Pronkend Sankt Florian, sinister
Donaudal en...
een glas wijn
sagenomweven
bij
CONTROLE DOOR DE RUSSEN
De Zwitser was nog niet jarig
r
Dagboekbladen van
een Oostenrijkse
touristenreis
eGeneyfi
ZATERDAG 1 SEPTEMBER 1951
PAGINA 5
j, OOSTENRIJK, Augustus 1951
slordi ter Meine boerendorpen met de brede, ongeplaveide straten, waarop ongewassen, zorgeloos
l^e jongetjes op blote voeten een traag ossenspan aandrijven voor een primitieve boeren-
jf11' "''e braakt onder zijn last van rijpe rogge, daar houdt de wereld op
de l 11 ^orsmac^'ne doorzindert met haar dor vraatzuchtig geluid de trillende zomerstilte boven
oge witgekalkte boerenhuizen; een troep ganzen staat verontwaardigd zijn oudere rechten af aan
oen auto, welke in deze streek een gebeurtenisvormt en vanuit de lichte terreinplooi, tvaarin dit
heme boerendorp verscholen ligt, gaan de eerste ooievaars op de wieken, terwijl een kleine troep
sneeuwwitte paarden, welke daar schijnbaar vrij rondzwerven tussen het zilverende pluimgras o i de
goud bruine uitlopers van de puszta, verwonderd de auto nastaart. P e
Achter die uijde puszta-uitlopers met traag voortdrijvende blanke wolkencontincr,^,,
een golvend land, daar houdt de wereld dan op
Daar houdt de ivereld op.
Dartel en prachtlievend
Mauthausen, 7 kilometer
boven
Het is slechts zestig kilometer achter Wenen.
Het IJzeren Gordijn
vaïThün
Geen tourisme
Cupido geblinddoekt
Colbertje en vorstelijk purper
V- (- -een stroming i
iltuurgesohiedenit
,t°en
In zeven verrukkelijke
feestdagen
De doodskansel
De klaagmuur
Tocht langs de Donau
Oude Proever
De gaskamer
Zevenhonderdduizend
Een echt „Schlosz"
Het verhaal van de wijn
Wachtend op de laatste bazuin
„Du mitkoinmen"
Rode vlaggen
Barokke levenswil overwoekert
vier zóne grenzen
&elden is de Donau blauw, maar dit is dan voor touristen (mèt
visum.) ook de enige teleurstelling op een tocht naar Wenen
zklen zijn, het kleine kamertje van....
Anton Bruckner: een heel bescheiden
meubilair, bestaande uit een ijzeren bed,
een klavier, een leunstoel en een kast
Aan de kale wand tientallen kransen
met linten, wier vergeelde text van eer
bied en dankbaarheid voor de grote mees
ter getuigt, de zoon van een dorpsonder
wijzer daar uit de buurt, die hier als
koorknaap zong, later hier leraar en
stiftsorganist werd, van hier naar Linz
ging, maar de barokke kerk met het
prachtige orgel nooit vergeten kon: thans
heeft hij een laatste rustplaats in de
crypte onder de kerk, vlak onder het orgel
en bij de vrij lelijk vergulde sarcophaag
kan men het hele geweld van de 121
registers horen. Hij, die hier zijn Requiem
componeerde, wacht echter op machtiger
muziek dan die uit de bijna vijf-en-
zeventig-honderd pijpen welke dit onlangs
geheel gerestaureerde orgel telt. En met
hem wachten de stoffelijke resten van
meer dan 6000 mensen (13e eeuwers?) wier
doodskoppen keurig opgestapeld de hele
nis achter Bruckners sarcophaag vullen.
Staande in de rijk besneden koorbanken
wordt men begraven onder de klanken
van het orgel: hef is een orgel dat geheel
past in deze barokkerk, tegen wier
zoldering' engelen de witte hemelwolken
vaneenscheuren, zodat men in het hemels
blauw ook de heiligen in de hemel zelf
ziet. Alles is in beweging alles woelt en
juicht en wolkt en woekert: de venster-
lijsten torsen slechts met moeite de ran
ken. festoenen en guirlandes, het woud
van zilveren pijpen staat geplant in een
gekrookte en bewogen kalkgrot. Door heel
de kerk tot boven op <je donkere koor
banken dansen de kleine engeltjes aan.
spelen verstoppertje achter de rugleunin
gen zetten in diepe ernst een bazuin aan
de lippen kijken met een guitige bolle-
wangen-ghmlach neer 0p de kale schedels
der biddende monniken
De text boven het orgel zegt dit alles
pregnanter karakteriseert in enkele
woorden, c°ntra-reformatiebarok:
„Sit iucunda decoraque laudatio Deo
nostro „Laat de lofprijzing voor onze
God van n blijde prachtlievendheid zijn".
Enkele kilometers verderop stroomt de
rivier de Enns, waar in de Romeinse
ambtenaar Florian
op last van Diocle-
ze?*ig kilometer achter Wenen
vindt de ontdekkingsreis noodgedwongen
haar einde. Bij een dubbele
rij prikkel-
Europese ontdekkingsreis
ergens aan een versper-
draad: elke
houdt thans
ring op.
late™ vmz^cmetE.b0erendorp men wordt
later verzocht geen namen te noemen.
■want de betrokkene kan daar last m=e
krijgen iemand uit het dorp gaat mee
tot aan de versperring, loopt eerst alleen
ter verkenning vooruit: de hele groep kan
niet gelijk mee, „anders schieten ze mis
schien vanaf de overkant....".
In September '49 begonnen de Hon
gaarse soldaten met de bouw van deze
meer dan 300 km. lange grensversper-
ring. ,,We konden elkaar niet verstaan"
zegt de Oostenrijker, „maar toen hebben
we voor het laatst met elkaar gepraat.,
net waren jonge snuiters, soldaten; ter
wij] ze de palen in de grond sloegen en
et zware rollen prikkeldraad sjouw
den, maakten wij gebaren, dat ze beter
deze kant konden uitkomen. Ze schud-
met hen gesproken hebben
Enkelen mogen volgen
Men probeert gewoon te doen: .,WMn
rechtop te lopen in het hoge graf' ee"
eind verderop staat op hoge palen tin
uitkijktoren van bruin hout; een eind
terug staat nog zo'n uitkijktorenze
staan langs heel de grens. Soms wordt er
uit die torens geschoten, niet vaak. Men
loopt door het hoge gras: de toren ziet u
lopen.
Men wegt niet, wat men achter de
verrekijker in die toren denkt van dit
«leine groepje nieuwsgierigen, dat „ge
hoon" wjj <]oen. Men heeft onwillekeurig
de nek iets ingetrokken
v Het prikkeldraad reikt ongeveer tot
p°rsthoogte: een strook van enkele meters.
,ahgs heel de grens. Er zijn stukken bos
g °r gerooid en huizen afgebroken. Tus-
het prikkeldraad lopen haast onzicht-
struikeldraden. Voor degenen, die
'ch 's nachts met een draadtang een weg
de vrijheid willen knippen, zijn er
?5lnen en magnesiumfakkels aan deze
E-J^keldraden bevestigd: dan
praken de torens.
0v£p?men er nog mensen
Uit^ï' weten vluchtelingen
Budapest van dit soort
heef?errlngéén eroep
®nie„ .,h.Pt geprobeerd: de
PloffV die niet door de ont-
droe sewond geraakte,
«Hakt 2i'n zwaar getroffen
in "aar het ziekenhuis
gaa denburg; dat is nog Hon-
Toen men hun won-
men is reeds diep in de Russische zóne
van Oostenrijk.
Het vreemde is dat het de tourist voor
komt, alsof men nergens beter dit soort
problemen kan vergeten dan indit
land: Wenen en Berlijn, twee metropolen
in door Russen bezette zone's, beide ver
deeld in vier bezettingssectoren.
Wenen, oosterlijker nog dan Berlijn,
oostelijker ook dan Praag, slechts zestig
kilometer van het IJzeren Gordijn
Desondanks reageert Oostenrijk volkomen
anders op de politieke wereldsituatie dan
Duitsland, praat men in dit land veel
minder over „de nieuwe oorlog" dan in
de landen aan de Atlantische Oceaan, be
staat er voorzover de tourist dat na
kan gaan een veel minder drukkende
nervositeit om het gevaar uit het Oosten.
Wie aan de dreinende motregen der
nooit geheel verdwijnende Westeuropese
onrust ont'krme- wil, kan niet beter doen
dan langs een schuimend heldere berg-
trekken 51086 Salzkammergut in
"naelfik 1® Oostpnrtjkers, die daar wonen,
»Pi«e'lenaI,icha"ndif ^"""'"'"d^wef^
sasten, kamporders
PrandtSkS€ barokgrootmeester Jakob
Niet minder dan zestien grotere en
kleinere Kaïserzimmer: reeds in 888 lo
geerde hier keizer Arnulph en sindsdien
uil?, ÊT aanhoudend stoeten van aarts-
en Pausen door de im-
ziin «l!f Keizer Matthias met
in °P tocht naai" de rijksdag
vijfhonderd ^Irden^f"5 €Sn klei"e
knechtmnftar'de'wfchrahar M?- V°et"
bed wk,wacht houden by een
Turk en pph w oeteneind een geboeide
ïjïTttrwilllgaaf®e re-bel gekluisterd
zijn terwijl bóven het hoofdkussen het
hoofd van Holofernes zweeft en een "e
blind I rekte Cupido de vrijgezellenstatus
symboliseert.
In deze pronkzalen brachten na de
ondanks nog overal
die vree
industrie
die vreemd is aan* «ini._het land dp rust.
Traunsee Aft vrepmdpI'nKcn-
Stausee en Wolfg3n'Esp- spp- Mondsee,
nog tientallen kleinere cm.fn, daarlusspn
stein. Schafberg en Dae®» I™"""
men der meest markante i\ na"
stuk van de Amerikaanse «an« dU
het geweldige Dachstein mn
gesloten.
het geweldige Dachstefn "maw/if' dat door
"esloten verrukkelijk vacantieland.
naar
„Sankt
van de
lor'p za8' waren ze al ver-
h0psoms vliegt een
hier van een van de boeren
v' de lucht in".
ijz'er0rnen er veel mensen kijken naar dit
gordijn"?
biet
De"
het is misschien ook beter van
wil nog nieuwe struikeldraden
Taaien, nog andere mijnen laten zien,
Taai i"611 vindt het genoeg, kijkt ander-
Einj aar de hoge uitkijktorens.
San j is men veilig beneden, onder
is hermetisch afge-
j -1<9 I
Dde helling,
«loten®, Hongarije
■^."Hermetisch"?
zijn sp*hueliscjl"andermaal haalt de man
Ten -°°uders op.... ..Maar zélfs wanneer
°osten .?,verheen komt. blijft er risico: de
ben "nlhse douane en. gendarmerie heb-
d?aad ,ilm.e¥lngsplicht En het prikkel-
«che .1 ldt Hongarije van deRussi-
I *6l>e in Oostenrijk....".
"vr. hier nog Russische bezetting"?
Traa 'je?n eind verderop wel....".
eOntTv8. iVPri de zwellend blanke wolken-
dortm ien °ver het eindeloze land; de
grauwt vreet nog alti:id met dorre
zomp,, ..Pt rl-iPe Sr&an en in de diene
dend «lilte sloffen de zware ossen dul-
ia voor -
Wagen
nieuwe hoogbeladen boeren-
ontdekkingsreis;
*vvniu«&vn
eindigt dan de
ln de Oosten-
u-- niS' ^ie zoveel
tegenwoo^f" tot het
dtt iand als juïst de baixfc!
d°v°arnrijdt
Florianhet Stift
Augustijner Koorher^" bef
vindt zich eensklaps tegen-
2°00ermPtenO,rme f3?ade WJM
2dl8 meter lang; het rustige
rhythme, de waardige zelf
beheersing van deze gevel
waarin de hoge dubbeltorens
barok naar hun spltsen z°wee"f
len benadrukt de monumen
taliteit zozeer, dat men zich
tegenover deze trotse macht
haast verpletterd voelt: z0 staat men
plotseling in een oud colbertje tegenover
zeer hoge prelaten in al hun vorstelijk
purperen pracht.
Nauwelijks was de laatste bruisende
vloedgolf der volksverhuizing welke
zich door dit gebied een weg brak naar
het Westen teruggelopen of de kronie
ken spreken reeds van dit klooster.
Later verwoestten de Hongaren het;
ten tijde van de reftrmatie verzocht
men de pauselijke nuntius toestemming
om buiten de kloostermuren in burger
te mogen lopen en nog wijst de pater,
die U rondleidt op het heuvelachtige
landschap rondom, waarin de boerde-
dhèn een schuilplaats gezocht hebben
aan de rand van "de bossen. Dit kloos
ter heeft meer stormen over het ,and
zien
Achter hoge Corinthische zuilen door
breken twee monumentale statietrappen
de ongenaakbare lineaire rust van hori
zontale en verticale lijnen en reeds hier
buigt de s-peels uitbundige geest der
barok alle strakheid: er is de onrust van
rondbogen tot steun van de beide trap-
Pen, en wan,neer men dan boven is in
de eigenlijke vleugels van -het klooster,
slaat men duizelig de ogen op naar de
scheppingen van de Milances Caxlone en
tianus om zijn geloof verdronken werd.
Men verlaat op de Ennsbrug de Ameri
kaanse zone en wanneer na de controle
de slagboom opgaat bevindt men zich in
de Russische zone.
Aan de overkant van de brug, op het
S- huis een grote Stalinfoto; waar-
schynlyk vertelt het Russische opschrift
v i vnd.i?et de hamer en sikkel
dat dit het hoofdkwartier der Commu
nistische partij is of de Kommandantura.
Een eind verderop Zjet imen d-e eerste
richtingaanwijzers met Russische letters:
Mauthausen. 7 km.
De -bus -klimt met hoog gierende mo
tor hairpin na hairpin door, bereikt
eindelijk het plateau, voor tiendui
zenden mensen -het eindstati,on is ge
weest: een zwembad waarin twee eenden
de stenen trapjes afwagigelen, het water
tn: een kerkhof met ontelbare kruisen,
een meters -hoge muur van grote onre
gelmatige stenen, torens en prikkel
draad. Eindelijk gaat de poort open en
men -klimt langs een stenen trap om-
-hloog naar- de brede omloop aan de
binnenzijde van de buitenste muur. Be
neden is een smalle, langwerpige appèl
plaats, daarachter binnen een tweede
hoge muur zijn (je barakken, die een veel
groter middenterrein omsluiten.
Er woont thans een „Herr Verwalter"
met zijn echtgenote; zij wonen in de
voormalige kwartieren van de kamplei
ding. De Herr Verwalter kent Mauthau
sen; hij heeft er zeven jaar als gevan
gene gezeten, heeft zelfs gedwongen aan
de bouw van andere kampen meegehol
pen. Hij heeft nog maar een been.
Binnen kan men verversingen krij
gen: „Vollbier wie im Frieden" zegt de
reclameplaat. Men kan ook in het kamp
overnachten. Sommige delegaties komen
van zeer v-er, zegt de vrouw van de Ver-
walter. Zelf houdt ze het hier nooit meer
dan een week achter elkaar uit; dan
vlucht ze weer naar de stad.
Herr Verwalter heeft geen behoefte om
te vluchten. Hij heeft iets fanatieks; men
hrijgt de indruk, dat hij zich op de be
zoeker wreken wil; op de onwetendheid
van de bezoeker.
Hij neemt zijn krukken, zwaait met
grote stappen over de stenen omloop,
brengt het gezelschap eerst naar de plaats
vanwaar mep het kerkhof zien kan: 2500
kruisjeszegt hijvroeger was
Paar het SS-voetbalveld.en daar, dat
nseltje uit-ge-bouwd in de muur, was de
doodskansel; vandaar sprak de comman
dant elke morgen de SSers toe, deelde
tijdens het appèl mee, dat er 's avonds
weer dertig of veertig gevangenen min
der mochten „einrücken" na hun werk
in de granietgroeven
Zijn verhaal is slecht te verstaan door
dat hij dialect spreekt.
Op de prikkeldraadversperring stond
3000 volt, vertelt hij.
De touristen kennen dit verhaal wel
zo ongeveer; er is zó ongelofelijk veel
over de concentratiekampen geschreven
Zo lopen achter de Verwalter aan, die
telkens met een ruk de sluike grijze ma
nen uit zijn gezicht slaat.
„Hier ziet U het gedenkteken voor de
Russische generaal, die hier vermoord
werd": Van een geëmailleerd medaillon
kijkt het beschaafde gezicht van een
intellectueel met grote weemoedige ogen
de bezoeker aan; er is een verhaal bij,
over een ftpstand of een ontsnapping,
maar de bezoeker kan het slecht volgen
vanwege dat dialect.
Tegen de binnenmuur staat een grote
maquette met getallen: 122.766 doden leest
men. „In totaal", zegt de Verwalter, „wa
ren het er veel en veel meer, maar dezen
zijn achterhaald.... men schat 700.000 al
les bij elkaarin '38 begon men dit
kamp. 32.180 Russen, 30.203 Polen, 1500
antifascistische Duitsers, 178 Nederlan
deretc. etc. een lange rij van natio
naliteiten, en ieder van hen is op een
ochtend voor het eerst de hairpins door
gekomen; te voet of in overvolle vracht
auto's: een Transport. Men wist nog niets,
het landschap was nieuw, de hoge muur
was nieuwlater waren er
natuurlijk de geruchten, kreeg
ook Mauthausen zijn naam...".
De Verwalter zwaait tussen
zijn krukken de openstaande
poort door, naar het eigenlijke
kamp: een grote lege ruimie
met aan weerszijden lage ba
rakken: 28 barakken.
De bezoeker kijkt om. Aan
weerszijden naast de poort
staan twee grote hondenhok
ken: leeg. De kettingen liggen
ervoor op de grond, keur g
rechtgetrokken.
Duizend man per barak, laag
op laag: mensenlagen. Een
bord tegen de binnenmuur
zegt. dat bier de „Klaagmuur"
was.
's Winters werden daar ge
vangenen vastgeklonken („hier
zijn de haken") en regelmatig
met water overgoten; na enkele
uren reeds waren ze met een
laag ijs overdekt; ze werden
levend geglazuurd. Soms leef
den ze drie dagen en nachten-
begint hij, breekt dan zijn zin af, merkt
eensklaps alleen te zijn en ziet hoe de
laatste toerist hollen moet onder het on
geduld van de bus. Buiten, in Mauthausen,
enkele kilometers verder op, spelen kin
deren op straat, 'n paar jongetjes zwem
men in een stuwbassin, 'n affiche vertelt
dat Mauthausen voetballen zal tegen een
andere club..,, zevenhonderdduizend do
den: de douches, aangesloten op de gas
leiding, het kleine kijkgaatje in de cel
deuren, de stenen sectietafel, waar de gou
den tandkronen verzameld werden, de
oven. de lege hondenhokken.... Waarom
komt er geen water? schreeuwen de 60
onder de douche, maar de deur was her
metisch gesloten en de echo sloeg van de
zware muren terug over de dicht opeen
gepakte mensen met de zeep en de bad
handdoek.
Met een klap slaat de deur van de auto
bus achter de laatste toerist dicht; de bus
heeft haast; men wil de zon zien onder
gaan langs het verrukkelijke Donaudal.
De rivier heeft zich hier, op weg naar
Wenen, eeuwenlang een kronkelend
stroombed uitgeslepen in de ronde, weke
berghellingen; het gladde water kolkt er
soms onverwachts omhoog van verrader
lijke stroomversnellingen, gurgelt dan
langs kleine eilandjes, zwaar van geboom
te, splitst zich en komt weer bijeen. Er
Is practisch geen scheepvaart. Na de oor
log is de Donau een zeer Stille rivier ge
worden. Elke avond sluiert zich over de
stroom weer het geheim van de Nibelun-
gensage: hier smeedde Kriemhilde naar
wraakplannen op haar tocht naar net
Oosten; hier trok Karei de Grote langs,
De edelste
grondstoffen, een
eeuwenoud recept,
het meesterschap
van de vakman, zij
schenken U een
superieure genever.
waaraan reeds acht
geslachten de voor
keur gavea.
"mektV&clerüueJit
borrel A'pjo
In de wasbarak is thans de
kapel. Er hangen vlaggen van
zestien naties; elke natie her
denkt hier haar doden met een
gedachtenissteen.
„Het is makkelijker verteld
dan meegemaakt", zegt c>e
Verwalter. Hij kijkt rond. zijn
ken.0°Maar hij"wtfalles^late^ TRAPPENHUIS VAN SANKT FLORIAN BIJ LINZ
zien; geen detail wil hij u De Amerikanen hielden van overdekt Baseball
besparen: de gaskamers, waar
men groepsgewijs een douche ging nemen
en tevoren zeep en handdoek kreeg
uitgereikt: 60 tegelijk konden er onder de
douche staan, waaruit in de kale, afge
grendelde ruimte gas stroomde. Het zijn
ogenschijnlijk gewone douches. Er waren
kijkgaten. Binnen het kwartier was het
afgelopen.
De Verwalter zwaait op zijn ene been
tussen de krukken verder, naar de trap
waar men het nekschot kreeg, de ijzeren
balken waaraan de galg hing. Alles is er
nog; ook de stenen sectietafel en de ver
brandingsoven. „De nieuwe gaskamer is
niet meer klaar gekomen, die had een
capaciteit van 500", zegt hij.
Men loopt door de cellen: hier hebben
sommige leden van de huidige Oostenrijk
se regering gezeten. En er is de ruimte,
waar de lijken uit de gaskamer werden
opgestapeld, wanneer de oven niet alles
verwerken kon. In de muur zijn nog ko
gelgaten, want sommigen kwamen hier la
ter weer bij
Buiten toetert de bus, de toeristen heb
ben haast, zijn ongeduldig.
„Waar zijn de anderen?" vraagt de Ver
walter die transpireert van inspanning en
andermaal herhaald heeft, dat het beter
verteld dan meegemaakt kan worden. Hij
hoort het toeteren van de bus niet
„De commandant ontsnapte aanvanke
lijk, werd echter later weer gegrepen, is
letterlijk ongeveer doodgetrapt.... We
moeten verder. Nu zal ik U nog....
„Het spijt me", valt de leider van de
groep, die reeds grotendeels weer in bus
zit, hem in de rede, „maarons pro
gramma. De Verwalter smeekt om nóg
een paar minuten, alleen de „wichtigste"
bijzonderheden: „Andere delegaties....
tijdaas zijn veldtocht tegen de Avaren;
Barbarossa's ruiters deden het stof van
de lange, lange weg der kruisridders hoog
opwarrelen en reeds de Romeinse strijd
wagens ratelden over deze weg langs de
Donau, hadden echter vermoedelijk heel
wat minder last van tegenliggers dan deze
bus.
Hoog op een berg troont het bedevaarts
oord Maria Taferl met zijn prachtige
dubbeltorens, gedragen door de zachte
rondingen der wijnbergen, aan de andere
oever het majesteitelijke Stift Melk.
In het donker riiiit men dan Dürnsteln
binnen, een klein dorpje, oker en wit, van
nog geen 600 inwoners.
In Dürnsteln werd Richard Leeuwen
hart, op zijn terugkeer uit het Heilige
Land gevangen gezet, moest er twee
maanden boeten voor de vete, welke tus
sen hem en de Oostenrijkse hertog
Leopold V was ontstaan bij de bestorming
van Akkron. Toen werd hjj door zijn
trouwe zanger Blondel bevrijd.
Later op de avond haalt een hardhorige
Dürnsteinse u af aan het restaurant, dat
natuurlijk „Richard Löwenherz" heet en
brengt u door klimmend nauwe straatjes
naar het hotel: zij gaat u voor onder een
enorme poort, die achter uw vermoeide
voeten met zo'n dreun dichtslaat, dat de
hele binnenplaats ervan weergalmt: trap
op, andere deuren door, een witgekalkte
gewelfgangtenslotte een zaal van een
kamer, modern maar smaakvol gemeubi
leerd: een kamer voor een huwelijks
reis.... beneden stroomt het water van
de Donau geheimzinnig ruisend de wijde
bocht door; men ziet de andere dag (en
de enige teleurstelling vormt het ontbre
ken van trompetsignalen bij de reveille
of de donder van een strijdros, dat met
zijn vurige hoeven een roffel slaat op de
neergelaten ophaalbrug om uw komst
verderop in Krems te melden). men
ziet de andere dag de zon opgaan over
de tegenoverliggende oever, heeft helaas
slechts weinig tijd om het beroemde Stift
van Jakob Prandtauer te bezoeken (een
juweel van barok), het gothische raad
huis te zien of zomaar een dag langs de
Donau te zitten.
Men wordt namelijk in Krems verwacht,
waar een tentoonstelling van Martin
Johan Schmidt de 150e verjaardag van
zijn sterven herdenkt. Hij is Oostenrijks
barokschilder, maar eigen
lijk is men meer verrast door het kerkje
van de minderbroeders, waarin deze ten
toonstelling gehouden wordt; eindelijk
eens geen barok 1
Men heeft er vorig jaar pas de 13e
eeuwse fresco's van-onder de kalk ge
haald en het kerkje, dat de laatste
decennia steeds als.... magazijn heeft
dienst gedaan, weer zoveel mogelijk in
zijn oorspronkelijke toestand hersteld:
koele hoge gewelven, ruimtelijk schoon,
simpel van structuur, maar zuiver.
Men is bescheiden over deze Schmidt;
althans wanneer men Nederlanders rond-
leidt: men wijst op invloeden van Rubens,
frappante gelijkenissen in sommige etsen
met „uw eigen meester Rembrandt" en
vergoelijkt Schmidts enorme productivi
teit. waarmee hij een onafzienbaar aantal
doeken voor kloosters maakte, aan op
drachten voor Maria Theresia werkte en
zelfs bestellingen uit Rusland ontving.
Minder bescheiden is men en te
recht I over de wijn. Vóór de tentoon
stelling is er een officiële ontvangst op
helt voormalige kerkhof en tijdens
Maria's Kroning vormt het middelpunt
van het verrukkelijk mooie, wereldbe
roemde Pacheraltaardat als een kost
bare vlinder zijn goud overstoven vleu
gels uitslaat onder de schemerige gewel
ven van de kerk in Sankt Wolfgang.
capitulatie van de Duitsers, die in '41 alle
paters eenvoudig het klooster uitjoegen,
de Amerikanen hun met Cola en Spam
weldoorvoede penaten onder, lieten zich
met al hun vlegelachtige argeloosheid, die
soms in cultuurbarbarisme ontaardt, foto
graferen in dat bed, sliepen ook in het
bed waar in 1782 Paus Pius VI na zijn
(vergeefs) bezoek aan keizer Josef II,
enkele nachten rust vond en lazen liggend
op hun luie rug op een der barokke
plafonds.
„Mogen de goden aan de Zesde een
navolger geven tot aan het einde der
wereld, opdat het Oostenrijks vorstenhuis
eeuwig dure en moge Elisabeth 'n manne
lijke spruit geboren worden".
Die text was niet voor private Jones
bestemd, maar voor het keizerlijk echt
paar Karei VI en Elisabeth, die hier een
nacht vertoefden en bij het kaarslicht van
kristallen luchters niet alleen deze heil
wens, maar ook Kleopatra met het lijk
van Antonius op de schoot konden be
wonderen en de Scythenkoning Thomyris
met het hoofd van Cyrus de Oudere en
Keizer Nero de brand van Rome be
zingend.-... hoe burgerlijk rustig zijn dan
de blauwe bloemetjes op uw slaapkamer-
behgng
De roep over de „Marmorsaal" ging tot
ver buiten de grenzen; alleen aan de
decoratie werkte men vijftien jaar. Vijf
tien meter boven de marmeren vloer zet
?eus »ijn voet op de Turken onder ge
jubel van de Oostenrijkers en Hongaren.
Onder deze plafondschilderingen hielden
de Yankees, getuige nog de niet meer te
verwijderen witte strepen op de vloer,
hun indoor baseball....
„Een rijk zonder einde geef ik u
zegt Zeus boven op het plafond. Maar hij
zegt het tot Oostenrijk er Honga-ije.
Dan, als anti-climax na al die groene
en blauwe en gele „Zimmer" welke alle
„You are now leaving the American
zóne
's Middags heeft men van hoog boven
Linz onder de Nibelungenbrug de Donau
zien stromen; aan de overzijde van deze
eeuwenoude handels- en. havenstad, waar
eens Johannes Kepler zijn „Harmonie der
welt" schreef en Bruckner organist was
in de goud geschulpte barokke Pfarr-
kirche, niet ver van de ruime recht
hoekige Hauptplatz. die omgeven door de
deftige voornaamheid van zoveel gevels,
'n rustige voornaamheid getuigt van de
voormalige welvaart dezer, ook thans zeer
snel groeiende stad, aan de overzijde
van deze stad begint een andere zóne.
Men ziet van hoog °P de oever der
nvier. die hier eeuwenlang haar stroom
bed dieper heeft uitgesneden in het
granietplateau, het verkeer over de Nibe
lungenbrug naar de overkant kruipen:
speelgoed-klein.
Alle trams, alle auto's stoppen aan gene
zijde van die brug: de passagiers, een dun
stroompje zwarte mieren buigen even af.
kunnen een eind verderop weer de tram
in. Zij passeren de Russische controle.
••Zijn ze lastig"? De Linzer haalt de
schouders op. „Ze zijn onberekenbaar
Ze zijn altijd achterdochtigvragen
zich altijd af: „Wat zit er achterwat
bedoelt ie èigenlijk ook al bedoelt de
betrokkene helemaal niets Op kinde
ren zijn ze stapelgek, die vertrouwen ze...".
Een eind zuidelijker, na het bezoek aan
Sankt Florian. passeert onze autobus de
grens tussen de Amerikaanse en Russische
zone, die hier dwars door de rivier da
Enns loopt.
Men heeft zijn instructies; of instructies
zijn het niet, maar de vorige avond heeft
iemand u toch gezegd: „Denk eraan
kein Blödsinnhaal geen gekheid
uit
Niemand weet namelijk hoe ze een
grapje zullen opvatten: niet lachen, vooral
ook geen Russisch spreken, wanneer men
dat eventueel zou kennen, want onmiddel
lijk denken ze met een spion te doen te
hebben.... Niemand in de bus heeft ge-
identiteitspapier met een ongeïnteresseerd
„O.K." terug....
Aan de overzijde van de brug ziet men
de rode vlaggen wapperen: iedereen kijkt
ernaar. De bus stopt bij de neergelaten
slagboom; de chauffeur zet de motor af.
Het is ineens doodstil. Een jonge
Russische soldaat, groot, grof gebouwd
met een puistig gezicht, waarin de hoge
jukbeenderen meteen zijn Slavische af
komst verraden, komt de stilte binnen
de tommygun op de rug.
Hij zegt niets, hij zwijgt met heel zijr
wezen. Het kan verlegenheid zijn, welke
zich het air van norsheid heeft aange
meten. Het kan zijn dat ook hij die stilte
voeit. De bus zwijgt, wil gewoon doen.
wil doorpraten maar de opmerkingen
klinken vreemd en de bus kijkt daarom,
opnieuw zwijgend, alleen maar hoe de
grote handen de paspoorten nemen, het
visum bekijken, soms de foto voorin
vergelijken met het gezicht van de
eigenaar.
Eigenlijk", zegt iemand die de contröle
zeer vaak passeert, „eigenlijk kijken ze
alleen naar stempel en datum, lezen kun
nen ze het toch niet.
Buiten tegen de dijkhelling, liggen een
paar andere Russen. De norse, stuurse
jonge soldaat loopt de middengang door,
controleert zonder één woord, zonder één
gebaar dat een mededeling zou kunnen
zijn. zonder ook maar één geluid te geven,
alle'papieren.
Men kijkt naar buiten.
Dat zijn de Russen denkt men. ze heb
ben harde, ronde koppen, vlezig, maar
van een harde vlezigheid; misschien doet
de weinig elegante pet. stijf en fantasie
loos. zonder één blijk van persoonlijke
fantasie op de harde koppen geplant, deze
koppen ook geen goed.
Dat zijn de Russen, denkt men; een
heeft op zijn drabbig groen, -vrij grof
uniform de eretekenen van een Stalin-
gradstrijder.
Ze zijn ver van huis denkt men; ze
station en wachtte en wachtte.... Je Rus
had zijn paspoort bij zich gehouden
Eerst tioen de hele trein gecontroleerd
was, komt de soldaat op de man toe,
haalt een fles Wodka van onder zijn
tuniek en zegt „Du.. Geburtsdag.. du
trin-ken!"
In het paspoort had hij gezien dat de
betrokkene die dagjarig was....
een kleine „Imbisz" schenkt men u" daar
een proeve van de „Spitzenweinen" uit de
omgeving. Krems is het warmste deel van
Oostenrijk en nergens wordt er zoveel
zorg aan de wijn besteed als hier; Elke
„Ried" een wijngaardperceel levert
zijn eigen brouwsel en er zijn percelen
waarover de zon zowel óp als onder
gaat
De ERP-hulp steunde hier ver In de
Russische zóne de bouw van een „Wein
und Obstschulde" en daar onthaalt men
u dan op het wetenschappelijk beste
van het beste. Men beschikt er volgens
het hoofd van de school over de appara
tuur om dewijnen chemisch te onder
zoeken, maar wanneer men enigszins ver
schrikt vraagt hoelang het nog duren zal
voor men het boeket door middel van
een paar druppeltjes essence zal toe
voegen. stelt een rasechte Kremser u
gerust:
Dat boeket bestaat nit „weinig meet
bare momenten en factoren" en even
later zijn glas ronddraaiend op de slanke
steel, voegt hij daardkn toe: „Wanneer ik
iemand een glas wijn in één teug naar
binnen zie slaan, dan heeft bij voor mjj
afgedaandan drinkt hij om de
alcohol, niet om de bloem van de wijn
wijn wil „genossen"' worden, niet „ge-
soffen"
Wij genoten: wij proefden elke druif en
het ontbrak ons aan niets meer....
Men heeft in Krems een groot nieuw
hotel gebouwd en een prachtig nieuw
sportterrein. Wanneer men de Stalin-
strasse doorrijdt naar de nieuwe Donau-
brug (de stad heeft veel geleden) komt
natuurlijk de onvermijdelijke vraag: „En
de Russen"?
Men merkt weinig van de Russen, maar
dat kón natuurlijk altijd veranderen
er is hier een bezetting van een twintig
manvijf officierenMen ziet hen
niet (in al die dagen dat ik in de
Russische zóne was. zag ik misschien
alles bij elkaar veertig Russen die in
Wenen meegerekend), ze komen'nooit met
de bevolking in contact. Alleen de Orts-
kommandant laat zich bij sommige be
langrijke gebeurtenissen zien; elk jaar
is er een nieuwe.... „Het europeïserings-
proces van de Kussen is zeer gevaarlijk.
voegt mijn zegsman eraan toe. „Voor de
Russen tenminste
Dan veegt hij met één gebaar van zijn
hand het onderwerp weg; typisch Oosten
rijks.
Hf| zou het een belediging vinden, wan
neer dit verhaal over zijn land zelfs maar
een voorlopig einde vond bij het eeuwige
vraagteken der controverse Oost—West.
Zijn er geen positievere dingen? Is zelfs de
„Weinzierlberger" en de „Rieszlinger"
uiteindelijk niet belangrijker, dan deze
dingen die voorbijgaan?
Deze vreugde aan het leven
Bovendien, waar zal men wijzer lessen
vinden over de verhouding Oost—West
dan enkele kilometers verderop, in de ge
schonden hoofdstad met haar ervaring
van eeuwen? Misschien daarover een
andere keer.
J. W. HOFWIJK.
.'iciiiainj neen ïc- Ze ZJjn ver van nuis aenm men. ze
•ukk-g een min of meer Slavisch klinken- begrijpen de bus niet, verstaan nooit wat
de naam. wan» enk dat üleegt hen 1 it '—a J. /—i. „i
de naam, want ook dat pleegt hen arg,
wanend te maken. De visa zijn in orde
Zo bereidt men zich dan voor op de
ontmoeting met de Russen.
Aan deze zijde van de brug contróleert
een Yank, kennelijk zonder enige belang
stelling een paar paspoorten, doet bij
de laatste „allemaal Nederlanders?"
nog nauwelijks de moeite het noodzake
lijk» visum te bekijken, geeft .eder
er rondom hen geregd wordt (ook al
wordt er thans bijna geen woord gespro
ken in de drukkende stilte) lopen door
deze stilte en slaan daarna met een
norse -klap de deur van de bus dicht.
Zonder zelfs een knik.
Later hoort men het verhaal van de j
Zw tser, die bij een treineontrole ai
meteen uit de voorste coupé gehaald
weid, toen de Rus zijn paspoort gezien
had. Verstijfd van schrik stond de man
op het gebiedend „Du.... mit op het i
HET BRUCKNERORGF.L IN DE KERK VAN SANKT FLORIAN
Bolle kinderwangen boven kale schedels
