met grote
kansen
SENEGAL en NIGER worden
bevaarbaar gemaakt
Ik val aanvolg mij
Lente k wam
Liefde» laatste strohalm van
een „pessimist"
rn Mensenhand achterpritkeldraad.
mm-mm
Negende druk van de noodkreet
„Het vijf en twintigste uur'
-- r» - a
Zondag droog maar frisjes
2atenlagse
mijmeringen
J
.Piet Bakker schreef een boek over
de slag in de Javazee
Observator.
Morgen eerste Bollen-
Zondag
De pater en het
pierement
I
4'
Boek van smartelijk
lijden
llany Prikker
ZATERDAG 21 APRIL 1951
PAGINA I
Do wereld had zeven wereldwonderen. Ze heeft thans zeven wat
men noemt onontwikkelde gebieden. En in deze gebieden, die 51 pet.
van de oppervlakte van de aanlbol beslaan, woont 16 pet. van de me_
wereldbevolking, intussen bijzonder ongelijkmatig verdeeld, zodat
b.v. in Afrika sl'-dit» tientallen millioenen mensen let en in gebieden. Het arbcidersprobleem heeft in
waar in Azië honderden nuliioeneri samengeperst zitten.
West-Europa, de Verenigde Stalen en Canada, alsmede Australië
niet Nieuw Zeeland behoren tot de gebieden, die als voldoende
ontwikkeld kurtnen worden beschouwd. Ze beslaan echter slechts
25 pet. van de aardoppervlakte en er woont 23 pet. der wereld
bevolking.
Senegal en Niger
De dode delta van de Niger
N
J
H*V* v v.
-« 11
4&G?
H *4? yl>t prt
-
cm*
Eén enkel uur van liefde
Gebed van een gefolterde
Prikkeldraad slechts een
symbool
Jtidruktvekkende litho van
Van Dobbenburgh
Kort na het lezen van dit boek zag
ik een litho van Aart van Dobben
burgh, welke een geweldige indruk
op me maakte, omdat deze tekening
een huiveringwekkende samenballing
is van het gehele drama, waar Ghe
orghiu meer dan driehonderd blad
zijden aan heeft gewijd. Een hand
achter prikkeldraad een mensen
hand, in gevangenschap reikend
naar de vrijheid. Deze hand zegt alles
omtrent de mens, aan wie hij toebe
hoort. Op grootse wijze heeft van
Dobbenburgh het drama van een ge
marteld mens in een enkele hand
uitgebeeld: het hunkeren van een
vervolgde naar een straaltje liefde en
hoop. En vóór die hand is prikkel
draad, door mensen aangebracht om
andere mensen van het laatste te
beroven, dat zij bezaten: vrijheid.
Gheorghiu naar Nederland
t West-Afrika open
Niger van loop en eindeloze streken ver
dorden, Bij Timboektoe bleet een groot
moeras ever, de z.g. dode delta van do
Niger. Hier wordt thans rijst verbouwd
on men hoopt, ook met rijstaanpla.otin.gen
elders in hot stroomgebied van de Niger
geheel Frans West-Afrika wat rijst be
treft „self supporting" te maken, zodat
dit voedsel wiet meer behoeft te worden
ingevoerd. De invoering van moderne
landbouwmethoden zal er bovendien toe
leiden, dat allengs meer arbeiders voor
de zich ontwikkelende industrie beschik-
']1 act A 4. - I - a «trn <v
De zeven onontwikkelde gebieden j
zijn Zuid-Amerika, Afrika, Oost-
Europa, met inbegrip van Grieken- j
land en Turkije, het Nabije Oosten, j
Zuid-Azië, met inbegrip van Indo
nesië, Zuid-Oost Azië en Oceanië met
Nieuw-Guinea. Al deze gebieden zou
den gezamenlijk voldoende voedsel
kunnen opbrengen en zulk een wel
vaartspeil kunnen bereiken, dat er
een veel grotere bevolking een be
hoorlijk bestaan zou kunnen vinden.
Elk afzonderlijk zijn ze noodlijdend.
Het verschil tussen de ontwikkelde en
onontwikkelde gebieden kan in ge'd
worden uitgedrukt en wel volgens het
gemiddelde inkomen der bewoners. Bij
de eerste staan de Verenigde Staten bo
venaan met een gemiddeld jaarinkomen
per inwoner van 1543 dollar. West Euro-
na volgt met 473 dollar, dan Zuid Ame
rika met 152 dollar, Afrika met 118 do1"
lar. het Nabije Oosten met 89 doilar,
Zuid Azië met 55 dollar en Zuid Oost
Azië met 30 dollar.
Opvallend is het betrekkelijk hoge in
komen in Afrika, zeker in vergelijking
met b.v. het Nabije Oosten. Men zou on
willekeurig verwachten, dat het zwarte
werelddeel bij de armste gebieden ffloa»'
•worden ingedeeld. In werkelijkheid
vele streken van Afrika de lev
daard veel beter dan in talvanUnden
van Zuid Amerika en Azië- En dit is in
niet geringe mate te danken aan de enor
me pioniersarbeid, er door West-Europa
verricht. Deze pioniersarbeid wordt op
de dag van heden vrijwel in stilte voort
gezet, hetgeen niet verhindert, dat er
steeds meer de aandacht op begint te
val'en.
Kenschetsend voor wat thans gebeurt,
is de werkzaamheid der Fransen in West
Afrika, van Senegal tot Dahomey* in de
driehoek Dakar-Timtooektoe-Lomé. Het
geen de Fransen in Noord Afrika, van
Tunis tot Marokko gepresteerd heb oen,
is genoegzaam bekend. De verbazingwek
kende opbloei t<yan Marokko gedurende
de laatste tientallen jaren is gegrond
vest op een fundament, door de Srote
kolonisator, maarschalk Lyauty gelegd.
Het openleggen van West-Afrika is
inmiddels een feit, dat alleszins onze
belangstelling verdient. Trouwen»,
onze belangstelling gaat er als het
ware van zelf naar uit, want wij
Nederlanders hebben als kolom-
satoren deelgenomen aan de eerste
Onze artikelenreeks over de po-
gingen van Afrika een vooi taad-
schuur voor Europa te makenzet
ten we vandaag voort met een
overzicht van hetgeen de Fransen
in West-Afrika ter hand hebben
genomen. In een vorig artikel werd
de aandacht gevestigd op de acti
viteit der Engelsen en aangetoond,
dat er in Midden-Afrika heel wat
gedaan wordt, om een bijdrage te
leveren tot oplossing van het voed
selprobleem, waarvoor de wereld
zichdoor eigen schuld geplaatst
ziet. Er schuilen elders in Afrika
nog grote mogelijkheden, ook voor
blanken. Zo maakte onlangs het
Engelse blad „Daily Mail" bekend-
dat gedurende de afgelopen jaren
niet minder dan 75.000 personen Z.
Afrika hebben verlaten, teneinde
zich in Rhodesia te vestigen
Inmiddels proberen de Fra.nsen
ook in hun West-Afrika een uitlaat
voor de Europese energie te ere-
eren.
Frans West-Afrika een merkwaardig
aspect. In de vruchtbare kuststreken,
speciaal aan de Ivoorkust, waar
uiterst rijke plantages liggen en
koffie, cacao, bananen de voornaam
ste producten vormen, wonen be
trekkelijk weinig mensen, terwijl in
het binnenland, dat veel minder
vruchtbaar is en vooral in de Soe
dan, voldoende arbeidskrachten aan
wezig zijn, maar niet voldoende
werk
is.
exploratie van West-Afrika.
Langs de kusten van verschillende
landen van West-Afrika verheffen
zich nog steeds de contouren tan
oude forten, door Nederlandse
gouverneurs ter plaatse gebouwd en
in de geschiedenis van talrijke
plaatsen zijn Nederlandse episodes.
In dit licht gezien, doet het enigszins
pijnlijk aan, dat Nederland nauwe
lijks enig aandeel in de huidige acti
viteit heeft, ofschoon het thans met
een overschot van mensen zit, die
weten, wat bet is, in de tropen te
pionieren. Wellicht wordt dit enigs
zins anders, wanneer de groot
scheepse pogingen van de E. C. A. en
andere wereldorganisaties in het
kader der Verenigde Naties de
krachten van al die naties zullen
weten te organiseren in één grote
poging, om de wereld heter bewoon
baar te maken, het mensdom heter
te voeden en tot hogere ontwikt-e-
T"g in geésfeüïke- zowel als stoffe
ls1 e zin te. brengen.
IX- Fransen hehb enons uit West-Afri-
'gedrongen, in de dagen, dat dc
De Fransen hebben ons uit West-Aïri-
«e koloniale gebieden betwisten en
ru Act ene, dan het andere al of niet
sovvekl van eigenaar verwisselde.
Maai- we zullen ons hier niet in de his
torie gaar. verdiepen en gulweg ere ge
ven wie ere toekomt. En het mag onge
twijfeld gezegd worden, dat de Fransen
thans We.t-Afrika open leggen met een
voortvarendheid en inzicht, die niet an
ders dan voor heel de wereld en zeker
voor West-Europa belangrijke resultaten
moeten opleveren.
W ant in het reusachtige gebied zal
binnen afzienbare tijd behoefte
komen aan talrijke industrieproduc
ten en ook aan mensen: medici,
technici, onderwijskrachten, land
bouwdeskundigen, fruittelers enz.
Van de ruinj zestig millioen in
woners is slechts een klein gedeelte
blank en wel een flinke dertig dui
zend, afgezien dan van enkele stam»
men die ofschoon ze negerhloed in
htm aderen hebben, tot de blanken
gerei ;nd moeten worden, aangezien
ze verwant zijn aan de Berbers en
de Al ibieren. Elk dezer stammen, de
More'i, de Toearegs en de Foelah s
zijn inmiddels niet talrijker dan
enkele honderdduizenden.
Het bevaarbaar, maken der twee grote
rivieren, de Senegal en de Niger, behooit
tot de eerste, grote projecten, 'welke de
Fransen ter hand hebben genomen. Voorts
houden ze zich bezig met. het aanleggen
van autowegen, spoorlijnen en irrigatie-
werken, terwijl ze zopas gereed zijn ge
komen met het aanleggen van de nieuwe
haven Abidjan aan de Ivoorkust. Voorts
staan er kanalen op het programma.
Evenals bij de haven van Abidjan is er
voor Nederlandse aannemers en wegen
bouwers iets te doen in West-Afrika!
De Fransen doen alles, om het parti
culiere kapitaal aan te trekken. Tal van
projecten zullen, door particulieren moe
ten worden uitgevoerd, eventueel met
steun van de overheid zo b.v. het aan
legen vap een* kanaal, aat a-e -verschil
lende lagunes van de Ivoorkust met el
kander verbinden moet.
Een groot project is reeds verwezen
lijkt/mede dank zij de hulp van het
Marshallplan, waardoor een flink snik
van het in Frans West-Afrika liggende
gedeelte dér Sahara vruchtbaar is ge
maakt. De oude delta van de Niger in
de buurt van Timboektoe werd ar oog-
gelegd, waartoe de Economic Co-opera
tion Adm'nistration (zoeven .reeds kort
weg ails E.C.A. aangeduid) een
van .36 millioen dollar beschikbaar stelde.
Dé Niger is een rivier met een league
van- bijna vier duizend kilometer en ze
stroomt v.oor de helft'door Frans west-
Afrl'ka, waar ze. trouwens in Guinea ont
staat, om tenslotte in de Golf van Guinea
in de Atlantische Oceaan uit te monden.
Ir. pre-historische tijden moet de Niger
een der grootste rivieren zijn geweest,
die de Sahara vruchtbaar maakten. Maar
door geologische oorzaken veranderde de
De oorzaak? Aan de kust hebben sla
venhandel en onder -i<je oorlogen de
vorsten de bevolking nog tot in deze eeuw
gedecimeerd, terwijl in het binnenland
heersers over gróte gebisdep :n staat
bleken, de vrede te handhaven, waardoor
ae oévofking zich vermeerderen kon.
Men heeft een tijdlang met dwangar
beid en contractarbeid geprobeerd, om in
het tekort aan arbeidskrachten te voor
zien. In 1944 bepaalde de Franse regering
echter, dat alle arbeid in Frans West-
Af'-'ka on basts van vriiwilligheid moest
geschieden. Deze bepaling heeft gun-
s..ge gevolgen gehaa. v'ourai voor de
Paul Bernard, oud minister en gou-
verneur van Frans West-Afrika
waar blanken zeer goed zouden kunnen
wonen. In de junglestreken van Gumea,
de Ivoorkust en Dahomey is het heet en
nat, terwijl het stroomgebied van de
Niger, Senegal, het Noordelijke gedeelte
van de Ivoorkust en Frans Soedan een
kl.maat bezitten, waarin Europeanen
zich heel goed thuisvoelen.
Voonop g s het voor de blanke in w est
Afrika echter zaak, elke dag kunne te
slikken tegen de malaria en hij doet er
ook goed aan, steeds een tropenhelm en
een zonnebril te dragen. Tussen Decemoer
en M. irt is de hitte er het minst druk
kend. Er valt dan weinig regen, wat tot
nadeel he-'t, dat de rivieren laag staan
waardoor het reizen nog zeer bemoeilijkt
wordt. In sommige streken komen twee
regentijden voor.
Het grote kuur- en ontspanningsoorc
in Frans West-Afrika is Delaba, dat aar:
de Kokkoure-rivier ligt, in een bergland
van meer dan duizend meter hoogte. Hier
is een Je"r mooiste gedeelten van heel
Frans West-Afrika. waar vooral de jager
op groot wild zün hart kan ophalen
tn dit Frans West-Afrika, wel'ks De.
ten en denkbeelden blijkt aan te passen
verschillende volken zijn zeer intelli
gent wonen ongeveer tien m-ritoen
heidenen (animisten) en vijf milliioen
Mohammedanen, die echter nog een ster
ke, animistische inslag hebben Ongeveei
een kwart millioen is Christen. Missaona
rissen heboen er een groot aandeel in de
kerstening. Maar men staat er nog aan
het begin-
Om zich in Frans West-Afrika
onder de talrijke volken te kunnen
bewegen, moet men minstens vijf
talen kennen. Het is een waar Baby
lon en dit is één der grootste moei
lijkheden bij het onderwijs en in
bestuursaangelegenheden. Het F rans
breekt zich onder de betere standen
steeds meer baan en de Fransen zor
gen zelf door bet oprichten van
scholen en andere onderwijsinstitu
ten, dat bun taal het onontbeerlijk
bindmiddel van dit nieuwe gemene
best gaat worden.
Wat de economische ontwikkeling be
treft. zien de Fransen voor West-Afrika
nog grotere mogelijkheden in de visvangst
en daaraan verbonden industrie. Voorts
zal het enorme hoeveelheden ijzer kun
nen opleveren. Er zijn reeds plannen ge
maakt, om millioenen tonnen ijzererts
naar het Roergebied. Frankrijk, het Saar-
gehied en Engeland te doen vloeien als
mede naar de Beneluxlanden, Italië en
de Verenigde Staten Maar het eerste
er van 70I nas in (952 plaats vinden.
Ook hier isde Marshall-hulp van pas ge-
.tomen, voor iet aanschauen van n.euwe
mijnmachinerieën. In 1952 moeten de
Conakry-mijnen 500.000 ton ijzererts per
jaar produceren.
Engeland, België en Luxemburg hebben
zch reeds aangemeld als afnemers van
het ijzererts uit Frans West-Afrika.
De Conacry mijnmaatschappij bestond
-eeds vóór de oorlog. Ze voerde toen
enkele tienduizenden tonnen ijzererts per
laar uit naar het Roergebied, België en
het Saargebied. In de raad van comm.s-
jarissen zetelt een neger, Almamy Ibra-
hima Sory, geestelijk en wereldlijk op-
psrnoofd van de bewoners van Fouta-
Djalion, die groot-aandeelhouder van de
Corporation is...
En in Abidjan, de nieuwe haven van
Fians Wesi-Afrika, heerst een „boom".
Duizenden gelukzoekers uit alle delen
van de wereld zijn er heengekomen, om
te trachten, een aandeel te verwerven in
de toekomstige rijkdom Frans 'West-
Afrika, dat wordt opengelegd.
Onder de talloze oorlogsromans was er tot dusver geen gewijd aan de
heroïsche wapenfeiten van een handjevol manschappen der Nederlandse
marine in de Javazee. En dat is begrijpelijk. Het is nu eenmaal geen attrac
tieve taak gebeurtenissen te romantiseren die tot een zware nederlaag
hebben geleid Maar toch. wie de weergaloze heldenmoed kent. waarmee
enkele duizenden Nederlanders zich in de beruchte slag in de Javazee
doodvochten tegen een overmachtige Japanse invasievloot. zal het toe
juichen dat deze dapperen, al is het bijna tien jaar na hun tragisch helden
feit, hun litterair monument hebben gekregen.
Litterair monument is vel een wat
zwaarwichtig woord voor ..De slag" hei
boek waarin Piet Bakker een levendig
beeld geeft van die wanhopige zeeoorlog
in het Verre Oosten Iedere pretentie van
het monumentale ontbreekt in dit een
voudige boek over vliegeniers, zeesolda
ten en marinestrijders, hun nuchtere held
haftigheid hun vreugde en hun vrees in
de dagen van de Japanse opmais hun ont
roerende kameraadschap op de grens van
leven en dood.
En „litterair" kan men net boek in
strikte zin ook niet noemen. Daarvoor zijn
de karakters te weinig uitgediept, te zeet
genivelleeid tot nuances van één gemeen-
schapnelijk karakter dat van de tymsch
Nederlandee held met zijn -anzelfspre-
kende dapperheid, zijn zuivei gevoel voot
de situatie zijn in schijn onverstoorbare
zin voor humor die hem in de spanning
vóór het gevecht over angst en sentimen.
heen helpt.
Bakker moge met zijn. boek de hoogste
prijs der litteraire critiek mislopen Hij
toont zich weer de bekwame ensceneur
de sappige verteller en de kenner van ae
rake. met humor gekruide volkstaal zoals
we hem uit vroegere boeken kennen nu
verstaat de kunst zakelijk ie zijn. en wee,
goede tonelen voor zijn drama te kiezen
arbeiders, die betere lonen kregen. Voor j volk.ng zich snei aan turopese gewoon
de werkgevers is het een voordeel, dat
het voornamelijk om seizoenarbeid gaat.
Wanneer er langs de kust geoogst moet
worden, is er in het binnenland niet veel
te doen en omgekeerd.
Ofschoon Frans West-Afrika vrijwel ge
heel in de tropen ligt varieert het kli
maat er toch grotelijks. Er zijn gedeelten
De nieuwste mode in Frans
West-Afrika
(Van onze weerkundige medewerker)
In de afgelopen dagen zijn we zeker een
stukie dichter bij het voorjaar gekomen,
maar meer dan een stukje is liet nog niet.
De verbetering bestaat eigenlijk alleen
uit het wegblijven van de regen. Vier
dagen achter elkaar is het nu droog ge
weest en naar het zich vanmorgen liet
aanzien, zal dit aantal van vier zeker tot
zes uitdijen, want zowel vandaag als mor
gen zal de regen op het program van het
weer ontbreken.
Nu is de regen wel een belangrijke,
maar niet de enige factor, die het weer
bepaald. De temperatuur spreekt ook een
hartig woordje mee en juist in dit opzicht
wil het niet erg vlotten. De nachten blij
ven koud; in de afgelopen nacht vroor het
zelfs op tal van plaatsen m de oostelijke
helft van het land 1 graad, terwijl overdag
vaak een koude wind waait, die er ons
aan herinnert, dat de winter nog niet tot
een ver verleden behoort. Dit alles maakt,
dat in de grasmaand het gras nog niet zo
bar hard gegroeid en de boomgaarden
en bollenvelden hun mooiste stadium nog
niet hebben kunnen bereiken.
Voor morgen is ér niet veel verandering
in het heersende weertype te verwachten.
Boven de Noordzee is een nieuw gebied
van hoge druk gearriveerd, waaromheen
de koude lucht uit het Noorden via Scan
dinavië naar onze omgeving en de Britse
eilanden stroomt. Deze lucht is vrij droog,
hetgeen het weer een schraal karakter
geeft, temeer daar er vandaag nogal wat
wind is. Morgen zal de wind vermoedelijk
wat minder zijn, zodat de temperatuur
iets hoger zal kunnen worden dan van
daag, maar het echte zachte voorjaars
weer is niet in zicht. Ook al is de warme
lucht reeds boven Frankrijk gearriveerd.
Wij zullen de Voorjaarswarmte dus nog
zelf moeten fabriceren door Zwarte Jan
met veel zwarte hapjes te verwennen.
Wanneer het mooie weer aanhoudt, ver-
wacht de bollenstreek Zondag a s de eer- 1
ste grote bollen-Zondag Tussen Haarlem
en Leiden zijn thans overal uitgestrekte j
narcissenvelden. in bloei gekomen d|e
worden afgewisseld door kleurrijke
hyacinthenvelden terwijl hier en daar ook
de eerste tulpen In bloei komen. De
„Keukenhof" te Lisse begint zich ook al
in volle pracht te ontplooien.
(Van onze verslaggever.)
Een aantal Eindhovenaren, uit
ziend naar middelen om hun stad
nog meer fleur en luister bij te
zetten, heeft geld bijeengebr-ich;
voor een pierement. B en W. von
den dit idee dermate sympathiek,
dat zij ijlings een gemeenteveror
dening, welke muziek langs de
openbare weg in de weg stond,
hebben veranderd, te meer daar het
de bedoeling is om het geld dat
met dit luisterrijk instrument opge
haald wordt, aan het Benedictus
Labre-Huis te Eindhoven te schen
ken. waar. zoals bekend, zwervers
een onderdak vinden. De zeereerw.
pater C Mijnsbergen OESA. toog
onmiddellijk voor zijn zwervers
naar Amsterdam om een straator
gel te keuren; men speelde een
samba voor hem en hield de zeer-
eerwaarde tegelijk reeds het bakje
voor.
„Prachtig", zei de pater, „ik vind
het mooie muziek".
Op 5 Mei zuJlen nu de bassen en
trillers tegen Eindhovens gevels
weerklinken Burgemeester Kolf
schoten zelf zal het eerste nummer
draaien, waarna een der inwoners
van het Benedictus Labrehuis het
wiel overneemt. Misschien, maa'
dat is nog niet zeker, gekleed als
Benedictus Labre vroeger, vertelde
onze zegsman.
„Met alle gezelschap?", vroegen
wij.
„Dat lastige geze'schap krijgen is
niet moeilijk", zei de pater, „maar
hoe raak je er weer af" Overigens
droomt de pater zich gouden ber
gen en hü heeft al vast speciale
bakjes laten maken waar de Rib
beltjes wel in kunnen, maar niet
zonder moeite er weer uit.
Een centje vóór de orgelbaas,
Eindhovenaren!
En de wijze waarop hij het plastisch,:
smeuïge leoerjargon weet te hanteren, is
onverbeterlijk.
Reportage
„De slag", is geen rechtstreekse ge
schiedschrijving en ook geen toman Mo.,
zou het een reeks gereconstrueerde repm
tages kunnen noemen, maar dan repor
tages waarbij .gebeurtenissen gezien wor
den door de ogen van telkens dezelfde
figuren De schrijver tekende enkele
tvrven zoals ze ongetwijfeld in onze marine
anno 1942 geleefd hebben en groepeerde
rondom hen de feiten uit de luttele maan
den tussen Pearl Harbour en de slag in
de Javazee.
Zo is daar de officier-vlieger Ducar-
dus. een levenslustige hartenveroveraar
zolang de oorlog slechts een latent ge
vaar was; na Pearl Harbour een ver
beten vechter, een ten dode gedoemde
die reeds voor hij zijn onafwendbare
dood vond afgerekend had r et het le
ven. al brengt het toeval hem midden
in. oorlogstijd nog een laatste diep-tra-
gische romance.
Of de duikbootcommandant Kruide-
ring met wie we de hachelijke ontsnap
ping uit een ring van vijandelijke bo-
A" de ®tr?at van Makassar bele
ven Of de stijve, humorloze overste
Jonckheere die in het uur van het ge
vaar plotseling mens wordt
Zij allen, de officieren en matrozen, de
vliegers en de mecaniciens weten wat zij
voor het laatst met hun onvolwaardige
kracht uithalen tegen een oppermachtige
vijand, wanneer vice-admiraai Kuhlmann
het is niet moeilijk hierin een werke
lijke vlootvoogd te herkennen zijn
trotse leuze „Ik val aan, volg mij" laat
rondseinen.
De slae in de Javazee op die gedenk
waardige 27ste Februari 1942. de slag
die in feite een eind maakte aan ons
Imperium en die aan duizenden land
genoten het leven kostte was daarom zo
tragisch omdat zij geen enkele kans op
succes kón hebben en toch, voor ons
prestige, niet ontweken mocht worden.
Met doodsverachting hebDen de hel
den van de Javazee deze feiten onder
ogen gezien en zij zijn al veentend tegen
een veel te sterke trgenstander, roemvol
ondergegaan
Het is de verdienste van Piet Bakker
iets van deze bewogen episode uit de
roemrijke historie van onze marine tot
leven te hebben gebracht De mannen
zoals Piet Bakker ze typeerae waren de
mannen van de slag. Hun oelevenissen
heeft de schrijver zo nauwkeurig mogelijk
gereconstrueerd en verwerkt m zijn pittig
geschreven boek dat zoal geen litteraire
prijs dan toch een zeer brede belangstel
ling verdient.
P.
N.av. „De slag" door Piet Bakker
Uitg Elsevier A'dam.
w.v"
S.
i J.
N -
Van „Het vijf en twintigste uur", het boek
dat bij zijn verschijnen een schok deed gaan
door de gehele Westerse wereld, wordt door
de Uitgeverij Pax te 's-Gravenhage de negende
druk van de Nederlandse editie voorbereid.
Vooral in pnze dagen, waarin wij gebukt gaan
onder, de druk van onzekerheid en angst, wil
het heel wat zeggen, dat een boek zo vol men
selijke ellende en sombere voorspellingen in
brede kringen gelezen wordt: Men heeft im
mers waarlijk weinig behoefte aan deprime
rende lectuur. Dat „Het vijf en twintigste uur"
keer op keer herdrukt moest worden bewijst,
dat de Nederlanders het boek hebben begre
pen als een waarschuwing; dat zij vooralsnog
weigeren te geloven, dat het vijf en twintigste
uur - het uur na 't laatste al is aangebroken
al beseffen zij dan, dat het klokslag twaalf is. Virgil Gheorghiu
Er zijn stemmen opgegaan, vol
gens welke ook Gheorghiu geen
enkel lichtpunt meer ziet; maar als
men de'ontróerende bladzijde leest
Aan deze onverwachte en overweldigen- -T
de belangstelling voor dit boek is naar over de liefde tussen Johann Moritz
ik geioof en hoop geen andere uitleg en Suzanna, zijn vrouw, die, na der-
te seven. Zeker, men zou kunnen aanvoe- .- j.
ren" dat een soort nieuwsgierigheid de t,en Jaren gescheld» n te zijn „eweest
lezers drijft en dat de schrijver, Virgil en oud te zijn geworden door onnien-
Gheorghiu uiterst suggestief en boeiend gelijk lijden, weer even gelukkig met
vertelt. Maar dat verklaart nog niet, dat J„
het publiek beu van oorlogsverhalen e!kaar zijn ais in bun jeugd, dan kan
ér. andere triestige lectuur dit boek vol men dit toch moeilijk volhouden.
menselijke ^e Zeker' h«» liefde behoedt hen niet
immers wel andere gesenrmen aa.. .e
wijzen, die ook knap en fascinerend ge- voor nieuwe ellende, maar zij is als
schreven zijn en die toch zo goed als on- een lichtend haken van hoop in een
gelezen ziin gebleven; omdat zij. geen enkel i r
lichtpunt boden en de mens inplaats van liefdeloze wereld,
een straaltje hoop het. gevpel van: „Er is
niets meer aan te dóen, de wereld is ver
loren" bijbrachten.
Dit wil niet zéggen, dat Gheorghiu zij a
hij er zelf een der zwaarstgefolterde
slachtoffers van werd. Deze Trajan leed
dubbel hij doorleefde de ramp vóór
deze werkelijkheid werd en daar kreeg
hij haar te beleven een vlucht baatte
hem niet.
Maar ziet. hoe hij achter het prikkel
draad voor een door gevangenen uit pro-
zsische voorwerpen q.m. een rantsoen-
kaart gemaakt Christusbeeld knielt en
bidt tot de mensgeworden liefde: „Nu voel
ik. dat ik met Uw lichaam verenigd bon,
Jezus, mijn Heer, ons eeuwig „rantsoen
van hoop."
Het boek. is dus niet een uiting van vol
slagen radeloosheid, het is met de afschrij
ving van een laatste post van hoop. Maar
hoe beangstigend klein laat Gheorgh.u
dit restantje zijn! Hoeveel liefdeloosheid,
onrecht, onmenselijkheid is. in dit boek
beschreven mateloos, soms nauwelijKs
te geloven. Niets bespaart de schrijver ons,
maar toch moet de werkelijkheid duizend
voudig erger zijn geweest. (AI is het ver
haal zelf gefantaseerd, het moet wel
gèbouwd zijn op feiten!). En het vrese
lijkste van alles is, dat dit leed mensen
door evenmensen is aangedaan.
Dertien jaar gevangenschap door
gebracht in^ honderd en vijf kam
pen. één enkel uur van liefde en
daarna nieuwe verschrikkingen! Hét
doet er niet toe, dat deze getallen
absoluut fictief zijn: 't is schokkend,
dat zij in de huidige wereld niet
totaal onmogelijk behoeven te zijn.
Ook de eventuele bedenking, dat de
belevenissen 'van Johann zowel als
Trajan wel wat gezocht zijn, geldt
om dezelfde reden niet.
En werkelijk beschamend zou het zijn,
als men tegen dit boek wilde aanvoeren,
dat de figuur van Johann Moritz wel watj
a! te naïef is. Dit zou immers op ontstel
lende wijze aanduiden, hoe wij in !e
wereld van vandaag afgedwaald zijn van
het Evangelie met zijn grootse uitspraken
over de simpelen van geest en over net
de ni'.'uice haren van Al>i"jan aan. dc Ivoorkust kunnen grote oceaan
stomers langs de kaden meren.
Voorts is er een passage, waarin het gelijk worden aan de kinderen. In deze
hartstochtelijke gebed beschreven wordt tijd van de aanslag op de persoonlijkheid
lezers overlaadt met hoop; integendeel, van 'de geestelijk gefolterde Trajan Ko- door de overheersing van techniek -
hij geeft'angstwekkende toekomstbeelden ruga, een groot schrijver, die als een fijn- angstaanjagende beelden geeft Gheorgniu
en reduceert de kansen van de wereld tot besnaard instrument de wereldtragedie hiervan! zou. dan zelfs een Christen het
een minimum.'Hij'wijst slechts één enkelevoorvoeld heeft en haar wilde beschrijven, doodvonnis over de mens, die iets van het
en-laatste strohalm aan, de -liefde. [dooh-daar geen kans meer toe kreeg omdat kind behield uitspreken.
Kampen, kilometers prikkeldraad, dos
siers, martelwerktuigen, cellenMaar
de waarschuwing heeft wijder strekking,
veel wijder, want het prikkeldraad
voor duizenden bittere werkelijkheid
is voor ons slechts symbool. Nóg!....
Het laatste uur nadert angstwekkeno.
Gheorghiu wijdt aan de oorzaken vele be
schouwingen, die wij weliswaar niel ge
heel en al zouden durven of kunnen on
derschrijven, maar die 'alle reden tot
bezinning geven! Zij zijn alle te herleiden
tot één oorzaak, liefdeloosheid. Wij kun
nen hier helaas niet nader op ingaan.
En door de tekening heen staat; „God,
zijn wij verloren?" Toch voelt men. dat
ook Van Dobbenburgh niet volslagen wan
hoop wilde uitdrukken, doch een nood
kreet laten horen en evenals de Apostelen
wilde uitroepen: „Heer redt ons. want wij
vergaan'", in de zekerheid van het ant
woord; „Gij kleingelovigenmet daar
aan voor deze tijd toegevoegd: „Gij lief
delozen."
Want de kilometers prikkeldraad, door
mensen gemaakt als symbool van de lief
deloosheid, zouden rozen kunnen zijn ais
het heerlijkste symbool van de liefde
De schrijver van „Het vijf en twintig-1
ste tiur, Virgil Gheorghiu, een Roemeen
van .geboorte, hoopt medio Mei naar
Nederland te komen om een aan'ai
lezingen te geven. Hij zal deze, teneinde
door zoveel mogelijk mensen verstaan
te worden, in hét Duits houden.
Tegen die tijd zal ook de negende druk1
van de Nederlandse bewerking van Frans
van Oldenburg Ermke gereed zijn Het
boek is door „Pax" fraai uitgegeven Men
zou slechts kunnen wensen, dat in een
volgende editie de indrukwekkende litho
van Aart van Dobbenburgh als' titelplaat
werd opgenomen. H. tt.
NAAR aanleiding van de „kift" over
kinderbijslag, waarover oxi. gisteravond
in „Gongslagen" werrd geschreven, heeft
het wellicht nut, hier de „gang van
zaken" te publiceren aan de hand. van het
staatje, dat in de jongste Opmarsis af
gedrukt.
Onderstaande cijfers geven een indruk
hoe de kinderbijslagregeling voor de
werknemers in het particuliere bedrijfs
leven zich de laatste jaren heeft ontwik
keldBoven de verschillende kolom
metjes staat de datum waarop de wijzi
ging in werking is getreden. In elke
kolom staat het bedrag der daguitkering.
1-10- 1-10- 1-1- 1-10- 1-1-
1946 1948 1350 1950 1951
40 40
lste kind
2de kind
3de kind
4de en elk
volgend kind
40
40
44
44
42
46
46
44
49
49
50 54 57 60
44
49
49
64
OVER cijfers geschreven. General Mo
tors, de grote Amerikaanse automobiel
fabrieken. hebben in 1950 een topprestatie
geleverd Met 834.044.039 nebben zij de
grootste winst gemaakt, welke ooit door
een particulier concern m Amerika is
behaald. Deze winst kwam foi stand met
een om iet van 7.531.086.846. In totaal
werden er in Amerika en Canada vorig
jaar 8.400.000 auto's en vrachtwagens .ge
produceerdhiervan kwamen er 3.800.000
voor rekening van General Motors, wat
38 pet meer was dan in 1949. Aan belas
tingen moest 1.119.000.000 onzy gelegd
worden. Aan lonen werd uitbetaald
1.809.218.043 aan gemiddeid 465.239
employee's.
HIER zijn nog meer getallen. In totaal
zfjn in de jaren 19461350 ruim 57.000
personen geëmigreerd, waarvan 673 iit
1946 en 21.330 in 1950. Ongeveer 1/3 der
emigranten behoort tot de beroepsbevol
king, aldus meldt de Econ. Voorl. Dienst.
Hieronder volgt een overzicnt van de
aantallen emigranten (gezinsleden inbe
grepen). die in 1950 naar de verschillen
de landen vertrokken:
Argentinië lf>8 Australië 9208; Brazilië
281Canada 7033; Nieuw-Zetland 5C3:
U.S.A. 2883: Zuid-Afrika 1153 en overige
landen 101.
CONTROLE-APPARATEN zijn in de
regel onaangename dingen voor de mens.
Voor de luie of simulerende vanzelf, maar
ook voor de 'hardarbeidende werker. Nu
ligt het er veel aan, hoe controle wordt
toegepast. Het Is alleen vreemd, dat in
een satellietland als, Hongarije waar vol
gens de publicaties van ,De Waarheid"
de merkers ongeveer voor hun pie: ier
sjouwen, ook nog controle nodig is. Maar
het moet gezegd, ze hebben daarbij een
aardige methode. Halen arbeiders livn
productie niet of komen ze te laat. dae
krijgen ze bezoek van een neer met een
hoge hoed. die „vermomd" is ais preside':'.
Truman en hen komt feliciterenVol
gens- het Hongaarse blad ..Vilagosr-aC'
voelen de arbeiders zich dan erg schuld
en beloven zij beterschap.
NEEN. over de encycliekviering in hei
Stadion te Rotterdam hier yten .coord
meer. Als men nu nóg geen aanvraag
heeft ingediend om dat jubelfeest mee te
maken drage men ook de consequenties
van het verzuim.
MORGEN is het weer Zondag. Mis de
bus voor de nieuwe kerken in het Bis
dom Haarlem niet. In het epistel ver
maant St. Jacobus om niet haastig te zijn
met toornig te worden, maar aanvaar
den in zachtmoedigheid. Leeft St. Jacobus
nog? St. Johannes verzeken in het
Evangelie de komst van de Heer. om aan
de wereld te bewijzen, hut zij in het
ongelijk is met haar zonde, haar ge
rechtigheid en veroordeling. Zou Hij niet
komen, het leven zou voor velen een
marteling zijn. Voor de rest een plezierige
Zondag met een opgeruimd gelaat.
