ir
BOEKEN, TONEEL EN FILM
witte doek
SIS
»n
I
DRIE BEKROONDE
DE DANS IN DE FILM „HANS
CHRISTIAN ANDERSEN"
0
Het dagboek van een ten dode opgeschrevene
Een kleurrijke film die vier millioen
heeft gekost
m
ZATERDAG 7 AUGUSTUS 1954
PAGINA 8
nis
'k«:
rt»D5
Ontdekkingsreis
Gustavo Corgao
De omweg der genade
Monsieur Hulst a New ork Jacques Tali naar Amerika
Sir Cedric Hardwicke in de koningsklasse „Stil zitten op
een troon past beter bij mijn leeftijdRossane Podesta
(Helena) óók al naar Amerika Olivia de Havilland werkt
zich niet dood1 officieel Plank als bestrijding van lang
zame zelfmoord William Holder, ambassadeur van Vista-
vision Danny Kaye, reclameman voor de Britse V.V.V.
Trouwjapon in plaats van habijt voor June Haver Eugene
O'Neill's „Desire under the elmsverfilmd Anna Magnani
óók al naar Amerika Rita Hayworth krijgt een cultuur-
bevlieging
Rumignydoor
E. S. W. Willarlz
„Kapitein Venijn' door
Jan Naaykens
Is de prijsvraag een
succes geweest?
„Jij weet, jij weet, wat ik niet
iveet" door A. van Zuylen
Charles Vidor.
40
NOG DRIE MAANDEN TE LEVEN
P een of andere dag moet de
mens sterven. Dat is geen
nieuws. Het is de meest rotsvaste
van alle zekerheden. Maar dc
eigenaardige paradox doet zich voor
dat dit in zijn algemeenheid zo
onwankelbare feit zijn vanzelf
sprekendheid verliest zodra ieder
mens in het bijzonder er mee te
maken krijgt.
Tolstoi's Iwan Ilitch vond het
absurd toen zijn eigen dood voor de
deur stond. De redenering „Alle
mensen zijn sterfelijk. Caius is een
mens dus Caius is sterfelijk", leek
hem juist zolang zij ging over Caius,
maar hij ontkende de juistheid er
van zodra Iwan zelf in het geding
kwam. De dood is het zekerste wat
bestaat, maar naarmate hij ons van
dichterbij raakt lijkt hij ongeloof
waardiger en onverwachter.
Niettemin zijn er tal van gevallen
denkbaar waarbij de mens weet hoeveel
tijd hem nog van de dood gescheiden
houdt. Zulk een geval heeft de Brazili
aanse schrijver Gustavo Corgao als uit
gangspunt genomen voor zijn roman
„Cursus van de dood". Een man, José
Maria, lijdt aan een bloedziekte, die on
herroepelijk een einde zal maken aan
zijn leven. De arts -geeft hem nog drie
maanden. In de bladen van het dagboek
dat hij deze drie maanden bijhoudt, no
teert de ter dood veroordeelde zijn ge
dachten met de eerlijkheid van een
mens voor wie het veinzen overbodig is
geworden en met de luciditeit van de
sterveling die reeds half in een andere
wereld vertoeft. Het is voor een roman
schrijver een buitengewoon boeiend ge
geven. Wat zijn de gedachten van een
mens die reeds afscheid heeft genomen
van het leven? Met welke maatstaven
meet hij zijn medemensen en zichzelf?
Tot welke grondproblemen wordt voor
hem het bestaan teruggebracht?
Zoals elders op deze pagina te lezen
valt is de Braziliaanse schrijver van „Cur
sus van de dood" overtuigd katholiek.
Had hij in de romanfiguur zijn eigen ge
loofsovertuiging met nadruk naar voren
willen brengen dan zou hij ons misschien
getuige hebben kunnen maken van een
rimpelloos sterfbed, in overgave aan Gods
Wil. Corgao heeft dit niet gedaan. Zijn
held is een door innerlijke onrust en on
zekerheid gekwelde. Op een paterscollege
opgevoed, heeft José Maria reeds vroeg
het geloofsvuur in zich voelen doven.
Een jong gesloten huwelijk met een ge
scheiden vrouw verwijderde hem nog
meer van zijn uitgangspunt. Stuk voor
stuk ontvallen hem zijn idealen. Door zijn
vrouw en haar zoon, die niet zijn zoon
was, verlaten, leeft hij voort, een geres
pecteerde professor in de technische we
tenschappen, maar innerlijk een eenzame,
levend in een hel van verwarring, „zon
der te weten wie hijzelf is en wie God
is". Dan komt het noodlottige dokters
consult dat hem nog slechts drie maan
den respijt geeft voor de ontdekkingsreis
naar zijn eigen ik en naar de zin van het
leven.
De kamer waar de rozen in de opaline
vaas op tafel staan wordt de arena waar
geheugen, verbeelding en gedachten slag
leveren. Het venster wordt de schouw-
burgloge van waaruit hij de daden en
strevingen van de mensen met een on
aardse helderheid waarneemt als de
dwaze bewegingen van verwaten mario
netten. In de dagboekbladen van José
Maria wordt de problematiek van leven
en dood belicht met een schijnsel dat zijn
lichtbron buiten de aarde heeft. Hij
neemt „afstand" van het wanordelijk ma
gazijn dat de wereld is, hij ziet zijn eigen
verleden, zijn levensdoel met andere
ogen dan het hoogmoedige soort mensen
dat nog uit de onzekerheid omtrent zijn
levenseinde de brutaliteit put om in ge
moedsrust te leven.
DRIE MAANDEN is een korte tijd.
Maar het is lang genoeg om het on
derzoek naar het eigen ik met een
zekere systematiek ter hand t'e nemen. José
Maria richt eerst zijn gedachten op de
dood. Hij herinnert zich sterfgevallen uit
de naaste omgeving, uitspraken van be
kende schrijvers omtrent de dood en waar
hij ook zoekt, wordt hij getroffen door
hA verzet van de concrete mens tegen
een dood die voor de mens in het alge
meen als vanzelfsprekend wordt aan
vaard. Altijd is er iets in de individuele
mens dat de dood naar achteren drukt.
„Zou ik bezig zijn de onsterfelijkheid van
de ziel te ontdekken?" vraagt hij zich af.
Maar de conclusie die het verstand in
geeft versmelt zich niet met hem. Te zeer
zijn de wortels van het geloof aangevre
ten om hem de gevonden gedachten diep
inwendig te doen assimileren. De genade
maakt een omweg. Zij laat hem terug
gaan in de herinnering. Opnieuw door
leeft hij het drama van zijn jaloezie, ach-
een koele speurder om zijn vrouw op on
trouw te betrappen. Nu, met de ogen van
een dode, ziet hij alles anders. Nu ziet
hij hoe leeg en onbetekenend de mense
lijke hartstochten zijn, hoe eerzucht en
jaloezie en levensverwachting niet meer
betekenen dan een belachelijk spel ge
grond op eigenliefde. En dan doet hij zijn
tweede ontdekking wanneer hij Gertrud,
het teringachtige dienstertje in een cafe
taria, die, naar hij bij toeval hoort, van
oorbellen houdt, volmaakt onbaatzuch
tig twee robijnen schenkt, zo kostbaar dat
ze hem zijn hele vermogen kosten. Zoe
kend naar het actieve princiep dat alles strijd op een plan gebracht waar hij de
katholiek bijzonder aangaat.
„Cursus van de dood" is inderdaad een
bijzonder boek. De wijze waarop Corgao
zich heeft verplaatst in de gedachten van
de ten dode opgeschrevene, stempelt hem
tot een der zeer grote schrijvers van
deze eeuw. Zijn verbeelding vertoont de
tot een geheel maakt, dat een brug slaat
tussen Gods idee en het idee van de
eigen ziel, ontdekt hij de liefde zonder
baatzucht en zonder eisen.
Maar ook ditmaal is het slechts als een
flits van klaarheid in zijn verwarde geest,
die, dichtbij de dood gekomen, naar een
conclusie snakt. Vroeger heeft hij eens
met een heftig gebaar een klokje op de
grond gestoten. Zou het nog te maken
zijn? Zou ook voor zijn ziel God nog aan
wezig zijn?
„Zou ik een aanwezigheid kunnen be
grijpen die mij voor altijd verplicht en
ter zelfder tijd mij voor altijd vrij
laat? Ik begin te geloven van wel,
sinds ik ook kan denken aan iets dat
afgronden graaft in mijn ziel: de vre
selijke nederigheid van een God, ge
wond in Zijn oneindige onschuldig
heidIk zie een God die Zich klein
maakt, een God die Zich aan mijn
voeten werpt en mij vraagt zoals de
gevallen klok: wat voor kwaad, wat
voor kwaad heb ik je gedaan?
In deze passage komt de stervende
zeer dicht bij de genade. Uit de halluci-
naire beelden die José Maria in de slot-
phasen ziet, laat de schrijver ons echter
niet toe, verdere conclusies te trekken.
Niet meer dan een vage suggestie van her
vonden geloof ligt in het slottafreel ver
borgen. Wij hebben de worsteling van
een ziel met God meebeleefd: het einde
van de strijd blijft discreet aan onze blik
onttrokken. Een onbevredigend slot voor
een katholieke roman? Integendeel. De
katholieke roman kan niet slechts het do
mein zijn voor zielen die geen verwarring
kennen. Juist in de koortsige speurtocht
naar het diepste van zichzelf is deze in
nerlijk verscheurde en verwarde mens be
langwekkend. Door de grondslag van ge
loofstrouw die hij ondanks alles uit zijn
jeugd overhield, wordt zijn innerlijke
WERELDNIEUWS
rijkdom van de verbeelding der Anda-
lusische dichters, zijn bespiegeling, put
tend uit zulke rijke bronnen als Pascal,
Maritain en Chesterton overtuigt van
eruditie en scherpzinnigheid, en zijn ont
maskering van de zinloosheid in het
maatschappelijk leven geeft telkens op
nieuw de schok van een verrassing.
Het enige bezwaar dat men artistiek ge
sproken tegen het boek kan hebben is
de verbrokkeling in vertelling en essay,
bespiegeling en fantasie die in de bla
den van het dagboek voortdurend aan de
dag treedt. Maar zou een werkelijk dag
boek een ander beeld vertonen?
P.
N.a.v. „Cursus van de dood" door
Gustavo Corgao. Uitg. Het
Spectrum, Utrecht.
Rita Hayworth heeft ge
noeg van „commerciële'
films en wil „kwaliteits
films" gaan maken.
(Van onze filmredacteur).
Jacques Tati, die als filmer een sensa
tioneel debuut maakte met „Jour de fête",
waarop later „Les Vacances de Monsieur
Hulot" volgde, die nauwelijks voor zijn
eersteling behoefde onder te doen, loopt
op het ogenblik met plannen rond voor
twee nieuwe films. De eerste daarvan zal
waarschijnlijk „Monsieur Hulot a New
York" heten. In de tweede zal men hem
voor de eerste maal piano zien spelen.
Het plan van Tati om de film „Mon
sieur Hulot a New York" te maken, is een
direct gevolg van zijn teleurstelling over
de ontvangst, die zijn film „Les Vacances
de M. Hulot" in Amerika is ten deel ge
vallen. De Amerikaanse toeschouwers
lachten zich slap, maar zij bleken de ware
zin van Tati's humor niet te begrijpen.
De Amerikaanse filmcritici zagen in zijn
werk niet veel anders dan een herleving
van „de gouden eeuw der roomtaarten".
Dit heeft Tati er toe gebracht, de heer
Hulot eens in New York te laten opere
ren. Hij kan dit zonder veel bezwaar
doen, omdat hij toch enige tijd in de
Verenigde Staten moet vertoeven voor
het samenstellen van een film, die voor
de televisie is bestemd. Een opdracht, die
intussen wel bewijst, dat men deze Fran
se humorist, die het medium van de film
van het eerste ogenblik af zo meesterlijk
bleek te beheersen, ook aan gene zijde
van de Oceaan weet te waarderen.
„Ziet u", zei Sir Cedric („The Hunch
back of Notre Dame", „Sentimental Jou-
wey", „Rape", „Rommel-Dessert Fox",
„Botany Bay") Hardwicke, „ik zit tegen
woordig in de koningsklasse. Naarmate
mijn jaren als acteur toenemen, nemen
mijn rollen in omvang af. Ik ben trou
wens lichamelijk niet al te best geschikt
voor het hollen en draven, dat ze tegen
woordig doen. Dat laat ik liever aan de
jongelui over. Als koning kan ik rustig
in mijn stoel blijven zitten".
Zijn laatste prestatie in de koningsklas
se is de rol van koning Priamus in de
film „Helen of Troy", die enkele maan
den geleden in Rome is gemaakt.
„In die film", vervolgde Sir Cedric,
„doe ik niets anders dan zitten en hoog
dravende woorden uitkramen. Stilzitten
op een troon met een kussen om het nog
een beetje makkelijker te maken, past
veel beter bij mijn leeftijd (61 jaar) en
mijn omvang".
Op de vraag, of hij niet bang was tus-
Danny Kaye, reclame-man voor de
Britse V. V. V,
sen de duizenden acteurs, die aan de film
„Helen of Troy" meewerken, verloren te
gaan, zei Hardwicke: „Ik bén de koning,
vergeet dat niet. Tijdens de tienjarige
belegering van Troje slacht ik de men
sen in de film af met een gemiddelde van
800 per dag. Op z'n laatst zijn de rangen
zo gedund, dat je me eenvoudig niet over
het hoofd kan zien".
In de film wordt maar één schip ge
bruikt van de duizend, die door de
schoonheid van Helena te water zijn ge
laten. Het is een bijna dertig meter lang
houten geval, dat uit elkaar kan worden
genomen, zodat het er achtereenvolgens
als een Trojaans en een Grieks schip kan
uitzien.
„Het zou veel te duur zijn geweest, die
schuit duizend keer te water te laten om
de volledige vloot te formeren, die Troje
aanviel" legde Hardwicke uit. „Denk eens
aan al de flessen champagne, die daar
voor nodig zouden zijn geweest".
De 19-jarige Italiaanse actrice Rossana
Podesta speelt de rol van Helena in de
film. Achteraf wist niemand meer precies
te vertellen, hoeveel maal ze naar de boeg
van het schip liep om er een fles (heel
jonge) champagne tegen stuk te slaan.
Toen de opname eindelijk klaar was,
merkte Sir Cedric Hardwicke op: „Men
gelieve er nota van te nemen, dat onze
Helena haar gelaat afwendde op het mo
ment, dat het schip te water gleed. Zij
wilde geen champagnespatten in haar
gezicht krijgen".
Olivia de Havilland werkt zich niet dood
aan haar Engelse film, aldus wordt offi
cieel meegedeeld.
De Engelse filmjournalist David Lewin,
die onlangs een bezoek bracht aan de El-
stree-studio's, waar Miss de Havilland be
zig was, zich niet dood te werken, kan dit
bevestigen.
Tussen de opnamen voor de film „That
Lady" (die een zwarte lap draagt over
haar éne oog) vond hij haar languit liggen
op iets, dat er uitzag als een strijkplank.
Het éne einde van de plank bevond zich
ongeveer 30 centimeter boven de grond.
De voeten van Miss de Havilland waren
vastgebonden aan het omhoogstaande deel,
terwijl het gedeelte, waarop zich haar
hoofd bevond, op de vloer rustte. Ze maak
te zichzelf los en zei: „Reuzengezond, die
plank. Probeer maar eens".
Terwijl de journalist aan haar vriende
lijke invitatie gevolg gaf, las Miss de Ha
villand hem de gezondheidstheorie betref
fende de plank voor van een briefje, dat
er door de Amerikaanse fabrikanten was
bijgevoegd. Op het briefje stond: „We ple
gen langzaam zelfmoord als we staan of
zitten. De plank heeft het tegenoverge
stelde effect".
„Ziet u nu", zei Miss de Havilland, „hoe
slecht het is voor uw gezondheid, als je
alleen maar loopt of zit? De plank voert
het bloed naar je hoofd en dat is gezond.
Ik gebruik 'm tweemaal per dag. Lillian
Gish vestigde er m'n aandacht op en de
verzekeringsmaatschappijen vinden het
prachtig. Ik kan niet meer zonder m'n
plank en neem 'm overal mee naar toe.
Het is erg ontspannend ook".
De journalist veronderstelde, dat je
„langzame zelfmoord" ook kon bestrijden
door op je handen te gaan lopen.
„Best mogelijk", gaf Miss de Havilland
toe. „Maar deze methode is veel subtieler.
Niet zo extremistisch, vindt u ook niet?"
De journalist voelde zich zó duizelig na
zijn verblijf op de plank, dat hij niet de
moed had, haar tegen te spreken.
William Holden, wiens rol in de film
„Stalag 17" hem een Oscar heeft opgele
verd, maakt een tournee door het Verre
Oosten als ambassadeur van Vistavision.
Vistavision is geen Zuid-Amerikaans re-
poliekje, zoals sommigen wellicht zouden
denken, maar het nieuwe projectie-sys
teem, dat een bijzonder helder beeld geeft
op elk willekeurig scherm van welke af
metingen ook. Tevens zal Holden bij het
publiek drie nieuwe films introduceren,
waarin hij Audrey Hepburn en Humphrey
Bogart tot tegenspelers heeft, „The Coun
try Girl" met Bing Crocby en Grace
Kelly en „The Bridges at Toko-Ri".
William Holden brengt achtereenvolgens
een bezoek aan Tokio, Manilla, Singapore,
Bombay, Honoloeloe, Hongkong en Nieuw
Delhi.
t
Een en ander heeft Rossana Podesta in
tussen niet verhinderd, een contract voor
twee jaar te tekenen bij een Amerikaanse
filmmaatschappij. Ze gaat naar Holly
wood, zodra haar werk in Mexico klaar
is, waar ze met Pedro Armendariz op
treedt in een film, waarvan de titel nog
niet bekend is.
Danny Kaye, wiens film „Hans Chris
tian Andersen" over enige tijd hier te
Jacques Tati, hier als Monsieur
Mulol in zijn film „Les Vacances de
M. Hulot", gaat in Amerika een
film maken.
lande in vertoning komt, heeft een be
zoek gebracht aan Engeland, waar hij
min of meer als reclame-agent voor de
Vereniging Voor Vreemdelingenverkeer
is opgetreden. Hij speelde namelijk een
rol in een film, die voor rekening van de
Britse regering werd gemaakt en die ten
doel heeft, Amerikaanse touristen op te
wekken Groot-Bittannië te bezoeken
ener hun deviezen achter te laten.
In deze reclamefilm zal men Danny
Kaye kunnen zien op zijn reizen door
Engeland. Dat gaat trouwens in één
moeite door, want Danny reist de hele
wereld af om zijn nieuwste film bij het
publiek te introduceren. Op zijn zwerf
tochten wordt hij gevolgd door een hele
ploeg cineasten, die hem overal filmen
ten behoeve van een televisie-uitzending
onder de titel Danny reist". Dat zal dan
de eerste maal zijn, dat deze komiek op
het televisiescherm is te zien. Tot nog toe
heeft hij er zich steeds tegen verzet.
June Haver, de 27-jarige actrice, die
haar filmwerk verliet om in de keuken
van een klooster te gaan werken, nadat
haar vroegere verloofde was gestorven, is
onlangs te Ojai in Californië in het huwe
lijk getreden met de 44-jarige acteur
Fred MacMurray.
Ruim tien maanden geleden, vóórdat ze
het klooster „met het oog op haar gezond
heid" verliet, droeg ze een streng zwart
wit habijt. Op haar huwelijksdag droeg ze
een champagnekleurige japon met paarlen
knopen en een Peter Pam-kraag. Tien
maanden geleden was heur haar donker
bruin. Op haar huwelijksdag was het
strogeel.
Niets is verandelijker dan een filmster.
A. L. Davis, winnaar van de Pulitzer-
prijs, zal op verzoek van Don Hartman,
de leider van de Paramount-productie,
een filmscenario schrijven naar Eugene
O'Neill's klassieke' toneelstuk „Desire un
der the elms". Paramount heeft namelijk
de filmrechten aangekocht van dit toneel
stuk, dat door sommige critice wordt
beschouwd als O'Neill's beste werk.
„Desire under the elms" is een sterk
verhaal over een farmer uit Nieuw Enge
land, zijn zoon en zijn tweede vrouw. Het
stuk Werd voor het eerst op Broadway
gespeeld in 1924 met Walter Huston in de
hoofdrol.
De bekende Italiaanse ster Anna Mag
nani zal naast Burt Lancaster de hoofdrol
spelen in de film „Rose Tattoo", een be
werking van Tennessee Williams' Broad-
way-hit. Dit wordt haar eerste film, die zij
in Amerika gaat maken. In September zal
ze naar Hollywood vertrekken om met de
opnamen te beginnen. De film wordt ge
regisseerd door Daniel Mann en opgeno
men in Vistavision en technicolor.
Rita Hayworth heeft er genoeg van,
steeds maar „commerciële" films in Hol
lywood te draaien. Zij zou zich aan de
„prestigefilm" willen wijden. Ook zou zij
voornemens zijn, zelf de productie ter
hand te nemen en zich in Frankrijk te
vestigen om daar „kwaliteitsfilms" te
gaan maken.
Maar man, de zanger Dick Haymes,
juicht deze plannen levendig toe. Hij
heeft verscheidene jaren in Frankrijk ge
woond en spreekt de Franse taal vloeiend.
Hij hoopt, dat zijn vrouw hem belangrijke
rollen zal toevertrouwen.
In hoeverre deze plotselinge „cultuur
bevlieging" van Rita Hayworth een ge
volg is van een bericht, dat ons uit Los
Angeles bereikte, weten we niet. Maar
een feit is, dat de Amerikaanse immigra
tiedienst zijn uitwijzingsbevel tegen Dick
Haymes heeft gehandhaafd. Dit bevel was
opgeschort voor het instellen van een
onderzoek naar de beschuldiging van de
namens Haymes optredende advocaat, dat
zijn cliënt het slachtoffer was geworden
van een manoeuvre van een ambtenaar
Olivia de Havilland: „Ik kan niet
meer zonder m'n plank en neem 'm
overal mee naar toe"
van de immigratiedienst. Het uitwijzings
bevel tegen Haymes, die de Argentijnse
nationaliteit bezit, werd uitgevaardigd,
toen hij van een reis naar Hawaii terug
keerde. Een ambtenaar van de immigra
tiedienst zou hem niet hebben gewaar
schuwd, dat hij zijn recht, om in de Ver
enigde Staten te wonen, door deze reis
zou verspelen. De immigratiedienst heeft
nu uitgemaakt, dat er van een „manoeu
vre" geen sprake is geweest.
Zoals U weet, heeft de Bond van Ne
derlandse Toneeluitgevers in samenwer
king met de Vereniging van Nederland
se Toneelschrijvers in 1953 een toneel
prijsvraag uitgeschreven. Van de vele
rommelig. Niettemin meen ik, dat de
amateurs met dit stuk wel succes kunnen
oogsten.
Het stuk speelt in Madrid tijdens een
- - „Rumigny" is m.i. wel het beste van der vele burgeroorlogen. Het speelt zich
binnengekomen manuscripten werden er <je drie bekroonde stukken. Vooral het af in de woning van dona Teresa Barbas
drie bekroond en twee kregen een waar- gegeven is buitengewoon origineel. ko, een generaals-weduwe, die daar met
deringsprijs, groot 600. De twee stuk- Armand de Chateauvieux is een kas- haar dochter en dienstbode woont. Er
ken, die een waardermgsprijs ten deel teelheer van het oude stempel. Hij be- heerst een gespannen atmosfeer. Van
vielen, voldeden niet aan alle voorwaar- woont een groot oud kasteel ergens in buiten hoort men geweerschoten. Het ge-
den door de Bond Van Nederlandse To- Frankrijk en rondom het kasteel strek- vecht in de straten is heel nabij. Plotse-
neeluitgevers gesteld.^ De drie bekroon- ken zich wijd zijn jachtgronden uit. De ling hoort men gekerm. Moeder en doch-
de stukken zijn inmiddels van de pers moderne tijd heeft geen vat op Armand. ter gluren heel voorzichtig door de ge
verschenen en zullen door alle aangeslo- Tenminste geestelijk niet. Financieel blindeerde ramen en zien een gewonde
ten uitgevers gezamenlijk worden geex- voelt hij de moderne tijd maar al te kapitein. Met levensgevaar wordt de ka-
ploiteerd, zodat U deze stukken dus bij goed. Want de belasting heeft hem uit- pitein binnengehaald. Men zou nu een
alle uitgevers ter inzage kunt krijgen. gebeend. Niets van zijn kostbare kasteel- drama verwachten. Doch neen, de kapi-
De schrijvers van de drie bekroonde inventaris is hem meer overgebleven, tein vormt de aanleiding tot een aller-
stukken viel alleen een gelijke prijs ten Slechts een stoel en een tafel resten hem vermakelijkst spel vol onverwachte wen
deel, namelijk eveneens 600. Bovendien nog ende familieportretten endingen. „Venijn'" wordt hij genoemd om
zullen alle baten, die uit de exploitatie de oude wijnkelder. Van zijn familiepor- zlJn onuitstaanbaar karakter, dat van
a j ji 11J„.. LN dPPH t DPtV ÜH 1 n (T mil itTotAM I lnnU rl n
voortvloeien, hun ten goede komen.
Na de bekroonde stukken gelezen te
hebben, geloof ik niet de prijsvraag een
onverdeeld succes te mogen noemen. Wij
zijn drie speelbare stukken rijker ge
worden, Inderdaad. Stukken, die door
fretten en de oude wijnkelder doet hij
voor geen geld ter wereld afstand. De
loodgieter kan niet betaald worden,
maar zijn wijnkelder blijft op slot. Deze
herinnert hem te veel aan de oude tijd.
Maar Armanc^heeft een dochter en een
vrouw, die er heel anders over denken.
Zowel zijn dochter als zijn vrouw zijn
tijdens de laatste wereldoorlog in actieve
dienst geweest als verpleegster aan het
front. En na de oorlog zijn zij blijven
het amateurtoneel gebracht kunnen wor- werken. Zijn vrouw als sociaal werkster,
geen toewijding wil weten. Doch de
dochter slaagt er in dit karakter te bui
gen en er iets goeds van te maken. De
stijl van dit spel is zeer vlot. De rollen
heel dankbaar. Jammer alleen, dat de
schrijver zo dikwijls zijn toevlucht neemt
tot vrij grove geestigheden, hetgeen m.i.
niet nodig was geweest. Hierdoor onder
streept hij wel het brute karakter van
de kapitein, maar aan het geheel doet
het m.i. sterk afbreuk. Dit grof moeten
wij niet misverstaan, als zou dit stuk
p T ••ju* j r>-' rvi minder gepaste géestighedën bevatten,
den. En dit is al heel wat waard. Jaar- zijn dochter als studente in Parijs. Dit verre van dati
lijks worden er prijsvragen uitgeschre- werk heeft een radicale ommekeer te- 0p de inhoud van dit stuk valt niet
ven, die geen enkel speelbaar stuk ople- weeg gebracht in hun ideeënwereld, ter- de minste aanmerking te maken Met dit
trot wijl aan Armand de oorlog is voorbij grof bedoel ik meer luidruchtig,'bruut.
gegaan als een nietszeggend zuchtje van
de wind.
veren. Het resultaat is dan meestal een
stuk, zeer hoog van inhoud en artistiek
en litterair dikwijls een meesterwerkje,
maar volkomen onverteerbaar en on-
speelbaar. De Bond van Nederlandse To
neeluitgevers heeft de speelbaarheid als
eerste eis gesteld. De tweede eis was: dat
het door alle amateurverenigingen ge
bracht moest kunnen worden. Dus dat
het niets stotends mocht bevatten voor
welke richting dan ook. Geen driehoeks
verhoudingen dus, geen gestoethaspel
met de huwelijksmoraal en dergelijke.
Op de derde plaats kwamen pas de eisen
aangaande de inhoud en litterair en
artistiek peil.
Dit lijkt mij een heel juiste volgorde
van eisen. De drie bekroonde stukken
voldoen dan ook volledig aan de twee
eerst gestelde eisen. De derde eis laat
Een zeer origineel, leuk uitgewerkt,
maar volkomen pretentieloos gevalletje.
Ten huize van Michel Lebon heeft de
Het kasteel raakt in verval. Armand
heeft geen geld meer. om het te onder
houden. Maar hardnekkig voert hij een
strijd tegen dit verval. En een jonge
Amerikaan, die het kasteel wil kopen, om
er een soort moderne volkshogeschool a,vond tevoren cel\ c:
van te maken, wijst hij verontwaardigd was ook een z monarski, die
Jaar Hp> Amerikaan weef Ho deun beweerde een g aantal jaren
af. Maar de Amerikaan weet de steun
te verkrijgen van de.dochter van de kas
teelheer en een groep medestudenten
van deze dochter. Zij komen hun vacan-
tie doorbrengen op het kasteel en probe
ren op allerlei dolkomische manieren de
kasteelheer tot
brengen.
uit iemands geheugen te kunnen weg
wissen. Lebon geloofde hem niet. Maar
de volgende morgen blijkt, dat Simo-
narski niet gelogen heeft. Lebon zelf is
over enlge teren zijn geheugen kwijt.
Hierdoor Kotnt Lebon in slIpiYlwsaitp cU
andere gedachten te tuaties. Een lief mli*- A
l. her meisje, zijn verloofde
sinds kort. valt hem pardoes om de hals.
Een heel aantrekkelijk en origineel ge- zonder dat Lebon vermoeden kan. waar-
geven dus, dat in een charmante taal en aan hij deze hartelijkheid te danken
jammer genoeg nog wel iets te wensen flitsende dialoog is uitgewerkt. .T?<m heeft. Later doet hij aan iemand een
over, hoewel er op dit gebied heel wat weet de schrijver niet overal de juiste huwelijksaanzoek, waarvan hij veronder-
mindere stukken jaarlijks het daglicht sfeer te treffen. Psychologisch is hij er stelt dat dit zijn verloofde is. Zijn echte
zien. Het zijn alle drie zeer dragelijke ook nog al eens naast. Hij weet niet altijd verloofde maakt daarna een scène en
spelen, maar geen spelen van allure, geen de juiste reacties te seven. lelijke verbreekt de verloving. Als Simonarski
spelen van importantie hetgeen wij toch mensen maakt hij dikwijls alledaagse ty- hem echter zijn geheugen over de laatste
zo gaarne gehoopt hadden van een zoveel p6n. Toneeltechnisch is net ook niet al- jaren terug geeft, wil Lebon niets liever
belovende toneelprijsvraag. tijd even gemakkelijk. Er komen kleed- dan dit maar zo gauw mogelijk weer
Hieronder volgt een korte bespreking PgJeisTwordem' He t ^Xe^Ts'^oms wat VerlieZen'
van de drie bekroonde stukken.
HANS VAN BERGEN
komt. Zij vertrekt uit de stad. maar als haast een conditio sine qua non voor het
zij na enige tijd terugkomt, staat op het academische ballet. Wellicht juist door het
programma van de balletgroep „De grote aanknopingspunt met de film komt
kleine zeemeermin" de liefdesbrief van de cineast er niet toe om zich speciaal
Andersen. te richten naar een eigen filmische vorm-
geving van de danskunst. Het uitgangs-
Pompeuse pracllt Punt ligt de cineast en daarom stelt, hü
Het ballet heeft in de nrille iaren van de camera zo goed mogelijk in om het
do film reek de aandak? van de cineas- gebeuren op het toneel op te nemen,
ten gehad Léger maakte zÜn „Ballet Hoe pompeus de pracht van het ballet
méeanique" en René Clair benutte een „De kleine zeemeermin' ook moge zijn
Zestien jaar lang .heeft Samuel Goldwyn gezocht naar een goed verhaal ballerina,, voor^ zijn ^ant-garde-Rlm
over Hans Christian Andersen. Nadat hij 21 volledige scenano s had burger's Red Shoes" is het ballet volle- Petit met het voltallig corps de ballet
afgekeurd kree^ de bekende Broadwav-scliriivcr Moss Hart in 1951 de dig in de"film geïntroduceerd als kunst- van 28 artisten ook dansen, men komt
at ekeurd, kreec e uwenoe Broadway senryve V(frm. De filmische werking, van een met geheel los van het toneel. En waar
opdracht een script te maken en het resultaat was v.ui oren aaiü, dat ballet als „De rode schoentjes was van de wetten
Goldwyn direct aan Charles Vidor de opdracht gaf om met het „schieten" een onderhoudend gehalte. Het kan ook den^, ervai
van de beelden te beginnen.
Het resultaat is een kleurrijke film geworden, die vier millioen dollar
heeft gekost. Geen biografie van de Deense spiookjesschrijver, maar een
film, waarin de geest van Andersen moest worden getroffen.
van het toneel niet meer gel-
ervaart men dit niet als een be
niet anders""omdat°de film en dans- vrijding. maar als een verbazing, hoe het
kunst dit gemeen hebben, dat zij beide mogelijk is.
een droomwereld oproepen. Niet voor Toch is met dit filmballet een stap
niets noemt men een filmstudio een gezet in de richting, die tenslotte een
droomfabriek. En het academische ballet goede synthese tussen de kunst van
dus het ballet dat is gegroeid na de Cinemagia en Terpsichore moet bréngen.
oprichting van de Académie de la danse" Een samensmelting, die logisch voor het
in zijn sprookjes b.v. een duim, een tin- door Lod. XIV beweegt zich ook in grijpen ligt en die geen „toegepaste"
nen soldaatje of welk voorwerp ook, laat een sfeer van dromen, die werkelijkheid kunst zal zijn.
spreken in mensentaal, geeft hij een uit- worden Sprookjes-dansen is dan ook Bu.
beelding van deze waarheid, dat elk ding
door onze versterkte aandacht wonder
baarlijk kan zijn Zo wonderbaarlijk als
een droomgezicht. „Things are not what
they seem". Door stomme dingen met een
spraakvermogen toe te rusten, legt An
dersen ons de mechaniek van zijn ideali
sering bloot. De werkelijkheid krijgt
glans. Het lelijke wordt schoon en het
wonderbaarlijke aanvaardbaar.
Deze toets Ie treffen in een film is
haast ondoenlijk. Moss Hart heeft dan
ook met de voorliefde van de Ameri
kanen voor „human interest" de mense
lijke trekken in Andersen willen belichten
en Danny Kaye kreeg tot taak om deze
menselijkheid niet wég te grapjassen. Hij
is erin geslaagd, haast tot vervelens
worden toe. Maar Andersen als de ma
giër van de kinderziel treedt niet van
het witte doek naar voren. Dit ondanks
de paar sprookjes, die hij vertelt.
Het idealiseren van de realiteit ge
schiedt op de fiim door het medium van
de dans. Niemand minder dan Roland
Petit is de choreograaf en hij danst zelf
mee in „De kleine zeemeermin", een
ballet dat ruim een kwartier duurt.
De aanleiding tot dit grote ballet in
de film is in het kort als volgt. Nadat ••ai /n v i
Idenliserin" der renlite'-t Andersen in Kopenhagen is aangekomen, Dans Christian Andersen (Danny Kaye) vertelt hel sprookje van „Kleit
laeause 0 - reauie.i wordt verliofd een baiierina. Hij Duimpje". Scène uit de film over de Deense snrookiesdirhter rail
Andersen is een schrijver, die bijzonder schrijft een liefdesbrief aan haar. die uulmPJe ^ene un ae jam over ae Lteense sprookjesdichter van
Binnenkort zal „Hans Christian Ander
sen" in ons land worden vertoond. De
faam is echter al lang aan het product
voorafgegaan Men weet, hoe Danny
Kaye. die de titelrol yervult, de Denen
tegen zich innam door in het authentieke
Andersenbed in Denemarken te gaan
liggen grollen. Men kent de melodie van
„Wonderful Copenhagen" en „Thumbe-
lina", gecomponeerd door Frank Loesser
en men weet dat Renée Jeanmaire haar
debuut heeft gemaakt als film-ballerina.
Los van al deze dingen is de film inte-
resant genoeg om te aanschouwen. Niet
mm/W**'***
zozeer, omdat Moss Hart erin geslaagd
zou zijn de geest van Andersen te treffen;
ook niet omdat Danny Kaye er een goede
rol in vertolkt; maar vanwege het grote
ballet „De kleine zeemeermin", dat erin
wordt vertoond. De dans neemt een zeer
grote plaats in deze Him in; een kwart
van de beelden bestaat uit opnamen van
dansscènes.
goed zijn kunst heeft verstaan. Als hij wegwaait en in handen van de danseres
