Amsterdam en Rotterdam vragen om spoedige
aanleg van het „Hazenpad" 1
MAN VAN TOLLUND
Interplanetair verkeer geen utopie meer
£r£ s» sa
Archaeologische vondst van grote betekenis
Tussen aarde en maan ruimtestation
Eén zwaluw maakt
nog geen zomer
Hoe leefde de Germaanse mens van
2000 jaar geleden?
Raketten bereikten
hoogte van 1.000 km.
Twistappels langs
Duitse grens ver
oorzaken leemte.
ZATERDAG 21 AUGUSTUS 1954 PAGINA
Tussen Amsterdam en
Den Haag
In een afgelegen veengebied op
het Deense schiereiland Jutland
heeft men bij het turfsteken na
de tweede wereldoorlog een aan
tal bijzonder goed bewaard geble
ven veenlijken gevonden van
Germanen, die in de Ijzertijd dus
ongeveer 2000 jaar geleden, heb
ben geleefd. Deze vondsten heb
ben in wetenschappelijke kringen
en vooral onder hen die zich niet
de archaeologie bezig houden,
groot opzien gebaard. Immers,
over de levensgewoonten van de
Germanen in de voorhistorische
tijden zijn de mededelingen van
de geschiedschrijvers zeer be
perkt. Het zijn in hoofdzaak de
graven en de daarin gevonden
cultuuroverblijfselen, waarop de
vermoedens omtrent deze volks
stam worden gebaseerd. Deze ar
chaeologische gegevens gaven tot
voor enkele jaren een eenzijdig
beeld. Het is natuurlijk niet zo
dat met de vondst van enkele
gaaf gebleven voorhistorische lij
ken terstond het raadsel van de
geheimen van de grond en van de
levensgewoonten van de Germa
nen in het bijzonder is opgelost.
Doch de ontdekking van de ruim
2000 jaar oude veenlijken hebben
de archaeologen wel in staat ge
steld bepaalde gevolgtrekkingen
te maken omtrent de levensge
woonten van de mensen in de
ijzertijd.
Zeven lichamen
Mensenoffer
Nobele trekken
Ruimtestation
Atoomraketten
Schade aan levend
organisme
Het was een mijlpaal: de ope
ning van Rijksweg nó 2 van Am
sterdam naar Utrecht op 1 Apiil
van dit jaar. „Een technisch object
Van de hoogste orde" noemden de
'Wegen deskundigen dit voorbeeld
van de perfecte en ideale autosnel
weg. Meedogenloos, lijnrecht en on
weerstaanbaar snijdt het dubbele
grijswitte rij dek door het Hollandse
polderland en met radde vaart ra
zen honderden auto's per dag over
deze zo belangrijke verkeersader
tussen de hoofdstad en het Zui
den van ons land.
..«.eg az. ae
wSkt, 1ra°n.se-
12
Rijk;
sweg
ban0,? de auto-
Waa^P3,3.1: bet Duitse
Impasse
Spinneweb
Web van autosnelwegen wordt langzaam gesponnen
Daarom en om nog veel meer andere
En dan speelt nog steeds de altijd
even felle concurrentiepositie van Ant-
warpen een voorname rol. Want in
deze Belgische havenplaats zit men
ook niet stil. Er zijn plannen voor de
verwezenlijking van een snelle ver
binding over land met Duitsland via
Luik langs- het Albertkanaal met Keu
len en vandaar naar Aken. De bete
kenis van dit plan is maar al te duide
lijk: een directe verkeersader van
Duitsland óm ons land heen met de zee
langs welke weg België natuurlijk een
aanzienlijk contingent goederen zal
gaan aftappen.
Maar de Rotterdamse en Amsterdamse
Kamers van Koophandel zijn bij dit alles
toch niet blind voor de bijzondere ur
gentie van Rijksweg 4a een onderdeel
van autosnelweg e 10, die loopt van de
hoofdstad langs Den Haag, via Rotter
dam en Breda naar Antwerpen, Brussel
en Parijs welk object hopelijk in 1957
gereed zal zijn. Uit verkeerstechnisch
oogpunt is de huidige verbinding tussen
de hoofdstad en de Maasstad via de Re
sidentie zeer onbevredigend. En de aan
leg van de autosnelweg buiten Den Haag
om via de Haarlemmermeer verdient dan
ook voorrang bovgn elk ander tracé.
Ondertussen is men druk doende het
stuk tussen Den Deijl en de Haagse
Schouw in Rijksweg 4 (AmsterdamDen
Haag) van twee gescheiden rijbanen te
voorzien. Pluvius heeft hierbij de we-
;enbouwers danig dwars gezeten, zodat
er niet in het verwachte tempo kon wor-
redcnen moet dat autosnelwegennet er
komen en zo vlug mogelijk. De'Fédé-
ration Routière Internationale maakte 't
plan voor dit in ons land in totaal 1.150
km grote net, dat moet passen in het
spinneweb van Europese verkeersbanen,
waarvan door genoemde I.R.F. voor de
Nations Unies de kaart werd ontworpen.
En het valt daarbij op, dat al deze we
gen zich concentreren op de Bcnelux-
landen, die als het ware het middelpunt
van dat reuzenweb zijn. Jammer dus dat
er in een van die drie landen, niet met
wat meer spoed aan de verwezenlijking
van dat prachtige web wordt gearbeid.
Het is van internationaal belang, in alle
opzichten: economisch, toeristisch, ja
«elfs defensief.
De problemen, welke door het inter
planetaire verkeer worden opgeroepen,
zijn nog niet geheel opgelost en nog geen
enkele raket heeft de aantrekkingskracht
der aarde overwonnen. Maar toch is er
vooruitgang in de kennis der ruimtevaart
een jonge tak der wetenschap omdat
de grondslagen der physica in de laatste
decennia veel zijn veranderd, vooral ten
aanzien van de atoomenergie.
Aldus prof. dr Hans Thiring uit Wenen
in zijn openingsrede op het vijfde Inter
nationale Ruimtevaart Congres, dat in de
eerste week van deze maand te Innsbruck
werd gehouden. Het doel van dit congres,
waarop door bekende technici en geleer
den uit vele landen een dertigtal referaten
werd gehoudenwas een serieuze
wetenschappelijke bijdrage te leveren voor
de verwezenlijking der ruimtevaart. „Over
Vooral over de levensgewoonten van
de Germanen in de Scandinavische lan
den ligt een sluier van geheimzinnig
heid. In deze landen wordt reeds ge
ruime tijd een nauwgezet speurwerk
verricht naar overblijfselen uit de oud
heid. De tot nu toe bereikte resultaten
doen vermoeden dat de bodemrijkdom,
waar het betreft archaeologisch
materiaal, ontzaglijk groot is. De veen
lijken, die in Jutland werden gevonden,
vormen reeds een belangrijk aan
knopingspunt. Zij zijn uniek in de
wereld! De Egyptische mummies, die
ons tot nu toe veel oudheidkundige ge
gevens verschaften, vormen slechts een
pover resultaat van menselijke be
moeienis wanneer men deze vergelijkt
met de gestalten, die door conservering
ruim 2000 jaar onveranderd en onaan
getast konden rusten in de moerassen
van Jutland. Deze moerassen, die door
de eeuwen heen in veen zijn veranderd,
stellen de lieden van de wetenschap
en ook ons in de gelegenheid de
mens te zien die vóór de geboorte van
Christus onze streken bewoonde.
Tot nu toe zijn in de veenbodem van
Jutland zeven intact gebleven lijken
gevonden van mensen, die vóór of om
streeks de gfeboorte van Christus heb
ben geleefd. In het Borremose-moeras
werden drie mannen en een vrouw ge
vonden. bij Tollund een man ,en een
vrouw en in het begin van dit jaar bij
Grauballe een man. De man van Tol
lund is wel de meest belangwekkende.
Zijn lichaam is bijzonder goed bewaard
gebleven, terwijl de overige veenlijken
ernstig zijn verminkt.
De „Man van Tollund" werd in 1950
bij het turfsteken gevonden. In 1938
was nabij deze plaats reeds het lichaam
van een vrouw gevonden. Deze en
andere ontdekkingen kregen evenwel
weinig bekendheid. De „man van
Tollund" is, sedert de Deense archaeo
logen vorig jaar uitvoerige mededelin
gen hebben gedaan over de resultaten
van het door hen ingestelde onderzoek,
wereldberoemd geworden. Uit de ge
hele wereld komen de mensen van de
wetenschap naar Denemarken om het
lichaam te aanschouwen. Het lijk van
de man van Tollund is niet alleen goed
bewaard gebleven, doch het is voor
namelijk de gaafheid van de trekken
in 's mans gelaat die velen heeft ont
roerd. Het gezicht toont een rust en
vastbeslotenheid, die zelfs na 2000 jaar
nog op een toekomstig ontwaken zou
kunnen duiden.
Bij het veenlijk werden aangetroffen
een om de kleren gebonden lederen
riem en een hoofdkapje, dat met een
kinbandje was vastgebonden. De man
werd in het veen op een diepte van
twee meter gevonden, liggend op z'n
rechterzij, met opgetrokken knieën en
de handen voor de borst. Om de hals
droeg hij een vaij leer gevlochten
koord: hij was door ophanging om het
leven gebracht! Was hij dan een mis
dadiger? De Deense archaeologen zijn
het er nagenoeg allen over eens, dat
zulks niet het geval is. Het is welis
waar juist, dat de Germanen de mis
dadigers. die tegen de wetten van de
gemeenschap hadden gezondigd, aan
het verzwelgende moeras toevertrouw-
,en. doch wanneer de zg. dingvergade-
"n§ het hogere rechtscollege een
dergelijk vonnis had geveld werden bo
vendien de haren van de misdadiger uit
getrokken, de kleren verscheurd en de
schedel en het gelaat met een knots in
geslagen. Enkele andere in .Jutland ge
vonden lijken vertonen naast de strop
om de hals deze verminkingen. Men
heeft hieruit geconcludeerd, dat onder
de Germanen alleen het geloof in de zgn.
orgaanziel heeft bestaan.
Dat de „man van Tollund" deze mis-,
handelingen niet heeft ondergaan, zou er
volgens de geleerden op kunnen duiden
dat men te doen heeft met een man van
zeer hoge rang, die door de Germanen
is geofferd. Volgens de Romeinse ge
schiedschrijver Tacitus (ongeveer 55—118
na Chr.) werden door de Germaanse
stammen in het verre Noorden mensen
offers aan het moeras toevertrouwd,
waarmee de Goden gunstig gestemd
moesten worden. Men koos daarvoor
meestal één van zjjn hoofdmannen.
Dat de „man van Tollund" geen mis
dadiger is geweest, zou volgens de ge
leerden ook blijken uit de bijzetting van
het lijk, die met grote plechtigheid moet
zijn geschied. Een ploeg en met vrou
wenharen omwonden wagenwielen, ter
ere van Moeder Aarde, zijn mee het graf
ingegaan.
Hart,, longen en lever van de ,,man van
Tollund" zijn intact gebleven. Röntgen
foto's hebben voorts aangetoond dat
's mans hersenen nog grotendeels gaaf
zijn. De resten van zijn laatste maaltijd
werdén in het darmkanaal aangetroffen
Het galgenmaal heeft vermoedelijk be
staan uit eensoort brij. De hoofdbe
standdelen van de etensresten waren
gerst, lijnzaad, een ander onbekend soort
zaad en een peulsoort. De brij heeft de
man tot zich genomen tussen de 24 en
12 uur vóór het intreden van de dood.
Nadat het onderzoekingswerk was
voltooid heeft men een nieuwe bewaar
methode toegepast. Het leggen van bet'
lijk in een formaiineoplossing achtte men
minder geschikt omdat hierdoor wellicht
de fraaie gelaatstrekken zouden verdwij
nen. Het conserveringsproces duurde
ruim een jaar. Hoe deze conservering ge
schiedde blijft uiteraard geheim. Het
proces schijnt zeer ingewikkeld te zijn
Omdat men het lichaam voor expositie
minder geschikt achtte, werd het hoofd
van de romp verwijderd. Het is thans
tentoongesteld in het rhuseum van Sil-
kebovg in Jutland. Van heinde en ver,
uit de gehele wereld komen de mensen
naar deze middelgrote gemeente om het
gelaat van de dode te aanschouwen. Het
toont _een overgave en vastbeslotenheid,
waardoor men in hem ook nu nog de
mens doet zien. Het lichaam wordt be-
™r111 Kopenhagen en is uitsluitend
bedoeld als wetenschappelijk object.
In de internationale wetenschappelijke
pers is de laatste tijd aan de ontdekkin
gen van de Deense archaeologen veel
aandacht geschonken. Terecht is men tot
de conclusie gekomen, dat de Denen met
hun onderzoekingswerk een belangrijke
bijdrage hebben geleverd tot de ver
rijking van de kennis omtrent de le
vensgewoonten van de Germanen
KEES NOORDEWÏER. j
vliegende schotels", aldus prof. Fr. Hecht,
voorzitter van de Oesterreichischen Ge-
sellschaft für Weltraumforschung, „zullen
we geen gegevens kunnen verstrekken,
omdat wij hieromtrent zelf nog niets
weten".
Prof. Thiring wees er verder o.m. op,
dat binnenkort de eerste door atoomkracht
aangedreven onderzeeër „Nautilus" haar
eerste wereldreis gaat maken, terwijl over
een aantal jaren vliegtuigen, waarvan de
motoren eveneens door atoomkracht wor
den aangedreven, zonder landing of tan
ken onderweg, meermalen om de aarde
zullen kunnen vliegen.
Toch is het thans ondanks het feit,
dat de atoomenergie nog niet voldoende
geschikt is voor voortstuwing met be
hulp van chemische raketten theoretisch
mogelijk de aantrekkingskracht der aarde
te overwinnen. Aan een rechtstreekse
verbinding van de aarde naar de maan
wordt echter door geen enkele geleerde
meer gedacht. Alle plannen voorzien in
het bouwen van een ruimtestation, dat op
een bepaalde hoogte om de aarde moet
cirkelen. Wanneer we ons afvragen, hoe
ver we, aldus spreker, nog van de
verwezenlijking van het ruimtevaart
project zijn verwijderd, dan kunnen we
zeggen, dat de verwezenlijking van een
maanproject technisch reeds mogelijk is.
Het is nog slechts een kwestie van finan
ciën en van arbeidspotentieel, daar er
wellicht honderdduizenden arbeiders,
technici en geleerden nodig zullen zijn.
Ondertussen blijft het niet bjj plannen.
In de Verenigde Staten en in de Sovjet
unie, zo deelde ing. J. Stemmer uit
Zwitserland, secretaris van het Internatio
nale Ruimtevaart Genootschap, mede, is
men thans druk doende met proel'raket-
ten, die al hoogteiAvan ongeveer 1000 km
hebben bereikt. Bovendien is men op het
ogenblik begonnen met de theoretische
voorstudies van stoomraketten.
In eerste instantie, aldus spreker, wil
men trachten onbemande raketten in een
cirkelvormige baan om de aarde te bren
gen, waardoor dan voor de eerste maal
een kunstmaan of aardsateliet zal zijn
ontstaan, juist zoals prof. Thiring reeds
had gezegd in zijn rede over een verbin-
diftg tussen aarde en maan. De bestaande
plannen voorzien in een dergelijke sateliet
in een baan op ongeveer 1669 km afstand
van de aarde. De metingen der instrumen
ten in deze raket zullen langs draadloze
weg naar een bodemstation op de aards
wOTden gemeld. Een dergelijk project is
momenteel realiseerbaar, doch, evenals
prof. Thiring ook al had gezegd, afhanke
lijk van geld, maar ook van tijd.
Maar ruimtevaart, bemand met mensen,
stelt echter enorme problemen van aller
lei aard. De mens is hier de zwakste
schakel. Het blijkt nl., dat bij inter
planetair verkeer door de werking van
cosmische stralen zeer zware schade aan
levend organisme te verwachten is. En
prof. Eugster uit Zwitserland vertelde, dat
er in verband hiermede in 't laboratorium
op de Jungfraujoch in Zwitserland proe
ven met zaden en stukjes huid worden
gedaan en in de toekomst nog zullen
worden genomen.
De ruimtevaarders dienen dus te wor
den beschermd. En zo besprak dan ook
de Duitse prof. H. Oberth de principes
der duikeruitrustingen voor de toekom
stige ruimtevaarders, daarbij voortbou
wend op de ervaringen met bestaande
vliegtuiguitrustingen en drukcabines. Af
weer tegen meteoren is ook een van de
beschermingsmaatregelen, die zullen moe
ten worden getroffen terwille van de
ruimtevaarder. En het was N. Langton
uit Engeland, die aan dit probleem een
referaat wijdde. Door verscheidene spre
kers werd tenslotte ook het vraagstuk van
de voortstuwing met behulp van zonne
warmte onder de loupe genomen, hetgeen
tot een zeer interessante discussie leidde.
Mr F. C. DUR.4NT,
president der International Aero
nautical Organisation tijdens zijn
openingstoespraak
(Van onze verslaggever)
Het verkeersplein Oude Rijn
bij Utrecht, kruispunt van snel-
tvegen van Arnhem en 's Her
togenbosch naar Amsterdam,
Den Haag en Rotterdam, biedt
's avonds een fantastische en
sprookjesachtige indruk. De
verlichting is er voortreffelijk.
Maar één zwaluw maakt nog geen
zomer. En het bestaan van deze sier
lijke weg. die de toets der vergelijking
met de befaamde Duitse Autobahn glo
rieus kan doorstaan, wil nog niet zeggen,
dat het primaire wegennet, dat er in ons
land moet komen, er nu al is. Het is
pas het begin. Dat net moét er komen,
want berekeningen hebben uitgewezen,
dat in 1970 de verkeersintensiviteit ver
drievoudigd zal zijn. En dan zal het
huidige, volstrekt onvolwaardige wegen-
het van ons land het enorme verkeer
niet meer kunnen verwerken. De veront
rusting van velen over de trage gang
van zaken bij de aanleg der autosnel-
Wegen, is dan ook alleszins begrijpelijk,
men weet, dat, indien men op de
lude slom? manier blijft doorgaan, het
primaire net pas over 36 jaren zal zijn
voltooid.
Be KNAC is dan ook van mening, dat
r van de zijde van het ministerie van
orkeer en Waterstaat ten aanzien hier-
an een verkeerde zuinigheid aan de
ag Wordt gelegd. En men zeide ons. dat
et motorvoertuigenverkeer de Rijkskas
veel groter bedrag bezorgt, dan b.v.
P de begroting van het betrokken mi-
Vniff e voor 1953 PrÜkte, n.l. 84 millioen.
dras de KNAC is het werkelijke be-
level. t het verkeer voor de Staat op-
n.l., aiJdiro 399 millioen groot. Er wordt
doo'r hetSt?e automobielclub, niet alleen
rijtuigenK ik „verdiend" op de motor-
de ben2j tmg, maar o.m. ook de
en omzetbelasting, de in-
voerrech)
alsmede di1°P benzine en de accijns,
debelaatanj invoerrechten plus de weel-
nenauto's 't importeren van nerso-
welke tension11 uiteindelijk bedragen,
geldlaatje yl® door het verkéér in het
komen. DochA, vadertje Staat terecht
niet op de beo P°sten verschijnen
geen, volgeris fr°hng van Verkeer, het-
worden betiteld £NAC- als onjuist moet
waaromVl[etIa'hf,irtidUSe wel enigszins,
aan, het Wegennet 'i?,e ^errjP°' waarmede
Maar nog een ander feit werpt een
verhelderend licht op deze vreemde en,
zoals gezegd, voor talloze belanghebben
den verontrustende toestand.
De Kamers van
Koophandel voor
Amsterdam en Rot
terdam, welke ste
den beide belang
nebben om velerlei,
maar vooral om
economische rede
nen bij een snelle
voltooiing van de
autosnelweg van de
kaasstad iangs
Utrecht en Arnhem
grens, Duitse
Oh le dan via
sluft aan
Arnhem. Deze kan het drukke verkeer
nagenoeg niet verwerken en heeft mo
menteel een verkeersintensiteit van on
geveer 4500 motorvoertuigen per dag,
waarmede de practiscbe capaciteit vrij
wel i,s bereikt. Het is dan ook zeer ver
heugend, dat de Rijkswaterstaat thans
alles op alles zet om de doortrekking
van Rijksweg 12 zo spoedig mogelijk te
voltooien. De openstelling van 't nieuwe
gedeelte zal in etappen geschieden. Al
lereerst zal het stuk VeenendaalPlan
ken Wambuis, waar de nieuwe weg de
oude Rijksweg Ede—Arnhem ongelijk
vloers zal kruisen, worden voltooid,
waarna het volgende gedeelte tot aan de
Rijksweg Arnhem-Apeldoorn zal volgen.
Bovendien zal over enkele weken de
aanleg van de tweede rijbaan voor het
gedeelte tussen de Oostelijke rondweg
om Utrecht en Driebergen worden aan
besteed. Deze tweede baan zal medio
1955 in gebruik kunnen worden genomen.
Ruhrgebied, en
Perm» d de Domstad de in April geo-
hebben^F u'' de hoofdstad aansluit,
van verin driemaal toe sinds December
gedaan on h iaar een dringend beroep
zetten v.' ministerie om toch spoed
v°ltooun_ 3cbter de verdere aanleg en
Pfcbindmg 3n deza zo belangwekkende
1 het Duit?" Keerlands wereldhavens
UUse achterland.
Maar he
binnen af2i
ziet
hele Eè-piz!6n'baree,r-.?iet naar uit, dat
gezien w"?.aking kan mdeIdaad de geT
Oostelijke rek7aarkaPs w°rdan tegemoet
hnnicr S weg tot de
deelte totVeeL^ dfbel'
slechts ri^^ b\^te«"
De Klomp en Ede deV^volgt tn vfa
UKsweg naar
Maar dan is nog lang niet alles in
kannen en kruiken. Want de belapgrjjke
verbinding met de Duitse grens en ver
der is dan nog een leemte, die dringend
aanvulling behoeft. En van Duitse zjjde
heeft men al verklaard er niet aan te
denken haast te maken met de bouw
van hun Autobahn tot Oberhausen. in
dien Nederland ook vrijwel niets doet
aan het traeé aan de andere kant van
de grens. Men staat hier dus voor een
impasse: aan beide zijden der lands
grens een tracé, dat maar niet gereed
kan komen.
Die impasse moet worden doorbroken,
zo vinden de beide Kamers, want er
staan té grote belangen op het spel.
Daarom hebben zij
zich voor het kar
retje gespannen,
doch tot, nu. toe is
er nog niet veel
beweging in het
voertuig te krijgen.
Op de begrotings
post voor het lo
pende jaar is
slechts f 660.000
voor deze weg, het
zg. hazenpad uitge
trokken. welke bo
vendien als een
werkverruimings-
object wordt be
schouwd. Dat bedrag is veel te gering,
menen dan ook de Kamers en in deze
tijd met zijn weinig tekort aan werk
krachten is een dergelijk object voor
werkverruiming wel een beetje dwaas.
Ofschoon de Kamers inzien, dat de
aanleg of verbetering van andere wegen
meer urgent is, achten zij de behandeling
van deze Rijksweg niet in redelijke ver
houding tot de betekenis er van. Het
vervoer van stukgoederen per vracht-
Vi3n j Duitse achterland naar de
havens neemt immers
ook van de agrarische
zijde ziet men gaarne een perfecte, ge
heel dubbelbanige en vrijwel bochten-
loze weS, want er.is al dikwijls genoeg
over geklaagd, dat de groenten en het
fruit m heel wat versere toestand op de
plaats van bestemming zouden kunnen
arriveren.
den gearbeid. Maar toch is men er on*
danks alle tegenslag, of liever ondanks
allje neerslag, in geslaagd de Oostelijke
rijbaan te asfalteren. Over veertien da
gen zou het verkeer reeds gebruik kun
nen maken van het dubbele rijdek. In
1956 zal de gehele verbetering eerst ge
reed komen.
Vlijmscherp en o«u,6
'p'"inbaar snijdt de snelweg bij Arnhem door
avondliike duister.
Zo werkt Nederland moeizaam èn
broksgewijze en helaas te langzaam aan
zijn autosnelwegennet. Maar 't moderne,
zeer snelle en onstuitbaar toenemende
autoverkeer stelt zijn eisen. Daaraan
moet worden tegemoet gekomen. Maar
de aanleg der autosnelwegen leidt niet
alleen de jachtende rit der automobi
listen in veiliger banen, mede door de
bouw van kunstwerken, waardoor ge
vaarlijke kruisingen verdwijnen, en het
recht trekken van bochten, zij verkort
o.m. ook 't vervoer van levensmiddelen,
groenten en fruit: het komt vlugger en
verser bij de consument en de prijs zal
lager zijn. Er is minder slijtage aan
auto's en vrachtwagens 'en minder ver
bruik van benzine.
