voor
Onvoldoende strijdkrachten
verdediging van N.O.-Nederland
Defensie-debat eindigde in
rustige sfeer
Gillette
vecht tegen de duurte
Vermoedelijke martelplaats van
H. Bonifatius gevonden
Hogere detailomzetten in April
Leids eredoctoraat voor drie schrijvers
Holland-Festival
OTTO KLEMPERER VOOR HET
RESIDENTIE ORKEST
In de typisch Hollandse sfeer van de
Leidse Pieterskerk
Op oever van huidige Zuider Ee, waar
voormalige abdij verrees
KON. harmonie van
Prijsstijgingen overalmaar...
Een „goeie morgenbegint met Gillette!
Staking bij de Draka te
Amsterdam
Goede fruitoogsten
verwacht
HOOGTEPUNT VAN PEN-CONGRES
DONDERDAG 24 JUNI 1954
PAGINA 3
De New Louh
MAASTRICHT CONCER
TEERT TE SOESTDIJK
Luchtmacht in internationaal
verband
Verkorting diensttijd
Polynorm
m
i
Een Gillette precisie scheer
apparaat en 2 Blauwe
Gillette mesjes
dechts
De temporisering
Zevenhonderd arbeiders legden
het werk stil
Niet ver beneden recordseizoen
1952—1953
NEDERLANDERS ONDER
ZOEKEN GEBOORTE
CIJFER IN WENEN
Belangrijke opgravingen
aan vooravond van
herdenking
BEVREDIGENDE PAAS-
VERKOPEN
TEGEN VRACHTAUTO
GELOPEN EN GEDOOD
Problemen vorm geven
Scala
In de ridderzaal
VERDUISTERING BIJ POST
AGENTSCHAP
Zesduizend gulden aan giro
stortingen verdwenen
DOORSNEETAXATIES
JAVA TABAK
DODELIJK ONGELUK BIJ
STAATSMIJN EMMA
Minister Staf gaf les in strategie
's-GRAVENHAGE, 23 Juni 1933.
Voor de verdediging van het Noord-Oosten van ons land zijn in het
huidige Interimplan niet voldoende strijdkrachten beschikbaar. Het weer
stand bieden in de Noordoostelijke provincies van ons land kan slechts
een zeer tijdelijk karakter hebben: de Noordflank zal door marine eu
luchtstrijdkrachten worden verdedigd. Evacuatie van de bevolking aldaar
lint niet in de bedoeling en moet zelfs worden tegengegaan, de krijgskans
kan immers keren. Een IJssellinie is mogelijk en kan men niet vergelijken
met een Maginotlinie, deze linie zal niet de zwakste plek zijn in onze ver-
declining.
Deze openhartige verklaring gaf minister Staf hedenmiddag in zijn ant
woord op de algemene beschouwingen, welke een dag te voren over de
Defensienota waren gehouden.
Verder zette minister Staf ten aanzien van de strategische betekenis van
ons land uiteen, dat de verdediging er van als één geheel met de centrale
sector zou worden gevoerd. Met de beschikbare krachten was een algehele
verdediging echter niet mogelijk. Dat was in de NAVO ook niet te bereiken.
Dit zal wél bereikt kunnen worden als de Duitse troepen zijn ingeschakeld.
Zolang de Duitsers niet zijn ingeschakeld, zal er ook geen forward-strategy
kunnen worden gevoerd. De steun van de Engelsen, waarop de heer Fens
had gewezen, was ingeschakeld, daar Engelse troepen een deel van ons
land zouden dekken.
Zelfs als de Duitsers zouden zijn ingeschakeld, zou men aan een rede
lijke forward-strategy nog kunnen twijfelen, omdat de vijandelijke troepen
zó omvangrijk zouden kunnen zijn, dat ook dan van forward-strategy geen
sprake zou zijn, maar dan zou men de krijgskans nog kunnen keren met
nieuwe explosieve wapens.
Een actuele kwestie was die van het
E.D.G.-verdrag in verband met het amen
dement van de Amerikaanse afgevaardig
de Richard. Minister Staf verklaarde nu,
dat men niet de zaak kan gaan wijzigen,
zolang de mislukking van de E.D.G. met
vast staat. Men zal moeten wachten tot
men weet, dat dit niet gaat en men moet
niet beginnen met het zoeken naar alter
natieven.
Een nieuwe inschakeling van West-
D ui Island via de Benelux-landen kan door
de regering niet in overweging worden
genomen. Er was reeds met de Benelux-
landen overleg over deze zaak geweest
en wel gisteravond. Dienaangaande kon
de minister nu reeds mededelen, dat er
overeenstemming was over gemeenschap
pelijke plannen. De toezeggingen voor
materieelleverantieswaren door Amerika
zonder voorwaarde gedaan. B" bedoeling
was gebleken, dat het met in de*Mg
lag van het amendemen-Rich
Beneluxlanden van ^leveranties
gaUaneHetnstandpuent van de regering wg
Ent er dln^zmi'moeten worderf ged^im,
fn ^de NAVO zou moeten worden be
sproken.
In verband met de New Look
mogelijke wijzigingen in de legei
te berde ge
bracht. Minister
Staf wees er
echter op, dat
generaal Gruen-
ther toch alles
weet van de
New Look en
toch geen wijzi
ging in de plan
nen brengt. Wij
zigen zou be
tekenen, dat de
opleiding st;"
komt te staan
en deze stil-
stand zou een Minister Staf
blijvende ach- Accent op strategische
terstand beteke- luchtmacht
nen, welke niet
meer zou kunnen worden ingehaald. De
opbouw móet verder gaan en geleidelijk
moet men zich van nieuw materiaal
voorzien.
Moderne infanterie-divisies waren in
verband met de beweeglijkheid zeer wel
waren
legeropbouw
Op Prins Bernhard's verjaardag
Prins Bernhard heeft de Koninklijke
Harmonie van Maastricht uitgenodigd,
op Dinsdag 29 Juni te °dPe
paleis Soestdijk ter gelegenheid van de
verjaardag van de Prins. Het concert be
gint om twee uur en duurt tot .0"®ey"
half vijf. Na terugkeer in Maastricht geeu
de Koninltlijke Harmonie des avonds nog
een concert op het Vrijthof.
bruikbaar volgens de minister, men moet
niet vergeten, dat onze divisies optreden
samen met de bondgenoten en deze wél
gepantserde eenheden hebben. Het accent
van onze verdediging ligt op de strate
gische luchtmacht.
De bewindsman gaf prof. Romme
toe, dat de militaire inspanning moest
liggen binnen het vlak van het economisch
mogelijke. Hoe na de zes milliard voor de
jaren '51 tot en met '54 nog eens drie
maal 1350 millioen mogelijk zullen zijn.
zal de begroting van 1955 ons leren. Daar
op zette de minister uiteen, hoe in de
NAVO voor ieder land de militaire in
spanning in verband met de economische
mogelijkheden, werd bezien. Daarvoor
wei-den rapporten opgemaakt, waarop een
soort van examencommissie voor ieder
land aan de hand van dat rapport en
mondelinge mededelingen en cijfers de
mogelijkheden naging.
Dat het Congres altijd op de cijfers be
snoeit was practijk, zo erkende de minis
ter, maar voor ons land had dat geen
practische waarde, daar de bedragen voor
ons land reeds op de Amerikaanse be
groting stonden en ook waren goed
gekeurd.
Van een omkeer, waarvan prof. Romme
had gewaagd, namelijk in die zin, dat er
nu eerst een bijdrage werd vastgesteld en
dat ieder land dan voor de rest moest
zorgen, was volgens minister Staf geen
sprake. Er was alleen sprake van een
voortdurende wisselwerking. Er wordt ge-
vraagd wat de behoeften zijn cn tot nu
toe hebben alle bondgenoten redelijke bij
dragen ontvangen. Wat de Territoriale
Verdediging betreft wilde, de minister de
mentaliteit van de tegenstander aller
minst onderschatten. Voor luchtlandings
troepen was hij echter niet zo bevreesd,
omdat de vijand dan wist wat hem te
wachten stond. Er was bovendien een
groter aanvalsdoel dan alleen Nederland
Ook werd aan het achterland door het
bouwen van bunkers e.d. alle aandacht
geschonken.
Dat de Belgische T.V. een divisie zou
bedragen, daarvan was de minister mets
bekend. De 108 compagnieën Nationale
Reserve, waarover de heer Fens zich on
gerust had betoond, waren niet bestemd
voor operationeel gebruik. Intussen was de
Nationale Reserve een probleem wat om
vang en geoefendheid betreft en dit pro
bleem zou nader in beschouwing moeten
worden genomen.
De luchtmacht kon volgens de minister
beter in internationaal verband optreden;
voor de behartiging der Nederlandse be
langen was voldoende zekerheid. De
internationale structuur van de luchtver
dediging zou zeker aan de nationale ver
dediging ten goede komen. Over de kwestie
van de drie of vijf divisies, waarover de
moeilijkheden bij de begrotingsbehande
ling eigenlijk waren ontstaan en wat
de aanleiding was geworden tot deze
Defensienota, zeide de minister van Oor
log, dat men voor eind 1954 drie divisies
had gepland, maar dat de vijf divisies
daarom niet waren afgeschreven. De mi
nister had er in een vroegere periode
echter niet over kunnen spreken, omdat
daarover in het kabinet eerst moest wor
den beslist en hij de andere bewindslieden
niet tevoren daarop kon binden. Het vui-
divisieplan was een integraal deel van het
Interimplan.
De verkorting van de diensttijd zou geen
financiële verlichting ten gevolge hebben
en de begrotingsbedragen zouden tenge
volge daarvan niet worden verlaagd, om
dat met deze verkorting reeds bij het op
stellen van de begroting rekening was ge
houden. Hierover was reeds beslist in
November 1953. Er was dienaangaande
overleg gepleegd met de N.A.V.O.-lnstan-
ties en de verkorting zou in het begin van
het volgend jaar ingaan,
Wat de materieelvoorzieningen betreft,
was Amerika ook steeds uitgegaan van
vijf divisies en er werd dan ook stelsel
matig voor vijf divisies geleverd.
De Nederlandse industrie werd bij de
leveranties niet vergeten, maar elders
werden soms goede initiatieven genomen
In Nederland werden orders geplaatst
voor vuurmonden, vuurleidingsapparaten
en verbindingsmaterieel. Thans was aan
materieel reeds meer aanwezig dan het
gemiddelde in de N.A.V.O.
Dan was er de zaak van Polynorm. Er
was prijsopgave gevraagd, zo vertelde mi
nister Staf nu in antwoord op de heer
Korthals voor 1010 aanhangwagens van
V* ton en 2154 van 1 ton, waarvoor ver
schillende firma's waren uitgenodigd. Po
lynorm bleek de laagste inschrijver en
deze opdracht betrof niet een bedrag van
rond 1, maar van rond 4 millioen. De
technische omschrijving was zeer nauw
keurig gegeven en vastgesteld en aan de
eisen bij de bouw zou natuurlijk nauw
keurig de hand worden gehouden. Voor de
militaire autoriteiten was een ander op
treden niet mogelijk geweest, volgens de
minister, wat de heer Korthals bij de re
plieken bestreed.
Voor de personeelsvoorziening voorzag
de minister meer moeilijkheden om vooi
iedere functie de geschikte man te vin
den dan numeriek.
De verhoging van de salarissen van
de luchtmacht wees de minister van de
hand. Hij verzekerde de heer Visch, da!
dit niet mogelijk was
Verder deelde de bewindsman mede, dat
nachtjagers nog niet waren besteld, maar
dat binnenkort een keuze zou worden ge
daan. Het personeel was intussen reeds
in opleiding.
De S 14 zou eind 1955, begin 1956 gereed
zijn. Amerikaanse Sabres zouden eind
October van dit jaar in Soesterberg wor
den gestationneerd onder Nederlands
commando.
Minister Staf gaf toe, dat door de ver
korting van de diensttijd de parate sterkte
enigermate was aangetast, maar men
moest bij deze berekening ook het aan
tal eenheden meerekenen, dat ieder land
beschikbaar had en zo er in andere landen
meer eenheden waren telde dat mee voor
het percentage van de paraatheid in die
landen. Nagegaan werd nog of voor de
specialisten en voor het kader ook ver
korting van de diensttijd zou kunnen gel
den.
Ua
Hier hebt U de gelegenheid
kennis te maken met 's werelds
beste scheersysteem. Blauwe
Gillette mesjes, de scherpste die
ooit zijn geslepen en een Gillette
precisie scheerapparaat. Die be
horen bij elkander. Voor slechts
f. 1.10 biedt Gillette U beide
voordelen.
Vraag Uw winkelier U een
Gillette 32' te tonen!
Pakje met 5 Blauwe Gillette mesjes
nu slechts 75 ct. Dispenser of pakje
van 10 mesjes nu voor f. 1.50
De replieken leverden nog een debat op
tussen de bewindsman en prof. Romme
over de temporisering, die in ons land had
plaats gehad en die volgens de minister
toch geen verlichting brachten. Prof.
Romme had nu betoogd, dat de 500 mil
lioen die zouden overlopen, ter verlichting
op de begroting van 1958 zouden kunnen
worden gebracht. Minister Staf betoogde
echter, dat dit niet ging, omdat hij dan
in 1957 geen cent van dat bedrag zou kun
nen uitgeven en geen bestellingen voor
1958 zou kunnen doen.
Bij de replieken gaf prof. Romme de
socialistische heer Vermeer nog een ant
woord op diens uitlating, dat prof. Romme
erin geslaagd was een nieuw probleem te
creëren in de politiek van Nederland.
Deze uitlating had de heer Vermeer ge.-
daan naar aanleiding van het feit, dat
prof. Romme er uitvoerig over had ge
sproken de militaire inspanning in over
eenstemming te brengen met de sociaal-
economische mogelijkheden van ons land.
Prof. Romme. antwoordde daar nu op,
dat convertieten cn hier doelde hij dus
kennelijk op de socialisten, die zich im
mers van het anti-militairisme van vroe
ger hebben bekeerd zich nogal eens
aan de ondeugd van overijver bezondigen.
De heer Vermeer had dit verdiend, omdat
hij immers had gesproken bij de erns*
waarmee prof. Romme dit probleem naar
voren had gebracht over de volstrekte
onevenredigheid tussen de binnenlandse
politieke motieven van prof. Romme en
de ernst van de internationale situatie.
Dat was de laatste schermutseling van
het debat, dat zeer kalm verliep en waar
mee minister Staf tenslotte niet veel
moeite meer had. De Defensienota en de
nota over de verkorting van de diensttijd
werden dan ook aan het eind der middag
vergadering voor kennisgeving aangeno
men. F. S.
De ruim zevenhonderd fabrieksarbei
ders bij de Hollandse Draad- en Kabel-
fabriek te Amsterdam zijn gisteren in sta
king gegaan in verband met een eis tot
afschaffing van de z.g. waarderingstoeslag
I voor de arbeiders, die niet in tarief wer
ken. De waarderingstoeslag voor deze
I tijdloners bedraagt 17V4 procent ais maxi-
mum gemiddelde voor de groep, met een
persoonlijk maximum van 25 procent. De
staking ontstond onder de ongeveer 90
tijdloners. De overige werknemers hebben
daarna uit sympathie met de stakers ook
het werk neergelegd.
Van de -zijde der directie van de Draka
wordt medegedeeld, dat de loonregeling,
zoals die thans bij de Draka geldt en
waarbij ook de beloning van de tijdloners
volgens het systeem van de werkklassifi-
catie met daarboven een beoordelingstoe
slag, is opgesteld in uitvoerig overleg
met de Algemene Wrkgeversvereniging en
de vakorganisaties.
Noch bij de directie, noch bij de bestu
ren van de vakorganisaties zijn sindsdien
klachten binnengekomen over het prin
cipe van de tijdloonregeling.
Maandag jL kwam een deputatie uit de
arbeiderskern bij de directie met het ver
zoek, namens de tijdloners, om de beoor
delingstoeslag af te schaffen en te ver
engen door een toeslag ter grootte van
het gemiddelde tarief van de tariefwer
kers. De directie deelde mede, dat het
onmogelijk was om een loonregeling, die
tot stand is gekomen in overleg met de
organisaties en goedgekeurd door de
rijksbemiddelaars, zo maar overboord te
zetten. Er werd op gewezen dat, zo men
van mening was, dat de regeling onbe-
1 vredigend werkte, de kwestie via de nor
male kanalen, t.w. via de vakorganisaties,
aan de orde gesteld behoorde te worden.
De totale f rui (productie zal, naar wordt
verwacht, in het seizoen 1954'55 niet ver
beneden die van het recordjaar 1952'53
liggen. Uiteraard zijn er nog verschillende
factoren waarvan de weersomstandig
heden de belangrijkste zijn die op do
omvang van de oogst invloed kunnen uit
oefenen.
Aan appelen, peren, pruimen en kersen
wordt een productie van in totaal 635 mil
lioen kilo verwacht, aan bessen 10 mil
lioen en aan overig fruit, zoals aardbeien,
frambozen, bramen, druiven, perziken en
meloenen, 41,5 millioen kilo. In totaal
wordt de fruitproductie voor dit seizoen
geraamd op 688 millioen kilo. Deze cijfers
hebben uitsluitend betrekking op de voor
de handel geteelde producten; de produc
tie uit volks- en particuliere tuinen is bij
deze raming niet inbegrepen.
Drie jonge Nederlanders, namelijk mej.
A. F. E. Salomonson en de heren P. J. B.
Aarden en H. M. Jolles, stellen op het
ogenblik in Wenen een onderzoek in naar
het geboortecijfer in deze stad. Zij zijn
daartoe in staat gesteld door de Neder
landse organisatie voor zuiver weten
schappelijk onderzoek.
AI hebben de wetenschappelijke op
gravingen op het marktplein te Dokkum
geen treffende terpvondsten opgeleverd,
die enig licht kunnen werpen op de ouder
dom van de nederzetting, welke ai in 754
Dokkum heette, toch heeft men bij het
blootleggen van de fundamenten van de
bekende Bonifatius-abdtj een merkwaar
dige ontdekking gedaan. Het is namelijk
gebleken, dat de terp, waarop de kerk
heeft gestaan, voordien geen enkele be
bouwing torste, zodat ze geheel onge
stoord de archaeologcn „in handen is
gevallen". Keurig opgetast met grote
kwelderzoden, waartussen nu nog het ver
gane gras is te zien, vormt ze een zeld
zaamheid in de terpencuituur, omdat ze
van geheel andere structuur is dan de
tot dusverre afgegraven hoogten, die
steeds dc door de eeuwen heen achter
gebleven bouwresten bevatten.
Tot de zool toe is men doorgedrongen.
Precies op N.A.P., vier meter beneden het
maaiveld, werd de oorspronkelijke zavel
grond bereikt. Eigenaardig is ook, dat
deze ondergrond over een lengte van 20
Uit de gegevens, welke door het Econo
misch Instituut voor de Middenstand zijn
gepubliceerd met betrekking tot de omzet
ontwikkeling in het midden- en klein
bedrijf gedurende April j.l., blijkt, dat do
geldomzetten in deze maand over het ge
heel genomen op een hoger niveau lagen
dan in de corresponderende maand
van 1953.
In een aantal branches en wel met
name die in levensmiddelen, hebben da
sedert Januari j.l. opgetreden prijsstijgin
gen mede tot deze verboging van de geld
omzetten bijgedragen.
Bij de duurzame consumptiegoederen
valt de gunstige omzetontwikkeling m de
boekhandel op, hetgeen voor een belang
rijk deel moet worden toegeschreven aan
de omstandigheid, dat de boekenweek dit
jaar in tegenstelling tot 1953 ten
dele in April viel. Ook in verscheidene
andere branches in deze sector mag de
omzetbeweging in April j.l. bevredigend
worden genoemd. Hetzelfde geldt ten aan
zien van de verkopen van genotmiddelen.
In de voedingsmiddelensector werden in
het kruideniersbedrijf, de detailhandel in
melk- en zuivelproducten, het slagersbe-
drijf en de detailhandel in aardappelen,
groenten en fruit geldomzetten behaald,
welke 1013 pet hoger waren dan die in
April 1953. In het bakkersbedrijf was deze
omzetvermeerdering aanzienlijk geringer
t.w. 3 pet.
Met betrekking tot het omzetverloop in
duurzame consumptiegoederen is hiervoor
Noviteiten waren er
JNUVlLCllt.Il w ei iv.cricfpr.
ma, dat de dirigent Otto Klempe g
avond met het Residentie-Or test
Kurzaal te Scheveningen uitvoerde,
te verwachten. Mozart's „Don Giovanni
Ouverture en het vioolconcert van Men
delssohn immers behoren tot het platge
trapte repertoire en de gemiddelde con
certbezoeker heeft de vierde ,nn "ru-kner
zeker reeds meer dan eens gehoord.
En toch vertoonde dit concert een fris
heid zoals men deze slechts bij de beste
premières pleegt aan te treffen. Dat men
dit dankt aan het unieke talent van Otto
Klemperer, die de kunst verstaat in zijn
reproducties het verrassende element vast
te leggen van het nieuwe of van het als
nieuw beleefde, is zonder enige twijfel.
Ondanks het tanen van zijn physieke
kracht, waardoor hij gedwongen wordt
een concert zittend te dirigeren, blijft
Klemperer's directie vervuld van 'n jeug
dig vuur en van een attentie, die hem
geen inzet doet ontgaan.
Zo kon Mozart's Ouverture tot een brui
send en overmoedig stuk muziek worden,
dat in de kleinste details toch nog de
meest scherpe profilering kreeg. Pièce de
résistance werd deze avond natuurlijk
Bruckner's vierde, de z.g. Romantische
Symphonie. Het grote probleem voor de
consument van een Bruckner Symphonie
blijft toch nog altijd de componist in zijn
moeizame ogenblikken te blijven volgen
®n deze vierde vormt hierop geen uitzon
dering.
Maar daar deze reproductie van Klenv-
Perer zo volkomen een na-componeren
Werd, waarbij de analyse tot synthese
Werd, heeft Klemperer zijn. publiek wel
van het program- I de helpende hand geboden. De
spanningen die van de vele evocatieve
momenten uitgingen, overspanden ten
volle die plaatsen, waar de zeggings
kracht van de componist schijnt te versa
gen en hieraan heeft de keuze der tempi
door Klemperer, die van een uitgewogen
artistiek inzicht getuigden, onnoemelijk
veel bijgedragen.
Soliste was Johanna Martry in het
vioolconcert van Mendelssohn. Haar ver
tolking van de solopartij bleef wars van
de geijkte formuleringen en zij heeft ook
geen moeite gedaan dc muziek meer
diepte te geven dan deze toekomt. Het
eenvoudig schoon klinkende, dat zonder
remming door probleemstellingen voort
kan vloeien, stelde zij zich tot ideaal,
waarbij zij, waar het haar nodig voor
kwam, zonder enig bezwaar haar toon on
der die van het orkest stelde. Voor een
prachtig kloppende begeleiding bebben
Klemperer en de zijnen zorg gedragen, in
het succes heeft de violiste haar partners
dan ook terecht laten delen.
reeds gewezen op de belangrijke omzet
stijging in de boekhandel (20 pet). Ook de
omzetten in de detailhandel in textiel-
waren en de kantoorboekhandel gaven
een toeneming van betekenis te zien, nl.
van resp. 13 en 11 pet. Van geringere om
vang was de vooruitgang in de detailhan
del in meubelen e.d. (9 pet), in glas, aarde
werk, porselein en huishoudelijke artike
len (7 pet) en in schoeisel (7 pet).
In de genotmiddelensector trad in de
detailhandel in alcoholhoudende en alco
holvrije dranken en het banketbakkers
bedrijf een omzetstijging op van resp. 11
en 10 pet. De detailhandel in tabaksfabri
katen boekte een vooruitgang van 2 pet.
In het opticiensbedrijf, het kappersbedrijf
en het drogistenbedrijf werd éen omzet
vermeerdering geboekt van resp. 20, 17 en
6 pet.
Vergelijkt men dc April-omzetten met
die van Maart van dit jaar, dan bijjkt, dat
eveneens in vele branches omzetstijging
werd behaald. Dc voorjaarsaankopen van
het publiek alsmede die voor de Paasdagen
waren de voornaamste oorzaken dezer
stijging. Van de vermelde branches werd
de grootste omzetvermeerdering geboekt
in de detailhandel in schoeisel.
Na de ere-promotie onderweg van dc
St. Pieterskerk naar de Universiteit
v. I. ix. r. Van Vriesland, Forster en
Schlumberger.
:J\
v.
Hollandser decor had het Pen-congres zich niet kunnen wensen voor
'Ie erepromotie van drie zijner deelnemers, het hoogtepunt van de zes
congresdagen, voor het eerst sinds 1930 in Holland gehouden. Het ijle,
koele licht van de Leidse Pieterskerk, door blanke glas-in-lood-vensters
gezeefd, een licht zoals Saeuredam liet vastlegde in zijn kerkinterieurs,
bescheen de plechtige zwarte stoet van crcpromovendi en hoogleraren
die gistermiddag, te drie uur precies, het afgescheiden carré in het
middenschip van de kerk binnentrad. Tot voor dc kansel werden de diie
crcpromovendi geleid: Jean Schlumberger, ruim zeventig jaar oud, een
kleine Fransman met levendige blauwe ogen in zijn grijze monnikskop.
E, M. Forster, eveneens de 70 gepasseerd cn in zijn wijze van binnenkomen
even argeloos én bescheiden als men zich deze weinig rumoerige literator
allijd had voorgesteld, en Victor van Vriesland, dc jongste in dit eerli ed-
waardige gezelschap. En inmiddels speelde een Leids student op het orgel
een Inleiding en fuga van Joh. Wagenaar.
Toen mevr. S. SM. uit Amsterdam
gisteren haar auto op de Herengracht in
Den Haag had geparkeerd, ging zij voor
haar auto langs om de renweg over te
steken. Zij liep daarbij tegen een passe
rende vrachtauto en werd tegen de grond
geslingerd. Aan de bekomen inwendige
kneuzingen is zij nog ter plaatse over
leden.
Zeer vol was het middenschip van de
Kerk met belangstellenden, waaronder wij
minister Luns zagen, vele autoriteiten en
tal van bekende schrijvers, deelnemers
aan het PEN-congres, toen de Leidse rec-
tor-magnificus prof. mr J. M. van Bem-
melcn de plechtige zitting, staande op de
kansel, opende. Het was een inleidende
toespraak die door prof. v. Bemmelen
werd uitgesproken, complimenteus voor
de veie PEN-leden aangezien de Leidse
rector dc levende literatuur een onmis
baar element voor de wetenschapsbeoefe
ning noemde en zo de grondslag legde voor
de argumentering, volgens welke de Leid
se universiteit drie literatoren tot ere
doctor benoemde.
Gerijpt evenwicht
Zoals men weet is het namelijk gebrui
kelijk, dat de promotor bij een dergelijke
plechtigheid de gronden blootlegt waarom
zijn promovendus deze hoge eer toekomt.
Driemaal betrad deze middag een promo
tor de kansel om in een bewonderende
toespraak de kwaliteiten van zijn candi-
daat bekend te maken.
Prof. Dresden richtte het woord tot Jean
Schlumberger die hij schetste als iemand
die erin geslaagd is een eigen visie te
handhaven op problemen waarvan de
strekking uitgaat boven de tijd. Prof.
Dresden prees het gerijpte evenwicht van
de Franse wijsgeer en romanschrijver, een
geestelijke rust die nimmer in onverschil
ligheid verzandt.
Na het werk van Schlumberger in vo
gelvlucht overzien te hebben, daarbij diens
belangrijke rol vermeldend bij de oprich
ting der Nouvelle Revue Franeaise, achtte
de promotor de verdiensten van de pro
movendus meer dan voldoende aange
toond. Terwijl allen zich van hun zetels
verhieven, sprak prof. Dresden de latijn-
se tekst van de promotieformule en hij
omhing Schlumberger met de scharlaken
cappa, bij deze erepromoties voor het eerst
het uiterlijk ereteken der gedoctoreerden.
Dc Franse woorden van dc eerste pro
motor werden gevolgd door een Engelse
rede tot E. M. Forster, uitgesproken door
dc tweede promotor, prof. dr A. 3achrach.
In een heldere, subliem geformuleerde
toespraak prees prof. Bachrach dc wjjze
waarop Forster in zijn romans een belang
rijk probleem vorm wist te geven in de
terminologie van de onderlinge menselijke
verhoudingen. Slechts weinige contempo
raine schrijvers, aldus dc promotor, heb
ben een zelf aanvaardde, zo moeilijke taak
met zo eenvoudige eerlijkheid en zo on
gecamoufleerde waardigheid aangevat.
Voorts heeft Forster in documentaire wer
ken, artikelen, beschouwingen, lezingen
en radiovoordrachten gestreden voor de
menselijke vrijheid in dc edelste zin des
woords.
Ook E. M. Forster werd hierna door zijn
promotor met de rode cappa omhangen,
een gebeurtenis die een uitgebreide groep
filmers en fotografen met gretigheid naar
hun apparaten deed grijpen.
De derde erepromotie betrof onze land
genoot Victor van Vriesland. Zijn promo
tor had in z'n toespraak een hele scala
van waarden opgesteld die alle deze pro
movendus sierden. Achtereenvolgens
noemde prof. P. Minderaa het werk van
v. Vriesland als samensteller van bloem
lezingen, als vertaler, als criticus en es
sayist. als scheppend kunstenaar en ten
slotte als handhaver van de hoogste men
selijke waarden in eigen land en in de
wereld. Voor de derde maal werd vervol
gens de rode doktorsmantei uitgereikt na
dat de plechtige formule was voorgelezen.
Orgelspel scheidde deze toespraken van
het eenvoudige en toch diepgaande dank
woord dat Jean Schlumberger mede na
mens zijn twee jongere mededoetores
sprak en waarin hij de overeenkomst vond
tussen het gekozen drietal: dat nl. de lite
ratuur beschouwt als een waarde in zich
zelf.
De rector-magnificus sloot de bijeen
komst En dezelfde stoet die ruim iyz uur
geleden de kerk was binnengekomen
verliet haar thans, opnieuw plechtig en
ernstig. Alleen was er nu aan de kop van
de z'warte stoet het driewerf scharlaken
der drie doctorsmantels, die op de plaats
van het hart het wapen van de Leidse
Alma Mater „Libertatis praesidium"
droegen.
Des ochtends was het Pen-congres in
plenaire zitting in de Ridderzaal te Den
Haag bijeengekomen, waar mr J. Jonk
man, dr W. Drees en dr D. G. Spitzen tot
de aanwezigen behoorden. Daar minister
Cals ter elfder ure verhinderd was. las
Victor van Vriesland de rede voor die
de minister voornemens was geweest te
houden. Onderscheid makend tussen de
„officieel erkende" en de in onbekend
heid geschapen literatuur meende de
minister dat de letterkunde voor offi
ciële erkenning geen vrees behoefde te
koesteren. Bij de PEN-club bestaat deze
vrees om door officiële erkenning de
onafhankelijkheid te verliezen dan ook
niet. Zowel traditie als vernieuwing zijn
voor een bloeiend litterair leven onmis
baar, zo besloot 's minsters rede en het
verheugde hem daarom dat de experi
menten van deze tijd tot onderwerp zijn
gekozen voor het 26ste Pen-congres.
Daarna hielden de Franse schrijver
André Chamson en prof. dr N. Donker
sloot voordrachten over hun opvattingen
inzake de hedendaagse experimentele
literatuur. In onze dagen heeft Orpheus'
lied een geluidsbarrière doorbroken, zo
zeide prof. Donkersloot o.a., niet met
de ontploffing van mechanische snel
heidsmonsters maar met het hoogste
stemgeluid der menselijke verbeeldings
kracht.
meter al een helling van 1.50 meter te
zien geeft, wat op oeverland duidt.
Zou-hier in de buurt een riviertje heb
ben gestroomd, dat Bonifatius heeft ge
bruikt om bij Dokkum te kunnen landen?
Drs H. Halbertsma, conservator bij da
Rijksdienst voor 't oudheidkundig bodem
onderzoek te Amersfoort, die de leiding
bij de opgravingen heeft, is inderdaad deze
mening toegedaan. Hij houdt het er voor,
dat dit riviertje is blijven voortbestaan in
de Zuiderzee, eertijds een bevaarbaar
getijwater, dat ter hoogte van Dokkum in
de Dokkumer Ee viel.
Is dan Bonifatius ook op deze oever ver
moord? Ook deze vraag beantwoordt de
heer Halbertsma bevestigend. „Het kan
niet missen", zei hü-
Wat weten we eigenlijk van de martel
plaats? De Heilige is „bij Dokkum" ver
moord, zegt de geschiedenis. Voorts heeft
de historicus houvast aan de betrouw
bare gegevens in de oudste „Vita", ge
schreven door een jongere tijdgenoot
van Bonifatius, Willibald, in 778. Deze
vertelt, dat volgens volksbesluit op de
martelplaats een hoogte (terp) is opge
worpen, waarop naderhand een kerk ia
gesticht.
Deze nieuwe heuvel, welke werd ge
bouwd onder toezicht van gouwgraaf
Abba, die de moordenaars genadeloos
strafte, verrees aan de Noordelijke kant
van de terp, waarop het gehucht Dokkum
in die dagen bescherming tegen het water
zocht. De houten kerk, die op Abba's terp
werd gebouwd, kon niet meer worden
teruggevonden.
Drie eeuwen later ongeveer ontstond de
tufstenen abdij, een voor die tijd indruk
wekkend gebouw met aan de Westkant een
toren. Deze tufstenen toren is later, in
de 13e eeuw, vervangen door een uit bak
steen opgetrokken toren. De abdij is kort
na de hervorming gesloopt. De bakstenen
toren heeft het langer uitgehouden en
ging eerst in 1832 door afbraak ten onder.
Van kerkhof werd 't voormalige klooster
terrein destijds beestenmarkt.
Honderden malen is gevraagd, waar nu
eigenlijk Bonifatius precies de dood vond.
Als drs Halbertsma's oordeel ook door
andere deskundige wordt gedeeld, dan zal
straks een eind aan de strijd der menin
gen komen. Het is in ieder geval ver
blijdend, dat de opgravingen aan de voor
avond van de Bonifatiusherdenking tot
deze wetenschap hebben bijgedragen. De
opgravingen worden deze week gestaakt.
Van 3 tot en met 7 Juli zullen de graaf-
putten nog worden opengehouden voor
publieke bezichtiging, maar daarna wor
den ze dichtgeworpen.
Tegen de 46-jarige sigarenwinkelier, te
vens houder van een postagentschap te
Amsterdam, J. K., heeft de officier van
Justitie bij de rechtbank te Amsterdam
terzake van verduistering in dienstbetrek
king van een bedrag van 5860 één jaar
waarvan vier maanden voorwaardelijk
met aftrek van de preventieve hechte
nis en ondertoezichtstelling gedurende de
proeftijd van drie jaar geëist.
De verdachte, die bekende, had ln de
periode Januari 1949—Maart 1954, telkens
van bedragen, welke hij van klanten ont
ving ter storting op hun postrekeningen,
een aantal achtergehouden Enkele dagen
later stortte hij uit de dan ontvangen
nieuwe gelden, de bedragen van de achter
gehouden stortingen en verzond de daarbij
behorende formulieren. De zaak klopte
dan weer. Steeds herhaalde hij deze han
delingen. Maar het tekort, doordat da
man een deel van de ontvangen geiden in
zijn huishouding gebruikte, groeide steeds
aan. Tot er geen stoppen meer aan was
en een rekeninghouder ïfeclameerde dat
zijn overschrijving niet te bestemder
plaatse was aangekomen. Toen kwam da
zaak aan het licht.
Doorsneetaxatie van 8208 pakken
Java tabak, aangekondigd by inschrij-
ving op 25 Juni 1954, te Rotterdam, lui
den als volgt:
92 pakken GBM: 398; 1234 pakken
GM/Besoeki; 359; 1309 pakken DA: 293;
304 pakken Nangkaan: 311; 560 pakken
A/Biting: 298; 47 pakken A/Salak: 325;
1(2 pakken DB: 208; 1495 pakken G/Be-
soeki: 185; 245 pakken Nangkaan/HK:
191; 102 pakken GDB: 144; 16 pakken
LM/Ledokombo/Morni/HK/1: 265; 537
pakken LM/Kalisat/HK: 187; 481 pakken
A/Bitting/HK: 184; 481 pakken A'Salak'
HK: 184; 44 pakken H/Besoeki: 199; 645
pakken F/Besoeki: 140; 94 pakken APK:
104; 40 pakken GRS: 143; en 10 pakken
ASS/HK: 125,
De 28-jaiige handlanger L. B. uit
Hoensbroek is gisteren op de losvloer van
staatsmijn Emma tussen een steenwipper
en een mijnwagen bekneld geraakt en op
slag gedood.
