dat is waar-
de Peloponnesus en ook daar
„wliii?aa<r ®engez\vorven. Hun oor
spronkelijke stamland is Vnor-lndië, waar
zU een lage trekkende kaste van dansers
en muzikanten vormden.
Gil zult vragen wat dit met het zigeu-
nerdraina van Sittard te maken heeft.
Niets, doch ik zat dat zo maar te denken.
En ik kom nu zo langzamerhand zo'n
beetje waar ik zij*1 w*k
De zigeuner neemt overal, waar hjj
komt, iets van de landsaard en de lands
gewoonten over, maar herschept dat, om
dat hij zich nimmer blijvend ergens wil
vestigen, tot zijn eigen nomaden-stijl. En
de twee families is duidelijk. Dat het zeer
van oude moorden heeft meegesproken, is
zeker niet onwaarschijnlijk. Dat er over
en weer scheldwoorden zijn gevallen, die
met gesehonden zigeunertradities samen
hangen, staat wel vast. Maar in normale
omstandigheden zou dit alles deze zigeu
ners slechts matif hebben beroerd.
Waarom kwamen zij anders bij elkaar,
waarom dansten zij, waarom vierden zij
feest, waarom waren zij vrolijk als ge
wone mensen?
Luister nu naar die zigcunervlool.
De gemoederen zijn verhit, men heeft
gedronken, er is een vonk gevallen. En
plots laait die fel-uitschietende zigeuner
geest op, de sluimerende atavismen van
de zigeuneraard worden levend, rudimen
taire en bijna-onbewuste gevoelens sprin
gen plots in het midden van het bewust
zijn, een rood en bloedig waas trekt voor
de ogen, de primitieve driften herleven
en nemen van de geesten bezit.
Een ordinaire kroegrel, zoals de officier
zei? Ja, maar een kroegrel van zigeuners
en slechts uit de aard van de zigeuner
verklaarbaar.
In dit alles was niets gepremediteerds,
niets van voorbedachten rade, niets waar
van deze mensen een half uur- tevoren
ook maar hadden gedroomd.
Een psychiater zou misschien zeggen, dat
F.1), ln hun plots-opgelaaide drift nauwe
lijks toerekeningsvatbaar waren, omdat
zij niet meer wisten, wat zij deden.
■'h luister weer naar de viool, naar die
ri?en klanken, naar dat strelende, dat
d,a( diep-zwaarmoedige, dat harde,
schrille, bitfere.
daarom antwoorden al die zigeu
ners, die als verdachte of als getuige voor
Stoe»e, goud-afgebicsde hek der
Maastrichtse rechtbank staan, op de vraag
van de president naar hun beroep: Ich
bien artiest".
Zijn zjj artist? Zij handelen ln violen
en als het kan in tapijten, zij zullen wel
smokkelen, als de gelegenheid zich voor
doet. zij dragen opzichtige, nieuwe schoe
nen, pakken met wonderlijke ruiten dan
sen van een iuichénde luidruchtigheid en
broekspijpen, die -- -
smalle damesrok.
delijk besef van de dingen, waar het om
gaat, omdat het recht hun een wezens
vreemd begrip blijft, een soort octopus,
in wiens vangarmen zij verward raken
zonder dat zij het lichaam^ ontdekken
kunnen.
De oude Marks Bacrino schui
felt in zijn nieuwe, veel te wijde pak
voor de groene rechterstafel, beschuldigd
van een dubbele doodslag. Hij verstaat
niets, hij spreekt met een kleine, dunne
stem, hij houdt de hand met de grote
ring voortdurend aan het oor, hij lijkt
ondanks zijn zware, grijze knevels, een
kleine, zielige man met zijn griezelige
uitgestoken oog, zijn bevende gebaren,
zijn stumperige houding, een man, die
niet in staat schijnt-, met een pistool op
mensen te schieten.
Nochtans heeft hij het dikwijls in
zijn leven gedaan.
zo wijd zijn als een
Zij wonen in woonwagens, maar rijden
in auto's, één van hen heeft er drie. waar
onder een moderne Buick.
Artist? Netn, maar zij dragen de muziek
van deze viool in zich, hun moraal is dc
moraaf vgn deze improvisatie-muziek, het
is de moraal van het gevoel en dus de
moraal van het moment.
Zij liegen, maar zij liegen zonder dui-
En als de getuige-verklaringen van
zijn tegenstanders zich tegen hem op
hopen. als de president hem spreekt
over de patroonhulzen, die rond hem
gevonden zijn en de officier van justi
tie hem vraagt, waarom hij in het
ziekenhuis zo dodelijk beangst was
voor een overval en waarom hij ge
tracht heeft getuigen te beïnvloeden om
niet te spreken, dan valt opeens al het
zielige van hem af, het blijkt voor
treffelijke comedie te zijn geweest, hij
verstaat alles, hij ondervraagt, hij ant
woordt, hij bijt, hij klauwt als een
gewond dier!
Maar hij klauwt zinloos. Deze man,
die reeds eerder in zijn leven voor dood
slag terechtstond, heeft met ontkennen
steeds succes gehad en dus ontkent hij
ook nu. Waarom geeft hij niet toe ge
schoten te hebben en doet een beroep op
noodweer? Welke officier zou hem, waar
niemand in de verwarring van de veld
slag gezien heeft, wie met schieten be
gonnen is, dit beroep ontzenuwen, nu
hij zelf vier, vijf kogels in het lichaam
kreeg, waarvan hij er nog één of twee
met zich omdraagt?
Hij is een zigeuner en zijn besef van
het recht reikt zó ver niet. Hij weert
zich, maar weert zich blind als tegen
een vang-N, waarvan hij de werper niet
ziet.
Nu klinkt de viool van de prima's
weer donker en van een ondoorgronde
lijke melancholie.
Ik moest u van dit vioolspel iets ver
tellen om de zogenaamde geheimen van
het Sittardse drama te ontsluieren en u
te behoeden voor goedkope èn dus valse
romantiek.
Want de echte romantiek bestaat, hoor
maar naar deze weemoed. Alleen: zij ls
duur, zij wil betaald worden met werke
lijkheid.
film niet veel méér van Odette's karakter
en innerlijke persoonlijkheid afweet dan
bij de eerste kennismaking in haar rus
tige Londense „home" en dat hij het
ook zonder een dramatisch wél. meer his
torisch niet verantwoorde interpretatie
van de gebeurtenissen door de filmmaker
moet stellen.
Het gevolg hiervan is geweest, dat het
de film herhaaldelijk aan tempo en
rhythme ontbreekt. Men kan zich niet
aan de indruk onttrekken, dat de filmer
vaak zijn persoonlijk inzicht met betrek
king tot het dramatische of psychologi
sche effect heeft achtergesteld bij de
nuchtere waarheid, die eiste, dat het
een of andere feit zó en niet anders
werd verbeeld.
Intussen is het gegeven van deze film
zo verheffend, dat deze feilen geen af
breuk vermogen te doen aan haar onte
genzeglijk grote kwaliteiten. Onder de
bekwame regie van Herbert Wilcox
speelt Anna Neagle de rol van Odette
Churchill op even overtuigende als ont
roerende wijze. Zij heeft niets van de
conventionele filmheldin, aan -vie leven
en lijden onopgemerkt voorbijgaan. Al
blijft haar geest ongebroken tot het bit
tere einde, het lijden, dat ze heeft te
doorstaan en de martelingen, die ze moet
ondergaan, laten hun sporen na op haar
gelaat en haar lichaam. En als Trevor
Howard, die een prijzenswaardige inter-
pretatie geeft van Peter Churchill's per
soonlijkheid, haar in het veilige Londen
van na de oorlog in zijn armen sluit, kust
hy een gelaat, dat slechts aan de liefde
zijn schoonheid ontleent.
Marius Goring als de contra-spion
geeft een niet-onsympathieke en leerza
me studie van de Duitse officier, die een
afkeer heeft van het nazi-regime, maar
aie zich als soldaat gedwongen ziet tot
medewerking en die alle verantwoorde
lijkheid voor zijn daden poogt af te wen
telen op zijn superieuren.
Opvallend is de rol, welke de katholie
ke godsdienst in deze film speelt. Niet
het opdringerige katholicisme van de
goed bedoelde propaganda-film, maar het
katholicisme, zoals het leeft in ontelbare
mensenzielen. Odette ChurchilJ, die ka
tholiek is, ziet in de Duitse aalmoezenier
die haar in haar cel bezoekt, de priester
en niet de vijand. Als hij haar op een
desbetreffend verzoek antwoordt, dat de
Duitse autoriteiten hem niet toestaan, j
haar een H. Mis te laten bijwonen, zegt
(P"ts de Gestapo dan zo bang voor
God En als een bewaakster van het I
concentratiekamp Ravensbrück bij de na
dering der geallieerden haar in wanhoop
vraagt, wat ze moet doen, luidt haar
arllT,?ord: "Heb je dan verleerd te bid
den?"
E®n begrijpend, met grote toewijding
verfilmd verhaal, diep ontroerend in de
beste zin van het woord, dat terecht het
praedicaal Film van de Maand verwierf,
™a' het leert, dat het vrouwen als
Udette Churchill en haar vele naamloze
zusters, die eenzaam de dood vonden, zijn
geweest, die de wereld van het nazi-
juk hielpen bevrijden.
Het ligt in de bedoeling van het film-
VrT ull<ant°or „Nederland", dat de film
"Oaette" ln ons land uitbrengt, in het-
f he Pl'?oramma onder de titel „Bridge
of rime" een korte documentaire in
kleuxen te doen opnemen, waarin David
Eady en Geoffrey Boothby 'n reeks beel
den geven van Londen en de Theems, die
al oud was, toen de bruggen, welke haar
thans overspannen, nqg jong waren. De
commentaar, gesproken door Anthony
Bushbell, is niet van geest gespeend,
maar Georges Perinal's fotografie, hoe
technisch-knap ook, heeft niet altijd de
sfeer van de Britse hoofdstad weten te
treffen.
F.
Hutgenoot van pater Van Baar is de
27-jarige pater W. J. M, Kruitwagen uit
1 Ginneken, die „vol vuur en enthousias
me" vertrok naar de Cook-eilanden,
waar hij als negende man van de daar
gevestigde Nederlandse missie-statie een
nog geheel onbewerkt eiland onder zijn
hoede zal krijgen (de Cook-groep be
staat uit dertig eilanden die onderling
geen communicatie hebben en wnar
slechts twee maal in het jaar een b-nt
komt; de paters van de H.H. Harten daar
hebben dan ook heel erg een motorboo' <e
nodig om althans enigszins met elkaar in
verbinding te kunnen staan).
Deze reis van de „Sibajak" bcteke-»
practisch het einde van dc gezinshereni
ging; er zijn nog slechts 30 vrouwen me?»
of zonder kinderen aan boord die haar
mah nareizen. Tegenwoordig neemt haast
elke man zijn gezin meteen mee. ook
al heeft hij in Australië geen huisves
ting behalve dan in kampen. Op die
huisvestingsmoeilijkheden vinden de
emigranten overigens ook wel iets, want
opmerkelijk is dat de meeste „Sibajak"-
passagiers van gisteren eenveldbed
in hun bagage meevoerden. Een veldbed
is overigens nog een kleinigheid verge
leken bij de twee auto's en de vijf mo
tors die eveneens deel van de bagage uit
maken.
Maar wat zon dan zeggen van een
compleet huis.Chauffeur Tuinman
uit Bergen (hut 17) heeft in twee grote
kisten van samen 16 M3. een compleet
prefabricated huis bij zich: een grote
woonkamer, twee slaapkamers, een keu
ken, een toilet en een overdekt terrasje;
daarmee zullen hij, zijn vrouw en de
twee kinderen voorlopig de huisvestings-
narigheid wel baas kunnen. En zo zijn
er nog drie van die slimmerds met „hun
eigen huis" in het bagageruim. Daar
moet men echter wel enigszins bemid
deld voor zijn en dat ziin deze passa
giers over het algemeen ook wel. gezien
het hoge boordgeld van 41 gulden per
hootd.
De „Sibajak" is deze keer een echt
„gezinsschip" met veelal jonge gezinnen
zelfs. Dat blijkt ook wel uit het feit. dat
er 360 kinderen beneden de 12 jaar (van
wie 100 beneden de 3 jaar) aan boord
zijn (de jongste de baby Van der Loos
uit Wateringen van 14 dagen), terwijl de
oudste passagier „pas" 56 jaar is: een
kleermaker uit Amsterdam. En verder
zijn er niet minder dan 60 beroepen ver
tegenwoordigd tot dat van kunstschil
der, haring-inlegger, incasseerder en gla
zenwasser toe, al spannen natuurlijk de
meer in Australië „gangbare" beroepen
de kroon: er zijn veel chauffeurs, land
bouwers, bakkers, schilders, maar ook
tuinlieden en het aantal ongeschoolden is
hoewel naar verhouding klein toch nog
op zich het grootst. Ener is ook een
journalist aan boord, de Hagenaar 't Hart,
die het bestaan heeft om een redactio
nele betrekking bij de „Melbourne Sun"
te hebben gevonden!
Tenslotte spraken wij ook nóg met de
heer H. Oost uit Almeio, 40 jaar en met'
vrouw en 4 jongens (14-11-8-4) wat on
wennig op zo'n groot schip zoals hij er
nog nooit één van dichtbij had gezien.
Van huis uit landbouwer werkte hij
sinds zijn 19de jaar in de textiel- re?p.-
metaalnijverheid. Toch is zijn hart aan de
landbouw verpand gebleten: maar waar
voor hemzelf in eigen land geen kans is.
bestaat die voor zijn vier zoons hele
maal niet. In Australië krijgen zij die
kans wel en nu gaat de heer Oost op
een farm met 6.000 hectaren grond en
6.000 schapen in de buurt van Inger-
wood werken. Hij krijgt on die farm
meteen een eigen woring ook. En daar
mee is hij al aanzienlijk bevoorrecht bo
ven verreweg de meesten van zijn mede
passagiers.
Maar of zij nu meer of minder moei
lijkheden verwachten, altijd is de stem
ming van die vertrekkende emigranten
er een van moed en vertrouwen. En zo
ook gisteren^ toen de „Sibajak" de trossen
los smeet. „We zullen het wel klaren".
En het vriendelijke herfstzonnetje ver
zachtte veel van de onvermijdelijke af-
scheidstranen, die ook nu weer, maar
bijna altijd alleen op de wal, aan die
stoere Rotterdamse Lloyd-kade een sfeer
gaven waardoor zij voor menigeen een
onvergetelijk plekje blijft.
De oud-Hoge-Commissaris in Indone
sië, dr. H. M. Hirschfeld, thans rege- !j
ringscommissaris voor het Europese her-
stelprogramma, is Maandagavond in Pa
rijs ziek geworden.
De heer Hirschfeld had Zondag lang
durig geconfereerd met minister s'Jacob
en was Maandagmorgen vroeg naar de
Franse hoofdstad vertrokken. Hij voerde
daar besprekingen in verband met de
Marshallhulp.
Aangenomen mag worden, dat dr.
Hirschfeld enige tijd voor herstel in Parijs
zal blijven.
Het troepenschip „New Australia" wordt
int de nacht van Donderdag op Vrijdag
mA uit Indonesië repatriëren le militairen
en hun gezinnen in de haven van Rotter
dam verwacht.
De ontscheping zal onvoorziene om
standigheden voorbehouden Vrijdag
morgen te negen uur beginnen.
Drie belangrijke momenten uit de
film „Odette Churchill". Boven:
Odette (Anna Neaglekrijgt van
kolonel Buckmaster opdracht naar
Frankrijk te gaan. Midden: ln
handen van het hoofd der Duitse
contra-spionnage (Marius Goring),
Onder: De commandant van het
kamp Ravensbrück, (Alfred Shieske)
die met. Odette Churchill een milde
behandeling hoopt te kopen van de
A merikaanse overwinnuai s.
