Portret-schetsen uit Bnmba
Symbolische fruitbomen
I:
BBELT
De wees van Amsterdam"geboren!
ES?»
WAPENS
Stabiel middelpunt
m m
CONGOLESE BRIEVEN (8)
m
vtv:£; ÏÏZSSr*-D' a
q»«: aoor H
31 JANUARI 1802
Namen en Eilanden
Door elkaar geraakte
spreekwijzen
Wist U
De Heilige van de^
week
■NS
Welk beroep of ambt?
ZATERDAG 26 JANUARI 1952
PAGINA
SCHAAKRUBRIEK
aan: Fr-Kok-
mm
Geen dikke lippen
Reeds rijp voor
verantwoordelijkheid
Steeds opnieuw
Maanden en maanden.
Verblekend aureool
Groot aannemer
Grande toilette
Continuiteit
POSTHUME ONDERSCHEI-
DING VOOR KOREA-
VRIJWILLIGERS
MISSIEZUSTERS LEREN
HAARKNIPPEN
31 Januari 1802!
31 Januari 1952!
CORRESPONDENTIE-ADRES
POSTBUS 8, HILVERSUM
Hoe moeten ze luiden?
2 Febr.: Maria Lichtmis
3!.a f,.10!rJFten sprake was. Op
r,;V190ir5 dVeSfvenr'. N^Jf Koor
en symphonie-ork.; 20.48 Ves.pers,
dadighe^dPoproep:
STVi 2I'SS Idem; 2I'« ActuiS.; 22 00
«45 Dansmuz, 22.55—23.00 Nws.
1
Nu moet u overigens na
dat vorige artikel niet den
ken, dat er in Bumba een
soort verbeten, gedeprimeer
de mineur-stemming heerste.
Dan kent u de Vlamingen
niet; dan zoudt u boven
dien de levenslust van de
overste, de grollen van de
weldoorvoede, gezellige pa
ter Sjef, de droge opmerkin
gen van pater Jules (1907
voor eerste maal Congo;
thans stokdoof), de fijne
geestigheden van de stille,
enigszins teruggetrokken
pater Piet, dan zoudt u
heel die rijke, Vlaamse volks
aard hebben onderschat, bo
vendien de uiteindelijke re
serves, waaruit de missiona-
naris put, miskennen.
En tenslotte was er altijd
nog broeder Achille, die zo
smakelijk veel plezier kon
hebben dat men het bijna
in z'n geboorteplaats Wet
tenen horen kon
Er zullen in Congo wel missieposten
in tientallen verscheidenheid zijn maar
Bumba herinnerde mij eigenlijk mu-
mum ™utandis, no« het meest aan een
Middeleeuws klooster: een werkklooster
gonzend van activiteit, met rondom de
hoofdgebouwen, zo steviig, zo sober en
solide, de woningen der „horigen", die
onder het voorbeeld der oommunauteits-
leden ^geleidelijk hun „dierenhuiden af
leggen", hun ..lansen omsmeden tot
ploegijzers", en na enkele generaties, be
schaafd zijn: de echo van net gebed, het
stille gerucht wan studie en onderricht,
het luide geklop van hamerslagen uit
smidse en timmerwinkel. heeft zich van
dit middelpunt concentrisch in steeds
breder kring verspreid, tientallen jaren
lang. Het kristal der kloosterstabiliteit
vormt uit de amorfe massa eindelijk
nieuwe kristallen, de onbeschaafden heb
ben een soort innerlijk evenwicht gevon
den.
Genoeg mooie woorden:
De katholieke kerk van Bumba
Die pater Staf was als ,,brousse-pater"
(Schaakredacteur P. A. Koetsheid,
Huize St Bernardus, Sassenheim).
(Zaterdag 26 Januari 1952.)
PROBLEMEN VAN DEZE WEEK.
Ditmaal ig ailes uit het buitenland. In
de laatste aflevering van: „Die Schwalbe"
vonden we verschillende uitslagen van
wedstrijden, waarbij dan doorgaans ook
de eerste prijzen gevoegd zijn. Voor
verreweg de meesten van onze lezers
zijn dit onbekende opgaven en zullen zij,
ook wegens hun kwaliteit ter ontleding
voor hen een aangename verpozing
vormen.
Het prijsje door de heer v. Dijk aan
de oplossing van zijn problemen verbon
den. heeft de belangstelling in het kamp
»^ïïZhe?y?5tjerS vergroot' men bekijke
No. «847.
H. AHUES, Bremen.
Je pr. Bulletin d'Ouvrier des Echecs 1949.
Mat in twee zetten.
'XfAZÓ
No. 6848.
C. MANSFIELD, Carshalton.
Ie pr. Ohess. 1950.
Mat in twee zetten.
6849.
R. FORtxjne.
je prijs Am. chess Pr 19
Mat in twee zetten
Wit: K18. Ddl. Tc5 Pd3 g8.
Zwart: Kg6, Tg2—b6, Ph3; d7j h?
Oplossing over
•^oor Woensdag 1» februari.
PROBLEEMOPLOSSINGEN.
„,No. 6838. J. v. Dijk. Opl. 1.Oc5, Td8 2.
de8- (Dti") nevenoplosbaai dooi 1.
Tf8 2 Ke7, d8 (Dtt). Helpmatten
l'J'den in hoge mate aan deze kwaal en
J^anneer men al meent deze 2 te
«ebben getest, blijkt het toch zeer drk-
ypls. dat men zich heeft laten ver
kalken.
Correctie verkijgt men door een zwaue
op h2 te plaatsen.
-No. 6839. J. v. Dijk. Opl. 1 De3—g5 enz.
«*3 1. Tab6, cb5: is er geen matzet.
No. 6840. J. v. Dijk. Opl. 1. Dal dreigt
e4t 1Ra7, R.b6 2. Da7: Pb6:t enz.
j Be drie problemen werden goed opge
lost door: ir A. Bergstein, Geleen W. H.
«arms. Schipluiden; Fr. Kok, Tilburg;
M= i 4' w1V^ Nlimegen: F. Pijls,
MaaSbracht; N. G. Schaaps. Rijswijk: H.
BerJSUve mUPer,3Ans' Voorhout: G. Smit,
RoU°erd8am.en 6839 d°°r Le° Paalvast-
No. 6839 door A. J. Hooft van Huvs
ringeru Waalwi3k; Chr' J' Oomen, Tete
No. eg35, 6g36 6g39
-Ntekske de Kort, Maastricht. d00r
begonnen, „zijn mooiste tijd", zei hij.
I Broussards bleven toen soms twee. drie
1 maanden achtereen weg, trokken van
dorp tot dorp, ibleven overal een paar
dagen onderricht geven, dopen, zieken
verzongen, met de mensen praten. Een
paar keer had hij oponthoud gehad, toen
het gezin van de kok. dat met hem mee
trok, uitgebreid werd. „Dat duurde dan
toch altijd weer een aar dagen", zei
pater Staf, „oh jéaaaaa!"
Als overste was hij thans op een nor
male doordeweekse dag meestal alleen:
de schoolpater, pater Pol, die ik helaas
niet ontmoette, had zijn werk, pater Piet
vertrok elke morgen tegen half vijf al
naar „den Belsj", las daar in een primi
tief inlands kerkje, waarvoor hij zelf de
muurschilderingen had gemaakt, de Mis
Tussen inlandse siermotieven had hij
achter het altaar het Misoffer gesymbo
liseerd; o.m, hadden enkele negertypen
voor hem geposeerd, die echter hun eigen
trékken (dikke lippen enz.) liefst wat
„naar het blanke" geïdealiseerd zagen.
De heie ochtend was hij er verder bezig
gaf catechismus, was ambulant hoofd dei
lagere school, ontving onder het palm
blaren veranda-dak van zijn hut al d
mensen, die moeilijkheden hadden.
Hij had te maken met de meest ge
avanceerde zwarten, de klerken, de ar
beiders op de rijstpellerij. de lage gou
vernementsambtenaren: het was een
uiterst moeilijke en gecompliceerde ziel
zorg, welke in de betrekkelijk jonge Con-
gomissie nog min of meer irt het ex
perimentele stadium verkeerde.
Paiter Piet, een Leuvenaar, was een
stille, schijnbaar iets weemoedige pem-
zer met een artistenkop; bescheiden, niet
luidruchtig, pas nó de oorlog naar Congo
gekomen, blij, dat hij ook in Europa de
zielzorgproblemen had leren kennen.
Hij had in ,,den Belsj" een begin ge
maakt met Katholieke Actie en het
Maria Legioen, probeerde nu door intens
contact met de paar leden hun ieder af
zonderlijk verantwoordelijkheid te ge
ven. Zijn actiepunt voor dit jaar was: de
mensen terugbrengen naar de Zondags
mis, het gebed thuis invoeren een
zwarte gebruikt zijn huis alleen om in te
slapen gestrande huwelijken weer in
orde te brengen.
Drie kwart van „den Belsj" was ge
doopt, velen gingen 'sZondags .naar
de kerk, maar voor vele anderen bleek
de overgang van brousse naar civili
satie" nog uiterst moeilijk te verwerken.
Vlak bij zijn huis was een negerbar. Op
sommige dagen kon hij zichzelf op de
„barsa" (veranda) niet verstaan door
liet lawaai, maar hij geloofde in de „po
litique de ia présence", het apostolaat
van het pure in dit midden verblijven,
zich overal laten zien.
Toen hij in '47 met dit werk begon was
elke straat die hij insloeg leeg: de „be
schaafde" negers schoten altijd gauw een
zijstraat in. Het wad geen schrik voor de
blanken, want ze waren al jaren in
Bumba woonachtig.
Palavers, vooral over de huwelijken,
zijn eindeloos, zei hij; ze praten een
halve dag, beginnen ergens bij Adam en
Eva.
Hij had het niet gemakkelijk, wilde
onder zijn congé in Frankrijk nog de
„Mission de Paris" gaan helpen, bestu
deren wat voor methodes men daar ge
bruikte onder het eveneens volstrekt
heidense stadsproletariaat.
Toen wij zo'n paar uur in twee oude
gescheurde ligstoelen op zijn „barsa" van
gestampte aarde hadden gezeten, over
straat het geflaneer van een bepaald
soort negerinnen, de jonge, opgedirkte
negers op glimmende fietsen, een gra-
mofoon met jazzplaten in de verte, en
plotseling uit een grote groep buurtende
mensen voor een huisje een paar schel
kijvende vrouwenstemmen haalde hü
de woorden van een oude missionaris
aan:
„Mij kunnen ze nog maar met één
zaak bedriegenmet de wèarheid te
spreken
Pater Piet was een idealist, die als
het moest voor niemand uit de weg
ging, die het honderd keer opnieuw pro
beren zou
De tweede dag van mijn verblijf in
Bumba (pater Staf „de kosten zijn op
het sterfuis, zinnegaf me zelfs
sigaretten, toen ik daar „verkort" in zet),
kwam er een soort cowboy aangereden
op een enorm zware motor; zijn broek
letterlijk doordrenkt van de olie.
Dat was pater Sjef, die ergens een
tweedehands motor had opgeduikeld. Hjj
was de brousse-pater; later hoorde ik,
dat hij precies in een.... jaèr z'n ronde
doen kon; ik weet niet of dit overdreven
was, maar in ieder geval zag men hem,
wanneer hij in zijn „parochie" zat, soms
in geen maanden terug. Zijn hele hebben
en houden laadde hij dan op een klein
steekkarretje, liet de dorpsjeugd dat
telkens van dorp tot dorp trekken, volg
de zelf op de fiets, wanneer de „wegen"
dat permitteerden. En zweten!
Hij was thans bezig in een stel dorpen
kleine kapelletjes te bouwen: „Embat-
tant volk", zei hij met zijn iets hese stem,
,.ge kunt d'r nieks mee doen. èh.nieks.
ge schiet soems in uwen coière, maor dS
mag nie, eejne6| da mag mie
vroeger hielpen alle dorpen vrijwillig
mee met bouwen.... de mannen 'adden
toen veel mier tijd, 'oefden niet aon de
wegen te werken of voor een societé
wannier ze niet giengen jaogen, 'ielpen
ze de paoters....
Dat verhaal had ik al op diverse plaat
sen gehoord: het was vroeger veel ge
makkelijker, ook al moest een missiona
ris toen wel eens wél in zijnen coière
schieten (wat toen wel mocht). Ook het
volk was toen anders, gewilliger, minder
onverschillig. De pater had toen nog min
of meer het aureool van de „Blanke
Tovenaar".
Thans hadden ze al zoveel blanke to
venaars gezien, hadden bovendien al zo
veel blanken dingen zien doen, waarte
gen de paters zich juist hadden verzet.
Die Budsjahs en dat watervolk waren
toch heel apart. De eensten hadden nog
heel lang weerstand geboden, hadden
zich pas zeer laat overgegeven aan de
blanke.
„We Jeven in een crisis, èh.." zei
pater Sjef", een crisiswe komen
daor wel door 'een, maor embattant volk,
zlnne
Broeder Achille stoof elke ochtend en
elke middag op de velo, onder een soort
Amerikaanse ten-gallon hoed van min
stens een halve meter doorsnee, naar
zijn werkvolk. Nu was het plafond in alle
klaslokalen van dé zustersschool weer
naar beneden gekomen, en hij had een
methode ultgepiekerd om de gescheurde
verbindingen weer op te cricken en ze
daarna met een vork van bandijzer ste
viger aan elkaar te bevestigen.
We kropen samen op de primitieve
stelling, waar zijn zwarten bezig waren:
,.Een vooruitziende blik 'ebben deze
mensgen (hij zei altüd „mensgen") nog
niet; ze bepalen hun aandacht precies
bij hetgeen, waaraan ze bezig zijn. waar
het voor dient, interesseert hun niet
als later bepaalde onderdelen, die ze
zelf gemaakt hebben, op mijn aanwijzin
gen, werkelijk in elkaar passen, dan is
dat blanke tovenarij
Wij kregen de crick onder de balk,
begonnen met z'n drieën de overste
stond ook te drijven in z'n zweet de
steunbalk op te vijzelen om die boven het
gebint weer op z'n plaats te duwen. Het
lukte prachtig, en mère Walfriedis, een
Franciscanes, die na een jarenlang ver
blijf in Maastricht perfect Nederlands
sprak, was al opgetogen, tot plotseling
het hele zaakje scheef ging, de balk on
deruit schoof en het ongeveer twee
decimeter opgecrickte dakgebint onder
ijselijk gekraak weer in zijn oude, ont
wrichte positie terugzakte: wij stonden
eronder, konden niet vluchten, verwacht
ten een regen van pannen en een heel
dak
„Nou wete'm tenmienste dat 't gaot"
zei de overste glashard, terwijl broeder
Achille en ik het angstzweet afveegden,
en inderdaad ging het de andere dag
en brak drie dagen later de hele bouw-
stelling vanonder de zwarte blote voeten
en donderden de negervaklui naar be
neden, al had broeder Achille wel hon
derd keer gezegd vooral de stelling be
hoorlijk sterk te maken.
„Die mensgen 'ebben genen vooruit-
zienden blik, èh.." zei hij weer.
Het was een ontzaglijk aardige kerel;
hij vertelde me dat hij {Un „zo zot ge-
wiest was van in 't klooster te gaon",
maar voegde eraan toe: „Ik 'eb niets en
ik 'eb alles
Wanneer hjj hier gewoon als burger
was gekomen, zou hij in een paar jaar
rijk kunnen zijn door zijn enorme veel
zijdigheid.
Veel contact met „de Staat" bestond
er niet. De missiepost lag ongeveer een
(rezicht op de kade van het aan de Congo gelegen Bumba.
kilometer van het eigenlijke Bumba, „de
Staat" af. Er woonde daar een kleine
gemeenschap van blanken: Belgen, Por
tugezen, die in heel westelijk Congo, tot
Stan toe, de handel in handen hebben,
soms „portemonnai-ezen" genoemd wor
den. vaak op een schoen en een slof uit
Portugal komen, in staat blijken om on
der bijna inlands primitieve omstandig
heden te starten en rijk te worden.
Er woonde één Nederlander, een me
neer de Jong, wiens ouders in Amster
dam woonden; hij hoopte na tien jaar
ergernis over de zwarten zijn schaapjes
naar Europa te kunnen overbrengen, had
zich daartoe geassocieerd met een Griek,
zat ook in de handel.
Het was een kleine tropengemeenschap,
met alle typische deugden en ondeugden
vandien: een paar coterieën die soms
van zich deden spreken door fuiven,
welke tot de morgen duurden. Met
Nieuwjaar hielden ze een „Réveillon".
schreven op de uitnodiging: „Indien mo
gelijk grande toilette", waarop een van
degenen, die dit soort invitaties alleen
maar beleefdheidshalve kreeg toegezon
den, zo kwaad werd, dat hij eronder
schrijven wilde „betaald of niet".
Enkelen hielden zich geheel afzijdig:
de administrateur zelf kwam, wanneer
hij het niet laten kon, bleef nooit lang.
De meesten gingen niet naar de kerk.
„Wij krjjgen dat soms voor ons schoe
nen van de zwarten", zei de overste.
„Waarom zeggen de paters aan de an
dere blanken niets.... als wij niet naar
de kerk komen of ons huwelijk is niet
in orde, horen we dat gauw genoeg...."
Er was geen telefoon in Bumba (alles
deed men met briefjes via een boy), er
was geen kapper, geen bakker. Een paar
katholieken lieten zich op de Missiepost
knippen, door de overste.
En verder kwam men zo nu en dan om
vruchten vragen, sommigen ook om
drinkwater. Het was eenvoudig genoeg
om zélf vruchtbomen te planten, maar
er was haast niemand die zich die moeite
nam; na twee of drie jaar, soms nog kor
ter, verhuisde men tóch weer, ging men
naar Europa, werd elders benoemd
soms werd het half begonnen werk door
een opvolger weer afgebroken
Er was weinig continuiteit.
Op de missiepost stonden 25 soorten
vruchtbomen. Pater Nefkens, thans in
Yambuku, een 130 km. verderop, had
geen ogenblik geaarzeld ze te planten,
had de gekste dingen .uitgehaald om zaad
en stekken te bemachtigen, ook al kon
den de vruchten best voor zijn opvol
ger zijn: Niet voor niets waren de mis
sieposten de meest stabiele elementen in
een jong land, dat nog aan het begin van
zijn ontwikkeling stond.
J. W. HOFWIJK.
Dinsdag zal de Amerikaanse militaire
attaché in Nederland, kolonel Bruce W
Bidwell, aan de moeder van wijlen ser
geant der le klasse D. A. C. Jansen en aan
de vader van wijlen korporaal der le
klasse M. Zijp, beiden van het oorspron
kelijk Nederlands detachement Verenigde
Naties, de Amerikaanse onderschpiitinT
van de „Silver Star" uitreiken wegens
betoonde grote dapperheid in de strijd in
Korea. De uitreiking zal geschieden in de
Amerikaanse ambassade te 's Grayenhage
Enige katholieke kappersbedienden uit
Nijmegen, die de missionarissen een warm
hart toedragen, zullen zes verpleeg«ers
afkomstig van de Missieschool var. Uober-
gen voor haar vertrek naar Brazilië in
April, de beginselen van het haarknippen
bijbrengen. De Katholieke Bond van Kap
persbedienden „Sint Cosmas" heeft daar
enboven besloten met behulip van alle
afdelingen voor elke verpleegster een
complete uitrusting klaar te maken.
ZONDAG 37 JANUARI
HILVERSUM I (402 M.l. 8.00 VARA. 10.00
VPRO. 10.30 IKOR. 12.00 AVRO 17 00 VPRO.
17.30 VARA. 20.00—24.00 AVRO.
8 00 Nieuws. 8.18 Gram. 8.35 Veiligheids-
praatje 8 45 Orgel. 9.05 Gram. 9.45 Caus-.
10 00 „Geef het door" (caus.). 10.05 Voor de
jeugd 10 30 Evang. Luth. kerkdienst. 12.00
Nederlandse muziek. 12.30 „Welk dier deze
week?" (caus.). 12.40 Orgel. 13.00 Nieuws.
13 10 New York Calling". 13.15 Amusements
muziek 13.50 „Even afrekenen, Heren!"
14 00 Gram 14.05 Boekbespr. 14.30 Strijktrio...
1515 Filmpraatje. 15.30 Amusementsmuziek
10 30 Sportrevue. 17.00 „Gesprekken met
luisteraars". 17.20 Caus 17.30 „Momis de man-
van de maai" (hoorspel voor de ïeugd). 17.50
Sportjournaal. 18.15 Nieuws 18.30 Cabaret
19 00 Gevar. muz. 19.30 „Radiolympt^20.00
Nieuws. 20.05 Omroepork. ra soWen. 21.10
„De Familie Malinden (hoorspel). 2L50
Handhaven" (caus 21.55 Gram 22.30 Ca
baret. 23.00 Nieuws. 23.15 Weekoverzicht.
23.30—24.00 Gram.
HILVFRSUM II (298 M.l. 8.00 NCRV. 8.30
IKOR. 9.30 KRO. 17.00 NCRV. 19.45—24.00
8 00 Nieuws. 8.15 Gram. 8.30 Prot kerk
dienst. 9.30 Nieuws. 9.45 Gram. 9.55 Hoogmis.
1130 Gram 11.40 Kamerorkest en solist.
12 50 Apologie 12.35 Gram. 12.40 Amuse
mentsmuziek. 12.55 f-^^^et^oek der
13.10 Lunchconcert. 13.40 „Uit he* ?oeik de.
Boeken". 1.3.55 Omroeporkest en soliste 14.35
„Kampvuren langs de Evenaar
Kamermuziek voor blazers. 15.20 Muzika.e
biografie. 16 10 Kath. Thuisfront Overal! 1815
tnkrt 16 30 Vespers. 17.00 Prot. kerkdienst.
f3P30GewydemuPz,ek IS.lS Zevenstemrjen
uit het Ndeuwe^tament^a^W lt
I- taak der Nederlandse oorlossschenpn
Dat scheelt precies 150 jaar. Anderhalve eeuw. Anderhalve eeuw
geleden werd „de wees van Amsterdam" geboren. Duizenden hebben
hem onder die naam gekend. Honderdduizenden kennen heni nog,
maar dan onder een andere naam. Onder de naam van Van Spijk
gelijk hij zelf soms schreef. Maar beter: onder de naam van Van Speyk.
Wees? Ja, eerst „halve wejes", gelijk
dat heet. Want hij verloor al vroeg zijn
vader, die te Amsterdam stokvis ver
kocht. Toen was Carel want zo werd
hij meestal genoemd amper vier
jaar. Zijn grootmoeder zorgde voor
hem en zijn moeder. Korte tijd later
om precies te zijn: zes jaar later
kwam ook de moeder te overlijden. En
toen zat er weinig anders op dan Heren
Regenten van het Burger-Weeshuis in
de arm te nemen. Dat was een stich
ting, in het leven geroepen door een
rij ?n Sodsdienstige vrouw, Haasje
Claasdochter-in-het-Paradi.js genaamd,
en toen reeds eeuwen oud. De 5e Fe-
bruari 1813 kwam Carel hier binnen.
eschrijver- Jacobus Ko
ning (1832). weet haast geen woorden
te vinden om „de leerzame en eergie
rige knaap" te prijzen. Onder alle
weeskinderen muntte hij uit. De eer
ste prijzen, bij examens, werden meest
door hem behaald. Ja, toen Koning Wil
lem I hem een rekensommetje opgaf,
vond hij aanstonds het juiste antwoord'
Niet zelden dichtte Carel de Nieuw
jaarswens en andere „aanspraken" tot
Heren Regenten van het Huis:
„Wil smeken biddend dat de Heer,
U zijnen Zegen meer en meer,
Bij 't klimmen uwer Ja en schenkt;
Ja Hij, Hi| is het. die gedenkt,
't Geen g' aan arme Weezen deedt.
Steeds verzagtende hun leed.
Zoo ziet gil aan het eind der baan
TTw trouwe Gids, uw Jezus staan;
Uw ziel verheft zich boven 't zwerk,
Haar vreugde kent noch paal,
noch perk,
Nu zij zich ziet omringen,
Boor al de Hemellingen.
Het doet wel een beetje vreemd aan
wl ,"KonlnS" te lezen, dat de jeugdige
kleoS Van ®Peyk met alle geweld
dit hi15 er wou worden. Niet. alsof
zou hoht? z'in Aantrekkelijke zijde niet
veel ona Maar men hoort het niet
genwoordiD 0.p«roeiende jongens. Te-
bank werko,. ls, meestal: machine-
lemaal bernö eIectrlciën> chauffeur, al-
nlet had. Doch"' dAe 'ie toentertijd nog
zich tot hetzei!L"z^ne keu*e bepaalde -
werd niet te v n dit'verlangen, raak. Hij verwierf aanstonds gehoor.
En zo treffen r gesaan". Gelijk dat tegenwoordig ook nog wel
later dagen handhav^3" Speyk ln gebeurt' moest hij, '?,ch n0« geruime
Nederlandse viae J van de eer der liid naar een aansteillng op de „Was-
irnrs-leerline aan als kleerma- senaar" uitzien, het oorlogsschip, dat
Stuivers in de week - l°°n van ze» de 13e Mei 1820 de rede van Tessel ver-
rninjpr lOOn
Jan, Carel, Josephus Van Speyk
naar een meer woelig bedrijf, naar
eene meer levendige bestemming".
„woelig" kan men een zittend
nno^' als„^arel toen leidde, zeker niet
noemen. Woelig was het op 't IJ, het
wwwf A IJ' dat hem moet hebben
weggetrokken uit de werkplaats gelijk
de Schelde „het knechtken, dat zee-
m?rT\ word,er" .uit de lijnbaan
lokte. Voorlopig bleef het echter bij
lezen over zee. Want niemand wou de
kleine, tengere jongen aan boord ne
men. Het ene smeekschrift naar Den
Haag volgde op het andere. Eindelijk
gelukte het „de wees van Amsterdam"
het Ministerie van Marine te bereiken
Maar ja „uit hoofde van het groot
getal personen" dat de Minister spre
ken wilde, leek het, of hij onverrichter
zake zou moeten terugkeren. Toen zei
hij tot de „Kamerbewaarder" gelijk
we thans deze ambtenaar noemen
„Wees zo goed aan den Heer Minister
le berigten, dat er een weesjongen van
Amsterdam is, die Zijne Excellentie
verlangt te spreken"! Nu, dat was
niemand minder dan de"^0? Zin Het' Het V°erde rU'm Zeventig kanons
De Ruyter „in de lijnbaan ^#H«ren
Lampsens. .en,hij won daar zes stui"
Pnvter in de -''■lorienjKe en stond onder bevel van schout-bij-
ën hh ^nT„der Heeren nacht jhr Ruysch (Schout-bij-nacht
heette oorspronkelijk de zeeofficier, tot
vers 's weeks Dit is dan ook de enig
ste gelijkenis, die hij, in 1815, met 'n
zeeheld vertoonde.
Op de kleermakerstafel heeft hij het
vijf jaar uitgehouden. En, toen zjjn
baas ziek werd, nam hij de leiding van
het „bedrijf" over, ook al „woelde er
in den jeugdigen boezem een duister,
een vurig, maar onbestemd verlangen
wiens taak het behoorde, te zorgen, dat
de schepen ener vloot bij nacht in de
voorgeschreven orde voeren. Thans is
het een rang beneden de rang van
vice-admiraal).
In die dagen was de Middellandse
Zee lang niet veilig. De roofstaten, Al
giers, Tripoll en Tunis waren echte
zeeschuimers-nesten. Het was mede de
taak der Nederlandse oorlogsschepen
oe vrijheid van zeevaart en handel te
gen die piraten te handhaven.
Of de jeugdige Van Speyk heimwee
irf- naar Amsterdamse Weeshuis?
"y ie het uitmaken? Zoveel is zeker,
dat het hem aan boord volstrekt niet
beviel, 'n Stuurmans-leerling was nog
lang geen officier, en officier te wor-
den, bleek zijn bedoeling. Zo keerde
hij dan nog onverwachts naar de
hoofdstad terug. Maar aan de kieerma-
kerstafel dacht hij niet. „Wie voor het
leven op zee is geboren, hem lokt de
golf, die zich schuimende krult"! En
die lokkende golven bleken toch hun
Uitwerking op de landrot niet te mis
sen. Misschien wel met hulp Van zijn
broer. Luitenant ter Zee der 2e klasse,
wist hij weer aan boord te komen. Nu
als vierde stuurman van de „Zeeland".
Zijn beschrijving of „signalement" zag
er zo uit: Lengte: 1 d <69 cm.); 6 palm
(6dm.); en 2 duim (plm. 5cm.). 'n Reus
was hij dus geenszins, al lelde hij toen
negentien jaar. Haarkleur: bruin.
Ogen: .bruin (volgens „Koning": b!auw).
Aangezigt: ovaal. Neus en mond: or
dinair (=c gewoon). Kin-' rond. Postuur:
knap. Merkteekenem geene.
De vierde stuurman klóm al spoedig
op tot adelborst. Als zodanig woonde
hij krijgsverrichtingen in Indië bij,
waar het Rijk van Boni moest bedwon
gen worden. „In de Celebisehe expedi
tie hebben zich de Adelborst Ooykaas
en Van Speyk bij uitstekendheid goed
en dapper gedragen" aldus luidde een
dienstverslag. Nu, daar kon_Van Speyk
het best mee doen. Ruim vijf jaar later
zag hij het vaderland weer.
Onderwijl was er onenigheid ont
staan tussen Nederland en „België",
door het Weense Congres van 1815 bij
eengevoegd, op verlangen van Enge
land. Noord en Zuid schenen niet bij
elkaar te passen. De Belgen vreesden,
dat ze „verhollandst" zouden worden.
En de Walen voelden meer voor Frank
rijk dan voor Den Haag. Ook de ka
tholieken hadden klachten, maar aan
opstand dachten ze niet. De Walen wel.
In 1830 begonnen zè, te Brussel. En van
Brussel sloeg het oproer naar andere
nlaatsen over. Alleen te Antwerpen en
Maastricht bleven wij de baas.
Wij moesten hier bij stilstaan, om
dat de held van ons verhaal tijdens de
Belgische verwikkelingen om het leven
is gekomen.'
Maar daarover de volgende keer.
(Slot volgt).
Hier volgen 15 namen. Kies eens
uit Eilanden" waar ze liggen?
NAMEN
Reykjavik Ajaccio Cork
Bastia Kopenhagen Odense
Pal ma Messina Medan Me-
nado Kandv Habana Kingston
Willemstad St. Johns.
EILANDEN
Jamaica Curacao Newfound
land Cuba IJsland Ceylon
Celebes Sicilië Sumatra Fii-
nen Seeland Mallorca Corsica
Ierland Sardinië;
1. Het is niet al biy, die wint.
2. Een goed verstaander, hoe meer
vreugd.
3. Bitter in de mond, wat zingt.
4. Die waagt, maakt het hart ge
zond.
5. Flink gewaagd, heeft maar een
half woord nodig.
6. Half is gewonnen hoe meer zie
len.
7. Op Goede Vrijdag moet geen
schoenmaker Paaseieren eten.
8. Men staat als een vlag op een
modderschuit.
9. Houd U bü dat, uw leest.
10. Voor goede munt moet iets gapen.
11. Aannemen wie de pap geboden
wordt.
12. Als het hek van de dam is, neemt
hij de hele hand.
13. Erger dan de kwaal is, als men
hem een vinger geeft.
14. Het middel de schaapjes lopen de
wei uit.
15. Wij hebben allen kracht genoeg-,
oni het ongeluk van anderen te
dragen.
dat Groningen ook een hunebed rijk
is? Men vindt het in de buurt van
Noordlaren.
dat 43% der inwoners van de stad
Groningen hebben opgegeven tot
geen kerkgenootschap te behoren?
dat de zinspreuk van de beroemde
Hugo de Groot aldus luidde- Hora
ruit!" „De tijd snelt heen"?
dat pas in 1410 het eerste Engelse
oorlogschip met „kanons" werd uil-
gerust. (Bij de marine spreekt men
niet van kanonnen).
dat „Stille Oceaan" eigenlijk juister is
dan „Grote Oceaan"? De eerste
na?iniTerd gevormd door de eerst»
ontdekker: Magalhaës. De tweede
dooi de f ransman Buache. die na
hem kwam.
daU de allerdiepste delen van die
10 ann"' ;'!:roSgen" genaamd, tot
10.800 m diep zijn?
dat de Stille Oceaan gevormd zou zijn,
doordat, wat nu de maan is, zich uit
de aardkorst losrukte?
In de donkere winterdagen
van Februari komt men ge
makkelijk tot 't ontsteken van
licht. Vrouwen uit het heidense
Rome deden het reeds toen van
tri iïll februari schreden zij
met fakkels en toortsen door
de straten der sta<l ter ere van
Ceres, de godin van de land
bouw. Haar werden alle eigen
schappen der Griekse god.n De-
meter toegeschreven, godin der
bertUekeneanrhCid- (Djt woord
Betekenen „moeder-aarde")?
AU wordt voorgesteld een fak-
de ene, een ga,rve koren
aren m de andere hand. met
bloemen doorvlochten. De
edelste vruchten, en honing,
kwamen haar toe als offerge
schenken. Het licht diende om
ueres te helpen bij 't opsporen
van haar geroofde dochter.
De gewijde kaarsen van de 2e
Februari
Hl, aanvankelijk viel
"eest veertien dagen later
behoeven voor het zoeken
«aar iemand niet te dienen,
sinds met Kerstmis het Licht-
uer-Wereld zich ontvouwde in
Hemelse glans. Zij bedoelen het
duister te verdrijven uit ons
hart; verblinde ogen ziende te
maken; Christus te verzinne
beelden in Simeon's armen; de
wijze maagden te eren, wier
Voorgangster Maria is. Tot in
de Vile eeuw kunnen we de
lichtprocessie nagaan. Bisschop
Udcfonsus van Toledo rept
reeds in die verre tijden over
een kaarsenprocessie rond zijn
cathedraai. In katholieke stre
ken wordt de Lichtmis-kaars
bij slecht weer ontstoken. Aan
menig sterfbed wijst zij duide
lijk en helder de weg naar het
Eeuwige Vaderland.
OPLOSSING
David van Boiugondië, halfbroer
van Karei de Stoute, was Bisschop
van Utrecht. Charles Gordon, 'n En
gelse generaal verdedigde Karthoem.
J. W. Friso, stadhouder, verdronk ui
het Holl. Diep. Frans v. Brederode,
aanvoerder der Hoeksen. J. Jörgensen,
bekeerling, schreef 'n beroemd werk
over S. Franciscus. Maria Stuart, de
ongelukkige koningin van Schotland
(t 1587). Maurits: veldheer, tevens
stadhouder. De a vont uren baron von
Miiiiehihausen. Zeeheld Johan Evert-
sen. De grote wijsgeer S. Thomas van
Aquino.
Engeland, BBC Home Service MO M.
11218 caus- 12.30 Muz. caus.. 13.10 enne
ken-13 55 wëer; 14.08 Nws.: 14.10 Caus.; 14.30
Gram.; 15.00 Wenken voor de tipn„15.3
Hoorsp.17.00 Opera-ork.. i,.45 Boekbespa
23.35 Pianomuz.: 23.52 Epiloog; 24.00-0.03 Nws.
Britain Quiz"; 15.45 Gram., 1» f
progr.; 17.30 Voor de vrouw, 18.00 HoonR).
into Gram- 19 00 Briewentoeantw.19-30
Bwsr walt.20 00 Nws.; 20.30 Lichte muz.:
21.30 community sinsiisg:
23 00 Nws 23 15 Sport; 23.25 Gram.. 23.30 «ruz.
caus.: ^3.45 Orgel: 0.15 Gevar. muz.: 0.56-
1.00 Nws.
Nordwestdeutscher Rundfunk.MS M,
12.00 Omroepork., am"sem® ,4 3a
solisten; 13.00 Nws.; UM Gevar.
upr7nf>-k'Dro£r 16.00 Dansonuz.i 18.lv y
phoSk T Vs.OO6 Nwsu 20AO Amusement:
muz.; 21.45 Nws.: 22.15 Dansmuz.. 24.00 nws..
O.lO—l.OO Moderne muz.
FrankrUk. Nat. Progr. 347 en 219 M'
13.00 Nws. 13.20 Hoorspelen. 5.35 Brum_
mei", operette; 17-*5,F0r„al2l' yj^k 24-05
conc.; 19.30 Gram.: 20'00„s,tilz?^„Lws
Hoorsp.; 22.45 Kamermuz.; 25.45—24.00 nws.
Brussel. 484 en 324 M.
^bmroepork.; 13.00 Nws 13.15 en lts®
Gram.; 15.00 Groot SWÏ0"1"'1':
solisfU 1545 en 16.45 Gram.; 17.00 Nws.. 17.10
Jazzmuz.: 19.00 Godsdienstige uitz.. W.4S
Nws.; 20.00 Groot Symphome-ork„ 21.u
Omroepork.; 21.50 Nws.
De „wapenkunde" of „heraldiek" is
een wetenschap, die de geschiedenis
behulpzaam is. Zjj heeft een aparte
taal. Ons „rood" heet daar „keel"; ons
„zwart" wordt „sabel"; ons „groen"
„sinopel"; enz. Nóg iets byzonders:
wanneer we een wapen beschrijven, is
„rechts"aan onze linkerhand; en
dan, natuurlijk links aan onze rechter
hand. Al sedert 1100 kennen we in
onze Vaderlandse Geschiedenis „wa
pens". Niet alleen de leeuw is op „wa
pens" een graag geziene figuur, maar
ook de eenhoorn, een fabelachtig dier
met een grote hoorn vóór aan de kop;
dikwijls stelt de eenhoorn Christus
voor. Herten spelen ook een rol en
griffioenen: leeuwen met arendsvleu
gels, eveneens aan de fabelleer ont
leend.
Waarom de ridders een „wapen"
voerden Wel, hoe had men ze anders
moeten kennen, geheel verscholen als
ze waren achter hun metalen kulas
sen, gesloten helmen en andere stuk
ken? Later gingen ook deftige burgers
een wapen gebruiken, terwyi geeslo-
iüken zich eveneens wapens aanschaf
ten. Iedereen kent wel het wapen van
zyne Eminentie de Kardinaal? Ter
weerszijden van de hoed teilen we vijf
rilen kwasten, in totaal vyftien aar
elke kant; een Bisschopswapen heeft
de onderste ry niet; een abt voert drie
kwasten ter weerszoden. Leken kun
nen ook een wapen „uithangen", zelfs
wanneer ze geen „patriciërs" zu'n;
maar het mag natuuriyk niet het wa
llen van iemand anders wezen. Boven
dien, is die leek een ongetrouwde juf
frouw, dan „moet" het schild de vorm
vaneen (meetkundige) „ruit" hebben;
voor gehuwde dames is die vorm
meestal ovaal.
iTooMkffiomuSA; 12.30 Weer; 12.34 Amu-
semëntsuitz.; 13.00 Nws.; 13.15 Amusements-
muz - 13 30 Voor de soldaten, 14.00 Giam..
1530 IdemToo Sport; 16.45 Gram.; 17.00
Zang en piano 17.40 Gram.; 17.45 Sportuitsl.;
17 50 Gram.; 18.00 Idem; 18.30 Godsdienstige
litz 19 00 Nws.; 19.30 „Die Fledeimaus
operette: 21.05 Gram.; 2d.30 Actual.; 21.4o
Gram.; 22.00 Nws.; 22.15 Verzoek'progr.; -o.O
Nws. 23.05 Gram.; 23.30—24.00 Dansmuz.
MAANDAG, 28 JANUARI.
•HILVERSUM II (298 M.) 7'0?T:2^;00
7 oo Nws 7 10 Sportuitslagen; 7.1o Len v»ooid
voor de aag; 7 30 Zendersluiting; 9.00 Nws
9 10 Voor de zieken; 9.30 FamiliecompeLtie
io.05 Orgel: 10.30 Morgendienst; lLOO Sop^an
en piano; 11.25 Gevar. muz.. 12.15 Giam.,
Voor boer en tuinder: 12.33 Orgelconc., —59
Klokgelui; 13.00 Nws; 13.15 Metropole orkest
en soliste; 13.45 Gram 14.00 Schoolradio.
14 35 Gram.; 14.45 Voor de vrouw; la.15 Giam..
15 30 Pianorecital; 16.400 Bijbellezing; 16^0
Zendersluiting; 18.00 Nws.; 18.15 Sportpraatje;
18 25 „Voor de mannen in grijs, groen en
blauw" (caus.)18.30 Vrouwenkoor; 18.55
G-am 19.00 „Volk en staat (caus.), .9.Ij
Engelse les; 19.30 Gram.; 19.40 Rad.okrSnt;
•>0 00 Nws 20.10 „Het wezen van de samen
werking ln Nato-verband" (caus.) 20 20 Rési-
dentierork.; 20.55 „Zeg het met boeken'.
ihno'-oDeb' 21.15 Vocaal ensemble; 21.30 „Cha-
teau de Paron", (klankbeeld); 21.50 Strijk
orkest- 22.10 „Wie waren uw voorouders
(caus.)': 22.20 Strijkork.; 22.45 Avondoverden
king; 23.00 Nws.: 23.1524.00 Gram.
HILVERSUM I (402 M.) 7.Q024.00 ,^VRO.
7 00 Nws., 7.15 ochtendgymn.; 7.30 Zentfer-
si ui ting: 9.00 Nws.; 9.10 Morgenwijding; 9.2j
Gram.; 9-30 De Groenteman: 9.40 Gram 11.00
„Mijn gezondheidsdieet" (caus.); 11.15 Orgel
concert; 11.48 Koorconcert; 12.Oo Kamerorkst,
12 33 'n 't spionnetje": 32.38 Orgel en piano;
13Ï00 Nws.; 13.20 Orkestconcert; 14.09 „Wat
gaat er om in de wereld?" (caus): 14.20
Gram 14.30 Voordracht met harp; 14.4o Zang
en piano; 15.15 Voor de vrouw; 16.00 „Musi-
ca'.ender"; lfi.30 Zendersluiting; 18.00 Nws.;
18.15 Mil. commentaar: 18.25 Musette orx.;
18.50 Regeringsuitz.: prof. dr G. Stuivel ng:
schrijvers in de Nederlandse Antillen 1.0
Muz. caus.: 19.15 Instrumentaal kwartet, U
Regeringuitz.: dr ir E. W. G. Pijls: 'L'1
tekenis van de bodemkartermg"; 20.00 Nws.;
20.10 Radioscoop; 22.30 Gram.; 23JOO Nws.;
23.15—24.00 Gram.
Engeland, BBC Home Service. 330 M.
12.00 Sen ooiradio; 13.00 Amusementsmuz.;
13.25 Gevar. prog.r; 13.55 Weer; 14.00 Nws.;
14.10 Orkestconc.: 15.00 Schoolradio: 15,20 Dis
cussie over actuele vraagstukken: 17.05
Gram.; 17 30 Interviews en gram. 18.00 Voor
de kinderen; 18.56 Weer: 19.00 Nws,: 19.15
Sport; 19 20 Caus.: 19,30 Orkest-conc 20.:5
Caus. 20.45 Gevar. prog.r; 5).15 Discussie; 21 :5
Amerik. comment,.: 22.on Nws.; 22.15 Hoorsp.;
23.45 Pianorecital; 23.55 Verslag Ver. Naties;
24.00—0.03 Nws.
Engeland. BBC Light Progr. 1500 en 247 M.
12.00 „Mis Dale's Dagboek 12.15 Lichte
muz.; 12.45 Voordr.: 13.00 Lichte muz.; 13.45
Orkestconc.; 14.45 Voor de kinderen, 15.uO
Vooor de vrouw; 16.00 Lichte muz.; 16,30 Voor
de soldaten; 16.45 Lichte muz.: 17.15 ..Mrs
Dale's Dagboek"; 17.30 Hoorsp.: 19.00 Orgeisp;
19115 Voor de jeugd; 19.45 Hoorsp 20.
Nws.: 20.25 Sport; 20.30 Amusementsmuz.;
21.00 Klankb.; 21.30 Hoorsp.; 22.00 Gevar.
progr.; 23.00 Nws.; 23.15 Actuele caus.; 23.20
Sport; 23.30 Lichte muz.; 24.00 Voordr., 0.15
Amusementsmuz.; 0.561.00 Nws.
Nordwestdeutscher Rundfunk, 309 M.
12.00 Orkestconc.; 13.00 Nws.; 13.30 Omroep
er.15.50 Amusementsmuz.; 16.40 Dansmuz.;
17.00 Nws.; 17.45 Goeden Avond; 19.00 Nws.;
19.30 Lichte muz.; 20.00 Symphonie-ork. en
solist; 21.45 Nws.; 23.30 Kamermuz,; 24,00
Nws.; 0.30—1.00 Dansmuz.
FrankrUk. Nat. Progr. 347 en 249 M.
12.00 Lyrische muz.; 12.3Ü „Le Muietter",
opera; 13.00 Nws.; 13.58 Gram.; 14.00 Nws
14.05 Gram.; 14.30 Gewijd conc.:: 15.00 Orkest
conc.; 16.00, Kamermuz.; 17.00 Muz caus '730
Dansmuz. 18.30 Amer;. uitz.; 20 00 Orkest
conc.; 21.50 Gram.; 23.20 Zang; 23.45—24.00 Nws
Brussel. 484 en 324 M.
484 M. (Frans.)
12.05 Omroepork 1? on jg'
18 00 S'vr '9
324 M. (Vlaams.)
11.45 Gram. 12.00 Idem; 12,30 Weer- 111 <1
Voor de boeren; 12.42 Gram 11 sn S
12.55 Gram,; 13.00 Nws ni's n ri u £rSCn
liederen; 13.45, 14 00 "u -i f,7» m**
Gram.; 17.00 Nws 17 iii rw, 13AI)~::i m
Gram.; 18.00 Franse les- '8 2? Gr™"1 j"*®
Financiële kroniek- m u
19.00 Nws.; 19.30 Vocaa1 kvvarmt- fn sn
feuilleton; 20.00 Kam ,ort ënsoi'^t
