Pfleiderer op zoek naar contact
met Moskon
R.K. Bakkerspatroons congres
seren in Rotterdam
Spaak deed bemiddelingspoging
in Saardispuut
mé
Hoger winst „Gouda-Apollo"
Reclame
Van pijprokers en plateelbakkers
Liberale storm in Westduitse Bondsdag
DE TIJD NOG NIET RIJP
1
Genève vergadert in geheim verder
Nieuwe gevechten
McCarthy valt Groot-
Brittannië aan
Optimistische verwachtingen te Straatsburg
Mathias Kemp prijs
1954
Maakt
Nederlands Historisch
Instituut te Rome
DONDERDAG 20 MEI 1954
PAGINA
Officiële belangstelling
tussen communistische en
nationalistische Chinezen
Liberale zelfstandigheid, zoekt
DIPLOMATIEK CONTACT
HERSTELD TUSSEN GRIE
KENLAND EN BULGARIJE
Wegens handel met Peking
ONTVANGST TEN
STADHUIZE
'-v v* n
,t-:f 'V
INVESTERINGSPROGRAM
VERGT NOG ENKELE JAREN
OER-HOLLANDSE
SCHOONHEIDSZIN
Metamorphose
B
->
De ivinkel van .,De Morman." te Gouda
Gouds plateel
AMERIKAANSE DIVIDENDEN
Ann iravlriairinw vnnr rl o rlniiB Toncl nHo
BONN, MEI.
Het doet misschien wat rigenaardig aan, dat nu juist in Bonn de kwestie van een
diplomatiek contact met Moskou, Peking en andere hoofdsteden uit het rode deel
der wereld tot een actuele politieke zaak wordt gebombardeerd. Weinige regerin
gen hebben zich in de laatste jaren minder aan zulke contacten gelegen laten lig
gen dan die in de Westduitse hoofdstad, maar de consolidatie van de Europese
posities na de Berlijnse conferentie brengt het nu eenmaal met zich, dat men zich
liicr gedachten moet gaan maken over de wijze, waarop in een verdere toe
komst het verkeer met de Oostelijke landen zal moeten worden geregeld.
Het ware de Duitse regering waarschijnlijk liever geweest indien dit brok gemak
kelijk bederfelijk politieke eetwaar nog een poosje in de ijskast ware gebleven. Ook
hiervoor geldt namelijk de leuze: na het van kracht worden van de Europese ver
dragen en liet herstel van de Duitse souvereiniteit. Nu valt het echter vele Duitse
politici bij het slappe tempo, waarin zelfs Adenauer's herhaalde zweepslagen geen
verandering kunnen brengen, moeilijk hun geduld in bedwang te houden. Zij zijn
begrijpelijkerwijs, nu over het thema der Europese verdragen feitelijk reeds
langs niets nieuws meer te bedenken valt, al lang een paar stappen verder en
ontwerpen in hun geest de lijnen voor de toekomstige politiek.
Dat is niet uitsluitend het geval met de
bewapeningskwesties, waarin zojuist een
van Adenauer's ministers, de Beier
Strauss, een duit in het zakje heeft gedaan
door ronduit te verklaren, dat het eens in
alle overtuiging verworpen idee van het
herstel van een nationaal Duits leger
onvermijdelijk aan de orde moet komen,
wanneer de Fransen weigeren zouden in
derdaad door de zure E.D.G. appel heen
te bijten. Het geldt ook de diplomatieke
opmars, die de Duitsers zullen proberen
te ondernemen zodra ze van de nog altijd
knellende banden der voogdij zullen
zijn ontslagen.
Zo waren er in de liberale partij reeds
lang ambities tot uiting gekomen om het
wijde veld van de toekomstige verhou
dingen tot de landen van het rode blok
te gaan exploreren. De Wuerttembergse
afgevaardigde dr Pfleiderer, die gaarne
buiten de in Bonn strak getrokken lij
nen danst, vuurt deze ambities aan.
Hij heeft indertijd dr Adenauer reeds
veel kommer bezorgd door zijn plan
nen voor een soort neutralisatie van
Duitsland, waarbij de vier bezettende
landen hun strijdkrachten elk in een
klein hoekje zouden terugtrekken en
aanwezig zouden blijven zonder gezien
te worden. Dat plan is al lang naar het
rijk der fantasie verwezen. In Berlijn
is wel aangetoond, dat het minimum
aan onderling vertrouwen, dat daarvoor
van de groten werd verwacht, niet aan
wezig was.
Met zijn nieuwe actie heeft Pfleiderer
echter geenszins een tocht in het gebied
der politieke fantasie ondernomen. Door
niemand wordt hier namelijk ontkend,
dat hier een zeer reëel probleem ligt, dat
reeds thans ernstig bestudeerd dient te
worden.
Het is overigens geen geheim, dat
deze studie in het ministerie van bui
tenlandse zaken reeds geruime tijd
wordt ondernomen. Dat is zelfs niet
het enige ministerie, waar zich uitge
breide speciale afdelingen er mee
bezig houden. Sedert de vroegere Rus
sische deskundige van de nationaal-
sociaiisten, professor Oberlaender, het
ministerie voor de vluchtelingen heeft
overgenomen, wordt daar veel meer
ophef gemaakt over de studie der nieu
we verhoudingen met Oost-Europa
dan over het lot der nog niet ingeleef
de vluchtelingen zelf. Dat Oberlaender,
die predikend rondgaat om de Duit
sers voor te bereiden op een nieuwe
rol bij de toekomstige herordening
in het Oosten, daarbij het ministerie
een verkiezing voor de deur. Tenslotte
kan zulk een reis ook weer in het
kader van de voortgaande strevingen
naar Duitse eenheid worden geplaatst.
Alles werkt dus op het binnenlandse po
litieke vlak mee om het vuurtje op te
warmen.
Dat al deze roerigheid de vrees voor
Duitslands rol als souvereine natie aan
de overkant van de Rijn alleen maar
kan aanwakkeren, heeft dr Adenauer
terstond ingezien. Zo is het dan ook
te verklaren, dat hij zich tegen Pflei-
bekend maken, dat hij zich tegen Pflei-
derer's reisplannen, voor zover die de
Sovjet Unie betreffen, met alle kracht
verzet, en dat hij er niet aan denkt stap
pen te ondernemen om in diplomatiek
verkeer met de Sovjet-Unie te geraken.
Men mag volgens Bonn uit het plotse
ling naar voren schuiven van dit the
ma zeker niet afleiden, dat West-Duits-
land zijn houding jegens de Russen
wil herzien. De vaste verbondenheid met
het Westen is eens te meer als grondslag
voor de verdere politiek voorop gesteld.
De nationalistisch-Chinese luchtmacht
heeft Woensdag bekendgemaakt, dat acht
nationalistische jachtvliegtuigen met pro-
pelleraandrijving na een fel gevecht met
acht communistische straaljagers bij het
eiland Tatsjen, een nationalistische basis
300 kilometer ten Zuiden van Sjanghai,
behouden zijn teruggekeerd.
Een woordvoerder in Taipeh (Formosa)
kon niet het bericht bevestigen, volgens
hetwelk een communistische straaljager
is neergeschoten.
Autoriteiten in Zuidwest-Kioesioe (Ja
pan) hebben de vissers aangeraden het
gebied van Tatsjen te mijden, aangezien
zich daar gevechten tussen nationalis
tische en communistische Chinezen kun
nen voordoen.
Dinsdag is in berichten uit Taipeh ge
meld dat nationalistische vliegtuigen een
aantal communistische oorlogsschepen bij
de Sanmenbaai, 225 kilometer ten Zui
den van Sjanghai, hadden aangevallen en
tot zinken gebracht.
De Amerikaanse minister van Defensie,
Wilson, is Woensdag uit Korea op For
mosa aangekomen voor een bezoek van
twee dagen.
van buitenlandse zaken nog wel eens
in de wielen kan rijden is alleszins
denkbaar.
Pfleiderer's actie behoefde met dat al
geen bijzonder opzien te baren, dit voor
al omdat hij de zaken zelf nog niet
rijp genoeg achtte om er bij het laatste
grote buitenlandse debat in het parlement
over te spreken. Wanneer dat nu toch
gebeurd is, dan is dat feitelijk het ge
val door een wat onvoorzichtige uitla
ting van dr Adenauer persoonlijk. In
Hamburg heeft de kanselier namelijk
tijdens een persconferentie verklaard,
dat inderdaad in de toekomst het vraag
stuk van een diplomatiek contact tussen
Bonn en Moskou aan de orde zou komen.
Adenaeuer heeft zich een paar dagen
later genoodzaakt gezien te laten bekend
maken, dat hij daarmee slechts een
theoretisch antwoord op een theoretische
vraag nad willen geven. Daartoe noop
te hem wel op de eerste plaats de ver
wondering, die van Franse kant over zijn
uiting was uitgesproken.
Nu hecht men in Bonn al lange tijd
niet veel geloof meer aan dementis en in
dit geval meent men daar te minder
reden voor te hebben aangezien Ade
nauer tegelijkertijd aan een krant in
Dusseldorf heeft verklaard, dat bij het
herstel van de Duitse souvereiniteit de
kwestie der betrekkingen met die lan
den, waarmee nog geen diplomatiek con
tact bestaat, aan de orde zal komen. Dat
wil dus zeggen, dat de kwestie bestaat,
doch dat zij voor het ogenblik naar
Adenauer's smaak een tikje te zeer in de
publiciteit is gekomen.
Dat dat het geval is laat zich bij de
roerigheid der liberale partij gemakke
lijk verklaren. Sedert de vroegere mi
nister dr Dehler in deze partij de scep
ter voert poogt zij op alle mogelijke wijzen
uit de afhankelijkheid jegens Adenauer
weg te manoeuvreren, waarin zij onder
de vice-kanselier Bluecher geraakt was.
De liberalen hebben in de laatste tijd al
menig opstootje in de regering tot stand
gebracht en zij schijnen er ook heil
in te zien voor de publieke overtui
ging als de voorhoede van een nieuwe
buitenlandse politiek te paraderen.
Zulk een politiek zou dan op grotere
onafhankelijkheid en grotere beweeg
lijkheid moeten aansturen en de libe
ralen willen die graag ook naar het
Oosten zoeken. Dehler heeft zich in
middels persoonlijk volledig bij de lei
der van deze actie aangesloten. Pfleide
rer wil graag naar China reizen en hij
zou zelfs met wat andere collega's de
Sovjet-Unie een bezoek willen brengen.
Dat alles is begrijpelijk wanneer men
bedenkt, dat vele industriëlen in de
Roer hunkeren naar de daar nog braak
liggende afzetgebieden. De liberale partij
moet haar kracht uit deze kringen put
ten. Bovendien staat er in de Roer
Griekenland en Bulgarije hebben over
eenstemming bereikt over hervatting van
de diplomatieke betrekkingen, aldus is
Woensdag officieel in de Griekse hoofd
stad bekendgemaakt.
Er zal een gemeenschappelijke verkla
ring worden uitgegeven, waarin de be
palingen voor toepassing van het vredes
verdrag van 1947 zijn opgenomen met be
trekking tot herstelbetalingen en maat
regelen van Bulgarije met het oog op
terugkeer van gijzelaars, die door de
Griekse communisten tijdens de burger
oorlog naar Bulgarije zijn gezonden.
Senator McCarthy, wiens prestige door
zijn geschil met het leger, volgens ver
schillende Amerikaanse bladen, tanende
is, heeft Woensdag een nieuwe aanval
gedaan op Groot-Brittannic, dat, naar hij
zeide, plannen heeft gemaakt om oorlogs
wapens naar communistisch-China te
verschepen. In een rede in de Ameri
kaanse Senaat eiste hij daarom stopzet
ting van Amerikaanse hulp aan gealli
eerden die handel drijven met commu
nistisch-China.
McCarthy haalde een verklaring aan
van de Britse minister van handel,
Thorney Croft, dat. terwijl controle ge
handhaafd moet blijven op uitvoer van
„goederen die direct en beduidend zou
den bijdragen aan de militaire mogelijk
heden van het Sovjetblok, in het bijzon
der wat niet-conventionele wapens be
treft", gezocht diende te worden naar een
aanzienlijke verlichting van de contröie
op andere goederen.
De senator zei, dat aan zijn commissie
was gebleken, dat gedurende de Kore
aanse oorlog ongeveer 75 procent van de
schepen die Chinese havens aandeden,
voeren onder de vlag van geallieerden,
die Amerikaanse hulp ontvingen. Als
Moskou voorraden naar China wenste te
zenden en er geen Poolse of Russische
schepen beschikbaar waren, kon het een
Noors, Frans of Brits schip charteren om
de lading te vervoeren, zo voegde hij
hieraan toe. In 1952 hadden 193 schepen
goederen van en naar communistisch
China vervoerd, en „tenminste 85 van
deze schepen waren eigendom van maat
schappijen, die schepen hadden welke
door de Amerikaanse regering gefinan-
ciërde goederen vervoerden".
Sperry Corporation heeft een regelma
tig kwartaaldividend van 0.75 gedecla
reerd.
Johns Manville heeft een regelmatig
kwartaaldividend gedeclareerd van $0.75.
Dc Nederlandse R.K. Bakkerspatroons
bond houdt by gelegenheid van 't veertig
jarige bestaan van zijn Rotterdamse af
deling een tweedaags congres in het
Groothandelsgcbouw te Rotterdam.
De eerste congresdag werd Dinsdag
nadat vooraf in de kerk van de H. An-
tonius en Rosalia (Bosjeskerk) een H Mis
was opgedragen, geopend door de bonds
voorzitter, de heer J. Murkmans, die wees
op de problemen, waarmee het bedrijf in
deze tijd heeft te kampen, met name op
het personeelstekort en het daarmee
samenhangende verplichte leerlingen
stelsel.
Na een kort woord van de bonds-
adviseur, pastoor Th. Boonekamp, liet de
directeur van het Bondsbureau, mr P. J
Winkels, de bondskroniek de revue pas
seren, waarbij hij eveneens de problemen
van het bakkersbedrijf ter sprake bracht,
terwijl pater G. Lohuis O.F.M. in een
bezielende toespraak wees op „Het sacra
mentele karakter van het beroep".
Tijdens de bijeenkomst werd de afdeling
Rotterdam van de Bond wegens haar ver
dienstelijke activiteiten gedurende de 40
jaren van haar bestaan gehuldigd in de
persoon van haar voorzitter, de heer G. A.
Schaeffer.
Bovendien werd een viertal leden' de
heren P. J. Bosch, Th. Kuster, J. P. Res
en C. Rooyman, die 25 jaar lid van de
Bond zijn geweest, gehuldigd, waarop hun
een oorkonde werd overhandigd.
In de loop van de middag hebben de
dames, die de congressisten vergezelden,
een modeshow bijgewoond in Parkzicht.
Het hoogtepunt van de eerste congres
dag was de ontvangst van de congressis
ten en hun dames in de Burgerzaal van
het stadhuis, waar zij werden toegespro
ken door burgemeester Van Walsum, die
o.a. was vergezeld van zijn echtgenote en
de katholieke wethouder van de bedrijven,
de heer H. E. v. d. Brule.
Er op wijzend, dat zijn gasten eigen
lijk op een ongelegen dag kwamen, schet
ste de heer Van Walsum de betekenis van
de Opbouwdag voor Rotterdam, veronder
stellend, dat de organisatoren van het
congres de deelnemers ongetwijfeld ln de
gelegenheid zouden stellen, om eens in
de stad rond te kijken. Als het anders
was, zou hij dit het bestuur hoogst kwa
lijk nemen. Met eigen ogen kunnen zij er
zich van overtuigen, met welk een energie
en voortvarendheid er is gewerkt om van
Rotterdam iets moois te maken en de
burgemeester hoopte dan ook, dat de
congressisten van buiten Rotterdam als
propagandisten voor de stad zouden op
treden.
Na te hebben geconstateerd, dat de
deelnemers aan het congres als leden van
een katholieke organisatie, zich samen
hadden bezonnen op de taak, die voor
hen krachtens hun gemeenschappelijke ge
loofsovertuiging in het maatschappelijke
leven is weggelegd, veronderstelde de
heer Van Walsum, dat ongetwijfe.d ook
het gezelligheidselement niet zou worden
verwaarloosd, daarbij de hoop uitspre
kend, dat deze ontvangst ten stadhuize zou
bijdragen tot de feestelijkheid.
Nadat de bondsvoorzitter, de heer J.
Hurkmans, namens het hoofdbestuur van
de bond in een dankwoord zijn waar
dering voor Rotterdam had uitgesproken,
werden de verversingen gebruikt en kre
gen de congressisten gelegenheid de raad
zaal te bezichtigen.
De Straatsburgse zitting van het comi
té der ministers van de Raad van Euro
pa moest door de trage gang der bespre
kingen ook vandaag nog worden voort
gezet. Minister Beyfen keerde echter naar
Den Haag terug en liet zich vervangen
door de Nederlandse permanente ver
tegenwoordiger bij de Raad van Europa,
baron Van Voorst 'tot Voorst. Behalve
het Saarvraagstuk zijn gisteren in het
comité der ministers geen belangrijke
vraagstukken ter sprake gekomen.
De ministers wijdden het grootste doel
van hun tijd aan het programma van
actie voor de raad. Daarin is opgenomen
het in Straatsburg ontworpen „Straats
burgplan" voor ontwikkeling van de
overzeese gebieden door Europese samen
werking. Minister Beyen toonde weinig
geestdrift voor het plan, hij noemde het
project kortweg slecht Tegen deze op
vatting tekende geen der andere minis
ters protest aan, en men besloot het oude
plan eens te meer aan het oordeel van
de raadgevende Assemblée te onderwer
pen.
De behandeling van de Saarkwestie
trad gisteren in een nieuw stadium door
een initiatief van de Belgische minister
van buitenlandse zaken Spaak. Niet al
leen zijn daardoor in het comité der
ministers nieuwe verzoenende verklarin
gen over de Saar afgelegd, doch tegelijk
zijn nieuwe besprekingen ingeleid waar
aan deze keer ook door Spaak en de
president van de Hoge Autoriteit der ge
meenschap voor kolen en staal, Monnet,
werd deelgenomen.
Dr Adenauer, de Franse vice-premier
Teitgen en de Saarlandse minister-presi
dent Hoffmann legden korte verklarin
gen af, waarin zij allen hun wens tot een
spoedige Europese oplossing van het
vraagstuk tot uiting brachten. Zowel dr
Adenauer als de heer Teitgen spraken
zich daarbij uit voor een oplossing van
het vraagstuk in verscheidene etappes.
De Franse en de Duitse opvattingen ble
ven echter uiteengaan waar het ging
over de vraag of vóór het tot standkomen
van een Duits vredesverdrag een defini
tieve regeling kon worden aanvaard.
Teitgen bleef een definitieve regeling
eisen, waar tegenover dr Adenauer stel
de, dat de regeling geen precedent zal
mogen scheppen voor de toekomstige re
geling van Duitslands grenzen. Hij liet
ook uitkomen, dat naar zijn opvatting
de regeling van het vraagstuk verbonden
was aan de tot standkoming van de Euro
pese Defensiegemeenschap en de Euro
pese politieke gemeenschap.
Tevoren waren, op uitnodiging van
Spaak, Adenauer en Teitgen aan een
lunch samengekomen om de moge
lijkheid te bespreken om ondanks
alle bestaande verschillen van in
zicht toch nog tot een gemeenschappe
lijke verklaring inzake de toekomst van
de Saar te komen. De resultaten van
Spaak's bemiddeling worden hier als be
vredigend gekenmerkt. Het wordt niet
langer geheel uitgesloten geacht, dat
Adenauer en Teitgen toch nog overeen
stemming zullen bereiken over enkele
tot nog toe overgebleven twistpunten.
Aan het eerste Saargesprek in Straats
burg hebben niet alleen vertegenwoor
digers van Frankrijk en Duitsland deel
genomen doch daarnaast ook Spaak, de
president van de Hoge Autoriteit der ge
meenschap van kolen en staal. Monnet,
en de Nederlander Van der Goes van
Naters. wiens Saarplan volgende week
in de raadgevende vergadering van de
Raad van Europa aan de orde zal komen,
en dat als basis voor de Frans-Duitse
besprekingen zal moeten gelden.
m
De exploitant van een Hilversums sei-
soenbedrijf is op een „lumineus" idee
gekomen. Evenals ds klanten ergerde hij
zich er op drukke dagen aan, dat de
kellners menigmaal de roep om een ver
frissende dronk van de klanten niet
hoorden om de eenvoudige reden, dat zij
te druk bezig waren met hun bedienende
taak. Het kan in zo'n geval gebeuren,
dat de klant vele malen tevergeefs om
de kcllner roept, maar daaraan zal in
het Hilversumse bedrijf nu een einde
worden gemaakt. Als de ober de klant
heeft verstaan gaat zijn obersstrikje
licht verspreiden. Toen de exploitant het
probleem met een Amerikaan besprak,
deed deze hem de suggestie aan de hand,
de obers te voorzien van strikjes, welke
zij door een eenvoudige druk op een
in hun sak zittende batterij licht
kunnen laten verspreiden. Deze idee
heeft de exploitant thans toegepast en
er bestaat voor de lichtende strikjes
reeds zóveel belangstelling, dat hij een
complete voorraad in vele kleuren en
variëteiten heeft ingeslagen om te ver-
kopen aan dc klanten. Dit. is niet de
eerste stunt" van het bedrijf: verleden
jaar liet. de eigenaar zijn klanten be
dienen door rolschaatsende kellners en
ook deze nieuwigheid baarde veel opzien.
In het verslag ove?1 1953 van de N.V.
Kon. Stearine Kaarsenfabrieken „Gouda-
Apollo" wordt melding gemaakt van een
verdere prijsdaling der grondstoffen in
dat jaar. Aan het einde van het 3e kwar
taal bereikte het prijsniveau van de
grondstoffen zijn dieptepunt; gemiddeld
waren de prijzen toen gelijk aan die van
De Mathias Kemp prijs zal voor de
tweede maal worden uitgeloofd, ditmaal
voor poëzie, zowel in de vorm van ver
zenbundels als van afzonderlijke gedich
ten. De mededinging staat open voor alle
schrijvers die als Limburgers beschouwd
kunnen worden, dus zij, die in een van
de beide Limburgse provincies zijn ge
boren dan wel zich er door een langdurig
verblijf het geestelijk klimaat hebben
eigen gemaakt. Het werk van niet-Limbur-
gers in de aangegeven zin kan uitsluitend
in aanmerking komen, indien het een
typisch Limburgs gegeven behandelt.
Evenals in 1953 is het bedrag van de prijs
ook thans op 350 gesteld, daarnaast kan
aan een auteur een eervolle vermelding
worden toegekend, waaraan de som van
100 verbonden is. In aanmerking komen
verzenbundels of gedichten, welke na 1
Januari zijn geschreven of uitgegeven.
De samenstelling van de jury wordt
binnenkort bekend gemaakt. De uitreiking
van de prijs zal geschieden in het voorjaar
van 1955-
Op initiatief van Mathias Kemp werd op
26 September 1951 de stichting „Mathias
Kemp prijs" in het leven geroepen. Deze
stelt zich ten doel de schone letteren in
Limburg te bevorderen door het perio
diek uitloven van genoemde prijs voor het
beste product der Limburgse letterkunde.
De stichting verstaat onder Limburg,
zowel de Nederlandse als de Belgische
provincie van deze naam. Voorzitter van
het dagelijks bestuur is dr M. van Can
te Maastricht.
Op 18 April 1953 werd de prijs voor de
eerste maal uitgereikt aan Hans Berghuis
voor zijn roman; „Pleidooi voor een zon
daar".
IN GOUDA staan de documenten van liet verleden,
de St, Jan, liet Raadhuis, dc Waag, het Catlvarinn
Gasthuis, het Weeshuis, het WillcmVroesenhuis en
de Moriaan als monumenten van gestolde schoonheid
in het centrum van de stad. Het minst bekend echter
is de Moriaan. En toch is er geen museum in den
lande, dat in harmonie, in volkomen op elkaar af
gestemde verhoudingen en kleuren, in de gulden
regel van de beperking, in de blankheid van ge
marmerd roomwit en ijl Delfts blauw, afgewisseld
door paarsbruinig mangaan, eiken omlijstingen en
kasten en donker groene plafonds, kan wedijveren
met dit aardewerk- en pijpenmuseum in de stad aan
de Gouwe.
Dit museum is eigenlijk een unicum in de wereld.
Het heeft nu eens niet de zwaarwichtigheid van
pacdagogische belcring, van uitgestalde historische
documentatie, van overvolle zalen, van lawaaierige o[
hybridische modernen, maar het bezit de sfeer van
liefelijkheid, van lichtheid en ijlte. Het is een fijn
zinnige, uiterst verfijnde en doorwerkte achttiende
eeuwse aquarel. Het bekoort het oog, ook als de
bezoeker niets weet van de groei, bloei en het verval
van de Goudse pijpenindustrie. Het bekoort het oog,
ook als men niet een zorgvuldige studie maakt van dc
historiciteit en authenticiteit van elk tegeltje of tegel
tableau.
Zeker, het is een museum, maar het
bezit de charme van een historische om
geving. Er zijn verzamelingen in onder
gebracht, die een grote historische waar
de vertegenwoordigen, maar het bezit
tevens het karakter van degelijkheid,
van oer-Hollandse schoonheidszin, van
burgerlijke deftigheid en eenvoud. Dit
museum is een feest en een droom.
Oorspronkelijk was het pand een bak
kerij, daarna een kruidenierswinkel, iets
later een suikerraffinaderij van Oosterse
rietsuiker. Het heette toen de „Goecoop"
en het bezat een gevelsteen (1617) van
de Goudse beeldhouwer Gregorius Cool,
die bij de restauratie uit de verzamelin
gen van de oude Goudse oudheidskamer
werd opgevist en weer aan het pand
werd aangebracht.
Later werd het accent verlegd naar de
taks-, thee- en koffiehandel. Van die
dagen af heette de zaak „De Moriaan".
Op marktdagen werd een zwarte Mo
riaan, als uithangbord, buitengezet. En
ook nu hangt de Moor, gesecondeerd
door twee samengeperste tabaksrollen in
hout, de carotten, aan de fraaie zeven
tiende eeuwse enigszins vooroverhellen
de gevel.
Toen de stad Gouda in 1920 de winkel
aankocht werd het pand met de winkel
inventaris, met de opstanden en de toon
bank, met de Delftsblauwe snuifpotten,
met de roodbruine tabakstonnetjes, de
groene thee- en koffiebussen, de acht
tiende eeuwse staande klok van noten
wortel. de tabak- en sniufweegschalen, de
kleine kerfmachine van glazend notenhout
met intarsie werk voor dure tabak en het
varinaskistje, overgenomen. Voor de
grote koffiemolen werd op de markt
dagen een jochie gehuurd om te draaien.
Een oude Oosterse kist in oud-Holland
se stül, die op de zolder gevonden werd,
een eenvoudig bankje en een paar grap
pige, maar karakteristieke tekeningetjes
van rokers, vervolledigen het voorhuis.
aangebracht, de schuiframen werden
vervangen door glas-in-lood ramen,
waarin de emblemen van de koffiehan
del, St. Barbara, de patrones van het
pottenbakkersgilde, pijpen, mandendra
gers. en diverse wapens. De glazen deur
in het voorhuis werd ondergetimmerd en
de afscheiding van de binnenkamer werd
in de oorspronkelijke staat twee ramen
werden eveneens op zolder gevonden
teruggebracht.
De metamorphose beperkte zich niet
alleen tot het voorhuis: het gehele ge
bouw onderging een gedaanteverande
ring, die het bij benadering in dc oor
spronkelijke staat herstelde en het ge
schikt maakte om de reeds aanwezige
of de te verwerven verzamelingen te
ontvangen en te herbergen. Behang
werd afgetrokken, er kwamen eiken
Het gebouw stond zeventien jaar lang
leeg. Met de komst van de heer G.
C. Helbers naar Gouda kon eindelijk
met de restauratie een begin worden ge
maakt. Het kostte wel moeite om de
voet tussen de voordeur te krijgen. Toen
werd de oorspronkelijke glooiende vloer
de boenput was nog aanwezig weer
deuren bloot, stucplafonds werden ge
sloopt, een oude schouw kwam te
voorschijn, rudimenten van oude bed
steden werden weggebroken. Nu is er
weer een open haard met oude haard
plaat, nu hangen er portretten van
de pijpenfabrikant Pieter Stomman,
die het pijpmakersgilde onbeschadigd
door de Napoleonistische tijd wist te
slepen, en een fraaie, karakteristieke
roker, gesigneerd door Jan Steen.
Antieke juweliersvitrines, door de heer
Helbers voor enkele rijksdaalders op de
Rotterdamse rommelmarkt gekocht, be
vatten specimina van Goudse pijpen,
rookgerei, sigarenkokers met zilveren
beslag en van schildpad, snuifdozen, siga
renaanstekers voor zwavelstokken ,de ta
baksdoos van admiraal Zoutman en de
pijp van generaal Chassé. Als wandver
siering dienen oude verpakkingspapier
tjes met de Goudse pijpenmerken, die een
geraffineerde teken, en ontwerptechniek
verraden.
j~j e achterkamer heet de „Saai". Met zijn
ivoormarmeren schouw, de wit-zwart
marmeren tegelvloer en het schouwschil-
derstuk „de Roof van Europa" was het
eenmaal 't staatsievertrek van de gezeten
koopman, waar de geboorte-, doop- en
trouwfeesten gevierd werden. Hier ont
ving de koopman zijn voorname cliënten
en leveranciers. De bezoeker kan er nu de
groei van de Goudse pijp aanschouwen,
de archiefkisten van het pijpmakers- en
pottenbakkersgilde, de gildeproeven, de
moeilijke orenpotten, de vuurstolpen, de
vaak vernuftige pijpcnfoudralen en zelfs
de valse stempels. Een kerfmachine, een
pijpenbank en een vitrine met een grote
verzameling pijpenwroeters zijn er ten
slotte nog boven te bezichtigen.
Maar Gouda is niet alleen een pijpen-
stad; tegenwoordig is het veeleer een aar-
dewerkstad. In de gangen, op de boven
zalen, zelfs op de zolder, die voor moder
ne en wisselende exposities bestemd is,
overal hangen de producten van de Goud
se ceramische industrie, die vooral in het
be#in van de zeventiende eeuw begon te
ontluiken: fraaie tegels met ruitertjes,
bloemen en vogels, de beroemde Goudse
spijkertegels, tegels met de veelal in
Gouda gebruikte motieven gevonden
scherven bewijzen het als de Franse
lelie, de kievitsbloem, het Wan-li-décor,
vrijagetegels, die als plinten in een oud
vrouwenhuis dienst deden!, en talrijke
andere motieven en schilderingen in
Delfts blauw, waarnaast we ook een
Gouds blauw, dat harder en donkerder
van kleur is, mogen stellen, in stroop-
kleurig mangaan of gepolychromeerd.
Fi'aaie tegelplateaux ook naar oude
prenten, die wedijveren met het olieverf
schilderij, waaronder zelfs een St. Willi-
brordus en een St. Bonifacius, tegelschil-
denjen, die hun evenknie vinden in de
verzamelingen Van Boymans, het Delftse
Lambert van Meerten en het Victoria en
Albert Museum in Londen, maar die allen
oorspronkelijk uit Gouda stammen, waar
van vooral een forse, decoratieve, gesty-
leerde haan in een rijk gevarieerd, warm
kleurengamma een hoogtepunt is van
zeventiende eeuwse tegelkunst.
Werkelijk een museum als een feest,
een droom.
begin 1947. Sindsdien zijn zij weer aan
merkelijk gestegen en zij zijn op dit mo
ment weer ca 60 pet hoger.
Nog steeds is het bedrijf niet aan het
einde gekomen van de investeringen tot
modernisering en uitbreiding; de vol
tooiing ervan zal ongetwijfeld nog enkele
jaren duren.
In de afgelopen jaren is de vraag naar
de producten van „Gouda-Apollo" derma
te gestegen, dat men vaak orders moest
afwijzen. Men moest vaak niet alleen met
de moderne apparatuur produceren, maar
ook met de verouderde installaties, het
geen bepaalde nadelen meebracht.
Van 1946 t.m. 1953 werd voor moderni
sering en uitbreiding 9.600.000 uitgege
ven. Men lieeft gemeend in verband met
de investeringsplannen in vergelijkking
met 1952 een extra bedrag van ruim
800.000 te moeten bestemmen tot af
schrijving op de vaste activa, waarna
over bovengenoemde periode in totaal
ruim 7.600.000 op de vaste activa is af
geschreven.
De liquiditeit is gunstig geweest mede
door de dalende tendens van de prijzen
der grondstoffen. Van de tijdelijk niet be
nodigde middelen is 1 millioen uitgezet
op een deposito-rekening bij een der ban
kiers.
Ondanks de dalende tendens der prij
zen van de producten was de omzet in
geld groter dan die van 1952. Van deze
totale omzet nam de kaarsen-, lichten- en
pitafzet slechts ca 9 (10) pet voor zijn re
kening. De rest betrof chemische produc
ten.
Dc investeringen zijn in grote mate mo
gelijk geweest door de fiscale faciliteit
van vervroegde afschrijvingen, waarin
zekere voordelen liggen voor de finan
ciering. Men realiseert zich echter, dat
het hier in feit slechts gaat om een ver
schuiving van belastingen naar een niet
bekend moment in de toekomst.
De directie acht het echter in elk geval
wenselijk de financiering van de investe
ringen zo mogelijk uit eigen middelen te
blijven verrichten.
Het saldo van de exploitatierekeningen
bedraagt 2.775.951 (1.689.602) en dat van
ontvangen dividenden, interesten en di
verse baten en lasten G6.535 (94.710). Na
aftrek o.a. v. afschrijvingen ad 2.064.083
(1.257.967) resteert een winstsaldo van
625.429 (455.564).
Voorgesteld wordt een dividend van 12
(10.2) pet uit te keren op de gewone aan
delen en van 4 pet (ónv.) op de priori-
teitsaandèlen.
De resultaten over 1954 zijn voorzover
reeds bekend wederom gunstig te noe
men Er is voor geruime tijd een lonende
orderportefeuille. De ontwikkeling van
een aantal nieuwe artikelen is momenteel
zover gevorderd, dat thans een kleine in
stallatie wordt gebouwd voor de fabrica
ge ervan. Het is echter de vraag, of men
erin zal slagen nog in 1954 met de ver
koop ervan te kunnen beginnen.
Pullman heeft een regelmatig kwar
taaldividend van 0,75 gedeclareerd.
American Telephone and Telegraph
heeft een regelmatig kwartaaldividend
van $2.25 gedeclareerd.
B. F. Goodrich heeft een regelmatig
kwartaaldividend van 0.80 gedeclareerd.
Twentieth Century Fox heeft een regel
matig kwartaaldividend van 0.25, als
mede een extra dividend van 0.10 ge
declareerd.
Belangrijke post voor culturele
betrekkingen
In Rome wordt de volgende week
Woensdag het gouden jubileum gevierd
van een belangrijk Nederlands instituut,
dat in ons land nog veel te weinig bekend
heid geniet Wij bedoelen het Nederlands
Historisch Instituut, dat in 1904 in de
Eeuwige Stad werd gesticht. Sindsdien
heeft dit instituut belangrijke bijdragen
geleverd tot de kennis omtrent de betrek
kingen. welke in de loop der eeuwen tus
sen Nederland en het culturele hart van
Europa hebben bestaan. Ook heeft het
en vervult het nog een gewichtige taak
bij de bevordering van de culturele be
trekkingen tussen ons land en het mo
derne Italië.
Daar is dus reden om dit Nederlandse
wetenschappelijke instituut in den vreem
de, waarvan het werk in ons land slechts
bekend is in een kleine kring van „inge
wijdeneens voor het nationale voetlicht
te brengen. De minister van O., K. en W„
mr Cals, zal daartoe zelf bijdragen doof
zijn aanwezigheid bij de herdenking tel'
plaatse. Dat het werk van het instituut
ook door de Italiaanse autoriteiten wordt
gewaardeerd, blijkt uit het feit, dat pre
sident Einaudi eveneens de herdenkings
bijeenkomst zal opluisteren.
De voorgeschiedenis van deze verre in
stelling begint in 1901, toen prof. dr P. J.
Blok van de Nederlandse regering op
dracht kreeg een onderzoe' in te stellen
naar voor de Nederlandse geschiedenis
belangrijke archivalia in Italië. De eerste
directeur was mgr dr G. Brom. Naast hem
belastte dr J. A. F. Orbaan zich met het
onderzoek op het gebied van de kunstge
schiedenis en kunstgeleerden-geschiede
nis. Van een eigen gebouw was toen, in
1904, nog geen sprake. De bibliotheek, be
staande uit een boekenkast, mocht onder
dak vinden in het Pruisische Historische
Instituut. Later in 1907 was men zo
ver, dat enige kamers konden worden ge
huurd. Pas in 1933 kwam een eigen ge*
bouw aan de Valle Giulia tot stand, waar
voor de gemeente Rome gratis het terrein
beschikbaar stelde.
Dat gebouw kon worden gesticht, dank
zij een aantal particulieren, die in 1928 de
Nederlandse Vereniging „Het huis voof
Kunsten en Wetenschappen te Rome" op
richtten. Het huis werd overgedragen aan
de Staat, die de exploitatie in handen leg
de van de vereniging, welke hiervoof
jaarlijks subsidie ontvangt. Voor 1954 wa$
op de begroting van O., K. en W. voor di'
doel 146.000 uitgetrokken.
In dit huis bevinden zich onder mee?
een aantal logeerkamers en een atelief
Jeugdige Nederlandse kunstenaars, geleer
den en studenten kunnen hier onderdak
vinden. Vele vooraanstaande wetenschap
pelijke persoonlijkheden heeft het in de
loop der jaren reeds binnen zijn mureh
geherbergd. Maar eigenlijk is de capaci
teit van 10 bedden te gering. Prof. Lans
dorp heeft reeds tekeningen gemaakt voof
een nieuwe verdieping. De uitvoering van
de plannen wacht echter op het beschik
baar komen van de financiën. Geschat
wordt dat voor dit doel 150.000 nodig
is. Het bestuur hoopt, dat het jubileuih
aanleiding zal zijn voor vermogend®
kunstminnaars om eens diep in de beüf6
te tasten.
Vooral na de tweede wereldoorlog Is hej
huis intensief gebruikt tengevolge van he»
toegenomen internationale verkeer. Hier
toe heeft ook de uitwisseling bijgedragen
van geleerden en kunstenaars in 't kadC
van het ln 1951 gesloten NederlandsIta
liaans cultureel accoord, waarmee de hui
dige directeur, dr J. J. Poelhekke, be
moeienis heeft in zijn functie van cultures'
attaché te Rome.
Voor Nederlanders, die van plan zij^
Rome te bezoeken, is het tenslotte wellief
van belang te weten, dat het instituut
het voor- en najaar rondleidingen organ1'
seert naar de belangrijkste monument®^
van geschiedenis en kunst, welke
Eeuwige Stad rijk is.
w,i,<.j -i« -1terwijl het Westen van oordeel is,
ten aanzien van deze staten slechts
hoeft te worden overeengekomen, dat 0
binnengevallen Vietminh-troepen zich te
rugtrekken.
Inmiddels vond, terzijde van debat d®
delegatieleiders, de eerste officiële bijee,.
komst plaats tussen een vertegenwoordig
ger van Frankrijk, kolonel De Brebisso
en een afgevaardigde van de Vietmm
kolonel Ha Van Lau, over de evacuau
van de gewonden van Dien Bien Phoe. v
sfeer, waarin dit onderhoud plaats vo«
werd „correct" genoemd.
Woensdag had te Genève de derde
strikt besloten vergadering over Indo-
China plaats, welke drie en een half uur
duurde. Er is wederom niets over uitge
lekt. „Conferentie kringen", die anoniem
wilden blijven, gaven echter te verstaan
dat het na afloop uitgegeven communiqué
in lapidaire kortheid slechts onbeduiden
de mededelingen bevatte bijv., dat de
volgende geheime bijeenkomst over Indo-
China Vrijdag zal worden gehouden.
Zoals bekend willen de communisten
Cambodja en Laos op gelijke voet rn
Vietnam in een vredesregeling betrekken,
