BOEKEN, TONEEL EN FILM
Zwervers en waaghalzen
vertellen hnn
avonturen
witte doek
I
Beeldende kunst en
film
•1r
Georges Mazure zocht de mens
Amerikaanse film
magnaat overleden
Helden gezocht
Tiende muze komt de andere
niet nader
ZATERDAG 23 OCTOBER 1954
rvvolNA 5
Augusta Genina in Nederland Komt terug om er een film
te maken Van 1913 af „in het vakOpportunisme en
vakmanschap Gina Lollobrigida bij Eisenhower Charles
Chaplin bij Circus Knie Weer clown voor één liefdadig-
heidsjavond Gene Kelly als diplomaat
(Mrs Kirk Douglas) won van Pier Angeli en kreeg haar man actrice graag in mijn plaats zou zijn ge-
„Ik vond een kokkin voor hem" Spencer Tracy en Mont
gomery Clift in een film Doris Day krijgt James Cagney
tot tegenspeler Flimacteur en juwelendief „Beau Brum-
mel" uitverkoren voor de Royal Performance.
Een winter in liet hoge Noorden
Dure vrijheid
Een Syrische Arabier
moet voldoen. Men ziet een eindeloze
serie beelden van schilderijen meest
al goed gefotografeerd die door
een taai commentaar (dat de inhoud
van de schilderijen vertelt en zich bij-
al
grootheid besloten. Bij de meeste
kunstfilms overheerst ook de aandui
ding. Men kan vermoeden, wat de re
gisseur heeft willen zeggen, doch hier
is deze conceptie zo middelmatig, dat
van deze films een hachelijke onder
neming wordt. Naast het opvoeren
van het artistieke peil van de kunst
films zal men dus in de toekomst ook
moeten komen tot een verruiming van
Sa.
v Reisïe „via Mexico"
Beter waren de films, die Jean Oser
voor Twentieh Fox maakte over het
werk van Vermeer, Botticelli, Renoir,
Degas, Rembrandt. Ofschoon deze
films, voor een groot deel reeds in Ne-
Detail uit het
schilderij „Justice
d'Othon" van
Dirk Bouts,
opgenomen in de
film d'art „Een
gulden eeuw" van
Paul Haesaerts
'-;:v-'<>:>
Hierin schuilt de kracht
Draken ontspannen
Afgrond tussen stuk en publiek
Hans
van
Bergen
Augusto Genina
Al hebben de moderne vervoermiddelen de wereld nog zo klein
gemaakt, er is toch genoeg kans overgebleven op avonturen en
ont e 'ingen. En altijd weer zijn er mensen, die er op uit moeten
trekken omdat het onbekende hen roept. Komen zij in het
vaderland terug, dan zullen zij een groot en aandachtig publiek
voor hun avonturen vinden indien zij tenminste goed en boeiend
kunnen vertellen. Na de tweede wereldoorlog is de vraag naar
reisbeschrijvingen zeer groot geworden en een reeks zoals de
Uitgeverij De Kern te Amsterdam er een is begonnen, is dan ook
zeer welkom. Temeer omdat de eerste in deze „Serie Avontuur en
Ontdekking" verschenen delen bijzonder gesloagd zijn te noemen.
De boeken zien er in hun plasticbandjes aantrekkelijk uit. Zij
bieden een rijke afwisseling en bevatten vele illustraties en kaart jes
waarop de reizen van de auteurs nauwkeurig zijn uitgestippeld.
Ook onder onze landgenoten leeft nog De flinke jongeman ging een gangster op-
de drang om te reizen en te trekken, op zoeken in het hol van de leeuw. Zijn ver
zoek naar het vreemde. Ofnaar de schillende manieren om aan de kost te
zoals Georges Mazure deed, toen komen en telkens weer de reis te kunnen
hiJ op Schiphol in een vliegtuig stapte voortzetten,getuigd_em van fa^sie, ^vin-
Hij heeft verscheidene malen bovenaan de
lijst van Amerikanen met grote inkomens
gestaan.
In 1908 kwam Skouras als Grieks immi
grant zonder een cent naar Amerika
Veertig jaar later verdiende hij jaarlijks
meer dan 500.000 dollar.
Skouras verwierf grote bekendheid door
zijn liefdadigheid en was leider van ver
scheidene acties voor hulp aan behoef-
tigen in de Verenigde Staten en elders.
Reeds enkele jaren na zijn aankomst in
New York in 1908 had hij genoeg geld
overgehouden om zijn jongere broers:
gisteren in Los Angeles op 65-jarige Spyros. de huidige president van de 20th
leeftijd overleden aan de gevolgen van een Century pox en George, die nu president
hartaanval. vgn dg United Artists Theatres" is, naar
Skouras was president van de Fox-
theaters aan de Amerikaanse Westkust. Amerika te laten komen.
Charles Skouras, een Griekse immigrant,
die een vooraanstaande filmmagnaat werd
de heer Knie. „is, dat hij het engagement
heeft aanvaard".
Chaplin heeft slechts één voorwaarde
gesteld: dat hij zelf de liefdadige instel
ling mag aanwijzen, die de recette van
deze unieke avond zal ontvangen.
Spencer Tracy en Montgomery Clift zul
ten samen optreden in „Bannon", een dra
matische film van Metro Goldwyn Mayer,
die het Amerikaanse vakverenigingsleven
tot achtergrond heeft en die de verhou
ding schildert tussen twee leiders in de
zelfde vakvereniging, de één oud en er
varen, de ander jong en idealistisch. Zij
respecteren elkaar in hoge mate, maar
hun idealen leiden tot o aflieten.
De film zal net zo onpartijdig staan te
genover het arbeidersvraagstuk als de film
„Executive Suite" tegem ver he' grote za
kenleven. John Houseman, die ook laatst
genoemde film en „Julius Caesar" maakte,
zal als productieleider optreden. Millard
Kaufman schrijft het scenario naar een
werk van John Bartlow Martin, een be-
-• S. 1 l\ O) i v villi 1 Cl Li U W l'L O I IJ vClJ UL.
Gina Lollobrigida heeft een bezoek kende auteur, die geregeld voor tijdschrif-
gebracht aan president Eisenhouwe
WERELDNIEUWS
die de ontmoeting had voorbereid, een be
zoek gebracht aan president Eisenhower.
Toen ze het Witte Huis verliet, ver
klaarde de jonge Italiaanse actrice: „Ik
heb de president gefeliciteerd met zijn 64e
verjaardag en heb mij daarbij tot tolk ge
maakt van het Italiaanse volk en de film-
Anne Buydens industrie van mijn land. Het was een hele
eer voor me en ik geloof vast, dat iedere
Een enkele bezoeker hangt verveeld aan
een tafeltje.
halzerij in deze sport en dat maakt dit
verhaal boeiend en vol afwisseling.
voor een zwerftocht door het Midden-
Oosten. Deze begaafde tekenaar, cineast
en journalist heeft zijn ervaringen neer
gelegd in het boek „Tussen Beirut en Je
ruzalem- reisschetsen met pen en pen
seel".
Men kan zich voorstellen, dat juist het
Midden-Oosten de auteur aantrok het
is immers het deel van de wereld, dat
"wel het meest tot onze verbeelding
«Preekt. Mazure verheelt in het geestig
geschreven eerste hoofdstuk trouwens
niet, dat hij een beetje romantiek ver
wachtte. In de eerste stad, die hij aan
deed, namelijk Beirut in Libanon, vond
dat niet en het viel er hem bij de
eerste aanblik dan ook nogal tegen. „De
grote steden van Libanon zien er noch
Westers noch Oosters uit", schrijft hij.
„doch maken een onaangenaam halfslach
tige indruk".
Gelukkig was deze teleurstelling niet
|n staat zijn goede humeur en gevoel voor
numor te bederven een vermakelijke
beschrijving van het verkeer in Beirut is
«aar een bewijs van. Het is te hopen, dat
de auteur zelf op een andere manier heeft
leren autorijden dan in deze Libanese
hogeschool der rijkunst!
Georges Mazure is een scherp waar
nemer en een boeiend verteller. Zijn ar-
tistenoog werd herhaaldelijk getroffen
door een bijzonder schilderachtig oud
poortje, of een landschap zoals het er in
de tijd van Christus heeft uitgezien, of
een markante kopVooral zijn het de
mensen, die hij getekend en beschreven
heeft, want Mazure bereisde en zag het
Midden-Oosten niet in de eerste plaats
met het oog van de artist en de weetgie
righeid van de journalist neen, hij ging
zijn hart en wat hij zocht waren voor-
de mensen in hnn lijden en vreugde,
"un angst en zekerheid.
Met beheerste deernis beschrijft hij
het rampzalige lot van de armen en
bedelaars. Het aantal misdrijven in
Libanon is zeer hoog: de „vrijheid"
beeft een zeer, zeer hoge prijs geëist,
"ie nu nog steeds door het volk be
taald moet worden. „De een gaat zich
te buiten aan drank, de ander crepeert
in de goot", schrijft Mazure. >,Dat is
de heerlijkheid van de vrijheid. Geen
banden meer! Geen ketenen meer!
Geen discipline meer
zelf-discipline. We zijn toch vrij, niet
waar?" De schrijver geeft de Libane-
zen niet alle schuld van deze verkeer
dingrijkheid en durf. Ja, Dominique heeft
wel overtuigend bewezen, dat hij een kerel
is. 1 per 1000 km." bewijst dat.
Walter Frcntz beschrijft in „Kano's,
klippen en ravijnen" zijn tochten op de
bergrivieren in Centraal- en Zuid-Europa.
Er zit een behoorlijke hoeveelheid waag-
(Van onze filmredacteur).
In Heerlen is Donderdagavond ten bate
Even ondernemend als Dominique La- van de Medische Missie Zusters van lm- „Escadron blanc
pierre was het veertienjarige meisje uit stenradc een liefdadigheidsvoorstelling ge-
Ivopenhagen, dat helemaal alleen haar geven van de technicorfilm „Magdalcna,
familie in Oslo en op de Lofoddeneilanden de zondares", en Italiaans-Franse co-pro-
mocht gaan opzoeken. Het werd een groot ductic onder regie van Augusto Genina,
avontuur, die reis dwars door Noorwegen, terwijl gisteravond in Amsterdam de gala
van Oslo naar Drontheim, en vandaar per première van deze film plaats vond. Beide
schip naar de Lofodden. Estrid Ott vertelt voorstellingen werden door de regisseur
er in haar „Lofodden-Lise" zo prettig en zcif bijgewoond.
levendig over, dat men dit boek leest als Tijdens zijn bezoek aan ons land heeft
een roman. En een heel boeiende! Hoe de Genina een onderhoud gehad met de Nc-
Nederiandse leeftijdgenoten van het dap- dcrlandsc filmpers, waarbjj hfl aankon-
pere meisje van dit verhaal genieten, be- digdc, dat hÜ waarschijnlijk binnen af
wijst wei de noodzaak van een vierde zjenbarc tijd hier te lar.de een film komt
druk. Zeer aanbevolen als interessante en makcn met een typisch-Nederlands gege-
leerzame ontspanningslectuur voor de vcn naar cen scenario van een Italiaanse
jeugd en als een verkwikking voor auteur. Nadere bijzonderheden omtrent dit
ouderen! pian kon hij echter nog niet meedelen,
Een belangrijk deel is „Cocos aan de maar wel staat vast, dat «leze
eenzame kust", geschreven door Jac als „Magdalena, de r""!*3 cj.Adaard-films
Maclaren. Deze Australische predikants- hier te lande door de N- V-
zal worden gedistribueerd
Frauenleid" 1937, „Castelli in aria"
1938) wisselde hij in 1936 af met de film
waarin hij tijdens de
Gina Lollobrigida is intussen al weer
per vliegtuig in Rome teruggekeerd- Ze
had een bezoek gebracht aan Amerika om
er de première bij te wonen van de film
„Pain, amour et fantasie", waarin zij de
hoofdrol speelt. Binnenkort begeeft ze zich
naar Londen om deel te nemen aan de
Week van de Italiaanse Film, die daar,
zoals gemeld, van 25 tot 31 October a.s.
wordt gehouden. Bij die gelegenheid hoopt
ze te worden voorgesteld aan koningin
Elizabeth. Na het bezoek aan Londen zul
len zij en haar echtgenoot zich op uit
nodiging van president Peron naar Argen
tinië begeven.
zoon zat het avontuur in het bloed. Op
zestienjarige leeftijd liep hij van huis
oorlog in Abessynië het Italiaans kolonia
lisme stimuleerde en die hij zelf als één
van zijn beste werken beschouwt.
De knappe film „Naples au baiser de
feu" liet Genina volgen door twee nieuwe
propagandafilms voor de militaire onder
nemingen van het fascisme: „De belegering
van het Alcazar" in 1940 en „Bengasi" in
1942.
Als men het oeuvre van Genina be
schouwt, valt niet te ontkennen, dat hij
zich steeds door een zeker opportunisme
heeft laten leiden, of daarbij nu commer
ciële dan wel politieke motieven een rol niet vastgesteld,
speelden en dat de langjarige ervaring van De heer Knie, directeur van het Zwit-
de vakman het bijna altijd heeft gewonnen serse circus, die er in is geslaagd, dit sensa-
van de bezielde inspiratie van de kunste- tionele nummer te „engageren", kon niet
naar. vertellen of Chaplin in zijn legendarische
uitrusting zal optreden (bolhoedje, wan-
De Italiaanse filmster Gina Lollobrigida delstokje en te grote schoenen) dan wel
heeft in gezelschap van haar man, dokter in het lovertjespak, van August, dat hij
Charles Chaplin heeft er in toegestemd
opnieuw clown te worden en op te treden
in een circustent zoals in zijn laatste film
„Limelight"- Maar slechts voor één enkele
avond, die in Lausanne zal worden gege
ven ten bate van een werk van liefdadig
heid. De datum van zijn optreden is nog
Augusto Genina, een
weg. Hij zwierf overal heen, vervulde met een scherp gesneden profiel, in wie
vele baantjes, werd een eerzaam èn men maar moeilijk de Italiaan kan herken
eenzaam cocosplanter en ontpopte zich nen) behoort tot de oude garde van de
tenslotte als een voortreffelijk verteller, fjim. Op 28 Januari 1892 in Rome geboren,
wiens boeken in vele talen vertaald zijn. z;t hij al van 1913 af „in het vak" en heeft
reeds in de tijd van de stomme film in
Duitsland gewerkt. Onder zijn regie kwa
men een serie films met Benjamino Gigli
tot stand en een reeks films die hier
maar beter onvermeld kunnen blijven.
In 1927 werkte hij in Berlijn, waar hij
„Scampolo" en „Quartier Latin" maakte
en in 1930 viel hem in Parijs de eer te
beurt de eerste Franse geluidsfilm, „Prix
de beauté" te voltooien, die door René
Clair was voorbereid.
Een reeks geheel op het commerciële
succes afgestemde films („Non ti scordar
di me" Berlijn 1935, „Frauenliebe.
vicine eriize man Mi]ko Skofie en de heer Spyros Skouras, in „Limelight" droeg.
O J (4 O nroci/^nnl CLTm( nnlrrn t»n« nrn
de president van Twentieth Century Fox, „Het enige, wat we zeker weten", aldus
ten werkt en die zich specialiseer! in
authentieke artikelen over het huidige
arbeidsprobleem.
James Cagney is door Metro Goldwyn
Mayer gecontracteerd om als tegenspeler
van Doris Day op te treden in de film
„Love me or leave me" (Houd van me of
ga weg), de geschiedenis van de Broad-
way-zangeres Ruth Etting. Zowel Doris
Day als James Cagney zullei in deze film,
die door Charles Vidor wordt geregis
seerd, voor het eerst voor M. G. M. spe
len.
Weet u, hoe u het hart van een man
meet veroveren, als hij de filmacteur Kirk
Douglas is, die bezig is een film te maken
met de mooie Pier Angeli en slechts een
meisje van de afdeling Publiciteit, geen
beroemde schoonheid en bijna tien jaar
ouder dan Pier?
De vrouw, die deze merkwaardige pres
tatie verrichtte, is de 31-jarige Ann?
Buydens, sinds Mei van dit jaar Mrs. Kirk
Douglas.
Daarvóór verschenen er allerlei berich
ten en foto's in de filmbladen: „Kirk
schenkt Pier een ring." „Pier en Kirk be
zoeken Engeland".
Wie er toen voor zorgde, dat die berich
ten in de bladen kwamen? Anne Buydens.
„Ik deed m'n werk met een gebroken
hart", bekende de inmiddels Mrs. Douglas
geworden Anne. „Het liefst had ik m'n
biezen gepakt en m'n baantje er aan ge
geven. Maar ik dacht bij mezelf: ik heb
een gebroken hart, maar ik heb ten minste
nog een betrekking. Als ik wegga, heb ik
een gebroken hart, maar geen baantje."
Dus hield ze het hoofd koel enkreeg
haar man.
Hoe ze dat voor elkaar bokste?
„Ik maakte mezelf onmisbaar voor Kirk.
Deed veel meer werk dan ik moest. Ik
zocht een fiat voor hem, ik vond een kok
kin voor hem. Ik organiseerde z'n cock
tail-partijtjes en toen zijn secretaresse zei,
dat z'n post van bewonderaars te groot
voor haar was, nam ik haar werk over.
Bovendien vertelde ik hem, dat ik het
lekkerste Sauerkraut van de wereld kon
maken. Kortom, ik vulde z'n hele leven,
tot hij het niet meer zonder me stellen
kon."
Wat ze van Pier Angeli denkt? Mrs.
Douglas lacht gelukkig: „Ze is een won
derlijk meisje- Ze is 22 jaar, ziet er uit als
19 en als je met haar praat, lijkt ze niet
ouder dan 15"
En terecht, want zij zijn zeer de moeite
waard. In ..Cocos aan de eenzame kust"
verhaalt hij hoe hij acht jaar pionier is
geweest tussen de wilde stammen in
Noord Australië stammen, die nog in
het stenen tijdperk leven.
Tenslotte noemen wij nog „In het land
van de koningin van Sjeba". Hier voert
Hans Helfritz ons binnen. Natuurlijk op
een kameel, want het is het zuidelijkste
puntje van Arabië, met zijn onafzienbare
woestijnen het land waaruit de drie
Wijzen kwamen om de Verlosser te be
groeten. R-
In Amsterdam is een demonstratie
gehouden van „films d'art", films over
zelfs geen de kunst, georganiseerd door de Fede
ration internationale du Film d'art
(FIFA) die haar dèpöt en contactadres
toch een van de doelstellingen van de
„film d'art".
Engeland bracht een verrassing met
een film over het beeldhouwwerk van
Barbara Hepworth, „Figures in a
d'or", waarin het werk van acht vijf-
tiende-eeuwse schilders (Jan van
Eyck, Pieter Breughel, Hieronymus
Bosch, e.a.) wordt geanalyseerd. Fei
telijk is Haesaerts, van oorsprong een
kunstcriticus, op het ogenblik de enige
cineast, die door de film een schilder
stuk benadert en er in doordringt, niet
een lauwe opsomming geeft (zoals
Sibbelee in het Nederland vertegen
woordigende „Zeven Provinciën),
de opvatHng SenUdeVdaaruit ontstane heeft in het Amsterdamse Stedelijk landscape". Regisseur Dudley Shaw maar analyseert en commentarieert,
de toeschouwer door zijn camera op
neemt in het gebeuren.
mistoestanden. Hij pleit krachtig voor Museum en nauwe relaties onderhoudt Ashton had de futuristische vormen,
meer begrip en steun van de zijde van met de UNESCO die Miss Hepworth maakt, geplaatst
het Westen, als basis voor samenwer- jn jan(jschap van Cornwall, waar
kmg- Drie dagen hebben directeuren van door vloeiende camerabewegingen en
Na door Libanon te hebben gezworven Duitse, Franse, Oostenrijkse en Neder- goedgekozen locaties, de abstracte
men moet lezen hoe Mazure aan een landse musea, vertegenwoordigers van heelden één schijnen te worden met de
treinkaartje naar Tripoli kwam en hos regermgsorganen, kunstcritici en ci-
de reis verliep! bezocht de schrijver
Damascus in Syrië. Daar vond hij volop
onvervalste uitingen van het Oosterse
volkskarakter.
natuur.
Twee films hielden zich bezig met
het oeuvre van Leonardo da Vinci, die
vijf honderd jaar geleden werd gebo
ren.
Men zou het werk van Da Vinei wil-
neasten van 's morgens vroeg tot tegen
en in de nacht gelaten de stroom van
films over zich heen laten gaan. Er
was moed en uithoudingsvermogen
Broedplaatsen van haai voor nodig stil teblijven zmen bij ymci wu_
Maar hij genoot niet lang ongestoord kunstfilms, f^ ^f - maken hadden len vergelijken met de kunstfilm. Het
van deze romantiek. De werkelijkheid van den iets met kunst te manen naaaen. de tragiek van Leonard0) dat hij
De presentatie van ruim zestig films (l" n
hngen, die hun woonplaatsen in het hui- heeft duidelijk gemaakt, dat filmre- en ontwerpen) heeft nagelaten dan dat de baten bij distributie zelden de
dige Israël hadden moeten verlaten en gisseurs nog steeds niet begrijpen wat voltooide werken, maar m die studies kosten van productie van een „film
»u onder afschuwelijke omstandigheden -n nfiim d'art" is, of aan welke eisen zij enkluchtige^krabbels Ugt a!zijn d'art" dekken, waardoor het maken
Als deze film van een uur in Neder
land zal worden vertoond, is het waar
schijnlijk, dat hij in acht korte film
pjes, ieder gewijd aan één schilder,
zal worden geknipt. Want het is nu
eenmaal zo, dat hier noch elders een
programma, bestaande uit uitsluitend
kunstfilms, een groot publiek trekt,
waardoor de „handelswaarde" ver
mindert.
Eén van de punten, waarover de
congressisten spraken was het feit,
in deze verzamelplaatsen van menselijK
l®ed en broeinesten van de haat leven.
DieP geschokt verliet Mazure deze kam-
Pen. Waar is heul voor zoveel leed? Het
was tenminste een troostende gedachte
voor hem, dat het een Nederlandse vrouw,
Z-jst.- n cel1 "eueiicuiuoc vall ue stmiumjra veiLciL cu zien -- --moeten Komen mi- een verruiming van
de med£Sger' is' die op kr?chtlg® 6 na niet ophoudt met de achtergrond men nooit een gedachte aan grootheid het afzetgebied. Naar de directeur der
lingen heeft Aangepakt vluchte' van het werk en het leven van de ma- krijgt.
ÏS.'',.r?ns^?rdanië zag Mazure een
Amsterdamse musea mededeelt, ligt
„Chef d oeuvre van de demonstratie jle^. jn de bedoeling elk jaar dergelijke
„„óp ker) en harde muziek wordt begeleid.
-nreno - —mjv, xvzac.uic uuuc act 111 uc ucuw-'—q ja
S door een bezoek aan Jeru- Iedere bezonken visuele indruk wordt door de FIFA was de vertoning van bijeenkomsten te houden.
geïnspireerd66*1 hier een zeer Sevoelig en verdrongen; de schilderijen worden op Paul (Rubens, „De Renoir a Picasso")
van, toch kernachtig de eerste plaats benaderd door het Haesaerts' kleurenfilm „Un siècle
(zoals trnn-1 „as van, xocn Kernacuug
en zonder o^erdrhvfr^6 whrUW'3Ze,ir commentaar. De reeks vertoonde
dienste, dat Georges SSïum tasSnvlotti kunstfilms werd zo een tragische pre-
journalistieke reisbeschrijving niet de sentatie van onmachtige regisseurs,
moeilijkheden op sociaal economisch en die de geest van schilders en beeld-
riar-v wt de weg is gegaan. Dui. houwers niet konden opnemen in een
zaken niL„ Vlsie op de stand van stuwend rhythme van de montage en
(°nder meer de „Flirtation sluwellu J
•v - - A'::"
mnlJwi en wÜst °P de gevaren en
zalfm"1^ ''Tussen Beirut en Jeru-
ook efn 'nteressant en boeiend boek,
schrijver! V€erhg tekeningen van dfc
Lcn bijzonder
te klein waren om de grootheid van
hun onderwerp in het kader van het
filmbeeld te verwerken.
Ontmoedigend was het een Ameri
kaans product te zien, „Uncommon
clay" van Thomas Craven, waarin in
Avontu"m?0^fe® aardig deel in de serie alle middelmatigheid het werk van
an de jeugdige^ S'f„8" ia het boekie vier hedendaagse Amerikaanse beeld-
U„Parijs naar Pad^ houwers werd getoond, dat zelfs met
zo erg bijzondeerCanada' DU zou nog niet woord „Kitsch" niet kon worden
nique méér te verteren™^- als Domi~ aanSeduid: mythologische £>guien
•iive 6",, ad gehad dan neo-klassieke stijl, die door de com
mentator als „moderne meesterwer-
van
van
„via
zegge en schrijve één dollar
kilometer. De kwestie was datV^111261^
ttnUrnnii'mf V3M tie
voltooiing van zijn middelbare" sfüdie
door een grote maatschappij ecn prhs"
werd toegekend, die hij moest besteden
aan een reis n?ar Mexico. Het doel: ie
bewijzen, dat hij een kerel was en dat de
maatschappij iets aan hem zou hebben. De
prijs bedroeg13" gulden
ken" worden bezongen.
De jongeman
bedacht zich echter niet derla»d vertoond, wat naïef aandoen,
lang. Hij reisde naar Rotterdam en vanuit e men hier toch te maken met een
de Maasstad begon hij zijn grote avon- S°ed-willende poging om het publiek
tuur. Hjj stapte aan boord van een vracht- nader te brengen tot de kunst van de
boot en de volgende dag toevallig zjjn oude meesters; en al is deze poging
achttiende verjaardag! vocr^ hjj de^At- blijven steken in een wat slappe op
somming die niet doordringt tot de
geest van de getoonde schilderijen,
men mag toch hopen en aannemen
dat door deze films een belangstelling
bij de toeschouwer wordt geboren, die
hem er toe brengt zich verder te ver
diepen in de schilderkunst. En dat is
lantische Oceaan op. Hjj landde te Gal
veston, maakte vele rondreizen door
Mexico, om tenslotte dwars door de V. S.
naar New York en vandaar naar Quebec
In Canada te gaan.
het spannende avontuur, dat hij
Hl kW beruchte d«?! van rk - '1 Chicago
toeleeCSlt *"t I apien-e boeiend verteld.
Ge kent vast en zeker wel het aardige
boekske „Buitelingen" van Godfried
Bomans. Zo niet, dan moet ge het toch
eens gauw te pakken zien te krijgen.
Het montert u meer cp dan de grappig
ste film. Bovendien kunt u er zelfs
soms wijzer van worden, al is dit boek
je in het geheel niet bedoeld om u
wijzer te maken. Maar boekjes, die deze
bedoeling niet hebben, kunnen u soms
wijzer maken dan boekjes, die deze
bedoeling wel hebben.
Toen ik het hoofdstukje .Helden ge
zocht" las, moest ik onwillekeurig den
ken aan de toneeldraak. Godfried Bo
mans schrijft in dit hoofdstukje over de
beeldroman:
„Een beeldroman is een boekje met
louter plaatjes, waaronder af en toe,
maar lang niet altijd, teksten staan.
Zij worden in oplagen van tienduizen
den door het land verkocht. En dit om
twee redenen. Ten eerste: omdat zij
goedkoop zijn. Ten tweede: omdat zij
tot onderwerp hebben de verrichtin
gen van een HELD. De lezer wordt
geconfronteerd met een man van on
gewone afmetingen, enorme lichaams
kracht en een vlijmscherp verstand.
Kortom: met een man, zoals wij alle
maal zelf zouden willen zijn, maar
niet zijn. W. t doet nu deze man
Deze man doet niets anders dan zich
loswerken uit allerlei moeilijkheden:
hij dondert in val-kuilen, wordt opge
sloten in luchtdichte kelders en in
peilloze afgronden gesmeten".
De kostelijke overdrijving dus, die
wij in elke draak terugvinden. Wat in
het werkelijke leven absoluut onmoge
lijk is, is in de draak een kwestie van
een handomdraai. En als wij donderen
in val-kuilen en het opgesloten worden
in luchtdichte kelders in overdrachte
lijke betekenis nemen, dan gaat deze
beschrijving m.i. geheel op voor de to
neeldraak. Hier dondert men in ab
stracte, in geestelijke val-kuilen en
luchtdichte kelders. In afgronden zo
diep en donker, dat een normaal mens
er nooit meer zou uitkomen. Maar op
het slot van het spel staat de toneel-
held weer triomfantelijk voor ons, on
geschonden en gaaf, hoogstens door de
gebeurtenissen wat gelouterd. En of
deze toneelheld nu een onschuldig(!)
meisje is, dat door een snoodaard tij
dens de kermis verleid werd en als een
getekende door haar vader het huis
werd uitgetrapt, overgeleverd aan de
armoe en de ellende en de beschimping
van de schijnheilige wereld, of dat deze
toneelheld een kerel is, die alle wetten
trotseert om recht te verkrijgen voor
de verdrukte erenhet komt al
lemaal op hetzelfde neer: er is altijd
een held in het spel, die door ondoor
dringbare d listernissen heen moet, om
aan het slot te triomferen, zodat het
publiek met een tevreden en gelukzali
ge glimlach naar huis terug kan keren.
Zeifs wat Godfried Bomans schrijft
over de geringe tekst in de beeldroman
is enigszins van toepassing op de toneel
draak. Want leest u maar eens een der
gelijke draak: u zult er versteld van
staan, hoeveel regels voor één vierde
gevuld zijn met puntjes.
De toneeldraak geeft ook plaatjes te
den. Een hele serie achtereenvolgende
Maatjes. Fantastische onwaarschijnlijke
plaatjes met zo weinig mogelijk tekst.
„Het aardige van deze beeldromans
nu' is: (zo gaat Godfried Bomans ver-
Ier) dat c'e held door niets is klein te
krijgen. Hij zegeviert voortdurend. Hij
doet niets anders dan zegevieren".
De heerlijke zwart-wit verhouding
dus. Er is geen enkele figuur onduide
lijk. Of zij zijn helemaal zwart of zij
zijn helemaal wit. Simpeler kan het al
niet. Men hoeft zich niet te vermoeien,
om de figuren te kunnen onderscheiden.
Geen enkele figuur vraagt de minste
denkkracht of zelfwerkzaamheid van
het publiek.
„Men kan 1 ijna geheel verstoken
zijn van alle fantasie of intelligentie
en tóch het gebeuren op de voet blij
ven volgen".
En hierin schuilt m.i. de kracht van
de draak, dat het publiek zich niet be
hoeft te vermoeien om hem te kunnen
volgen. Er wordt niets vereist van het
publiek. Zelfs geen zelf-werkzaamheid.
Men kan het r ondergaan.
En nu kan men zich hierom heel erg
nijdig maken, men kan gaan schimpen
op dat luie en stomme publiek, dat voor
geen hogere en diepere stukken open
staat, maar de feiten liggen er. De
draak vaart er wel bij en zal er bij
blijven welvaren. Het publiek wil zijn
held, duidelijk en fors getekend.
En of het publiek hiermee nu zo aan
de stomme kant staat, is nog maar een
vraag, die te bezien valt. Want wat is
het eerste, dat het publiek na een
zware dagtaak en na vele zorgen om
het dagelijks bestaan in een toneel
avond zoekt De ontspanning. Daar
voor behoeft het stuk nog geen klucht
te zijn, het mag gerust een drama zijn,
hoe dikker, hoe liever; er mag gerust
bij gehuild kunnen worden. Maar het is
en blijft de ontspanning, die men zoekt,
ook in het drama. En al zou men zelfs
be'-eren, dat men cultuur zoekt, dan
zoekt men deze cultuur om de ontspan-
nlng.
Draken nu tenminste ontspannen. Zij
betekenen een vrrademin;; tUden
van de zware da Hijkse zorgen, die
toch al zoveel denkkracht en zelf-werk
zaamheid van ons vereisen. Dat men
ditzelfde kan zeggen van de stukken,
waar.nee men graag alle draken zou
vervangen, durf ik niet te beweren.
Ontspant een st '- als: „Tramlijn Be
geerte" of als „De 'ood van een han
delsreiziger"? Prachtige stukken overi
gens, maar stukken, die heel wat in
spanning van het publiek vergen, zo zij
niet het publiek overspannen.
En weer grijp ik naar het hoofdstukje
van Godfried Bomans over de beeld
roman, waar hij de hedendaagse roman
aan de kaak stelt:
,.In feite is de beeldroman een tak
van de oude boom: de avonturenro
man. Dit is de oerstam, waarop al
deze loten zijn terug te voeren. Heel
de lading van een stationskiosk bevat
niets anders dan variaties op dit the
ma: EEN HELD DIE WINT.
Dit thema is door en door gezond.
Dit is het motief van elke grote roman
van elk waarachtig sprookje. Men
kan de held Od„ _seus noemen of Buf
falo Bill, "."innetou, Pickwick of
Klein Duimpje. Dit alles doet niets
ter zake. Waar het om gaat, is dit:
dat wij een ens te zien krijgen, be
sprongen door gevar-n en nochtans
overwinnaar. Alle grote romans in
het verleden eindigden in een happy
ending. En zij konden dit, omdat de
gevaren van buiten k men. Het con
flict lag niet in de hoofdpersoon. De
hoofdpersoon, was een gewone man,
zij het van wat ongewone afmetingen.
Hij bezat normale afmetingen, zij het
i" het vergroot gezien. Het waren de
omstandigheden, die abnormaal ble
ken. Doch dit alles was te overwinnen.
Onze moderne schrijvers hebben
met dit oude motief gebroken. Zij
hebben de abnormalitïit verlegd van
de G...riandigheden naar de hoofdper
soon. Dj hoofdpersoon is nu een
psychopaat, een zonderling. Het con
flict zit in hem. Daarmee houdt hij op
held te zijn. De hedendaagse psycho
logische roman beschrijft slechts een
slachtoffer. Hierdoor is er geen red
ding mogelijk. een happy ending).
De hoofdpersoon kan de knoop niet
doorhakken. Want hij is het zelf, die
in de knoop zit".
Dit is voor een groot deel ook toe
passelijk op de hedendaagse toneelstuk
ken, in zoverre zij geen goedkope, sim
pele draken zijn. Zij zijn diepgaande
knappe psychologische uiteenzettingen.
Maar voor de gewone man te inspan
nend. Deze stukken veroorzaken een
kloof tussen het publiek en de schrijver.
En toch wil de gewone man zijn ont
spanning:
„Hij wenst geen ogenblik zijn ge
woonheid te vergeten (zegt Godfried
Bomans) om zijn eigen gewone eigen
schappen iaar dan in het onge
wone getransponeerd te herkennen
in zijn held. Hij verkiest de prullaria
in het genre, dat hij boeiend vindt,
boven de meesterwerken in het soort
waar hij niets om geeft. En hij heeft
daar schoon gelijk in. Men kan wel
schelden op de wansmaak van het
volk. Maar als men het volk stenen
voor brosd geeft, dan handelt het
redelijk, zo het de stenen laat liggen
en het br-od verkiest, ook al is dh
oudbakken. Mmmeld en knersend
tussen de tanden.
„Er is maar één methode, om de
afgrond die er tussen onze schrijvers
en het volk gaapt, te overbruggen, en
dat is deze: Dat de schrijvers aan
deze kant van de kloof komen".
En laat dit gezegd zijn ook aan het
adres van hjn, die met zo'n hautain
gebaar de toneeldraken te lijf gaan. Zou
het niet veeleer aanbeveling verdienen
de onbegrijpelijke en veel te hoog ge
grepen stukken te lijf te gaan De
stukken, die een kloof dreigen te ver
oorzaken tussen het toneel en het pu
bliek
Met de draken te verachten komen
wij geen steek verder.
En ik zou dit artikel villen besluiten
met een variant op Godfried Bomans'
woorden aangaande de beeldroman:
„Met de draken te verachten, komen
wij geen steek verder. De draak blijkt
mecrientijds uit het goede hout ge
sneden. r.t is helaas de houtsnijder
die niet deugt voor het vak. Snijdt
een echt. held, dit is: een meester
over de omstandigheden en baas an
zijn el_ n leven, ende oude (de
draak) wordt brandhout".
