Geen beeldcompositie, maar
beeldeconomie
NEDERLAND HEEFT ER EEN
OPERA BIJ
DUtSook
U'vüeMSS&ü t
M
Modepraatje
ROMANBIJVOEGSEL
Het gouden waagstuk
r-
W WË
HOE BESTEL IK MIJN PATROON?
Vivianein opdracht van de K.R.O.
geschreven
Gedurende November
brengt Metz Metz
ais zeer
bijzondere reclame
J
Door J. S. FLETCHER
ZATERDAG 11 NOVEMBER 1950
PAGTNA 4
man VAN DE PRACTIJKI
AAN HET WOORD
De kwaal, waaraan veel
Nederlandse films lijden
Hf, -JÉBl
wSÊÊmmÊÊÊÊ
,^irme ouwe Von Stroheim, die
stakkerd
geen
Prima
WOLLEN DEKENS
150 x 200 Q. 25.90
170 x 220 a 30.90
EXTRA
VOORDELIGE
AANBIEDINGEN
Franco levering
MATHENESSERLAAN 190 (h. N. Binnenweg) WEST KRUISKADE 4 - PRETORIALAAN 47 - ROTTERDAM
„Xstuuriyk maken we ons druk over
de o;>bouw van het beeld, het even-
Wicht tussen licht en donker, de bewe
ging door het beeldveld, de souplesse
van de overgangen en al die andere
fhctoren, die wij laten gelden, wanneer
We door de zoeker van onze camera
kijken. We bewegen de camera, tasten
Baar links, naar rechts, naar boven,
naar beneden, rijden naar voren, rijden
naar achteren, tot we tenslotte beslis
sen: „Zo moet het"."
Het is een man van de practijk, die
hier aan het woord is; Paul Schuitema,
die onder de titel „Beeld" in het orgaan
van de beroepsvereniging van Neder
landse cineasten „Cinemagia" een artikel
schrijft over de begrippen beeldeconomie
a beeldcompositie. Een artikel, dat van.
ang is voor degenen, die in de bio
scoop méér zoeken dan een reeks spre
kende en bewegende plaatjes, welke een
Verhaal vertellen, dat de aandacht even
•fleidt van de dagelijkse sleur. Een arti
kel, dat de filmliefhebber een blik gunt
het wezen van de film als kunst.
„Wat heeft zich", aldus vraagt Paul
•ohuitema, „voordat die beslissing „Zo
moet het" is gevallen, in onze hersens
afgespeeld? Is er zo iets als doelbewust
«verleg? Waarom is het zo moeilijk, een
ander te vertellen: „Zo moet het en niet
anders"? Ik alleen weet, hoe het moet
We kunnen daar niet over praten Straks,
als ikzelf weet, maar dan bewust, dan zal
Ik het zeggen".
Want als de technici het aldus op het
•flluloid verkregen beeld gaan ontwik
kelen, beginnen de moeilijkheden. Het
|g een beeld met fouten en tekortkomin
gen, een beeld zonder kop of benen, een
torso, ontdaan van zijn samenhang met
de andere beelden, die de filmer reeds
voor ogen stonden, toen hij zijn camera
voor dit éne beeld instelde-
„Dan staat", aldus Schuitema, „de
man, die de beslissing nam, aan criliek
bloot, totdat hü zijn beelden terugvindt
aan de montagetafel, tot hij de illusie
weer terugroept en deze weer liefdevol
samenbrengt met de andere delen van
de illusie. Dan staan ze weer tegenover
elkaar: de man, die de beslissing nam en
eijn beeld. In deze nieuwe vereniging
vinden ze elkaar weer, bepalen eikaars
tempo en vertellen elkaar die nieuwe
Illusie, die achter dat complex van beel
den staat om straks in een stroom van
bewegingen en associaties samen de
eigenlijke bedoeling te vertellen."
Paul Schuitema vraagt zich vervolgens
af, of het wellicht mogelijk is, bepaalde
normen te stellen ten aanzien van het
filmbeeld, ten einde aldus een maatstaf
te verkrijgen, waarover op concrete wijze
van gedachten kan worden gewisseld, een
maatstaf ook, welke bij de beoordeling
van het beeld kan worden aangelegd.
Met het oog daarop maakt hij ten aan
zien van het filmbeeld onderscheid in
beeldeconomie en beeldcompositie. Het
eerste begrip heeft volgens hem grond
onder de voeten. Het begrip beeldcompo
sitie daarentegen zweeft en wekt onmid
dellijk gedachten aan subjectieve aesthe-
tische waardebepalingen. Spreekt men
over economie, welke bij de samenstel
ling van het beeld wordt toegepast, dan
heeft men houvast. Wanneer we immers
op een bepaald punt of op een bepaalde
persoon in het beeld de aandacht willen
Mariene Dietrich in de film „Stage
FrightV met één van de costuumsdie
zij zelf ontwierp en die Dior in Parijs
voor haar vervaardigde.
vestigen, dan is het een eerste eis, de
aandacht van de toeschouw» niet af te
leiden door bijkomstighedfm. Dat wil
zeggen, dat de aandacht op een bepaald
detail moet worden gevestigd met alle
ten dienste staande middelen, waarvan
het licht wel het belangrijkste is, de
scherpte een ander.
Het beeld moet dus bondig zijn samen
gesteld. De filmer moet zuinig zijn met
zijn punten van aandacht. Dit eist ook,
dat hij zeer precies weet, wat hij wil.
Dit geldt voor alle gebieden van de
beeldsamenstelling. De verbeeldings
kracht bepaalt dan de uitgebreidheid van
het beeldende arsenaal, waarover de re
gisseur beschikt
Dit alles is niet nieuw, maar weinigen
zijn er zich, zoals Schuitema zeer terecht
opmerkt, van bewust, We zien maar al
te vaak de armoede aan verbeeldings
kracht in de film en herkennen dan ook
direct daarin de beperktheid van de re
gisseur, zijn ongeschiktheid in de beeld
samenstelling waarbij entourage en bij
komstigheden de droevige remplaganten
worden Gaan we op in het vage begrip
van de beeldcompositie, dan dreigen we
altjjd weer te verzanden in het mooie
plaatje, de mooie fotografie, die afleidt
van de werkelijke inhoud van het beeld
en die leidt tot een kwaal, waaraan veel
Nederlandse films lijden. Ze worden een
vorming en vervelend, overgoten met
een bepaald sausje van fraaiigheid, welke
niets te maken heeft met de werkelijke
spanning in het beeld.
Ditzelfde geldt ook voor het geluid. Een
Nederlandse toneelspeler in de film heeft
altijd de neiging, zijn zinnen mooi te
zeggen. De aandacht wordt daardoor af
geleid van de inhoud en gevestigd op dit
mooie. Een oneconomische en volkomen
verwerpelijke manier van doen, óf het
moest zijn om op het witte doek een
toneelspeler uit te beelden!
Een echte film-dialoog is ingehouden en
de zinnen dienen alleen om de spanning,
I de atmosfeer van de inhoud, zo doeltref
I fend mogelijk te verwezenlijken. Elk
overbodig gebaar, elk teveel aan accent
wordt door het onbarmhartige filmbeeld
I aan het licht gebracht. Hier past woord
economie-geluidseconomie.
Hier heeft een man van de practjjk
gesproken, die uit de practijk heeft ge
leerd, waar de bewegende fotografie op
houdt en waar de film begint. Zelf er
kent hij, dat zijn artikel niet anders kon
zijn dan een algemene beschouwing en
dat er nog heel wat over dit onderwerp
valt te zeggen. Maar wat hij heeft ge
zegd, is de moeite van het overdenken
ruimschoots waard
Marlène Dietrich, die men in Alfred
Hitchcock's komische „thriller" „Stage
Fright" welke thans onder de titel „Mis
daad achter de coulissen" in ons land in
vertoning is gebracht, wederom kan be
wonderen in de rol van de tnyl erieus-
fatale vrouw, heeft, voor een actrice van
haar temperament, een zeer opmerke-
lijkke prestatie geleverd. Kort vóórdat
met de opnamen voor de film werd be
gonnen, maakte ze plotseling uit. dat
alleen door haarzelf ontworpen costuums
in de film het door haar gewenste effect
zouden kunnen bereiken. En met de voor
haar karakteristieke hardnekkigheid
stond zij er op, dat deze costuums zou
den worden vervaardigd door niemand
minder dan de wereldvermaarde mode
ontwerper Christian Dior in Parijs.
Natuurlijk kreeg Marlène haar zin en
dies vertrok zij naar de Franse hoofdstad
om daar met Dior besprekingen te voe
ren. Hier geschiedde het wonder. Volle
twee weken werkten Marlène Dietrich
en Christian Dior dagelijks samen en ze
hadden niet meer dan tweemaal daags
een daverend „verschil van mening",
want Dior's explosieve temperament is
namelijk bijna even berucht als de op
vliegende natuur van Marlène. En het
grootste wonder is wel, dat ze het allebei
hebben overleefd
Erich von Stroheim, de Oostenrijker,
die zoveel brute Pruisische officieren op
het witte doek heeft uitgebeeld, dat een
massa mensen zijn gaan geloven, dat hij
er in werkelijkheid eentje is, zit in moei
lijkheden. Stroheim, die momenteel in
Frankrijk nabij Parijs woont, heeft vorige
maand van de Amerikaanse autoriteiten
aanzegging gekregen, dat hij zijn Ameri
kaanse staatsburgerschap zal verliezen,
tenzij hij vóór 5 December naar de Ver
enigde Staten terugkeert.
„En dat", aldus verklaarde von Stro
heim tegenover de pers, „zou me sta ten-
loos maken. Naar mijn geboorteland
Oostenrijk terugkeren, kan ik niet, want
het bestaat eenvoudig niet meer."
„Ik maak mezelf niets wijs", vervolgde
hij. „Ik durf de feiten onder de ogen zien.
In Amerika ben ik uit de mode. Ik heb
m'n tijd gehad. Ik ben de eeuwige spion,
de blaffende Duitse officier, de Gestapo
man. Met die rommel is het nu afgelopen.
Het is hopeloos ouderwets. Wat zou ik
dus moeten doen, als ik naar de „States"
terugga? Weet u, dat ik, toen ik daar in
de dagen van voorspoed was, nooit een
verkoper van veters en potloden voorbij
liep zonder een dollar in z'n kistje te
gooien? Waarom? Omdat je nooit kon
weten, of hij de volgende week niet een
vreselijk belangrijke filmproducent zou
zijn geworden Hoe dat ook zij, als ik nu
naar Amerika terugga, zal ik het zijn, die
met schoenveters op de hoek sta Arme
ouwe von Stroheim, die stakkerd"
Toch geloven we, dat het nog wel enige
tijd zal duren, eer von Stroheim met
veters moet gaan lopen. Voor zijn werk
in de film „Sunset Boulevard", waarin
Gloria Swanson triomfantelijk op het
witte doek terugkeert en waarin von
Stroheim een klein rolletje als butler
speelt, heeft Hollywood hem honderd
zestienduizend gulden geboden, maar hü
-
gp§S«&
Ter ere van zijn zilveren jubileum, dat, naar iedere katholiek
onderdehand wel weet, deze maand gevierd wordt, heeft de Katholieke
Radio Omroep opdracht gegeven tot het schrijven van een opera. De grote
culturele waarde van een dergelijk gebaar is duidelijk. Wanneer de moderne
Nederlandse muziek een kwijnend bestaan leidt, en de opera daarvan nog
het zwakste onderdeel vormt, dan ligt de schuld voor een aanzienlijk deel
bij de overheid en de grote culturele instellingen, die de Nederlandse
componisten onvoldoende steunen en stimuleren. Men kan het niet genoesr
waarderen dat een Stichting als de K. R, O. de gelegenheid van haar
jubileum te haat heeft genomen tot het stellen van een positieve daad
als deze.
Nederland heeft er dus, na „Philomela",
weer een opera bij. Het is „Viviane", een
romantische geschiedenis over een boze
prinses en een trouwe page, in voortreffe
lijke taal te boek gesteld door Louis Lutz
en van zeer bekoorlijke muziek voorzien
door Oscar van Hemel. Deze Viviane hield
Vrijdagavond, haar maiden-speech en
maiden-songs voor een uitgelezen gezel-
vroeg er honderdvljf-en-zestigduizend.
Hollywood telegrafeerde terug naar
Parüs met het verzoek, of hij zyn els
niet wilde herzien. Stroheim weigerde en
voegde er aan toe: „Als jullie laatste bod
160.000 Is, spaar dan liever de telegram-
kosten
Von Stroheim kreeg de rol van butler
in „Sunset Boulevard"....
"Elk boek, dat voor verfilming wordt
aangekocht, heeft de een of andere
eigenschap, goed of slecht. Het 1» de
taak van een hele massa duur betaalde
Hollywood-schrijvers om die eigen
schap op te sporen, ze er uit te halen
en zo volledig mogelijk te vernietigen".
Evelyn Waugh over Hollywood.
Twee Belgische filmcritici, André
Cavens en Theodore Louis, zullen, naar
uit berichten in de Belgische pers blijkt,
eens laten zien, hoe het moet. Ze hebben
samen de roman ,J,e Martyre d'un
supporter" omgewerkt tot een filmraa-
nuscript, dat ze met medewerking van
ongeschoolde acteurs en met behulp van
sobere middelen in filmbeelden zullen
gaan omzetten. Het zal dus uitsluitend
van het talent van de beide filmers af
hangen, of hun opzet slaagt.
Charlie Chaplin's twintig jaar oude
lum „City Lights" is opnieuw in de grote
Londense bioscopen in roulatie georacht.
Hij deze gelegenheid heeft Chaplin ont-
nuid waarom hy indertijd Virginia Cher-
heeft gekozen om in deze film de rol
Vjvt het bIincle bloemenmeisje te spelen"
„Niet zozeer omdat ze kon acteren, maar
vooral omdat ze erg bijziende was en er
zonder bril net als een blind meisje uit-
Advertenüe
brüik^
BOUCLÉ LOPERS
zeer voordelig
50 breed fl. 3.65 p.m.
70 breed fl. 4.85 p-m.
Dubbel
0IVANBED COMBINATIE
met prima stalen gezond
heidsmatras,
15 jaar garantie, fl. 69.-
Idem met extra verzwaarde
matras fl. 79.-
g5ff?V7C£„
BEpSTELLt
«oen,
WOLBEostel
assens
schap in de grote studio van de K.R.O.,
en die première zal binnenkort de aether
worden ingestuurd, zodat alle belangstel
lenden kennis kunnen maken met deze
nieuwe verschijning.
De enscènering van „Viviane" geeft al
aanstonds aanleiding tot een opmerking
van principiële aard. Wat heeft de K.R.O.
met deze opdracht beoogd? Verlangde
men een werk, speciaal geschikt voor de
radio, en berekend op de mogelijkheden
van een microfoon? Dan was deze studio
uitvoering op haar plaats, maar had men
geen opera moeten bestellen: een de-
clamatorium, oratorium of zuiver instru
mentaal werk ware beter geschikt ge
weest. Ging het er echter wél om, de ver
waarloosde Nederlandse opera-kunst met
een nieuw product te verrijken, dan had
„Viviane" ook als opera, met acteurs, cos
tumes en décors, voor het voetlicht moe
ten komen. Daar is ze voor geschreven.
Het libretto biedt tientallen kostelijke
situaties, die het op een toneel schitterend
zouden „doen" en die bij een „concert
opvoering" totaal verloren gaan, zo raak
als ze ook dikwijls door de muziek wer
den geïllustreerd. Wat bleef er over van
het parodiërend-lugubere eerste tafereel,
van de scène in de roversherberg. van het
spoken-toumooi op het „kasteel der dui
zend vrezen"? In zijn hart moet de text-
dichter tranen geschreid hebben: van het
halfslachtige in deze première had zijn
werk nog meer te lijden dan dat van d«
componist.
Maar ook van de trouvailles van Oscar
van Hemel ging vrij veel teloor en dat
was bijzonder jammer, want van Hémel
heeft met „Viviane" een partituur ge
schapen die er zeker zün mag, en speciaal
op het toneel. Door de microfoon klinken
de ensembles dikwijls weinig gedifferen
tieerd, Doch laat ons liever stilstaan bij
wat wél tot zijn recht kwam: een leven
dige, amusante, voortreffelijk geschreven
„opera buffa". Stellig was niet elke maat
even origineel, en kan men er niet eens
aan beginnen, alle meer of minder be
wuste derivaten op te sommen. Maar
hoeveel geestige en suggestieve momenten
bevat het werk, hoeveel montere ritmen
en smeltende bijna al te smeltende
melodieën.
uitvoering
De uitvoering, door Van tiemel zelf ge
leid, was, voor een première zeer ver
dienstelijk. Het omroeporkest en het om
roepkoor waren bijna steeds paraat. De
eigenlijke hoofdrollen: Rozemond en Ro
bijn, werden goed gezongen en vrij slecht
gesproken door Corry Bijster en Albert
van der Maur. Viviane zelf werd vertolkt
door Annie Hermes, uitnemend vocaliste,
maar geen opera-zangeres. Trouwens, voor
deze daemonische prinses vonden wij het
warme alt-timbre op zichzelf weinig ge
lukkig: een dramatische sopraan had hier
beter gepast. De overige solisten waren de
heren Combé, Eldering, van der Ven,
Rietveld en Keizer.
De uitvoering, die o.a. werd bijgewoond
door dr. N. Vroom als vertegenwoordiger
van de minister, is geopend door een kort
woord van prof. dr. J. B. Kors O.P. en
besloten met veel applaus en bloemen.
Het koor bood de componist zelfs een
„V" van rode anjers aan.
Dat was de première van „Viviane", het
jubileumstuk van de K.R.O. En wat nu?
Blijft het op het programma? Vier jaar
geleden, bij het eeuwfeest van het Am
sterdams Mirakel, heeft de K.R.O. óók
opdracht tot een compositie "gegeven. Toen
ontstond het voortreffelijke Te Deum van
Monnikendam. Na de première verdween
het in de kast en daar sluimert het nog.
Krijgt het nu gezelschap van „Viviane"?
H. N.
Vele dames dragen graag een pyjama, maar in
de winter is een warm nachthemd altijd nog meer
in trek. Van nevenstaand model ls het patroon ver
krijgbaar in dames- en kindermaten en wel in
damesmaten 404448 a 0,70.
Ben: stof 4,004,254,50 Mtr. van 75 a 80 c.m.
breed. Voor de garnering is 50 c.m. nodig.
In meisjesmaten 5060708090 a 0,55.
Benodigde stof 2,002,302,60—2,90-—3,20 van
dezelfde breedte. Voor garnering 30 a 40 c.m.
Dit model is hoog gesloten en heeft lange ballon
mouwen.
Het zijpand is ruim onder het schouderstuk gezet.
Voormidden is er een lang split in, waar voor
afwerking een losse pat overheen valt De rug is
geheel glad en de ruimte in de taille wordt door de
ceintuur bij elkaar gehouden.
Het schouderstuk met voorbaantje, de manchet
ten en de ceintuur zijn van gebloemde stof genomen,
maar men kan dit geheel naan eigen verkiezing
combineren. Ook geheel effen met enkel een ge
bloemd kraagje staat erg mooi.
Plak aan de ADRESZIJDE van een briefkaart naast en behalve de FRAN.
KEERZEGEL het verschuldigde bedrag aan geldige postzegels en zendt deze
aan:
ATELIER CROON - BEATRIJSSTRAAT 4 - ROTTERDAM
Schrijf aan de andere zijde, duidelijk, naam - adres - woonplaats - nummer
(staat onder de afbeelding) en maat van het gewenste model.
Plak nooit meer dan 1 I,— op een briefkaart, want wat meer geplakt wordt
is waardeloos.
De patronen kunnen ook per giro worden besteld en betaald, n.l. op giro
nummer 2 7 1 2 9 1 eveneens ten name van Atelier Croon te Rotterdam.
KORTE INHOUD VAN HET
VOORAFGAANDE.
Laurence Workman, een jong inge
nieur, heeft een belangrijke uitvinding
gedaan op het gebied van vliegtuig
motoren, welke uitvinding hij aan de
Britse regering wil verkopen. Er zijn
echter nog andere gegadigden, zoals
John Bedford en „abbé" Bremond,
vrienden van Herbert Armadale een
grootindustrieel en broer van Lauren
ce's vroegere werkgever die enige
tekeningen betreffende de uitvinding
weten te stelen. Laurence, die op het
buitenverblijf van Armadale te logeren
is gevraagd, heeft er geen vermoeden
van dat Paul Sabatier, een Frans ge
leerde, hard bezig ts de gestolen teke
ningen te bestuderen. Deze laatste ech
ter vordert niet snel genoeg en John
Bedford geeft Lilian Delomosne, een
nicht van Armendale, opdracht, Work
man voor zich te winnen om Laurence
op deze wijze in zijn macht te krijgen.
Tijdens een autotochtje weet Lilian
Laurence te bewegen een voorstel van
Bedford aan te nemen om in dienst te
treden van de fa. Armadale.
8)
Zij liet haar handen machteloos langs
zich heen vallen en zonder verder nog
iets te zeggen, verwijderde John Bedford
zich. Bij de deur van de serre ontmoette
hij Laurence en hem bij de arm nemend,
geleidde hij hem naar de eetkamer.
Die avond verscheen Brémond te laat
aan het diner. Met gejaagde, kleine stap
jes kwam hij pas binnen, toen de vis al
opgediend was. Hij bood direct zijn ver
ontschuldigingen aan.
Wij daehten dat u nog niet terug
was uit de stad, vertelde Lilian hem,
anders zouden wij wel even gewacht heb
ben.
Brémond maakte een lichte buiging en
stak John een stukje papier toe.
Een aantekening, die voor u bestemd
ls, zei hij rustig en Bedford nam het pa
piertje aan. Zonder een spier van zijn
gelaat te vertrekken las hij:
Sabatier heeft het geheim ontdekt!
HOOFDSTUK XII
Terwijl Laurence genoot van het diner
aan de gastvrije tafel van Herbert Ar
madale. zat Paul Sabatier in zijn een
zame torenkamer te genieten van zijn
triomf. De overblijfselen van een over
vloedig maal stonden in wanorde op een
kleip tafeltje, maar de grote tafel onder
het enige venster, die tot aan de avond
in vreselijk wanordelijke toestand haa
verkeerd, scheen een goede beurt te
hebben gehad. Alle papieren, tekeningen
en blauwdrukken waren verdwenen en
alleen midden op de tafel onder een
zware pressepapier, lag een stapeltje goed
geordende papieren. Paul Sabatier was
klaar met zijn werk! En na zijn taak vol
tooid te hebben, hield Paul Sabatier zijn
gemak. Hij zat in zijn luie stoel met de
houding van iemand, die een zware dag
taak achter de rug heeft en nu geniet van
zijn welverdiende ri'-st. Een pijp, waaruit
hij grote wolken rook het vertrek inblies,
hing in zijn mondhoek; een half-gevulds
fles champagne met een glas stonden
naast hem op tafel- Van tijd tot tijd gooide
Sabatier zijn hoofd achterover, schudde
zijn verwarde haren en lachte onhoorbaar
Je bent een beste jongen geweest,
Paul, mompelde hij. Je bent voor het
succes geboren, m'n volhardende -jongen.
Een ander met minder kennis, minder
vasthoudendheid en minder weestands-
vermogen zou het werk er bij neerge
gooid hebben, teleurgesteld door de grote
moeilijkheden. En deed jij dat ook, Paul
Sabatier? Neen, m'n jongen! Jij hield.vol
tot het uiterste en ziedaar je belonihg!
Moeilijkheden zijn voor jou een prikkel
tot grote inspanning! Jouw genie is on
sterfelijk, Paul Sabatier!
Zich verlustigende in de tabak en de
champagne, terwijl hij vol was van eigen
lof bracht Sabatier een genoeglijke mid
dag door, totdat de schemering als een
dicht gordijn voor zijn venster kwam
neerhangen en hij van plan was, de lamp
aan te steken. Juist op dat ogenblik werd
er driemaal zachtjes op zijn deur geklopt
en met een diepe zucht stak Sabatier
zijn armen boven zijn hoofd en stond uit
zijn stoel op.
Daar komen de heren samenzweer
ders, dacht hij en knipoogde in de rich
ting van het donkere venster: Zij komen
horen of Paul Sabatier de oplossing al
gevonden heeft!Vervloekt! Ik ben
er nooit achter kunnen komen, wie van
de twee nu eigenlijk wel de grootste
schurk is. Maar zij zullen heel erg sluw
moeten zijn, willen zij jou te slim af zün,
Paul.
Met die gedachte liep Sabatier naar de
deur en opende die om Bedford en Bré
mond binnen te laten.
Aha, mijn vrienden! riep de Frans
man uit: Daar komen de heren, die ge
duld met mij gehad hebben in de ogen
blikken, dat de teleurstelling mij van alle
kanten tegengrijnsde; ogenblikken, waar
in ik de wanhoop naby was1 mannen,
die met mij neersachtig waren door de
moeilykheden van het geweldige pro
bleem, dat Paul Saba/tier ter oplossing
werd voorgelegd. En nu komt gy met mij
lachen en juichen om de overwinning.
Heren, sta my toe, dat ik u omhels....
En hy voegde de daad bij het woord.
John Bedford onderging die omhelzing
met een gelaat, dat een marmeren stand
beeld alle eer zou hebben aangedaan.
Ja, heren, ik ben als overwinnaar
uit de strijd getreden. Ik heb de oplos
sing gevonden, ik, Paul Sabatier!
Weet u wel heel zeker, dat u geen
fout gemaakt heeft? vroeg Bedford koel
en zakelük.
Een fout? Ik, Paul Babatier? Ik maak
geen fouten! Ziedaar! En met een drama
tisch gebaar wees hij naar de keurig op
geruimde tafel.
Ja, voorzover ik zien kan, heeft u
de boel heel netjes aan kant, zei Bed
ford: Maar u heeft geen licht" hier?
Praal hem een beetje naar de mond,
fluisterde Brémond Bedford toe, terwij!
Sabatier aan het zoeken was naar zyn
lamp. En hardop ging hü voort:
Ik feliciteer u van harte, Paul Sa
batier. Maar ik had het eigenlijk wel van
u gedacht; Ik weet, wat voor talenten
lagen te sluimeren in dat schrandere
brein van u!
Ik heb altyd gezegd, voegde Bed
ford hier aan toe: dat Paul Sabatier de
eerste man ter wereld is geweest, die de
chemie in verband heeft gebracht met de
motorconstructie. En ik ben er van over
tuigd, dat geen tweede man ter wereld
zó veel bereikt heeft in die richting als
Paul Sabatier.
Laten wij drinken op de gezondheid
van Paul Sabatier! stelde Brémond voor.
Nadat Sabatier voor ieder van hen een
glas had volgeschonken, dronken zij
plechtig op de gezondheid en het welzyn
van Sabatier die zich dit graag liet aan
leunen.
En wat is nu het grote geheim?
vroeg John Bedford toen hij met een si
gaar in de mond plaats had genomen in
een gemakkelyke stoel.
De geleerde stak zijn armen ver voor
zich uit en schudde langzaam het hoofd.
Och, mijnheer, het is zo jammer, dat
u geen chemist is. En mijnheer Brémond
is dat jammer genoeg ook niet. Dat is te
zeggen, u zou niet begrijpen, welke rol
de chemische stoffen kunnen spelen in
de drijfkracht van een motoralleen
misschien in een zeer algemene zin.
Daarom kan ik u niet met enkele woor
den vertellen, wat het grote geheim is.
Laat het u voldoende zün als ik zeg, dat
het hier gaat om het in toepassing bren
gen van een zekere chemische kracht, te
verwekken door mc «eciaal te ontwer
pen machine.
En als dat gebeurd is?
Sabatier zwaaide opnieuw met zijn
armen
Dan, myne heren, dan zijn de mo
gelijkheden maar met een enkel woord
te beschrijven: ze z{jn onbegrensd.
Bedford en Brémond keken elkaar aan
en toen zij hun glas weer naar de lip
pen brachten, zag Sabatier, dat de man
nen beefden van opwinding.
En zou onder uw leiding zo'n ma
chine kunnen worden samengesteld? Zou
u in staat zyn, die machine, met die
eigenaardige, chemische kracht, drijf
kracht by te brengen?
Sabatier had de brand gestoken in zijn
grote pijp, en, terwijl hij een reusachtige
rookwolk naar de zoldering blies, knikte
hij langzaam met het hoofd.
Ja, dat kan ik.
Als wij eens even aannemen, dat u
onmiddellijk aan het werk zou gaan, hoe
veel tijd zou u dan nodig hebben om uw
werk te voltooien?
Een maand na de dag, waarop ik
een aanvang maak met het werk, kan
alles klaar zijn, vooropgesteld, dat u voor
de grondstoffen zorgt.
Bedford wendde zich tot Brémond.
Laten wij dan nu eerst maar eens
bespreken wat er te doen valt. Saba
tier, u doet natuurlyk met ons mee
Ja, tegen een derde deel van de
netto opbrengst.
Natuurlyk. U krijgt een derde deel
vari de netto opbrengst. Daarom wil ik
u ook vertellen wat ik van plan ben. Die
jongeman, die Workman
Een genie, mijnheer! Een genie.' riep
Sabatier bewonderend uit.
Wiens uitvinding, wij nu m ons be
zit hebben, voegde Bedford daar sarcas
tisch aan toe. Workman heeft van
avond een contract getekend, zich ver
bindend, voor geruime tyd in dienst te
treden van de firma Armadale, tegen een
heelbehoorlijk salaris. Hij stond er
alleen op, dat wü voor hem een klein
laboratorium zouden inrichten, waar hij
zyn uitvinding zou kunnen voltooien. Be
grijpen jullie me?
Ja, ik begrijp er zoveel van, ant
woordde Sabatier, dat het uw taak zal
zyn, te voorkomen, dat Workman zijn
uitvinding voltooit, vóórdat wij geheel
klaar zijn.
Ik zal er voor zorgen, dat die uit
vinding van hem nimmer voltooid wordt,
zei hij dreigend Mocht dat wel het ge
val zijn, dan zal ik er voor zorgen, dat
hij zijn laboratorium nimmer verlaat.
—Uitstekend, antwoordde Sabatier.
Het beste is, om zo openhartig mogelijk
te zijn. Wij mogen dus aannemen, dat
wij met die jongeman geen rekening
meer behoeven te houden.
De eerste vraag, die beantwoord
dient te worden, is deze, zei Bedford.
Waar zult u werken? Het zal me heel
moeilijk vallen u hier ln Engeland de
grondstoffen te verschaffen.
En wy dienen ook rekening te hou
den met de bestemming van de uitvin
ding, als zij eenmaal zover gevorderd
is, dat zij verkoopbaar is geworden.
Sabatier blies nog een paar grote
rookwolken omhoog en keek de heren
dan scherp in het gelaat.
Vrienden, laat die zaak maar geheel
aan mij. over. Dicht bij Rouen ben ik ia
het bezit van een klein kasteel. Het ligt
aan de landweg naar Parijs.een ideale
rustige plek, waar ik even veilig en on
gestoord kan werken, als wanneer ik
mijn werkplaats liet overplaatsen 1 naar
de Noordpool. Daar heb ik bovendien
een laboratorium, dat groot genoeg is
voor dit werk. Ik heb daar tevens een be
trouwbaar mecanicien, met 'wiens hulp ik
het gehele werk kan voltooien. Ik, Saca-
tier, zal de man zijn, die het eerste
maar stil, we mogen de naam van de
machine zelfs nog niet noemen.
De twee andere samenzweerders keken
elkaar aan en Sabatier rookte rustig ver
der.
Ik was van plan geweest u het ge
bruik aan te bieden van mijn eigen labo
ratorium, zei Brémond. Maar
Ik geloof, dat het voorstel van Saba
tier inderdaad beter is, meende Bedford,
Wij beiden zijn dan ieder even ver van
zijn werkplaats verwijderd en kunnen er
om beurten eens gaan kijken.
En ik hoop heel dikwijls de eer te
hebben, de heren op bezoek te krijgen,
zei Sabatier hoffelijk.
Goed, dat is dus afgesproken. Verder
behoeven wij op het ogenblik geloof ik,
niets te bespreken, is het wel?
Brémond, die tot nu toe weinig had
gezegd, schraapte zijn keel en sprak:
Wij dienen toch de inleidende onder
handelingen te voeren voor de verkoop
van de uitvinding.
Inderdaad, antwoordde Bedford,
Vrienden, zei Sabatier, 'k zou u
willen aanraden, geen onderhandelingen
tot verkoop van de uitvinding te willen
aanknopen, vóódat het toestel geheel vol
tooid is. Een ogenblikje practijk en een
proefondervindelyk bewijs is meer waard
dan een hele maand van onderhandelen
en besprekingen. Tegen de tyd, dat het
toestel klaar is, stelt u zich in verbin
ding met de regering van het land. waar
aan u de uitvinding meent te moeten ver
kopen. Deze redering stuurt dan een be
trouwbaar afgevaardigde en die persoon
zal de eerste zijn, die met ongekende snel
heid door het luchtruim zal zweven in het
toestel van Paul Sabatier!
Bedford en Brémond zagen in, dat dit
zo dom nog niet was en besloten, op zijn
voorstel in te gaan.
Dat kunnen wij dan bij onze volgen
de ontmoeting nog wel even bespreken,
merkte Bedford op. De hoofdzaak ;s
nu, dat Sabatier aan het werk gaat.
Dan dien ik zo spoedig mogelijk te
vertrekken, zei Sabatier, die opsprong en
zyn pijp leegklopte.
Hij nam een oud- versleten valies uit
een hoek van het vertrek, gooide daarin
een paar toiletartikelen, die in alle hoe
ken van de kamer verspreid lagen
knipte zün valies dicht en wierp het op
zijn schouder.
Ik ben klaarl zei hü rustig.
Goed. MJjn wagen staat over een
kwartier bij het kleine hekje in de heg,
zei Bedford. Ik zal de chauffeur even
gaan waarschuwen.
Sabatier deed het licht uit en in het
donker strompelden de drie mannen de
wenteltrap ai' en bereikten zonder onge
vallen de tuin.
Ik zal hem even bij het hekje bren
gen, zei Brémond en Bedford verdween
alleen in de duisternis. Brémond en Saba
tier liepen naast elkaar voort tussen de
hoge struiken. Een paar minuten later
hadden zij de weg bereikt en bleven staan
wachten.
Wij koenen hem toch wel vertrou
wen! vroeg Sabatier in het Frans.
Brémond haalde in het duister zün
schouders op.
Ik zal hem in het oog blijven hou
den, totdat het tyd is, mijn vriend.
Uitstekend, zei Sabatier.
Daarna werd geen woord meer gewis
seld en bleven zy jn de schaduw staan
wachten, totdat de twee l%eldere koplich-
ten van een auto om de bocht van de
weg in het gezicht kwamen en even later
stapte Bedford uit. Vóór in de wagen,
naast de chauffeur, zat de bediende, die
Sabatier al ^ie tyd bediend had. Nadat
Sabatier in de wagen had plaats genomen
boog die man zich even tot de chauffeur
en sP'"ak zachtjes:
De weg naar Dover!
En zo namen de drie samenzweerders
voor dat ogenblik afscheid van elkaar.
un slachtoffer bevond zich op datzelfde
ogenblik in zijn slaapkamer op Hurst-
dene Manor en maakte toebereidselen
voor zijn vertrek naar Londen. Hij was
V0J goede voornemens maar die nacht
werd hy in zyn slaap gestoord door zon
derlinge dromen, waarin zowel Charity als
Lilian een rol speelden.
HOOFDSTUK XIII.
Zij, die veel gereisd hebben en de
meeste grote steden bezichtigd, die door
een rivier in twee gedeelten worden ge
scheiden, zullen hebben opgemerkt, dat er
maar heel weinig plaatsen zün, waar het
verschil tussen <je beide oevers zo groot
is als tussen de oevers van de Theems in
Londen. Van Chelsea tot aan de Tower
is er maar heel weinig aan de Noorde
lijke oever van de rivier, dat net be
zichtigen niet ten volle waard is: het
Chelsea-hospitaal, de Tate-Gallery, het
Parlementsgebouw, de grote Facade van
Somerset House, de gebouwen tussen
Surreystreet en de Temple. De Temple
zelf, oud en even stylvol als de nieuwere
gebouwen er naast, de prachtige koepel
van de St. Paul, die hoog en majestueus
uitsteekt boven Ludgade en Blackfrairs,
de spitsen en slanke torens van de stad
zelf en eindelijk de oude Tower met zün
schilderachtige bewakers. Dii lange rij
van historische monumenten of gebouwen,
die opgetrokken zijn op plaatsen, die
om de een of andere gebeurtenis histo
rische waa-»le hebben gekregen, vormen
'n lange aaneenschakeling, waarop iedere
Londenaar terecht trots is en die door
alle vreemdelingen wordt bewonderd en
gewaardeerd.
Maar aan de Zuidkant van de Theems,
vindt men zulke historische monumenten
niet. Van Westminster naar Greenwich
zoekt het oog tevergeefs naar iets, dat
ook maar zweemt naar schoonheid. De
mooie, oude kerk van St. Mary Ovfry, nu
de Southwark Kathedraal geheten, gaat
geheel schuil achter de kleine, vierkante
grauwe muren van hoge opslagplaatsen.
Van Greenwich tot Chelsea ziet men
niets anders dan bewijzen van grimmige
energ'C en onverwoestbare werklust:
stapelplaatsen en scheepswerven, scheeps
werven en stpelplaatsenrij aan rij...
mylen ver. In de reusachtige pakhuizen
zijn de arbeiders de gehela dag onver
moeid aan het werk; ginds op de berook-
te en roestbruine scheepshellingen klinkt
het gehamer van zware mokers en het
geratel van electrische boren. Hoog en
grimmig steken de machtige kranen hun
koppen omhoog in de grauwe, van rook
bezwangerde hemel, die op dat deel van
Londen lager schijnt te harigen dan
elders.
Grote stapels hout en yzer liggen over
al en voor de grote pakhuizen bevinden
zich enorme opeenhopingen van balen en
kisten met alle mogelyke goederen, die
door snelle stoomschepen de rivier wor
den opgevoerd, als het water gunstig is.
Dit is niet de kant van de Theems, waar
het vrolijke gelach weerklinkt en ver
maak wordt nagejaagd; niet de oever,
waar men handen vol geld uitgeeft aan
theaters, diners en andere genoegens;
het is de oever, waar de mens in de ware
zin van het woord zijn brood verdient
in het zweet zyns aanschyns; waar het
leven niets anders betekent dan een aan
eenschakeling van dagen, die op hun
beurt niets anders zijn dan uren van
harde, noeste arbeid en uren van slaap!
Achter deze warwinkel van pakhuizen
en scheepswerven ligt een gebied van
eenzaamheid en verlatenheid, waarvan de
meeste Landenaars minder weten dan van
streken, vele honderden mijlen van hen
verwijderd. Het is een grauw, hard ge-
5? jPn?®,ns in beslag genomen door
i Graandepóts. houtopslag
plaatsen, bergruimten voor oud en nieuw
j ZPf" vpi0r stenenalle mogelijke in-
austne-terreinen vindt men daar, zich
mylen ver langs den rivieroever uitstrek
kend. Daarachter, meer landwaarts, als
P°®®n zy te zoeken naar een minder
troosteloos en eentonig gebied verschui
len zich honderden en honderden kleine,
smalle straten. Tussen die straten in, zo
"eng en medelijdenwekkend, in hun een
tonige verlatenheid, treft men zo nu en
dan een plein aan met wat armelijke in
de .groei belemmerde bomen of em-e
struiken,... een oase in een woestijn
van kleurloze effenheid. En hier en daar
midden in die regelmatige huizenblokken!
.verheffen zich reusachtige gebouwen ver
uitstekend boven de omgeving., industrie-
fabrieken. waar honderden en duizenden
mensen, dag in, dag uit voortsjokken in
de tredmolen der massaproductie, als on
derdelen van een reusachtige machine.
Een van die fabrieken, omgeven door
een twintig voet hoge, stenen muur, die
het hele gebouwencomplex omringde, lag
in het hart van het district. Er stonden
geen huizen zo dicljt bij de muur, dat men
er over heen kon zien.
Al wat men van de hoogste venster»
der oichtsthyzijnde huizen uit kon waar
nemen waren de talrijke daken van fa-
oneksgebouwen, laboratoria, opslagplaat
sen en enorm hoge schoorstenen die min
stens honderd-en-vijftig voet boven de
omgeving uitstaken.
