Meisjes zoeken hel „VREEMDE" avontuur
WORDT ONZE BEVOLKING
DOMMER?
MUITERIJ
VOORLICHTING OVER HET BUITENLAND
SCHEEPJES-^
SCHEEFJESWOL
Geen reden tot pessimismezegt
Unesco-rapport
in oorlogstijd
Wordt U gekweld
PAGINA 1
ZATERDAG 24 SEPTEMBER 1955
Mevrouw
Luijckx-Sleijfer
Eigentijds probleem
Sneeuwbul
Gegevens
met melk
meer mans
met 3 Hoefijzers
meer chance!
De jury kent thans
iedere 14 dagen toe:
20 hoofdprijzen;
Bovendien
500 paardenglazen.
Brand in speelzaal
te Baarle Hertog
ELF PERSONEN
GEARRESTEERD
In verband met bandendiefstal
Sappemeer
ALGEMENE POLITIEKE
BESCHOUWINGEN
4 OCTOBER
FEITEN LEREN ANDERS!
NIET TE SNEL CONCLUSIES
TREKKEN
60 JAAR GETROUWD
Door Peter B. Kyne
BIJ DE JUFFROUW-MET-DE-GELE-BAND is het begonnen.. Jaren
lang is zij de zorgende geest geweest voor duizenden katholieke
jonge vrouwen die naar het buitenland gingen. In Nederland werd zi)
zelfs de rechtstreekse aanleiding voor het ontstaan van de R. K. Meisje,-
beschermmg. Die stationshulp is nu gemoderniseerd. Zij draagt alleen
maar een simpel driehoekje op haar revers, met daarop een insigne dat
overal ter wereld wordt gekend. Zij wacht ook niet meer alle treineH af,
maar is altijd daar waar haar aanwezigheid wordt verlangd voor de
aankomst van een nieuwe gast. Ook die van ver gekomen onbekende
draagt hetzelfde teken.
Toen father De Reeper ons onlangs in
Londen over de geestelijke nood van
duizenden Nederlandse meisjes in net
buitenland had verteld (zie ons blad van
3 September:. „Tweeduizend meisjes
scheppen een probleem") zijn wij daar
over in Amsterdam verder gaan pra
ten met mevrouw Ko Luijckx Sleijfer,
actief Statenlid in de provincie Noord-
Holland, en als -ecretaresse de bezielen
de figuur in het werk van de Meisjes-
béscherming. Bij haar geen spoor meer
Van de gele btmd, maar wel net insigne.
En vooral een minutieus geordend ar
ch' f waarin draden samenkomen van
overal. Want daar ligt het modernste
wapen: de voorlichting en de informa
tie.' Voor het eerst na tientallen jaren
wordt dit werk door de Overheid ge
steund. Als een van de eersten delen
wij in de vreugde om een subsidie dat
zojuist door het departement van Maat
schappelijk Werk is toegekend. Heti
probleem van de meisjes die naar het|
buitenland gaan is daarmee niet °Yer-j
wonnen. Maar wel heeft de voorlich-j
ting daarmee betere kansen.
derland te kunnen kleden. Meisjes uit
Brabant die bij voorkeur de richting
Antwerpen trokken, de Limburgsen voor
wie Brussel waar 1.200 Nederlandse
meisjes werken het doel was van
de reis. Naar een katholiek gezin uiter
aard. Dat echter spoedig verwisseld
werd voor een familie die grotere vrij
heden toestond.
In „Lichtflitsen" heeft pater P. Knops
eens een beeld gegeven van een groep
van deze meisjes. Zij komen in ..dan
cings en gelegenheden welke zo slecht
befaamd zijn dat de Brusselse politie
daar bij voorkeur opereert wanneer ze
razzia's houdtEn ondertussen zijn
de ouders in Nederland gerust, en ver
tellen aan hun kennissen met een ze
kere voldoening en een greintje trots,
dat hun dochter een betrekking heeft te
Brussel, en verloofd is met .een^Brus-
selaarl En dat hun dochter zo n de
gelijk kind en zo christelijk is gebleven,
want ze gedraagt zich zo voorbeeldige
wanneer ze maandelijks met verlof
komt".
Die voorlichting is een typisch eigen
tijds probleem. Werd voor de oorlog een
kleine groep van meisjes naar het huf~
tenland gezonden om daar haar oplei
ding te voltooien, dan waren dat door
gaans de dochters van welgestelde
ouders die zelf de kosten op zich na
men voor dat jaar van practische ta
lenstudie. De oorlog heeft dat ve.n-
derd, evenals de toeneming van het in
ternationale verkeer. Er werden pen-
friends gemaakt en daaruit groeiden
ongecontroleerde logeernartijen. Liitena
en trekkend werden nieuwe vacantie-re-
laties opgedaan die achteraf bleken ge
trouwd of gescheiden te zijn. Er kwa
men uitnodigingen uit te voorschijn
voor een logeerpartij in de flat van een
schoonzuster met haar man die dan
bij aankomst van de buitenlandse gast
juist zelf op vacantie blek.n te zijn.
Doch het was vooral het gebrek aan
deviezen om een langdurig verblijt m
het buitenland te betalen, waardoor een
grotere kring dan voorheen attent werd
gemaakt op de mogeliijrfieid om als
hulp in een vreemde huishouding in net
eigen onderhoud te voorzien. Het feit
dat er alleen in Engeland ca... 30.000
Duitse meisjes werken, gedeeltelijk ook
in de textielindustrie van Lancashire
geeft .nigszins een beeld van de om
vang van deze internationale trek.
Maar het is niet Eng rland alleen.
Direct na de oorlog was het behalve
de hoge lonen ook het fenomeen van
de nylonkousen dat meisjes uit de zui
delijke provincies naar Belgie trok,
waar zij meteen het knooppunt werden
voor een levendige smokkelhandel naar
het Noorden. Zij werden gevolgd door
een stroom van dienstboden, die in
Belgische betrekkingen het avontuur
van de vrijheid zochten. Ofwel een mo
gelijkheid om zich duurder dan in Ne-
(Advertentie)
door rheumatiek spit, ischias, hoofd
en zenuwpijnen, neemt dan Uw toe
vlucht tot Toga» Het middel dat baat,
waar andere falen Laat U dus niet lan
ger kwellen maai gebruikt regelmatig
Togal. Toga) zuivert door de nieren en is
onsehade'ijk vooi hart en maag. Bij
apotheek eu drogist f 0.95, f 2.40 en f 8-88
„Juist die terugkerende meisjes bren
gen een sneeuwbal aan het rollen" is
daarop de aanvulling van mevrouw
Luijckx Zij praten met vriendinnen die
zelf nooit in het buitenland geweest zijn.
Die de taal niet kennen en die zelfs de
tussenschakel van een huishoudelijke
scholing of een betrekking in Neder
land overslaan. En met ouders die in
hun 16-, 17-jarige dochter een menselijk
wonder zien met de ontwikkeling van
een twintigjarige. Beleeft die dochter
een van de vele teleurstellingen die haar
in het buitenland wachtzn, dan zijn de
ouders de laatsten om daarvoor uit te
komen. „Dat is juist het vervelende
zegt mevrouw Luijckx, „vooral omdat
tachtig procent van de meisjes die on
der het motto van talenstudie naar het
buitenland willen, op zook is naar avon
tuur".
De heer A. Röttegering, die zware
shagjes draaiend de dagelijkse leiding
heeft op het centraal bureau van de
Meisjesbescherming in de Lomanstraat
9b te Amsterdam, ziet de zaak nog tets
anders. „Je moet voorzichtig zijn in die
dingen" waarschuwt hij. „anders heet
je al gauw ouderwets. Een buitenlands
verblijf kan ongetwijfeld mooi zijn. maar
heel veel meisjes maakt het ongevoelig
voor de eenvoudige vacantiegenoegens
van een paar weekjes Veluwe. En zal
het meisje dat een jaar of langer in
verschillende la tien heeft ^gereisd na
thuiskomst weer in staat zijn om met
aen opgeruimd gezicht de eenvoudige
huiselijke plichten op zich te nemen in
de eigen familiekring? Daar komt nog
bij dat een informatie naar een adres
in het buitenland herhaaldelijk te laat
genomen wordt. De meisjes zijn er al
en weken later maken de ouders zich
pas ongerust. Soms zijn ze dan reeds
bezig aan haar tweede of derde betrek
king, en daardoor ook onvindbaar voor
de autoriteiten van een Nederlands con
sulaat, gesteld het geval dat zij zich
hier bij aankomst in het andere land
hebben gemeld. Opsporen is dan moei
lijk, vooral wanneer in een land als En
geland geen enkel overheidsorgaan be
voegd is om aan de vertegenwoordigers
van een organisatie een adres bekend
te maken.
„Wij zoeken het daarom op de eerste
plaats in de voorlichting" zegt me
vrouw Luijckx. „W'i weten hoe de toe
standen zijn in de verschillende landen
en wij beschikken over alle gegevens
omtrent werktijden, sociale voorzienin
gen en katholieke contacten en die voor.
waarden vallen voor een Nederlands
meisie over het algemeen niet mee. In
Duits-Zwitserland bijvoorbeeld staat een
huishoudelijke hulp dagelijks tot 24 uur
volledig in dienst van het gezin en ook
in andere landen schiet er door de late
maaltijden dikwijls maar weinig tijd oo
over om werkelijk aan talenstudie cn
dergelijke dingen te besteden. Meestal
ziet de werkgeefster zulke meisjes trou-
wens als een goedkone kracht die het
voordeel heeft weinig relaties te heb
ben zodat zij in haar vrije tijd nog wel
wat extra kan werken
Die voorlichting richtte zich reeds in
1948 op de hoogste klassen van de mid
delbare scholen (in boerenkringen heeft
men zijn eigen internationale uitwisse
ling cn de enkele arbeidersmeisjes die
naar het buitenland willen, worden door
de K.A.B naar het centraal bureau van
de Meisjesbescherming verwezen),
maar er was slechts één enkel lyceum
dat daarop reageerde. Veel meer ver
wacht men dan ook van een folder, die
dit jaar in een oplage van 200.000
exemplaren wordt overhandigd aan
alle meisjes en jonge vrouwen die voor
het eerst een paspoort aanvragen. Die
folder waarschuwt te«en teleurstelling
en geeft bovendien de adressen van de
protestantse Union en de katholieke
Meisjesbescherming. Dit zijn de instan
ties die over een internationaal adres
boek met contact-adressen beschikken.
Die met de meisjes praten, want het is
merkwaardig dat het meer de meisies
zelf dan de ouders zijn die hier om
raad komen en die herhaaldelijk berei
ken dat een meisje toch haar plannen
maar laat varen. En die uiteindelijk de
informaties nemen waartegen en wer
kelijk bona fide werkeeefster. of een
penfriend of een vacantierelatie onmo
gelijk bezwaar kan hebben. Het gros
van die informaties is trouwens goed
Bekroonde inzending:
op een paar denglas
Weet U een aardige paarden-
mop of geestig onderschrift,
zend dit dan aan:
POSTBUS 13 BREDA
Elke inzending moet nu
vergezeld gaan van
2 Driè-Hoefijzers-dqppen.
maar het gaat om de andere gevallen
Daarvoor, èn voor de zorg over de
meisjes, die zich in haar buitenlandse
werkkring op haar plaats voelen, koes
ter mevrouw Luijckx nog enkele dier
bare idealen. Allereerst zou er een ein
de moeten komen aan de toestand dat
tijdelijk in het buitenland -estationnccr-
dc priesters zich met de zielzorg over
deze meisjes belasten. In Parijs beschikt
de Mission hollandaise van de paters
Lazaristen over voldoende priesters,
maar het archief van de Meisjesbe
scherming omvat een stevige documen
tatie over priesters die in andere ste
den hun werk moesten opgeven. Vaste
zielzorgers daarom, naast de adressen
waar men in het Nederlands kan biech
ten. in Brussel en in Londen.
Een tweede punt is de aanstelling van
een maatschappelijk werkster, die de
achtergrond zou moeten vormen van
het werk dat door de priesters wordt
verricht. Deze vrouw zou dan weer
moeten beschikken over een eigen hu
reau waar zij voortdurend bereikbaar
is, evenals over een cartotheek waarin
zich alle gegevens over de meisjes be
vinden. Goed beschouwd zou daarnaast
nog een eigen club moeten komen, met
gelegenheid voor logies, zoals een parti
culier initiatief van Duitse zijde dat
met een Et. Liobahuis in Londen toeft
mogelijk gemaakt. Tegenover de zes, te
huizen die van Duitse protestantse zijde
in Londen werden gesticht, steekt dit
alles nogal pover af. Ofschoon: on het
zojuist verleende subsidie na wordt er
officieel voor onze landgenoten in het
geheel niets gedaan.
En dat geeft toch wel te denken!
WILL KORTEKAAS.
(Van onze correspondent).
Rond half vier gistermorgen is brand
uitgebroken in de speelzaal De Kroon,
gevestigd in het voormalige „Vlaams
Huis" in de Nieuwstraat te Baarle Hertog.
Er ziin sterke vermoedens, dat het vuur
door kwaadwilligen is aangestoken door
het werpen van brandende stoffen door
de brievenbus.
Rond genoemd tijdstip werd de aan de
overzijde van de straat wonende kapper
De Rooy wakker door het springen van
de ruiten van de speelzaal. De vlammen
sloegen langs de deur en de ramen naar
buiten. De man alarmeerde onmiddellijk
de brandweer, die spoedig met twee
wagens ter plaatse kwam. Dank zij het
snel ingrijpen van buren, die het vuur
reeds met emmers water bestreden, kon
verdere uitbreiding worden voorkomen.
Buiten de schade aan de voorgevel van
het huis ging de vitrage, een gedeelte der
vloerkleden en enkele stoelen verloren.
De speelzaal De Kroon is een van de
laatste Nederlandse speelgelegenheden
die in het enclavegebied der beide Baarles
werden geopend, nadat de politie tegen
de andere speelclubs was opgetreden
Reeds ruim een jaar draait deze speel
zaal onder controle van de Belgische
politie en de fiscus, die het voorgeschre
ven gedeelte opstrijkt van de gespeelde
bedragen. De Nederlandse inrichters be
weren dat hun club. die een privé-karak-
ter heeft, geen winstbejag beoogt en daar
om volgens de Belgische wet niet straf
baar is. Dit betekent dus. dat alleen de
Belgische fiscus met de winst van de club
zal gaan strijken.
Door de politie wordt een grondig onder
zoek ingesteld naar de oorzaak van deze
ongewone brand.
Zoals wij reeds dezer dagen hebben ge
meld is bij net expeditiebedrijf A. J. K.
te Sappemeer een omvangrijke diefstal
van banden en autowielen gepleegd door
personeelsleden. Tientallen nieuwe en op
nieuw beklede banden werden in binnen-
en buitenland verhandeld. Uit het politie
onderzoek bleek, dat personeelsleden deze
banden wegnamen. Elf personen zijn
thans gearresteerd en voor de Officier
van Justitie te Groningen geleid. De
hoofddader is de chauffeur-monteur J.D.
Hij kon over de banden en wielstellen
beschikken omdat hij ook op het maga
zijn werkzaam was. Zelf verkocht hij
diverse banden, maar daarnaast wist hij
chauffeurs over te halen om voor hem
het gestolene te verkopen. De opbrengst
werd daarna gedeeld. Een deel van de
banden en wielen kon worden achter
haald en is door de politie in beslag ge
nomen.
Op voorstel van voorzitter Korten
horst heeft de Tweede Kamer besloten
de algemene politieke beschouwingen te
doen houden ou Dinsdag 4 October a.s
Ook dit jaar zal aan deze beschouwingen
geen schriftelijke voorbereiding vooraf
gaan. Dit zal wel geschieden ten aanzien
van ae algemene financiële beschouwin
gen. Deze zullen naar de verwachting
van de voorzifier op 6 November kunnen
worden gehouden. Tevens heeft de Ka
mer op voorstel van dr Kortenhorst be
sloten de nieuwe spelling te gaan vol
gen.
i Ad ven en Me»
ja, weet U,
j als ik voor de
kinderen aan het
breien ga, dan
koop ik altijd de
I beste wol, die ik
Ivinden kan. Kin
deren weten er wég mee, om
zo te zeggen. In het vuur van
hun spel zijn ze de kleren in
'n oogwenk vergeten. KOMPAS,
dat is de soort Scheepjeswol,
die zo mooi en zo sterk is en
zo goed te wassen, dat je er
jaren plezier van hebt. Nu al
die prijzen van Scheepjeswol
zo n stuk omlaag gegaan zijn,
is er: helemaal geen bezwaar
meer over om juist die aller
beste wol te kiezen
(Van onze medische medewerker)
Herhaaldelijk kan men lezen, dat onze bevolking in zijn geheel genomen
dommer wordt. Prof. Polman, hoogleraar in de anlhropogenetica te
Groningen, hcefl thans in het „Tijdschrift voor Sociale Geneeskunde'' een
beschouwing aan dit onderwerp gewijd eu o.m. gewezen op het feit, da,
in een bijeenkomst van experts, georganiseerd door de UNESCO, een ver
klaring werd opgesteld, dat ei geen enkele aanleiding is voor pessimisme.
U vaart er wol hij!
De theoretische beschouwingen waarop
de uitspraak, dat de intelligentie van de
bevolking daalt, berust komt altijd op het
volgende neer.
De intelligentie-graad, waaronder men
de verstandelijke prestaties van de mens
verstaat, is een erfelijke eigenschap van
elk individu.
Met een enkele toelichting over de erfe
lijkheid van de intelligentie moge hier
worden volstaan. Engelse onderzoekers
o.a. Lewis en Penrose hebben onderscheid
gemaakt tussen een phvsiologirhe en een
pathologische van de geboorte af optre
dende intelligentie-zwakte. Deze laatste,
ontstaan door ziekelijke -eranderincen
van de hersenen, is veel minder van er
felijke factoren afhankelijk doch an door
ziekten van de moeder en door vroeg in
werkende schadelijke invloeden tew- eg
gebracht worden De ouders van 'eze groep
vertonen sociaal een normale spreiding.
De physiologische intelligentie-zw'.kte
ook wel „subcultural" genaamd, betreft
slechts geringere intelligentie-tekorten.
Dit zijn de normaal dommen en debielen.
De gezinnen waaruit de debielen afkom
stig zijn. vertonen duidelijk een verschui
ving in de richting vart het slechtere so
ciale milieu. Hun getalsterkte in de bevol
king is veel «roter. Daarom kan de kleine
pathologische groep van zwakzinnigen In
deze beschouwing o ir de intelligentie van
de gehele bevolking practisch verwaar
loosd worden.
Het tweede uitgangspunt in de gedach-
tengang is vervolgens een verschil in het
kindertal van de gezinnen in de onder
scheidende sociale niveaux. Tussen het
sociale niveau en de mate van intelligen
tie is een correlatie in die zin. dat het
gemiddelde kindertal van de sociaal ho
gere gezinnen lager ligt dan dat van
maatschappelijk lagere.
Wanneer derhalve het sociaal lagere
deel van de bevolking d.i. het intelligen
tie-zwakste deel van de bevolking een gro
tere vruchtbaarheid heeft dan het in het
opzicht van de intelligentie mee» beeaaf-
de deel van de bevolking dan neemt het
aantal domme mensen in dc loop van de
jaren toe in verhouding tot de meer ver
standige. aldus de rekening. Men spreekt
wel van „verdommingsproces" of „debi-
lisering" van de bevolking.
Hoe iogir-h de redenering op het eerste
gezicht ook lijkt de werkelijkheid is zo
gecompliceerd dat het zeer de vraag is
of ook nog niet andere krachten werk
zaam zijn. Alleen een onderzoek op lange
termijn kan hier aanwijzingen geven.
In Schotland is door Maxwell een onder
zoek naar deze problematiek verricht. In
1932 werd bij 87.496 kinderen van de leef
tijd van 11 jaar met behulp van een ver
bale groepstest het intellect nagegaan.
In 1947 werd een soortgelijk onderzoek
bij 70.805 kinderen van dezelfde leeftijd
verricht. De onderzochte groepen verte
genwoordigen ln beide gevallen ongeveer
90 pet van alle 11-iarigen uit de bevolking
Beide malen werd als steekproef bij 1000
kinderen een individuele test, afgenomen.
De resultaten bleken te zijn. dat de
groepstest in 1947 een iets hoger gemid
delde aangaf dan in 1932. terwij! de re
sultaten van het individuele onderzoek
hetzelfde gemiddelde opleverden Er bleek
dus in deze 15-jarige periode geen daling
eerder een geringe stijging te zijn van
de gemiddelde intelligentie.
De toekomst lijkt op grond van dit on
derzoek heel wat belovcnder dan de pes
simistische theoretische verwachtingen.
Dit valt niet te verwonderen ais men op
het beperkte van deze gedachtengang in
verhouding tot de samengesteldheid van
het verschijnsel Iet.
Er is over het vraagstuk van de drei
gende daling van het intellectuele nivei i
van de samenleving veel geschreven en
meer getheoretiseerd dan empirisch on
derzocht. Het is moeilijk dit vraags'
door middel van een onderzoek te ena-
deren omdat, het verschijnsel dat zich
slechts in een lange observatie-periode
kan ooenbaren beïnvloed wordt door tal
rijke verschijnselen, die zich in deze lange
periode voordoen b.v. een nivellering in
de geboortecijfers in de verschillende so
ciale lagen moet al onmiddellijk sterke
invloed uitoefenen op het theoretisch ver
wachte verloop,
Bij de geschetste theoretische gedach-
tengang is de quan! datief van bekente-
zijnde groep die een centraal punt in de
beschouwing inneemt de bevolkingsgroep
met een intelligentie aan de lage kant
van het normale. Het voortplan....„sver-
mogen in deze groep is in het algemeen
goed ontwikkeld.
Enerzijds in aanmerking nemende, dat
er een positieve correlatie bestaat tussen
de hoogte Jie op de maatschappelijke lad
der is bereikt anderzijds een negatieve
tussen intelligentie en gezinsgrootte, heeft
men hier theoretisch een aanwijzing kun
nen vinden voor een dreigende daling
van het intellectuele niveau van de gehele
bevolking.
Er zijn evenwel een aantal factoren in
deze redenering niet tot hun recht geko
men. Er blijkt in zekere zin een nivelle
ring in de vruchtbaarheid op te treden,
maar bovendien zou men om een juist
oordeel te krijgen omtrent de vrucht
baarheid van een bepaalde kiasse als ge
heel ook het aantal kinderloze huwelij
ken. het aantal ongehuwd eeblevenen en
de kindersterfte moeten kennen. Zonder
deze gegevens noe nt Prof. Polman het
ongeoorloofd om de vraag omtrent d* da-
'ende intelligentie te benaderen.
Eventueel dalende intelligentie kan niet
een zaak van korte duur zijn. In dezelfde
tijd voltrekt zich echter ook het proces
van de sociale mobiliteit, dat maakt, dat
zich regelmatig veschuivinger in de so
ciale lagen naar boven en naar beneden
"oordoen. Het behoeft dan ook geen er-
'vondering te wekken dat de groep van
experts van de UNESCO bjj de studie
van dit nrohlepm de behoefte aan verder
onderzoek gevoelt.
Maandag 2 September a.s. zal het
chtpaar Hendrik Post en Jacobje Post
•ïeb. Siebert, te Neede (Gld) zijn diaman
ten bruiloft vieren.
De vrouw is 82 jaar oud, de man
hoopt op 30 dezer 82 jaar te worden.
Beiden genieten nog een buitengewoon
oede gezondheid.
De man ziet men dagelijks nog door het
dorp fietsen en enkele dagen per week
gaat hij nog bij een boer werken, voor
tijdverdrijf, want stilzitten kan de krasse
oude baas niet.
G. S. van Noord-Holland in beroep te
9).
De Nareissus had reeds sedert vier dagen de haven
van Pernambuco verlaten vóór Reardon met behulp
van de zon die overal in het oosten opkomt en
door middel van enkele berekeningen, tot de merkwaar
dige gevolgtrekking kwam, dat het schip naar het zui
den voer, maar in geen geval naar Kaap de Goede Hoop.
Er moest iets niet in orde zijn met de stuurmans
kunst van Schultz! Hij moest er het zijne van hebben
en ging naar de brug om Schultz naar de reden te
vragen. De eerste stuurman vertelde hem lachend, dat
zij in een grote cirkel voeren. Waarop Reardon zich
herinnerde, dat hij wel eens meer iets gehoord had
van geheimzinnige cirkels over de aardbol. Dus was
hij zeer tevreden met de verklaring van Schultz, ook
al omdat dit zijn eerste reis was op het zuidelijk deel
van de Atlantische Oceaan. Toch ging hij voort elke
morgen naar de stand van de zon te kijken en elke
morgen opnieuw kwam hij tot de conclusie, dat de kop
van het schip in zuidelijke richting wees. Een gevoel
van wantrouwen, dat alles niet was zoals het zijn
moest, kwam langzamerhand in Reardon op, en hoewel
hij niets zei, gebruikte hij voortaan toch zeer goed zijn
ogen en óren. Minstens een dozijn keren per dag, ter
wijl het schip maar steeds naar het zuiden voer, nam
hij zich voor om de spreekbuis op te nemen en dan
de kapitein, die tengevolge van wel diepe doch niet
ernstige messteken in zijn kooi lag, te vertellen over
het wantrouwen, dat er bij hem was opgekomen. Elke
keer echter, dat hij op het punt stond, zijn plan uit te
voeren, herinnerde hij zich, dat Mike Murphy hem een
renegaat had genoemd en elke keer liet hij het bij
zijn voornemen.
De draadloze installatie en de aanwezigheid van Von
Staden hadden weliswaar zijn aandacht getrokken, doch
geen wantrouwen bij hem opgewekt. Hij werd op de
hoogte gebracht, van de draadloze, omdat hij als eer
ste machinist moest zorgen voor de electrische stroom.
Toen hij Schultz de bedoeling van de installatie had ge
vraagd en hoe het kwam, dat het schip daar nu ineens
mee werd uigerust, had Schultz hem geantwoord, dat
Cappy Ricks waarschijnlijk ineens van idee was ver
anderd. Inctbrdaad, eerst had Cappy Ricks er niet aan
gewild. De Narcissus had geen draadloze nodig, maar
het bleek zo vertelde Schultz dat hij naar de agen
ten van de charterers had geseind om het schip in
Pernambuco te voorzien van een draadloze installatie
en bij hun aankomst aldaar wachtte reeds een bevoegde
machinist om het toestel te plaatsen en gedurende de
verdere reis te bedienen. Schultz veronderstelde, dat
de maatschappij waarschijnlijk tot de conclusie geko
men was, dat het in deze oorlogstijd toch wel beter
was, een draadloze aan boord te hebben. Persoonlijk
voelde de eerste stuurman veel voor een dergelijke
nieuwigheid.
Ja, daar voelde Terence Reardon toch ook wel wat
voor! Hij vond de nieuwe marconist een aardige kerel.
Na de tweede dag was het zelfs zo, dat Reardon er
erg veel verdriet van gehad zou hebben als er iets
met de radio gebeurd was. Wat Herr August Von Sta
den betreft, deze zat bijna dag en nacht te luisteren
naar oorlogsberichten en nooit kwam Reardon in de hut,
die was ingericht voor de installatie, zonder hem te
vragen of hij nog niets gehoord had van een overwel
digende Britse nederlaag.
Toen de reis maar steeds voortduurde en Reardon niet
meer wist waar zij nu eigenlijk heenvoeren, begon hij
echter ook ten opzichte van de radio wantrouwig te
worden en zijn geest reageerde onrustig op alles wat
hij zag. Daarom ook begon hij meer aandacht te schen
ken aan Von Staden en zijn toestel. Toen hij weer eens
met de marconist aan dek zat, vroeg hij zolangs zijn
neus weg, wat de Marconi Maatschappij de Narcissus
eigenlijk wel in rekening vracht voor zijn diensten en voor
de huur van de installatie. Von Staden, die niets kwaads
vermoedde, antwoordde hem, dat alles en alles bij el
kaar twee honderd dollar per maand kostte. Nu wist
Reardon, dat hij loog, want het tarief was slechts hon
derd en veertig dollar per maand. De Duitser, die waar
schijnlijk iets ongelovigs in Reardon's ogen zag, be
greep dat hij zich versproken had en herstelde zich
direct': Dat wil zeggen, voor een eerste-klas marco
nisten voor een eerste klas installatie, zoals deze.
Natuurlijk leveren wij goedkopere marconisten en toe
stellen, mijnheer Reardon!
Oh! Is dat het geval? antwoordde de eerste jna-
chinist en direct daarna ging hij naar zijn hut om
over dit geval na te denken. Ook nu weer moest hij tot
de enig mogelijke gevolgtrekking komen, dat er iets
niet in orde was op het schip. Maar tevens kwam hij
nogmaals tot de overtuiging, dat het eigenlijk zijn za
ken niet waren. Hij werd alleen betaald om de instruc
ties, die hij van de brug kreeg, mt te voeren.
He» zijn mijn zaken niet, besloot hij ten slotte
in zichzelf pratend. Waarom zou ik er mun neus in
steken? Zei Cappy Ricks niet, dat ik mn_ aan boord
uitsluitend met mijn eigen zaken te bemoeien had.
En toch, er gaat iets niet goed op ons schip,
voel het door mijn gehele body.
Hij voelde dat nog veel sterker toen op een acnter-
middag Schultz hem door de spreekbuis vroeg, om zo
veel mogelijk vaart te minderen. Dat wilde zeggen, d
zij van plan waren b(j t.e draaien en wat doen stoom
schepen bij mooi weer alleen, als zij een a£spraak: heh>-
ben met een ander schip. Reardon rook onmiddellijk
lont, doch zijn „Goed mijnheer!" liet mets blijken van
zijn verrassing of wantrouwen. Hij gaf de stokers order
om de vuren te doven en nadat dit was gedaan gaf
hij zijn bemanning verlof om voor vijf minuten aan dek
te gaan; zij konden dan wat verse lucht lucht happen
De mannen waren van zo iets in het geheel niet af
kerig en snel liepen zij de stalen trap op naar bover
en op het moment dat de laatste man was verdwe
nen, liep Reardon vlug naar zijn spreekbuis om te flui
ten naar de kamer van de kapitein.
Ongetwijfeld had de kalme en berekenende Her»
August Carl Von Staden alles heel nauwkeurig bekeker
of in al het mogelijke, dat zich zou kunnen voordoen
was voorzien. Het Is zelfs waarschijnlijk, dat de ge
heime Duitse dienst nooit een bekwamer man tot zijn
beschikking heeft gehad, maar dit neemt niet weg, dat
er altijd onvoorziene omstandigheden overblijven, die
buiten de meest nauwkeurige berekening van de mensen
vallen. Een van deze is bijvoorbeeld Newton's wet der
zwaartekracht',een andere, even onveranderlijk, is de
wet, dat het water steeds het laagste punt zoekt; een
derde onvoorziene mogelijkheid is de wraakzucht van
de beledigde Ier, en een vierde: de zeer natuurlijke aan
leg van iedere man, Terence Reardon niet uitgezonderd,
om zeer, zeer diep verrast en intens woedend te zijn,
wanneer er iets zoals we nu zullen verhalen, voorvalt
in de machinekamer, waar hij heer en meester is.
Michael J. Murphy, die juist nog de dag te voren
weer geprobeerd had, de machinekamer aan de spreek
buis te fluiten, had hij deze poging voor de zoveelste
maal schipbreuk geleden. Dit vond zijn heel eenvoudige
oorzaak in het feit, dat de bal katoen nog steeds op de
plaats zat, waar de tweede machinist hem had ge
stopt. Het gevolg was, dat hij er genoeg van kreeg en
zich op een succesvolle wraak had bezonnen.
Goed, mannetje; best! had hij tenslotte bij zichzelf
gezegd, je wilt niet met mij spreken, als ik dat wens
Zo - nu de eerste de beste keer, dat jij dat wenst, zal
ik je aan een aangename verrassing helpen en ik zal
er voorzorgen, dat die verrassing rechtstreeks in je
mond belandt.
Daarop had Michael J. heel voorzichtig de inhoud van
de kom, waarin hij zich die morgen had gewassen, omge
keerd in de spreekbuis'. Hij verlangde er naar om nu
eens iets hatelijks te doen, en hij slaagde daarin wonder
lijk wel.
Zoals we reeds hebben opgemerkt, water zoekt steeds
het laagste punt. Zo ook nu, het liep door de buis naar
beneden - tot het werd tegengehpuden door de bal katoen;
doch door de druk van het water gaf deze mee, zakte
en bleef tenslotte vastzitten in het stevig gesloten mond
stuk en wachtte daar met het water op de eerstvol
gende gelegenheid om nog lager te kunnen komen. Het
was erg warm in de machinekamer en het grootste
deel van het water was verdampt op het tijdstip, dat
Terence Reardon de stop van de spreekbuis af nam
en zijn lippen tegen het mondstuk zette om eens flink
hard daarin te blazen. Er was echter nog een aardige
hoeveelheid water in de buis over gebleven.
Nu zoals iedereen weet - loopt water over een
vlak, dat onder een hoek van vijf en zeventig of tachtig
graden staat tamelijk snel naar beneden. En bijgevolg
had Terence Readon geen tijd over om nog op het laatte
moment terug te springen.
Waarom overdrijven? Het was nog een flinke mond
vol water, die hij naar binnen kreeg en hij was min
stens een halve minuut misselijk. Toen was hij boos,
heel erg boos. Nadat hij van de eerste schrik was be
komen, bekeek hij zorgvuldig die duivelse spreekbuis,
maakte het mondstuk met helder water goed schoon
en pijnigde daarna zijn hersens om het juiste woord
te vinden, dat hij Michael J. Murphy zou kunnen toe
roepen. Na enige inspanning slaagde hij daarin.
Dus zette hij zijn lippen weer aan het mondstuk en
blies met kracht om de kapitein aan het toestel te
fluiten. Tot zijn grote verbazing scheen zijn adem ech
ter ergens op te stuiten, want de zucht sloeg direct
terug, nog wel met enige kracht en midden in zijn ge
zicht. Een nieuw onderzoek deed Terence Reardon tot
ie ontdekking komen, dat het mondstuk slechts gedeel
telijk open was. Bij zijn poging om het geheel te openen
voelde hij tegenstand achterin; daarom schroefde hij
het mondstuk eraf en trok een bal natte, vieze, zuur
ruikende katoen te voorschijn.
Ik zal die verdraaide dronkelap fluiten tot hij mij
uit zelfbehoud antwoordt! mopperde hij daarna tegen
een naast hem staande motor en met volle kracht blies
hij weer in de buis. Geen kwart seconde later riep Mi
chael: Hallo!
Murphy, zei Terence Reardon kalm en met zekere
waardigheid. Je bent een verachtelijke, dronken aap!
Hemel! Reardon, ben jij het?vroeg de verwonder
de Mike Murphy.
Ik ben het dat zal je ontdekken, als je aan dek
kunt komen om me voldoening te geven voor je ge
mene streek om vuil water en een vieze katoenen prop
in de spreekbuis te gooien, zodat ik - als ik je moet
spreken over dienstzaken en dat is de enige reden
waarom ik je ooit zal toespreken zodat ik dan de volle
laag in mijn mond krijg. Jij bent een schurk, een geme
ne dronken moordenaar, jij, jij.-
Hij hield even op om deze stroom van beminnelijk
heden te doen bezinken. Stilte. Toen:
Ik wierp de inhoud van mijn waskom in de spreek
buis, dat geef ik toe, maar ik verstopte haar niet met
een katoenen bal! Een van je assistenten heeft dat ge
daan, vader en wat dat water betreft, alle duivels zijn
mijn getuigen, het was niet voor jou bestemd..
Wie anders dan mij had je er een plezier mee
willen doen? Een van mijn assistenten misschien, die je
niet eens allemaal kent?
Wacht nou eens even, Reardon, en draai niet zo
door! Ik zal je alles vertellen!
En Mike vertelde hem alles! Toen het verhaal uit
was kreunde Terence Reardon.
Ik wist het! zei hij. Ik wist het! voelde het d°or
mijn hele body dat er iets mis was aan boord. En dus
was je ook niet dronken en sloeg je niet iemand dood
in Pernambuco?
De leugenaars! Vertelden zij je dat? Reardon het is
alleen aan de hemel te danken, dat zij mij niet hebben
vermoord. Ik lig hier, hulpeloos en opgesloten in mijn
eigen hut, gesloten met mijn eigen sleutel. Zij hebben
mijn schip gestolen! En, Reardon, ik voel aan het rollen
van het schip, dat het bijna geen vaart meer heeft. We
hebben de plaats van afspraak bereikt - nu wachten we
op de Duitse vloot om de kolen te kunnen afleveren;
en - of, man,man, als we door een Britse kruiser worden
gezien, dan is het schip voor goed verloren! Zij zullen
het natuurlijk confiskeren! Hoe zal ik Matt Peasly en Cap
py Ricks nög ooit onder de ogen durven komen na alles
wat er gebeurd is! Reardon, kerel, zij zullen denken,
dat wij het met de moffen hielden en dat wij hen netjes
hun gang hebben laten gaan. Wij zijn alle twee Ieren -
zij weten, dat we allebei pro-Duits zijn..
Wat zeg je me nou? riep Terence. Ik pro-Duits?
I? Ik was pro-Duits - ja - ja eens..!
ten diepe stilte.
Ter opheldering voor de oningewijden moeten wij ver
ellen, dat er een bepaalde vloek is, die alleen door de
leren wordt gebruikt en door geen ander ras ter wereld.
Als U een Ier deze woorden hoort gebruiken, weet U
onmiddellijk - voorop gezet natuurlijk, dat U zelf een
Ier bent - wat voor een soort Ier die Ier is. U kunt
U dan onmogelijk vergissen. Verwisseling, is uitgesloten.
Terence Reardon voelde, dat nu het juiste ogenblik ge
komen was. Even natuurlijk, even onvermijdelijk als
even te voren het vuile water door de buis naar bene
den was gelopen, zo klom nu deze verzuchting naar bo
ven- zacht, doch zeer duidelijk, en met een wereld van
gevoel:
God straffe hen met de vloek van Crummle!
Reardon dacht hierbij natuurlijk aan Olivier Cromwell.
Iedereen, die ooit de droeve geschiedenis van Erin heeft
gelezen, weet wat Oliver de Ieren allemaal aangedaan
heeft. Zo iemand zal dan ook gemakkelijk kunnen be
grijpen, wat Terence Reardon's verzuchting over de be
manning van de Narcissus afsmeekte.
Terence.kerel, lachte Mike Murphy, je bent van
het echte ras.
En jij, Mike, jij bent of nee, laat ik het eigenlijk
maarniet zeggen wat je bent! Maar apropos, man, jij
met je accent op de a, die je tussen twee haakjes hele
maal verknoeit, jij, Mike, jij komt uit dezelfde streek als
ik. De hemel beware je, Michael, ik moet zeggen, dat
ik er trots op ben, dat wij op hetzelfde schip varen!
Maarje zei, dat je van Belfast was, Terence!
Dat is ook zo. Ik ben daar geboren, maar mijn
ouders- God hebbe hun ziel - trokken weer terug naar
Kerry.
Terencel
Wat is er, Michael, mijn arme kerel?
Drink je wel eens onder het werk? Ik bedoel niet
met je meerderen..
De machinist klokte met zijn tong. Hij begreep waar
Mike op zinspeelde.
Natuurlijk antwoordde hij, met mijn gelijken..
Het is jammer, Terence, verdraaid jammer, dat die
Schultz de sleutel van mijn hut in zijn zak heeft. Als je
echter de kans krijgt, sla dan de kerel met iets hards
en zwaars op zijn hoofd, neem dan de sleutel uit zijn
zak; dan kan je mij tenminste uit deze gevangenis be
vrijden. Het zou me niet verwonderen als dan de steward,
wanneer hij me zag en niet meer bang hoefde te zijn
voor Schultz wel weer moed vatte en misschien zou
hij ons dan wel een slokje brengen om je te sterken voor
wat je vannacht, te wachten staat.
En wat zal dat zijn? vroeg Terence.
Ik z°u willen, dat je het schip van hen terug stal,
-.Uitstekend, Michael, goed! 't Is niet zogemakkelijk,
wat je mij vraagt. Heb je al zo iets als een plan de cam
pagne opgemaakt? We zullen vlug moeten handelen
en om je de waarheid te zeggen, Michael, ik begin het
nu al warm te krijgen.
Wees kalm: tegen de morgen zou je het koud ge
noeg kunnen hebben, Terry, mijn jongen!
"7 bent wel vriendelijk, Michael! Sterven is iets wat
ik in het geheel niet begeer, hoewel zij me verteld hebben,
dat de oude Ricks altijd nog wel een open plaatsje in
zijn hart heeft voor de weduwen en wezen vooral
van hen die in zijn dienst sneuvelden! Zoals ik zei, k
kan me de weelde om nu al dood te gaan nog niet ver
oorloven, maar daartegenover staat ook weer. dat ik net
beste baantje, dat ik ooit gehad heb, niet kan missen.
En per slot van rekening is het een lamlendige kerel, die
niet zou willen vechten voor zo'n beste, aardige man!
Loop naar de haaien met je beste, aardige man!
Het komt hem natuurlijk ten goede, als we vechten; hi.j
zou echter het verlies van dit schip wel te boven, komen,
maar jij en ik, Terence Reardon, kunnen ons niet permit
teren onze eer en zelfrespect te verliezen.
Ssst! waarschuwde Reardon. Mijn mannen komen
weer naar beneden!
Kom voorbij het raam van mijn hut als het donker
geworden is. Je zult er een stuk papier vinden. Neem
het weg maar zelf doen denk daar aan!
Afgesproken! beloofde Reardon en vlug sloot hij
de spreekbuis.
HOOFDSTUK XIII,
De voorbereidingen voor het nachtelijk werk begonnen
voor Terence Reardon op het moment, dat hij de spreek
buis afsloot. De Narcissus had drie assistent-machinisten
en bijgevolg was Terence Reardon niet verplicht wacht
te lopen, tenzij hij dit natuurlijk zelf zo regelde. Ook al
door de gewoonte van de dagindeling, welke hij als eerste
machinist op de Arab een klein drieduizend tons schip
volgde en waar hij verplicht was geweest eens per dag
zijn wachtje te kloppen, vond hij het nu zeer moeilijk
om niet minstens acht uur van de vierentwintig in de
machinekamer te blijven. Toen hij echter in zijn nieuwe
betrekking wat gewend was geraakt en toen hij lot het
besef kwam, dat hij voortaan de dingen kon laten doen
inplaats van ze zelf te doen. bracht hij veel van zijn tijd
door op het dek en bleef alleen enige uren achtereen in
de machinekamer ais de vierde machinist, wie men niet.
veel kon overlaten, de wacht had. Reardon was dus vrij
de machinekamer te verlaten, als hij daar behoefte toe
gevoelde; en na zijn geanimeerd gesprek met de kapi
tein voelde hij veel lust haar onmiddellijk te verlaten.
Eerst ging hij naar zijn hut, waar hij een bad nam,
ander ondergoed en sokken aantrok, zijn werkpak ver
wisselde met een schoon, gestreken katoenen uniform;
daar na schoor hij zich. Reardon had besloten zich z|
keurig te maken, dat zij, die de treurige plicht zoudet,
hebben hem af te leggen hetgeen wil zeggen: zij dia
hem zijn doodshemd moesten aantrekken, zijn ogen moes
ten sluiten en zijn handen,, ach, ten laatste zo mooi wit
over zijn borst moesten samenvouwen tot de conclusie
moesten komen, dat zij zich niet konden herinneren ooit
een properder lijk gezien te hebben.
(Wordt vervolgd)
