wast nog witter
Pieter Canpegieter's AVONTUREN
KIRUNA, DE STAD VAN HET
IJZERERTS
Een bezoek aan 's werelds
grootste gemeente
PLATE Meubelmagazijn
JpM
Kampioen-Ad ver tentiën
NIEUWS TREKT "T|]D
IEDERE DAG
PAGINA
NEEM twee stukken wit wasgoed, me
vrouw, beide even vuil. Het mogen
handdoeken, lakens of slopen zijn. Was
het ene stuk in nieuwe Radion, het andere
in welk wasmiddel U maar wenst.
Het ene stuk wordt beslist witter dan het
andere véél witter. U zult zien, dat het
witste stuk uit het Radionsop komt.
In teil, ketel of wasmachine: Radion wast
uitgesproken witter!
van Z.WOI s
nieuwe Albion 91
De nieuwe Albion 90
i Met
mtking
Meent 104
Rotterd.dijk 447
HET KOMT DOOR RdCUOIl'S „Zonnewerking"
Al die jaren, dat Radion er al is, waste Radion
witter. En nu meer dan ooitWant Radion is nog
verbeterd! Radion ontwikkelt ozon, precies zoals
de zon dit doet in drogend wasgoed. Intens-zuive-
rende ozon, dat elke vlek radicaal uittrekt. Even
veilig als de zon maakt Radion Uw was hagelwit,
's Zomers, 's winters, altijd geeft nieuwe Radion
met „zonnewerking" U een smetteloze was, want
er zit zon in dat sop
uw goed ruikt heerlijk fris. Fris geurt het sop,
fris geurt Uw wasgoed. Het ruikt zo fris alsof het
heerlijk in de zon en de buitenlucht heeft gewap
perd. Nog vóór U het ophangt.
TER KENNISMAKING
-Ojj^MET RADION'S ZONNEWERKING!
2 samengebundelde f
pakken slechts.f 0.78
2 samengebundelde
I reuzenpakken slechts f 1.50
Radion is zacht voor Uw handen!
Kousen - CORSETTEN - Tricotages
DUPLEX BUSTEHOUDERS, VORM-
BESTENDIG MET
J SCHUIMRUBBER-
T Ar?/ VOERING!
Personeel gevraagd
Zïï dragen haar naam
met ere, onze
iiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii'
Wijnen Gedistilleerd
Huis van vertrouwen
HOOGSTRAAT 51
Telefoon 66821
cup 4490
Monte-Carlo Bustehouders
VRIJDAG 6 AUGUSTUS 1954
Bezoek aan de ertsberg
De grootste stad van de wereld
HET SPOORWEGPLAN
TE DELFT
Inbreker had één broek
te veel aan
Met zijn vriend door Haagse
politie aangehouden
De opvolger van John
BRITS-NEDERLANDSE
HANDEL
Aanzienlijke toeneming
Haardkachel met
hetelucht Convector
Vervolmaking van de heteluchtkachel. Door de
hetelucht-convector circulatie wordt een gelijk
matige verwarming in alle hoeken van het vertrek
bereikt. Een goede frontstraling zorgt er voor dat
U niet met koude voeten bij de haard zit. Laag
brandstofverbruik.
Maten 77 cm. hoog, 67 cm. .1*00 7 50
breed. Capaciteit 350 mi J ju «3
Zeer sierlijk model met ruime circulatiekast
Goed regelbaar, capaciteit 275 mi. 215.»
ROTTERDAM - TEL 25957
SCHIEDAM TEL. 69548
TE HEER z. ctiauff. Vullis-
wagens, grvte en KJeine Fords
'52-'53. Uns materiaal recumm
zlcnzell. v. Nieuwenhu.yze's
Autobedr., Aelbrechtskade 154
Rotterdam, feL. 3.4.5.0.8.
RADION Neerlands meest gebruikte zelfwerkende wasmiddel
Hoog loon on ve'el fooi.
Bloemenmagazijn v. Vooren Zonen, Rotterdamsedeijk 423
Gebruik geen wasmiddelen, die Uw huid ontvetten. Het
stevige, schuimende zeepsop van Radion is zo zacht,
dat Uw handen nooit schraal worden.
Zo zacht voor Uw handen betekent: mild en veilig voor
de teerste weefsels en ...voor het kostbare materiaal
van ketel, wringer en wasmachine!
RAD 30 i60 200 14
DUPLEX
BUSTEHOUDER
pracht model, in witte
popeline C50
Gotisch dressoir 168.00
Gotisch Clubstel, iets aparts
Gotische slaapkamer 395 00 en hoger
Te zien 3 verdiepingen
KOOPT NU, VERDIENT GULDENS hij
t.o. Stadhuis, Schiedam
HEDEN NOG 5-10% KORTING
21) woorden 50 ets, elk
woord meer 3 ets extra.
\oi een maximum van 51)
woorden bij vooruitbetaling]
Nette meisjes gevr. voor alle
afd. Aanm. Stoom- en Chem.
Wasserij Nico Nijman, Voor
haven 37-41, R'dam-West.
DUPLEX
BUSTEHOUDER
In witte satijn, onover
trefbare pasvorm Z.95
Huizen en kamers
Woningruil aangeboden Kon.
Emmaflat, gevraagd woning
op nette stand, omg.
of Rotterdamsedijk. Br. S
Nieuwe Schied. Crt. Dam lo,
Schiedam.
Handel en bedrijf
Baby Commode f
derledikantje 17.50. Ton- en
andere modellen, alles gelakt.
Tussenbroek, Edisonstraat 31a
Schiedam.
Seizoen-opruiming. Nog enkele
complete old-fimsh salon-huis
kamerameublementen best
uit groot dressoir, met glas-'
in-lood deur, 2 clubs, 4 ftoe-
i' 1la bekleclldg en utt-
s -ij 1 compleet van 488
nu 378. W. v. Maan en Zn,
Admiraal de Ruyterweg 33
(hoek Jonker Fransstr.) Tel.
115469, R'dam.
DUPLEX
BUSTEHOUDER
witte perion met brede
maagband en tullex-
inzetsels, doorgestikte
495 «778
ROTTERDAM:
West Kruiskade 67 (f sa
Jonker Fransstr. 132 MtL&'-tefr -y- 'ML
Beijerlandselaan 120-122 H R
Kat. Lagedijk 392-394
keer de kamer rond. „ik ben Karolus helemaal niet... Karolus wordt
op het ogenblik veranderd in een griezelig beest... ha-ha-ha!" lachte
hij nog en stoof toen het raam uit. Maar nu kwam Pieter in actie.
„Hier jij!" schreeuwde hij, een duik naar de vluchtende vogel ne
mend. „Ik dacht het al... jij bent die gemene tovenaarskraai weer..."
Pieter rende het kasteel uit en dook en sprong achter het beest aan.
,,Ik zal je vangen..." En juist toen de kraai met het papier in zijn
poten hoog boven de bomen wilde uitstijgen kreeg Pieter hem t»
pakken.
469. Maar... dat is verschrikkelijk! huilde meneer de baron half.
„Ik wil niet onder het puin van mijn eigen kasteel terecht komen...
ik wil blijven leven... dan vlucht ik nog liever het land uit... geef
hier dat papier, dan zet ik er direct mijn handtekening onder en ga
daarna mijn koffers pakken!" „Wacht nog even!" sprak Pieter die
plotseling liet gevoel kreeg alsof er iets niet klopte. Maar de baron
liet er geen gras over groeien Hij pakte zijn vulpen en plaatste zijn
naam onder de verklaring. „Goed zo!" juichte de kraai nu ineens,
terwijl hij het papier uit de baron zijn handen griste en opsteeg.
„Ha-ha-ha... jullie zijn er ingevlogen...!" Het beest cirkelde een paar
(Bijzondere correspondentie)
Op de terugreis uit liet hoge Noorden bereikten we al spoedig onze eerste
pleisterplaats: Kiruna. Dit is in vele opzichten een zeer merkwaardige
stad. Een jonge stad, heel jong, en misschien juist daarom een beetje
Amerikaans, hoewel huizen en gebouwen typisch Zweeds van bouwtrant
zijn. Het ligt tegen een berghelling aan de Oostkant van het meer Luossa-
jarvi, welke Finse naam in het Nederlands vertaald „Zalm-meer" zou
luiden. Aan de Zuid.Westkant van dit meer verheft zich de Kirunavaara (ja.
spreekt u het maar gewoon op z'n Nederlands uit, met de klemtoon op dè
dubbele aa, en laat deze dan een beetje „Braobants'' klinken) waarvan de
top 60 jaar geleden nog meer dan 200 m boven het meer uitstak. Nu niet
meer, en de oorzaak daarvan is, dat deze berg bijzonder kostbaar bleek te
zijn. Het is n.l. een schijf ijzererts van een kwaliteit, zoals die in de om
ringende landen nergens te vinden is. Vandaar, dat dit erts, met een ijzer
gehalte van 55 a 60 pet en zeer weinig fosfor, in Engeland en Duitsland
een zeer gewild artikel is.
De schijf is ongeveer 4 km. lang en 100
m. dik, staat heel steil, onder een hoek
van 60° met de horizon, in haar gangge
steente en strekt zich naar beneden nog
wel 800 m. diep uit onder de grond. Op
het ogenblik werkt men nog een 50 m.
boven de begane grond, en dat zal nog
tot 1960 duren. „Dagbrytning" noemt men
dat; maar de plannen voor „under-
jordsbrytning" liggen klaar. Deze zal op
grote schaal ter hand worden genomen.
De jaarlijkse opbrengst zal dan 12,5 mil-
lioen ton bedragen (nu 11 mill.). Er is
nóg een ertsberg in ontginning aan e
Oostkant van de stad: deze heet Luossa-
vaara.
Over ijzererts in deze streek wordt
voor het eerst gesproken in 1696, maar
van ontginnen was toen, en nog lang
daarna, geen sprake.
Pas honderden jaren later kwam de
jonge geoloog Hjalmar Lundbohm hier
heen, en stichtte de onderneming LKAB
(Luossavaara Kiirunavaara Aktie Bolo-
get). Het begon heel klein, zoals zovele
ondernemingen, die later uitgroeiden
tot wereldfirma's: de houten hut, die
Lundbohm liet bouwen, was het eerste
„gebouw" van Kiruna, en staat nog steeds
als een kostbare herinnering aan het ne
derige begin in het park vóór de kantoor
gebouwen. Nu leeft heel Kiruna er van:
de twee ertsbergen verschaffen werk aan
2900 man personeel; bovendien werken er
in Narvik nog 900 man aan de versche
ping van het erts.
Onze aandacht werd er op gevestigd
door de vele ertstreinen, die wij tegen
kwamen op onze terugreis uit Narvik, en,
omdat wij al zo lang in de Limburgse
Mijnstreek wonen en het mijnbedrijf wel
enigszins kennen, konden wij de verlei
ding niet weerstaan in Kiruna uit te
stappen om eens te gaan kijken hoe
ijzererts gewonnen wordt.
Met een kabelbaantje werden wij bo
ven op de berg gebracht, en konden van
hieruit zien, dat er beneden in een diepe
kloof een drukke bedrijvigheid heerste.
Men werkt met behulp van terrassen van
ca 15 m. hoogte. Boormachines maken
eerst een aantal verticale boorgaten in
het erts. Ieder gat wordt gevuld met 100
a 200 kg. dynamiet en deze lading wordt
in een aantal boorgaten tegelijk ontsto
ken. Het donderen van zo'n salvo herin
nerde ons aan de oorlogsjaren; gelukkig
heeft dit geluid hier geen sinistere gevol
gen. Meters hoog spuit uit ieder boorgat
een wolk van rook en stof omhoog, en
langs de steile wand van het terras valt
een hoeveelheid erts van 5 ton in grote
en kleine brokken naar omlaag. Een grij
per laadt de stukken in trucks met mo
toren van 300 pk en. een versnellingsbak
met 12 versnellingen. Deze brengen het
erts via een weegbrug naar de breekma-
chines (vergeeft u mij, dat ik de juiste
technische term in het Nederlands niet
in mijn geheugen heb.). Dat gebeurt langs
een weg met hairpins naar een hoger ge
legen terras. Na het breken wordt het
erts gestort in een verticale tunnel, aan
welks onderkant de spoorwagens het op
vangen.
Het was voor ons wel interessant eens
te praten met onze vriendelijke gastheer
over de verschilpunten tussen het erts-
bedrijf en het steenkolenmijnbedrijf. Bij
het ijzererts zijn geen gevaarlijke gassen
te vrezen, er is weinig of geen stof. Men
werkt, althans nu nog, bij daglicht. Het
ijzererts met zijn soortelijk gewicht van
4,5 is veel zwaarder dan steenkolen. Van
daar onze geneigdheid om van ertswagen
tjes te spreken, hoewel ieder wagentje
35 ton transporteert. In onze vorige brief
noemden wij reeds het respectabele aan
tal ertstreinen, dat dagelijks de ewg van
Kiruna naar Narvik aflegt.
Ook hoorden wij met enige verbazing,
dat geoefende arbeiders, die dan ook een
verantwoordelijke en soms toch pok ge
vaarlijke taak hebben, maandelijks 1200
tot 1400 Zweedse kronen verdienen; dat ts
900 a 1050 gulden! Men moet daarbij ech
ter niet uit het oog verliezen, dat het
leven hier zeker duurder is dan in Ne
derland, terwijl de Zweedse arbeider wel
iets hogere eisen stelt dan de Nederlandse.
In Kiruna-stad wonen nu ruim 13000
mensen, in 1885 niemand! In de gemeente
Kiruna wonen er 21000, waarvan 800 Lap
pen. Maar deze gemeente strekt zich dan
ook uit tot de Noorse grens, zodat Tor-
rietrask en Riksgransen, en ook de Kebne.
kaise, Zweden's hoogste berg door het
stadsbestuur van Kiruna beheerd worden.
Met een oppervlakte van 13181 vierkante
kilometer kan Kiruna zichzelf „de groot
ste stad van de wereld" noemen.
In onze Mijnstreek zijn er wel enkele
plaatsen, die in snelle ontwikkeling met
Kiruna wedijveren, maar voor een plaats
zo ver boven de Poolcirkel is zoiets toch
wel wat bijzonders. En dit alles is te dan
ken aan de energie van Lundbohm en zijn
medewerkers.
Toen het in 1908 nodig werd geacht een
kerk te bouwen (andere dan Lutherse
kerken zijn hier niet), gaf Lundbohm aan
de architect Wikman de opdracht: „Bouw
een kerk in de stijl van een Lappenhut."
Het resultaat, in 1912 gereed gekomen, is
zeer bezienswaardig. Het gebouw is op
een vierkant grondvlak geheel uit hout
opgetrokken, en rijst hoog op met aller
lei schuine daken. Het is van buiten ver
sierd met vergulde beelden, die verschei
dene deugden en ondeugden personifiëren.
De uitvoering van de spoorwegplannen
te Delft zal vermoedelijk worden ver
traagd. De directie van de N. S. heeft na
melijk de N.V. Spoorwegopbouw, een
dochteronderneming van de N. S., op
dracht gegeven de plannen opnieuw te be
kijken en zo nodig te wijzigen. Direct na
het bekend worden hiervan heeft bet
Delftse gemeentebestuur deze dienst in
kennis gesteld van de haast, dii men ln
Lelft heeft met de uitvoering van de plan
nen en het feit, dat de onderdoorgang bij
de Binnen watersloot voorrang verdient
boven alle andere tunnels. Het gemeente
bestuur hoopt, dat er geen vertra
ging zal optreden in de uitvoering van de
plannen.
Boven het altaar is een groot muurvlak
in lichte kleuren beschilderd door Prins
Eugen. Het is een landschap met koren
schoven, beschenen door de zon, maar we
hebben niet kunnen, achterhalen wat de
symbolische betekenis is.
Behalve deze kerk zijn er nog tal van
andere instellingen, waartoe Lundbohm
met zijn energie en zijn geld de stoot
heeft gegeven. Het is dan ook geen won
der, dat hij hier als weldoener van stad
en streek in ere wordt gehouden:
„Hjalmar Lundbohm, 1855—1926, Men
senvriend, Minnaar der Schoonheid. Ten
behoeve van het Vaderland legde hij de
schatten van de Berg bloot en schiep de
stad."
Een stad, die in een dergelijk tempo is
ontstaan, moet daarvan wel het stempel
dragen. Er is ruimte genoeg: men kjjkt
hier niet op een paar vierkante meters.
De straten zjjn breed, de huizen staan
ver van elkaar. De tuinen zijn blijkbaar
te groot om ze behoorlijk te kunnen on
derhouden. Alleen tussen het gezellige
station en het Stadspark zagen we een
grote villa, toch ook van hout, met een
keurig onderhouden tuin en een rots-
tuintje met allerlei bloemen.
Toen we het Standard Hotel binnen
stapten, zetten we grote ogen op; men zou
zo'n hotel in zo'n klein stadje niet ver
wachten. Het restaurant is niet zo heel
groot, maar de installatie ervan kan de
vergelijking met welk Haags of Amster
dams restaurant glansrijk doorstaan. Er
speelde een prima strijkje, we dineerden
er lucullisch en besloten dit onverwachte
feestmaal met een rasechte Hollandse
Willem II van 35 cent, die we voor 75
ore betrokken van een juffrouw in uni
form, die met allerlei rookwaren tussen
de gasten door laveerde.
Van dat Stadspark moet U zich maar
niet al te veel voorstellen. Zeker, de lig
ging tegen de berghelling is bekoorlijk,
zodat men het beklimmen van veel trap
pen gaarne voor lief neemt. Ver over het
meer heen ziet men de Kebnekaise en an
dere besneeuwde bergtoppen. Maar in Ki
runa groeien slechts twee boomsoorten:
de berk en de „runn". Deze laatste boom
zal in Nederland wel niet voorkomen, en
in dat geval heeft hij ook geen Neder
landse naam. De bloemetjes vormen grote
schermen lijken wel wat op meidoorn en
ruiken ook zo ongeveer.
Nog een aardige bijzonderheid betreft
de naam Kiruna en zijn geschiedenis.
Deze naam is pas sedert 1900 officieel in
gebruik, terwijl de hele gemeente tot 1948
Jukkasjarvi heette en eerst toen van
naam veranderde. De Finnen duiden met
het woord „kieruna" een vogel aan, die
tot de hoenders behoort en in het Zweeds
„fjallripa" heet. Met „fjall" duidt men
hier aan het gebergte boven de boom
grens. Dit dier komt heel zeker in ons
land niet voor zodat U zich met die
vreemde naam maar tevreden moet stel
len. De vogel staat natuurlijk in het
stadswapen, samen met een rendiergewei.
Op Kiruna's grondgebied leven namelijk
ook nog 30.000 rendieren, waarvan we er
niet één gezien hebben; 's zomers zijn de
rendierkudden allemaal hoog in de ber
gen.
De Haagse politie heeft de 24-jarige L.
J. B. en de 29-jarige J. R. aangehouden,
die enige tijd geleden hadden ingebroken
in een kledingmagazijn aan de Keizer
straat te Scheveningen en aldaar een goe
de slag hadden geslagen, o.m. bestaande
uit 10 colbertjasjes, 9 pantalons en 3 cou
pons stof.
Toen de beide heren bemerkten, dat de
verdenking op hen was gevallen besloten
zij zich van de buit. die in een schuurtje
was opgeslagen, te ontdoen. Zij trokken
de jasjes en pantalons over elkaar aan
(het vijfde jasje paste nog net, zo ver
klaarden zij later), deden de rest in een
zak en fietsten naar het Westbroekpark.
Hier trokken zij de jasjes en pantalons
uit en wierpen deze in het water. Het
andere gedeelte van de buit verborgen
zij in de struiken. Bij het naar huis fiet
sen bemerkte een hunner, dat hij nog
een pantalon te veel aanhad. Hij trok deze
uit en stopte het kledingstuk in een put
aan de Seinpoststraat, waar de broek later
te voorschijn werd gehaald
Vervolgens begaven zij zich nog even
naar de politiepost aan de Duinstraat en
vroegen daar, waarom men hen eigenlijk
van de inbraak aan de Keizerstraat ver
dacht, zoals hun was meegedeeld.. Zij had
den daaraan part nog deel. De po
litie ging daarop een praatje met het twee
tal maken en keek ondertussen eens de
registers na. Zij kwam daarbij tot de ont
dekking, dat R. nog drie maanden gevan
genisstraf te goed had en hield hem
daarom maar op het bureau. In de loop
van het daarop volgende gesprek bekende
R, dat hij en B. toch debet waren aan de
inbraak in het kledingmagazijn. B. is
daarop ook aangehouden.
De Westduit-se minister van binnenland
se zaken, Schroeder, heeft Donderdag dr
Hans Jess geïnstalleerd als hoofd van de
Wes'tduitse dienst voor bescherming van
de grondwet, de functie, die door dr Otto
John werd bekleed vóór zijn geheimzin
nige verdwijning naar Oost-Berlijn.
In het jongste overzicht van het Britse
ministerie van handel wordt een aanzien-
liike toeneming van de Anglo-Nederlandse
handel gemeld. In de eerste zes maanden
van dit jaar heeft Groot-Brittannië goe
deren ter waarde van 50.64 millioen uit
Nederland geïmporteerd een stijging
van £6.2 millioen vergeleken bij de eerste
zes maanden van vorig jaar. Nederland
voerde in deze periode voor 52.96
millioen aan Britse goederen in, tegen
£48.87 millioen in het eerste halfjaar van
1953.
