.Plan voor de beeldende kunst"
„Filosofen van het dagelijks brood"
Concert]
heeft grootse plannen
in Drukinkt
K.R.O. wil los van het traditionele
„hoorspel"
CONTACT
De Wereld
Welk stuk raadt u ons
Mozart- en Bartokherdenkingen
Nieuwe tournée door Amerika?
Experiment, dat voortzetting; verdient
ZATERDAG 21 MEI 1955
PAGINA W
„The Dam BustersLaatste woord op het gebied van oor
logsfilms Doris Day en haar zoontje Terry Toonbeeld
van een typisch Amerikaans publiek. Doris is dol op gebakjes
en ballades Maar de jongelui willen rhythme en „blues"
Terry als toeziende voogd Moord op Mozart „Het geluk
valt je niet in de schootDoris Day en James Stewart in
een Mitchcock thrillerGene Kelly over de ellende van
het dansen „Dansers zijn net boksers" Invitation to
the Dance" is klaar Millioen dollars boven de begroting
Cecil B. De Mille regeert in de Paramount-studio's Katha
rine Hepburn en Bob Hope samen in een film. Jack
Hawkins tegenspeler van Rita Hayworth?
NEDERLANDER TWEEDE OP
ZANGCONCOURS TE
VERVIERS
DE PRIJS VAN DE OCIC
VOOR „M ARTY"
BOUWMEESTER-PENNING
VOOR ACTEURS
HANS TOBI NAAR
ROTTERDAMS TONEEL
Als zakelijk leider
Een meeslepend boek over economen en economie
SUGGESTIES IN
BROCHURE-VORM
"T,PEER GYNT" IN HET
OPENLUCHTTHEATER
VALKENBURG
ORGELCONCERT TE
MAASTRICHT
B ijzondere manifestaties
Van Beinum gaat jubileren
Ha?is van Bergen
WERELDNIEUWS
Precies twaalf jaar na de grote lucht
aanval van de Engelsen op de Roer-dam
men, op Maandag 16 Mei 1955, heeft in
Londen in tegenwoordigheid van prinses
Margaret de enkele weken geleden door
ons reeds aangekondigde gala-première
plaats gehad van de film „The Dam Bus
ters", die naar het boek van Paul Brick-
hill over deze historische aanval door re
gisseur Michael Anderson is gemaakt.
De première werd, behalve door prinses
Margaret, bijgewoond door vijftien over
levenden van debemanningen, die de aan
val onder bevel van „Wing Commander''
Gny Gibson uitvoerden. Van de veertien
bommenwerpers, die op 16 Mei 1943 de
Rijn overstaken, keerden er slechts acht
op hun basis terug.
Duizenden nieuwsgierigen hadden zich
op de avond van de première in de omge
ving van het Empire Theater op Leices-
ter Square, een der mooiste bioscopen
in het Londense West End, opgesteld en
juichten de oorlogsveteranen geestdrif
tig toe. maar toen de glimlachende prin
ses verscheen, verdubbelde het applaus.
De film zelf, welker inhoud we reeds
beschreven, is door de Engelse critiek
buitengewoon gunstig ontvangen. Alge
meen luidt 't oordeel, dat „The Dam Bus
ters" de beste oorlogsfilm is, tot dusver
re vervaardigd.
gementen in nachtclubs en een filmtest
ontleende ze haar tegenwoordige naam
aan de song "Night and Day".
Marty Melcher en Doris besloten sa
men te trouwen, toen ze voor een meu
belmagazijn stonden. Officieel gevraagd
heeft hij haar nooit. Het ging zo:
„Dat meubel", aldus Marty, „zou goed
in de salon staan".
„Nee, in de eetkamer", antwoordde Do
ris. En dus trouwden ze.
„Marty zorgt goed voor me", zegt Do-
ris dankbaar. „Hij kent de juiste manier
om een meisje aan het werk te houden".
„Doris heeft een bijzonder talent naast
haar zangtalent", lacht Marty. „Het ta
lent om naar goede raad te luisteren".
Maar het meisje, dat naar goede raad
luistert, heeft het laatste woord: „De
voornaamste les, die iemand met een car'
rière als de mijne leert, is dat het geluk
niemand in de schoot valt, zoals ik al
tijd heb gedacht. Je moet het zoeken en
ik heb het gevonden".
Doris Day zal met James Stewart de
hoofdrollen spelen in de nieuwe filmversie
die Alfred Hitchcock maakt van zijn voor
oorlogse „thriller" „The Man who knew
too much". Ook Brenda de Banzie. een
lang genegeerde actrice uit Lacashire, die
in films pas goed bekend werd als Mag
gie in „Hobsons's Choice" (De Baas in
huis) zal in de film een voorname rol
spelen. Met de opnamen is men in Marok
ko begonnen, daarna volgde een scène in
de Londense Albert Hall en nu wordt de
film verder in Hollywood afgemaakt.
Brenda de Banzie treedt ook op in de
film „A Kid for two farthings" van Sir
Carol Reed, die op het Filmfestival van
Cannes is vertoond.
„De ellende met 't dansen is, dat als
je er eindelijk alles van afweet, je te oud
en te zwak bent om nog iets te presteren
Dansers zijn net als wedstrijdboksers, al
leen worden ze niet knock-out geslagen"
aldus verzuchtte Gene Kelly, de Holly-
woodse dans-ster. tijdens een bezoek, dat
hij onlangs aan Engeland heeft gebracht.
Na twee jaar hard werken is Kelly
klaar gekomen met zijn dansfilm „Invi
tation to the Dance", die door hem is
geregisseerd, waarvoor hij de choreogra
fie heeft ontworpen en waarin hijzelf de
hoofdrol speelt. De kosten van deze film.
waarmee hij in Londen is begonnen en
die in Hollywood is afgemaakt, bedragen
twee millioen dollars (ƒ3.570.000.een
millioen dollars meer dan oorspronke
lijk was geraamd.
„Het is een geweldig experiment'
aldus Kelly, „en het heeft veel langer
geduurd, dan ik had gedacht. In de laatste
Dansers zijn net als 1 scène heb ik een proef genomen met
een nieuwe tekentechniek. Daarin dans
ik als Sinbad de Zeeman met de gete
kende figuur van een meisje en ik til
ooit Margot Fonteyn heb gedaan!"
haar heel wat hoger de lucht in dan ik
Gene Kelly heeft een bezoek aan Lon
den gebracht om er het ballet te bestu
deren. Hij is nog steeds op zoek naar
nieuwe methoden om het moderne drama
in dansvorm uit te drukken.
„Maar met dansen moet je altijd in de
tegenwoordige tijd blijven", zegt hij „Een
danser kan nooit tegen 'n meisje zeggen:
„Ik zal je morgen hier ontmoeten",
alleen door zijn voeten te gebruiken.
Dansen is tot op zekere hoogte beperkt".
Op de vraag, of daarom zoveel dansers
tegenwoordig acteur worden, antwoordde
Kelly: „O nee. Dat is omdat ze moe zijn,
zo verschrikkelijk moe
krijgen een uur vrij voor de lunch. Alle
anderen moeten blijven"!
De hongerige „Israëlitische figuranten,
die zich al bij het krieken van de och
tend hadden moeten melden om zich te
laten opmaken (chocoladekleurige huid,
een kort versleten broekje, sandalen en
bakkebaarden) renden naar de deur en
de cantine.
En dat deed ik ook.
Katherine Hepburn en Bob Hope gaan
naar Londen om samen op te treden in
een filmkomedie rond het IJzeren Gor
dijn. Katherine Hepburn speelt een vrou
welijke piloot uit Oost-Euopa. die haar
vliegtuig in Berlijn aan de grond zet en
Hope is haar „gids" op een uitstapje
naar Londen.
John Woolf, de producent van „Mou
lin Rouge", is er in geslaagd dit onge
lijke paar voor het eerst samen in een
film bijeen te brengen. Bob Hope wilde,
dat de Engelsman Ralph ("Doctor in the
house") Thomas zal regisseren. En dat
gebeurt dan ook.
Terwijl Rita Hayworth nog steeds zo'n
beetje de temperamentvolle ster speelt
met betrekking tot „Joseph and his
Brethern", de nieuwste film waarin ze
optreedt, stelt Hollywood pogingen in het
werk om de Engelse acteur Jack Haw
kins als haar tegenspeler te engageren.
Maar Hawkins wil eerst het scenario
lezen en zal geen „ja" zeggen, eer hij het
helemaal uit heeft.
Filmproducent Otto Preminger heeft
zijn tweede reis naar India gemaakt om
premier Nehru het scenario voor te leg
gen van een film over Gandhi's cam
pagne van lijdelijk verzet tegen Enge
land.
De Hollywoodse juwelier Jack Wilens
heeft zijn collectie glazen en plastieke
imitaties van de Britse Kroonjuwelen
Voor 20.000 dollars (ƒ71.420), verzekerd.
Ze zullen worden gebruikt in een film
over de Tower in Londen.
„A Star is bom", de film waarin Judy
Garland op het witte 'doek is terugge
keerd, maakt in Londen betere zaken
dan in New York. In de Britse hoofdstad
bedragen de ontvangsten ƒ50.000 per
week
Parijs heeft een blijvende herinnering
gekregen aan een oude Engelse film:
.Whisky Galore", die daar ruim een jaar
achtereen heeft gedraaid. De film was er
zó populair, dat er een nieuwe Parijse
nachtclub is geopend, genaamd naar de
titel van de film in Frankrijk: „Whisky
Gogo". En whisky is nog altijd de duurste
drank in Parijs.
Gene Kelly:
wedstrijdboksers"
„Het zou kennelijk onjuist zijn", al
dus schrijft o.a. de criticus van „The
Times", van alle eerlijke films, te begin
nen met „The Way to the Stars", die
de luchtoorlog in de jaren 1939'45 tot
onderwerp hebben, te beweren, dat ze
in vergelijking met „The Dam Busters"
als het gekrabbel van holbewoners op
een rotswand zijn tegenover een ets van
Rembrandt. En toch bevat deze gedurfde
vergelijking een grond van waarheid. Alle
films over de luchtoorlog lieten verdere
mogelijkheden open. Met „The Dam Bus
ters" ziet het er naar uit, dat het laat
ste word is gezet."
In het leven van Doris Day, Holly
wood's vornaamste zang-ster, spelen twee
personen een zeer belangrijke rol. De
eerste is haar man. Marty Melcher. De
tweede haar 13-jarige zoon Terry.
„Terry", aldus zijn vader, „is het toon
beeld van' een typisch Amerikaans pu
bliek tussen de 13 en 18 jaar. En
wat een publiek! Soms houdt het van
dingen, waarvan wij niets moeten heb
ben, maar we moeten er rekening mee
houden".
Doris, die dol is op gebakjes (ze maakt
In de eindstrijd van het te Verviers in
België gehouden internationale zangsolis-
tencoucours heeft Je 21-jarige Utrechter
H. Wilbrink die enige weken geleden in
de categorie bassen met eenstemmig oor
deel van de jury de eerste prijs behaalde,
gisteravond de tweede ereprrijs weten te
bemachtigen. De eerste ereprijs van dit
coucours, waaraan 14 nationaliteiten deel
namen, ging naar ten Joegoslavier.
De Paramount-studio's zijn in beslag
genomen door Cecil B. DeMille, die met
zijn 74 lentes bezig is aan de voltooiing
van „The Ten Commandments". Overal
in het reusachtige complex aan Marathon-
street in het hartje van Hollywood botst
men tegen Israëlieten of Egyptenaren op.
Onlangs waren de Israëlieten bezig
met het bouwen van de stad, waarin
Pharao zijn schatten zou gaan onderbren
zich no'oit dntk over haar gewicht, want i gen. De Israëlieten in de film doen al
dat blijft hetzelfde, hoeveel ze ook snoept) het vuile werk. Voortdurend ziet men ze
legt uit, wat haar man bedoelt: „Ik zing 1 wankelen onder grote blokken namaak-
- r i ,3 rtKoniot rr»Pt" A O 71UPP
graag rustige, melodieuze nummers
ballades. Maar de jongelui tegenwoordig
willen rhythme en „blues" met woorden,
die ik Terry thuis niet graag zou willen
laten horen. Ik moet nummers zingen als
„Ready, Willing and Able", omdat je re
kening moet houden met de populaire
smaak, maar ik zou de voorkeur geven
aan „Young at Heart" of iets dergelijks".
„Terry is zo'n beetje onze toeziende
voogd", gaat haar man voort. „We laten
hem muziekles geven, zodat tenminste
iemand in de familie muziek kan lezen.
Ik kan het niet en Dpris evenmin, al kan
ze de noten volgen".
Wat precies de rol van papa Marty is?
„Ik heb de leiding van haar drie mu
ziekuitgeverijen en de filmmaatschappij,
waarvan ze eigenares is
Doris Day, thans 31 jaar. stond voor
het eerst op het toneel, toen ze drie jaar
was en zong een liedje. Haar vader gaf
les in piano, viool en klassieke muziek
theorie. „Ik heb pianoles gehad", bekent
Doris, „maar het enige, wat ik ooit deed,
was Mozart vermoorden".
In die tijd heette ze nog Doris Kappel-
hoff. Jaren later, na een reeks zangenga-
De film „Marty" van Delbert Mann,
welke op het Internationaal Filmfestival
te Cannes onlangs de eerste prijs is ten
deel gevallen, heeft nu ook de eerste prijs
van het Internationale Katholieke Film
bureau, de O.C I.C. behaald.
De O.C.I.C.-jury heeft bijzonder het
hoge peil van de Engelse films geprezen.
Een eervolle vermelding kreeg „Marcel
lino, Pan y Vinb" van Ladeslav Vajda.
Op 6 Juni zal een jury, bestaande uit
A. den Hertog, dr P. H. Schroeder en W.
P. Pos in de schouwburg te Deventer voor
het eerst een onderscheiding toekennen
aan de beste acteur en actrice van het
voorbije seizoen. De beste acteur zal een
gouden medaille ontvangen met de beel
tenis van Louis Bouwmeester, een gou
den medaille wordt eveneens uitgereikt
aan de beste actrice.
Deze penning zal de beeltenis dragen
van mevr. T. Mann-Bouwmeester.
De vereniging van schouwburgdirecteu
ren, die op 6 Juni te Deventer in verga
dering bijeen zal zijn, heeft besloten, dit
jaar te beginnen met de uitreiking van
onderscheidingen aan toneelspelers en
toneelspeelsters.
graniet, met de zweep vootgedreven door
hun Egyptische meesters, onder wie Ed
ward G. Robinson, zonder sigaar, maar
mèt dezelfde oude grijns.
„Ik kwam', aldus vertelt een journalist,
die de studio bezocht, „om precies 11.29
in de morgen binnen, dook onmiddellijk
achter een stapel planken en keek door
de sp eten het gedoe aan. Op hetzelfde
ogenblik brulde een assistent-regisseur
via een microfoon: „Alle Israëlieten, die
vanmorgen om half zeven zijn begonnen,
Het bestuur van de Stichting Rotter
dams Toneel deelt mede, dat in verband
met het overlijden van de heer Anton
Ruys de heer Jan Teulings voorlopig
tot waarnemend directeur is benoemd.
Met ingang van het nieuwe seizoen zal
de heer Hans Tobi, thans lid van de dage
lijkse leiding van detoneeigroep Puck, als
zakelijk leider aan het Rotterdams Toneel
worden verbonden. Zoals bekend, zal de
artistieke leiding alsdan bestaan uit de
heren Jan Teulings, Bob de Lange en Ton
Lutz.
Katherine Hepburn en Bob Hope
voor het eerst samen in een film
komedie rond het IJzeren Gordijn.
Kan een boek, dat zo knap geschre-
1
ven is, wel heiemaal ernstig worden
genomen?
Dit was de reactie in de kringen van
Amerikaanse economen op een boek van
Thörstein Veblen, dat in het begin van
deze eeuw een bijtende critiek gaf op de
practijken van het zakenleven. In zekere
zin kan hetzelfde gezegd worden van
het boek van Robert L. Heilbroner: ,.De
filosofen van het dagelijks brood",
waarin hij de levens, tijden en ideeën
van de grote economische denkers, van
Adam Smith tot Keynes en Schumpeter
beschrijft en waarin rond de figuur van
Veblen ook de Amerikaanse toestanden
omstreeks de eeuwwisseling een plaats
vinden.
Wanneer een boek zó meeslepend is,
dat'men het in eén adem uitleest, rijst
onwillekeurig enige verdenking, of men
niet bij de neus genomen wordt; of n.l.
niet het ware wordt verdoezeld ter wille
van de schijn; of niet het opwindende en
sensationele wordt uitgebuit ten behoe
ve van het succes, maar ten koste van
de waarachtighe.-d.
Het onlangs verschenen boek van
Heilbroner is zon boek van één adem,
dat, naarmate het onze tijd nadert een
toenemende spanning weet te wekken,
met als inzet het vinden van de magi
sche formule voor welvaart en uitban
ning van armoede, werkloosheid en
periodiek optredende ineenstorting van
het economische bestel.
Is dit speculeren op de sensatielust
van de lezer? Zeker, het boek is popu
lair geschreven, bevat tal van anecdotes
en bijzonderheden van de verschillen
de grote economen, maar het maakt hen
daardoor tevens wee» menselijke we
zens, geheel verschillend van de dorre
en droge figuren, die de wetenschaps
beoefening in ons land zo vaak van hen
overlaat. Het plaatst hen ook midden
in hun tijd, zodat vooral hun betekenis
voor de ontwikkeling van de economi
sche denkwijze en die van het econo
mische leven zelf naar voren komt- Het
geeft zodoende economische geschiede
nis in een notedop, zij het een geschie
denis zonder God, van een zuiver mate
rialistisch welvaartsstreven, wel door
trokken van een humanistisch begaan
zijn met het mensdom, maar toch zonder
enig besef van een hoger doel, dat aan
de mensen gesteld is.
Het loopt uit op de triomf van het
kapitalisme, waarvan Marx de onher
roepelijke ondergang had voorspeld,
maar dat een onverwacht aanpassings
vermogen bleek te bezitten en in de mo
derne tijd onder invloed van crisis en
oorlog en mede door toedoen o.a. van
een wonderlijk veelzijdig begaafd man
als Keynes weer een nieuwe wending
heeft genomen.
Maar opnieuw doemen bedreigingen
op, die mogelijk het systeem van bin
nenuit weer zouden kunnen ondergra
ven de onontbeerlijke expansie rem
men, de vrijheid, waar het op steunt,
bedreigen en het ideaal van blijvende
prosperiteit teniet doen: de groei van gi
gantische concerns, monopolievorming,
toenemende overheids-invloed en het
gevaar, dat de bevolkingsaanwas niet
groot genoeg zal zijn, om de expansie te
blijven steunen.
Heilbroner tracht ons op deze punten
gerust te stellen en zonder de gevaren
te ontkennen wijst hij op tegenwerken
de factoren, maar alles in 't zuiver tech-
nisch-economische vlak. Van een chris
telijke gedachte valt in dit werk weinig
te bespeuren en hoe voortreffelijk het
ook is, onder Heilboners filosofen van
het dagelijkse brood ontbreken ten enen
male zij, die de Schenker ervan gevon
den blijken te hebben, zodat het niet
denkbeeldig is, dat zij ons stenen voor
brood verkopen.
Met deze reserve voor ogen zal de
lezer genoegen beleven aan dit boek,
(ondanks de vele drukfouten) het met
spanning lezen en het tenslotte neer
leggen met het gevoel, dat er nog
iets aan hapert, dat hij dus nog niet
klaar is en verder moet zoeken.
A. K.
In een brochure heeft de Ned. fede
ratie van beroepsverenigingen van kun-
i stenaars in samenwerking met de be
roepsvereniging van beeldende kunste
naars een aantal hoofdlijnen gegeven
voor het beleid der rijksoverheid op het
j gebied der beeldende kunst.
Na een samenvatting van de huidige
situatie worden richtlijnen uitgestippeld
voor de toekomst, o.a. wordt meer aan
dacht gevraagd voor de aesthetische vor
ming van de schooljeugd en voor de be
vordering van particuliere aankopen.
Voorts is de federatie van oordeel, dat
op het gebied van de rechtstreekse rela
ties tussen overheid en beeldende kunst
vrijwel onbegrensde mogelijkheden lig
gen die voor een belangrijk deel onbenut
blijven. Van betekenis wordt geacht, dat
in veel ruimer mate dan tot dusver door
de centrale en lagere overheden niet al
leen aankopen worden gedaan, maar ook
opdrachten worden verstrekt. In de eer
ste plaats wordt de aandacht gevestigd
op de z.g. „percentage-regeling" die in
houdt, dat een deel van de bouwsom
van openbare gebouwen bestemd wordt
voor opdrachten op het gebied van de
beeldende kunst.
Verder doen zich tal van mogelijkheden
voor voor opdrachten op het gebied der
beeldende kunst; de federatie vraagt
speciale aandacht voor een uitbreiding
van de topografische opdrachten die
thans door slechts enkele gemeenten
.worden verstrekt. Objecten voor topo
grafische opdrachten zijn vrijwel onbe
perkt aanwezig.
Ook wordt gepleit voor verbetering
van het peil van de wandversiering in de
schoolgebouwen.
Ten slotte wordt gepleit voor de instel
ling van staatsprijzen voor de beeldende
Het Valkenburgse openluchttheater
opent Maandag 30 Mei, tweede Pinkster
dag, met een voorstelling van „Peer Gynt"
door de speelgroep van het Beroepstoneel
Limburg.
Verder vermeldt het programma voor
„mende zomer: de Zuid-Ned. Opera
met de opera „Carmen" van Bizet met
Mimi Aarden en Johan van der Zalm ais
gast-solisten en de operette „Het lied der
woestijn", t
„De filosofen van het dagelijks
brood", door Robert L. Heilbroner. Oor
spronkelijke titel „The Worldly Philo
sophers", vert. J. E. Kuiper. Uitg.
H. J. Paris, Amsterdam.
Op uitnodiging van de Burgemeester
van Maastricht zal op Dinsdag 24 Mei a.s.
te 20 uur in de St. Mathiaskerk een orgel
concert gegeven worden door prof Fer
nando Germani uit Rome.
Bedoeld concert is vrij toegankelijk
voor iedereen.
kunst, de toekenning van rijksbeurzen,
de instelling van stipendia, enz.
De brochure is door de federatie aan
geboden aan de minister van O., K. en
W„ aan de besturen der provinciën en
aan tal van gemeentebesturen.
De purperen vlakte door H. E.
Bates. Uitg. Nieuwe Wieken N.V.,
Amstelveen.
Dat de kracht van H. E. Bates ligt in de
sfeerbeschrijving heeft deze auteur weder
om bewezen in zijn nieuwe roman „De
purperen vlakte", waarvan de faam al
m de gelijknamige film van Arthur Rank
is vooruitgegaan. Was het bijna poppe
rige, ieflijke en kleurvolle decor van
een romantisch Engels landschap de
achtergrond, waarvoor de „Liefde voor
Lydia" zich afspeelde, nu is Bates ge
grepen door de moorddadige, helle hitte,
welke het Birmaanse land verzengt en
zijn bewoners onbarmhartig slaat. Bates'
beschrijvingen zijn dan ook vaak uiter
mate plastisch, zeer aangrijpend en vor
men de geschikte omgeving, waarin de
barre tocht door de purperen vlakte van
de R.A.F.-piloot Forrester en zijn twee
metgez'ellen nadat hun toestel brandend
in de jungle is geland, zich ontberingen
door dodelijke vermoeidheid, vreselijke
honger en dorst. Een van hen komt om,
doch Forrester en zijn zwaargewonde ka
meraad Carrington bereiken veilig het
kampement.
De energie om deze bijna bovenmense
lijke tocht levend te kunnen voltooien
Forrester droeg Carrington op zijn
ruS-. putte de R.A.F.-piloot aan zijn
pas opgevatte liefde voor het lieflijke,
mooie Birmaanse meisje Anna, dat op
hem wacht. Zij was het ook, die hem.
nadat hij bij een luchtaanval zijn jonge
vrouw had verloren, waardoor hem alle
moed om nog verder te leven was ont
nomen, deed beseffen, dat het leven tóch
zin heeft.
„De purperen vlakte" is èn door zijn
obsederende natuurbeschrijvingen èn door
de sobere, gebalde dialogen een pakkend
boek.
„Zielzorg te middernacht" door
Hans Nieskens Uitg. Lannoo
Tielt, Den Haag.
In dit boek wordt een boeiende schets
gegeven van het leven van de Duitse
pionier op het gebied van de zielzorg;
Carl Sonnenschein. Bij het lezen komt
men onder de indruk van de machtige
arbeid, die deze priester in zijn betrek
kelijk korte leven heeft verzet. Men wordt
in dit levensverhaal op indrukwekkende
wijze geconfronteerd met het nog steeds
hoogst actuele kardinale vraagstuk van
de zielzorg in de verdorven grote stad.
Een boek voor allen, die zich voor dit
zo belangwekkende probleem interesse
ren.
James Stewart en Doris Day zijn eikaars tegenspelers in „The Man who
knew too muchvan Alfred Hitchcock.
(Van onze Amsterdamse redactie)
De Ned. Orkeststichting tot beheer van
het Concertgebouworkest heeft haar plan
nen in het komende seizoen ontvouwd. En
die plannen zijn niet mis. Behalve de se
ries in Amsterdam. Den Haag (10 concer
ten) zal het Concertgebouworkest ook con
certeren in Leiden. Enschede, Rotterdam
(4), Arnhem (2), Nijmegen (2), Eindhoven
en Den Bosch. Een optreden in Limburg
kan zeer waarschijnlijk niet doorgaan we
gens gebrek aan goede zaalaccomodatie
Er worden dertig volksconcerten gegeven;
twee er van met medewerking van de
jonge Nederlandse solisten John Pennink
en Salomon. Er zullen voorts drie con
certen worden gegeven voor het Ncr.
Theatercentrum dat kunstmanifestaties or
ganiseert voor personeels- en vakvereni
gingen en één voor de Amsterdamse
Kunstkring.
Het Concertgebouw-orkest heeft, vooral
na de tournee door Amerika, zo veel bui
tenlandse uitnodigingen gekregen, dat het
lang niet aan alle gevolg kan geven. In de
derde week van September zal men optre
den in Stuttgart, Frankfort en Dusseldorf
in het kader van het gouden jubileum van
de Ned. Kamer van Koophandel voo\
West-Duitsland; begin October gaat men
naar België en Luxemburg waar gecon
certeerd wordt in Antwerpen, Gent, Brus
sel, Luxemburg en in Luik of Brussel. De
eerste twee weken na Pasen 1956 vindt de
korte tournee door Italië. Verder is het
orkest uitgenodigd om op te treden tij
dens de Mozartherdenking te Wenen van
810 Juni samen met de Scala uit Milaan,
de Wiener Philharmoniker en het Mos-
kouse Symphonie Orkest dat dan voor het
eerst een bezoek aan West-Europa brengt.
Uitgesteld zijn bezoeken aan de Festwoche
in Passau en een tweede tournee door
Amerika, die eerst als andere instanties
daaraan hun goedkeuring zullen geven
kan doorgaan in het seizoen '57-'58. De di
rigent Eduard van Beinum zal als gastdi-
ngent optreden in Juni-Juli 1955 in Los
Angeles, in Chicago (8 maal) en in Decem
ber in Cleveland en Rochester.
Het Concertgebouw-orkest zal gedurende
het komende seizoen gedirigeerd worden,
behalve door Van Beinum en Arends, door
Otto Klempcrer, Georg Solti, Ferenc Frie-
say en Rafael Kubelik. Het repertoire
wordt gemarkeerd door twee herdenkin
gen, nl. van Mozart's geboortedag, op 27
Januari 1956 twee eeuwen geleden en van
Bela Bartök's sterfdag, op 26 September
a.s. tien jaar geleden, terwijl ook aan de
90ste verjaardag van Sibelius bijzondere
aandacht zal worden besteed-
Van Mozart zullen worden gespeeld ver
scheidene werken die zelden of nooit op
het programma van het Concertgebouw
orkest zijn voorgekomen, nl. de serenade
jaarlijkse reis naar Zwitserland plaats, in D, adagio en fuga voor strijkers, ves-
Daaraan tracht men nu te koppelen een I perae solemnes voor koor, soli en orkest
en de Haffner-serenade. Als bijzondere
gebeurtenis kan nog worden genoemd de
uitvoering van de laatste drie symphonie-
en op een programma o.l.v. Van Beinum
Er zijn een aantal nieuwe werken in het
repertoire opgenomen, waarvan als eerste
wel genoemd mag worden het al enige tijd
uitgestelde Fagotconcert van Van Lier,
dat op 19 Februari onder Kubelik zijn eer
ste uitvoering beleeft. Thom de Klerk,
aan wie het stuk is opgedragen, speelt de
fagotpartij. Voorts zijn er: Vierde Sympho
nie van Hendrik Andriessen, Ouverture
van Badings, Prélude van Ramette (een
jonge Fransman en leerling van Honeg-
ger), Concerto for strings van Rawsthorne,
Zesde Symphonie van Sjostakowitsj, Sol-
datenmis van Martinu, Symphonie van
Fortner, Vioolconcert van Schönberg, Con
cert voor twee violen van Géza Frid,
Franse Suite van Werner Egk en de Zesde
Symphonie van Hartmann. Ook voert het
Concertgebouworkest een aantal werken
cp, die de laatste jaren weinig of in het
geheel niet gespeeld werden, zoals Bruck
ner's Vierde Symphonie, Mahler's Zesde
Symphonie, Strawinsky's Le Sacre du
Printemps, Caplet's Le Miroir de Jesus,
Honegger's Derde Symphonie. Borodin's
Tweede Symphonie en Britten's Les Illu
minations.
Onder de solisten vallen op de Russische
violist David Oistrach, die voor het laatst
in 1938 in ons land was en Yasja Heifitz.
Solisten.die voor het eerst met het orkest
optreden zijn de pianisten Andor Foldes
en Friedrich Gulda, de mezzo-sopraan Nan
Merriman en de bariton Otokar Strauss.
Erg ver verwjjderd maar nu toch ook al
vermeldenswaard is het 25-jarig jubileum
dat Eduard van Beinum in het seizoen '56-
'57 zal vieren als dirigent van het Concert
gebouworkest. Men heeft plannen om dan
te komen tot bijzondere manifestaties wat
betreft de uitvoering van Nederlandse
werken. Medegedeeld is voorts nog dat het
uittreden van de heer Andriessen uit het
bestuur als een groot verlies wordt be
schouwd. Een definitieve beslissing over
Het is een verheugend teken, dat on- 1
ze verenigingen zich steeds meer open
stellen voor allerlei goede raad en
aanwijzingen en inzichten van mensen,
die nog wat meer ervaren, nog wat
meer bedreven zijn in de toneelkunst
dan zij.
Het is heus geen bewijs van onkun
de, als men zich raden laat. Integen
deel, de meest kuncuge mensen laten
zich immer nog raden in het leven.
Kundige mensen staan altijd voor raad
van anderen open. En dit komt. om
dat werkelijk kundige mensen niet eigen
wijs zijn, maar wijs. Eigenwijsheid is
een beletsel voor elke vooruitgang. En
kundigheid wordt alieen maar verwor
ven door zich open te stellen, zich wijd
open te stellen voor de meningen van
anderen.
Ik herinner me een voorval van acht
jaar geleden. Ik liep on een middag
tussen twee en drie uur op de Over-
toom te Amsteiuam. Ik passeerde het
huis van Albert van Dalsum en ik
kreeg zomaar nel verlangen om eens
aan te bellen en met de grote meester
een boom over het amateurtoneel op
te zetten. Ik klom de hoge trappen van
het portiek op en belde aan. Mevrouw
van Dalsum deed open. Het speet haar
1 zeer, maar haar man was zojuist van
1 een hele morgen repeteren in de grote
j schouwburg thuis gekomen, stond op het
punt om te gaan eten en moest dan
noodzakelijk nog even rusten, omdat
hij die avond weer moest optreden en
wel in zijn beroemde rol van Gijsbrecht
van Aemstel. Ik stotterde reeds mijn
verontschuldiging, dat ik had aan
gebeld op dit meest ongelegen middag
uur en wilde juist weggaan, toen er er
gens dieper in de gang een deur open
ging en een zware stem vroeg: „Wie is
daar?" Ik moest en zou binnenkomen.
Er was geen ontkomen meer aan, hoe
opgelaten ik mij ook voelde, omdat ik
wist. dat ik ongelegen kwam. Ik besloot
dan maar aan de onweerstaanbare uit'
nodiging gehoor te geven en nam mij
stellig voor niet langer dan een kwar
tiertje te blijven. Maar hoe ik ook
steeds mijn best deed om we» te komen
het kwartiertje werd twee uur. Twee uur
hebben we gepraat ever toneel en to
neelschrijven en in het bijzonder over
het amateurtoneel. Twee uur als twee
gelijken: de grote beroemde meester
en ik die in vergelijking met hem toch
nauwelijks op toneelervaring kon bogen
en mij op dat moment voelde als eerl
recruut tegenover een generaal. Twee
uur lang als. twee gelijken, die "aar
mekaars mening luisteren, alsof er
een eigen mening op na mocht hol?~,e n
tegenover hem. Ik zei hem, dat ik hem
gisteravond als Gijsbrecht gezien had.
En de grote man die de»e rol .iaar Mi
jaar uit gespeeld had. misschien zelfs
al speelde, toen ik nog in de wieg lag
en om deze rol een bijna legendarische
vermaardheid verkregen heelt, vroeg
mij naar miin mening omtrent zijn spel
Hij had het spel ook geregisseerd en
wilde over alles mijn mening horen,
hoe ik dit vond en hat vor,d. en zijn
opvatting omtrent de opvoering.' Hij
vroeg mij daar naar in alle eerlijkheid
en eenvoud. Een eenvoudiger en be-
minlijker man heb ik nooit ontmoet.
Niet dat ik mijzelf wijs maak, dat hij
onmiddellijk zijn •cgn: naar aanleiding
van mijn opvattingen gewijzigd heeft, o
neen, hij is mijn opvattingen allang ver
geten. Maar hij is een wijs man. die
open staat en overal zijn oor te luisteren
legt én alle verschillende meningen
aan een onderzoek onderwerpt en er
dan desnoods zijn eigen mening geheel
of gedeeltelijk voor opzij zet. als hij
inziet dat meningen van anderen het van
de zijne winnen. Hij is een man, die
weet, dat er altijd nog wat van ande
ren te leren valt. Daardoor is hij groot
geworden en houdt niet op steeds gro
ter te worden.
maar voetstoots opvolgen. En dit geldt
vooral waar het de keuze van het stuk
betreft. Wij kunnen ons laten voorlich
ten omtrent goede en minder goede stuk
ken. En dan moeten wij deze voor
lichting ook wel degelijk ter harte ne
men. Maar de eigenlijke keuze van het
stuk moeten wijzelf maken! Wij kunnen
nooit zo maar zonder meer op de raad
van anderen afgaan, om dit of dat
stuk te spelen. Want dan maken wij
brokken. Wij moeten, het er zelf volle
dig mee eens zijn. Het hele gezelschap
als het even kan moet het er
mee eens zijn. En wel volkomen op
eigen inzicht, op eigen oordeel. Mep
doet er natuurlijk wel zeer verstandig
aan, om een aangeprezen stuk eens on
der de loupe te nemen, om te zien
of het niks is voor ons gezelschap, maar
men moet nooit een stuk nemen, omdat
die of die het zo aanprijst.
En waarom niet? Om de eenvoudige
reden, dat ieder gezelschap een heel
eigen karakter Bezit, een heel eJ8e"
sfeer, een heel eigen niveau, een heel
eigen ontwikkeling, instelling, menta
liteit en waardering. En dit karakter en
deze sfeer etcetera komen altijd vrijwel
overeen met het karakter en de menta
liteit van het publiek, waarvoor men
karakter en deze mentaliteit overeen
komt, is bij voorbaat gedoemd tot mis
lukking. Niet dat dit zeggen wil, dat
wij niet steeds hoger moeten proberen
te grijpen, maar een snel moet ons lig
gen. Het moet het gezelschap liggen en
het publiek. Als bijvoorbeeld de hoog
dravende taal van een prachtig stuk
het gezelschap of het publiek niet ligt,
dan mislukt het. Het gezelschap moet
op de eerste plaats warm lopen voor
ben. En of een stuk een gezelschap ligt
ben. En of een si.uk een gezelschap ligt
daar kan nooit een buitenstaander over
oordelen, hoeveel verstand van toneel
literatuur of cultuur deze ook heeft
hier kan alleen het gezelschap zelf over
oordelen.
Laat daarom de vraag; „Welk stuk
raadt U ons'nooit meer behelzen dan:
..noemt U ons nu eens een paar spe
len, die werkelijk goed zijn en waaruit
wij misscmen een keuze kunnen maken"
Ik had dit niet geschreven als ik niet
uit ervaring wist, dat zo dikwijls een
stuk mislukt, omdat men het zich heeft
laten aanprijzen. En dan zegt men:
Hip 6u Js, nu mogelijk, want die of
p heeft het ons nog wel aangeraden".
En dan ligt het niet aan het stuk, want
het stuk kan heus wel goed zijn en
net ligt ook niet aan het gezelschap
want het gezelschap kan "erust wel spe
len, maar het stuk en het gezelschap
harmonieerden niet met elkaar. Het stuk
lag het gezelschap niet.
O
Wij, toneelliefhebbers kunnen ons
toch geen idealer voorbeeld den
ken dan juist Albert van Dalsum. Maar
ik dwaal af van mijn onderwerp. Als, moeienis en de menselijke hang naar „het
we ons willen laten raden, moeten wij andere" te suggereren, terwijl de span
de artistieke leiding is nog niet genomen, ook voorzichtig zijn en niet alle raad ning met enkele sobere geluiden alle
Teneinde l°s te komen van het tra.
„hoorspel" meesta°
of meer geslaagde microfoonbewerking
van een toneelstuk of boek heeft de
KRO zich van de week aan een experi
ment gewaagd. Een experiment dat, hoe
wel met m alle opzichten geslaagd, toch
een eers e stap kan betekenen in een
richting, die veel belovende perspectie
ven opent.
Met een intermezzo van klassieke mu
ziek werden Dinsdagavond achtereenvol
gens onder regie van Léon Povel voor de
microfoon gebracht „De Witte Vogel" 'n
„radio-verbeelding" door Felix Thijssen
met muziek van Ton Bruynel en „De Ne
gervisser". de droom van een gevangene,
door Manus van de Kamp.
In zijn toelichting op dit experiment
merkt Povel op, dat de auteurs er naar
hebben gestreefd, het gevoel te bespelen
en niet het verstand, dat vraagt om een
verhaal.
Wat deze doelstelling betreft is „De
Negervisser" van Manus van de Kamp,
een merkwaardige „montage" van woord!
muziek en geluid, naar de vorm het
meest geslaagd. De Amerikaanse „negro-
songsvormden achter een misleidende
introductie tot de droom, die kennelijk in
Zuid-Afrika was gesitueerd. Het in de
gedachtengang van een dromende neger
onwaarschijnlijk klinkende „Europeans
only', dat voortdurend werd herhaald;
het door de rechter uitgesproken vonnis:
..Levenslang", dat na enkele knappe as
sociaties tot vervelens toe uit de luid
spreker klonk en de gemiste woord- en
klankcombinaties met het nummer van
de dromende gevangene deden afbreuk
aan de suggestivitelt van dit spel.
„De Witte Vogel" vertoonde eigenlijk
nog teveel samenhang, was teveel ..ver
haal". Daarentegen wist zijn op dichter
lijke wijze de instinctieve afkeer van het
individu tegen iedere vorm van bureau
cratie en te ver doorgevoerde staatsbe-
hulde aan regisseur Povel tot het
uiterste werd opgevoerd
Er zijn hier inderdaad nieuwe wegen
bewandeld. Niet naar we met Léon
Povel's inleiding aannemen alleen uit
zucht naar buitenissige uitdrukkingsvor
men, maar om het radiospel op de duur
een eigen vorm te geven.
In dit licht zien we verdere experimen
ten in deze richting met belangstelling
tegemoet, al zal een spel-zonderfverhaal
en door de "haPPy few"
a -ht-'1 e waarde worden geschat.
T r,nHo^ V,lgut. Sen Van een School in
p J? ken hun eigen „Onafhanke-
«jxe Radio .Omroep" opgericht, die naar
alle Klassen „uitzendt"
Deze omroep biedt alles in elk ge
val bijna alles wat ook de B.B.C.
presenteert, nieuwsbei-chten, hoorspelen,
oorspronkelijke veriia-en. vraaggesprek
ken en muziek. Maar de „staf", omroe
pers, musici, acteurs er. schrijvers, bestaat
geheel uit kinderen. Het omroepstation
wordt gevormd door een gramofoonver-
sterker en een microfoon, die in verbin
ding staan met alle les-lokalen.
Dit alles is niet zo maar een spelletje,
maar dient een ernstig doel: het bevor
deren van goed geschreven en goed ge
sproken Engels.
„Het spreken in een microfoon tot een
onzichtbaar auditorium van critische
schoolmakkertjes dwingt tot een juiste
uitspraak", aldus verk-sarde een onder-
wijs-autoriteit. „De kinderen zijn enthou
siast over hun omroep en doen dolgraag
aan de programma's mee
Voordat het „station" werd geopend
het wordt door één klas van 45 leerlin
gen geleid kregen de kinderen onder
richt in de werkwijze van de B.B.C.
Toen er om medewerkers werd ge
vraagd. boden zij zich om strijd aan als
schrijver»:, acteurs, technici en omroepers.
En als „man voor de geluidseffecten"!
