Er ligt een eiland inde Maas"
VOO» OOMG
•<a XX H2S3
BTON
HET JUISTE TEMPO
lèH vi«
Benauwde uren voor Koevorden
Het oude jaar, het leven moe
Het Grabbeltonnetje
DE HEILIGE VAN DE WEEK
Bridgerubriek
1 'WM5~§«
30 December 1672
rr
V. S. zouden buiten
landse hulpprogram
wijzigen
look de vaakrige ogen toe
i WöV
N ieu w jaarsp uzzle
6 Januari: Driekoningen f
Él Hf 'm
«1 m,
ZATERDAG 31 DECEMBER 1955
PAGINA
Rijke historie van oude vesting Stevensweert
en van Ohé en Laak vastgelegd
Strategische ligging
Romance met tragische afloop
Heren Van den Bergh
De munt
Van één naar tien jaar
ANARCHIE ONDER STAM
MEN IN NOORD-MAROKKO
TOLLENS.
In Canada
NEDERLANDSE VLIEGER
REDT ZICH MET
PARACHUTE
J. K. MELSE OFFICIER
ORANJE NASSAU
ZUIDPOOL-EXPEDIT1E
ZIT VAST
m
a
a v
s m
y y
'a a m
m
'8 3 a a
■,a?w
tsI ia:
h
X
2.
X
3.
X
4.
X
5.
X
6.
X
X
8.
X
9.
X
10.
X
Omschrijving
wM 9
O
(Van onze correspondent.)
Stevensweert, gelegen in Mid
den-Limburg: tussen de Onde en
de Nieuwe Maas de rivier
splitst zich bij Roosteren in twee tak
ken, die zich boven Maasbracht weer
met elkaar verenigen en aldus een
eiland vormen is een van die typi
sche plaatsen, die thans van geringe
betekenis zijn, doch in hun uiterlijke
verschijning nog herinneren aan een
rijk verleden. Stevensweert is vroeger
een vesting geweest, zoals er langs de
Maas, naast de grotere plaatsen als
Maastricht, Roermond en Venlo, ver
scheidene kleinere lagen: Gennep,
Grave, Heusden, enz. De wallen zijn
in de vorige eeuw grotendeels geslecht,
maar de stratenloop en diverse gebou
wen herinneren in Stevensweert nog
aan dit gulden verleden.
Op dat eiland ligt ook de kleinere ge
meente Ohé, en Laak. bestaande uit twee
afzonderlijke kernen, die samen al
thans wat oppervlakte betreft een der
kleinste gemeenten van ons land uitma
ken. Toch is deze gemeente zeer op haar
zelfstandigheid gesteld. Reeds tiental
len jaren worden beide gemeenten door
één burgemeester bestuurd; nog maar
enige jaren geleden werd een verzoek
tot samenvoeging afgewezen. Ook m
vroeger eeuwen was er een soortgelijke
verhouding. Stevensweert ..en Ohé en
Laak waren twee afzonderlijke heerlijk
heden, die echter eeuwen lang door de
zelfde heren werden bestuurd.
Door zijn strategische ligging was het
Maas-eiland van betekenis. In de Tach
tigjarige Oorlog maakten de Spanjaarden
er een versterking van, die ook na de
Vrede van Munster in Spaans bezit
bleef. In 1702 werd zij in het kader van
de Spaanse Successie-oorlog door de ge
allieerden veroverd en bij hét Barriêre-
Tractaat aan de republiek der Nederlan
den toegewezen. Voor de Hollanders was
zij van belang, omdat zij op de weg lag
naar de belangrijke grensvesting Maas
tricht, die na 1648 voor de helft in bezit
van de Republiek was.
Stevensweert heeft een rijke en zeer
interessante historie, hetgeen in min
dere mate. oók van Ohé en Laak kan
worden gezegd. De historische Hompe-
sche Molen, ongeveer midden tussen
beide plaatsen, was het geboortehuis van
pater drs Willem Sangers O.S.C., leraar
aan het college der Kruisheren in het
naburige Maaseyck. In de loop der jaren
heeft deze Kruisheer de historie van zijn
geboorte-eiland naarstig bestudeerd, o.a.
door persoonlijk archiefonderzoek. Vooral
dit werk bracht hem in contact met "ie
Sittardse leraar A. H. Simonis, die even
eens de historie van dit stuk van Lim
burg tot speciaal studie-onderwerp heeft
gemaakt Samen deden zij enige jaren
achtereen in de kom van Stevensweert
met verrassende resultaten oudheidkun
dige opgravingen. Door deze samenwer
king ontstond een fraai en rijk gedocu
menteerd en geïllustreerd boekwerk, uit
gegeven bij de Drukkerij J. Valkenburg
te Echt: „Ér ligt een eiland in de Maas,
Geschiedenis van Stevensweert en Ohé
en Laak".
Het boek knoopt in meer dan een op
zicht aan onze vaderlandse geschiedenis
aan.
De vesting Stevensweert die het
plaatsje de zeldzame vorm en de stra
tenloop van een ster of een rad gal
bracht daar in de 17e en 18e eeuw al
lerlei vreemd krijgsvolk bijeen. Fraaie
grafzerken in de katholieke kerk herin
neren nog aan Spaanse commandanten
van adellijken huize.
In de 18e eeuw kende de vesting
een romance met tragische alfoop. De
erfprins van Anhalt. officier in Hol
landse dienst. wa5 commandant van de
vesting Stevensweert. Zijn comman
deur of onderbevelhebber was een ze
kere Keizer wiens beeldschone doch
ter Benjamine het hart van de prins
veroverde Op enigszins geheimzinnige
maar, naar achteraf officieel werd
geconstateerd legale wijze huwden
zij, doch reeds een jaar later liet de
hoogadellijke echtgenoot, die later re
gerend vorst van Anhalt werd. zijn
jonge vrouw in de steek. Dit leidde tot
een zeer geruchtmakend proces, waar
over in het boek allerlei bijzonder
heden te vinden zijn. Uit het huwe
lijk werd een dochter geboren, die
huwde met de markies de Fravas. welke
laatste door politieke omstandigheden
in Parijs zijn leven liet op de galg -
de laatste, die op deze wijze de dood
vond; kort daarna werkte men in Parijs
met de guillotine.
Aanknopingspunten met de vaderland
se historie geeft ook de geschiedenis der
graven Van den Bergh. die o.m. heren
van Stevensweert waren. Hun houding
in de Spaans-Nederlandse oorlog is zeer
omstreden, maar dit boek over Stevens
weert heldert een en ander op. Graaf
Willem v, d. Bergh b.v. was gehuwd met
Maria van Nassau, een zuster van Wil
lem de Zwijger. Toch is hij later van
de Staatse naar de Spaanse zijde over
gegaan een stap die in onze geschiede
nis gewoonlijk al5 verraad wordt be
oordeeld, maar. zoals hier gezegd wordt,
niet kan worden beoordeeld zonder ken
nis van een aantal, ten dele nog niet.
bestudeerde, bronnen.
Uit vestingbouwkundig oogpunt is
Stevensweert zeer interessant. Het boek
van Sangers en Simonis bevat een uit
voerige uiteenzetting over de Spaanse
vestingwerken, waarover tot nog toe
vrijwel niets gepubliceerd Werd. In een
afzonderlijk artikel neemt de Steven-
weertse gemeente-opzichter A. H. Cuy-
pers, die van dit onderwerp een uitge
breide studie heeft gemaakt, de invloed
van deze vestingwerken op de platte
grond van de dorpskom onder de loupe.
Van wetenschappelijk belang is voorts
de bijdrage over „De Munt te Stevens-
weer!" van dé Gelderse historicus dr F.
Tangelder, die énige tijd geleden pro
moveerde op een proefschrift over de
munten en he't muntrecht der graven Van
den Bergh: In dit artikel worden voor
het eerst in ~dë vaderlandse historie-be
schrijving bijzonderheden medege
deeld over de economie en de techniek
van de muntslag.
„Er ligt een eiland in de Maas" bevat
voorts biografische beschrijvingen van
enige markante figuren: de beeldsnijder
Jan van Stevensweert beschreven
door prof dr Timmers, een expert op
het gebied van de Maaslandse kunst
de Kruishèren-Prior Simon Pietere
Gielén, die als prior van St
Agatha de Kruisheren-Orde redde
van de dreigende ondergang, en Moe
der Magdalena Damen, stichteres van de
Franciscanessen van Heythuysen. De
beide laatsten waren geboortig uit Ohé
en Laak.
Vermelden wij tenslotte nog, dat het
boek, waaraan voorts nog medewerkten
de heer H. Lutke Schipholt uit MaaS;
bracht, pastoor L. Systermans van Ohé
en Laak en pater J. Steinmetz O.S.C.,
opent met een opdracht aan „de Hoog
edelgestrenge Heer dr Francois Joseph
Marie Anne Hubert Houben, Commis
saris der Koningin in Limburg, wiens
voorvaderen sinds eeuwen -Het Heeren
huis'" onder Stevensweert bewoonden en
in het verleden vele magistraatsambten
op het eiland van Stevensweert bekleed
den".
De Amerikaanse regering zal het Con
gres waarschijnlijk verzoeken de buiten
landse hulp voor een periode van 10 jaar
vast te leggen, aldus verluidt in
welingelichte kringen te Washington. Tot
dusverre heeft het Congres er de voorkeur
aan gegeven de economische hulp van jaar
tot jaar vast te stellen en zich niet voor
een lange termijn te verplichten.
Bij het vaststellen van de hulp over
een periode van tien jaar zullen de bedra
gen, die voor een project worden toegewe
zen, in jaarlijkse termijnen worden ver
strekt. Men overweegt voor de hulp, die
aan een bepaald land wordt verleend, een
maximum vast te stellen, variërend van
500 millioen dollar tot een milliard dollar.
Volgens deze kringen zal president Eisen
hower het plan waarschijnlijk voorstellen
in zijn boodschap, die hij op 5 Januari
a.s. tot het Congres zal richten. De rege
ling zou grotere soepelheid bij het op
stellen van het hulpverlenings-program
mogelijk maken. De regering zal alleen de
bevoegdheid vragen voor het aangaan van
morele verplichtingen ten opzichte van be
paalde hulpprojecten. Ongeacht deze ver
plichting zai het Congres toch van jaar
tot jaar de gelden toewijzen.
Een „opperkaid" een nieuw soort
Marokkaans opperhoofd is Donderdag
in functie getreden ais leider van de
120.000 mensen tellende stammen van hst
verbond van Beni Snassen. De „opper
kaid". de 75-jarige El Mansoeri. zal trach
ten het gezag van sultan Sidi Mohammed
Ben Joessëf in het Noordmarokkaanse ge
bied van de stammen te herstellen.
El Mansoeri, die zes „kaids" (stamhoof
den) onder zich heeft, werd onlangs door
eerste-minister Si Bekkal benoemd om de
toenemende anarchie in het gebied van
Oedjda tot de grens van Spaans Marokko
tegen te gaan. De betrokken stammen
leggen de belofte van sultan tot onafhan
kelijkheid zo uit, da» zij geen belasting
meer behoeven te betalen. Bovendien
geven zij steun aan opstandelingen, d'e
volgens de Fransen van tijd tot tijd u.l
schuilplaatsen in Spaans Marokko het
Franse deel van Marokko binnendringen.
imm
Wanneer men op Oudejaarsavond de scheepssirenes hoort gillen,
de stoomfluiten loeien; om van voetzoekers en donderbussen nog
maar te zwijgen, dan krijgt men respect voor het luiken-der-ogen van
het vermoeide, oude jaar, dat zich van dit heidens kabaal geen zier
schijnt aan te trekken. Het doet de ogen toe, en duikt onder in de
jaarboeken der geschiedenis.
Vrijdag kwamen op een afstand van
ongeveer 20 kilometer van Portage ia
Prairie (Manitoba-Canada) twee straal
vliegtuigen van de Canadese luchtmacht
in volle vlucht in botsing. De drie inzit
tenden kwamen met behulp van para
chutes veilig op de grond. Het ene toe
stel het waren oefenvliegtuigen had
een dubbele stuurinrichting. Het andere
was een een-persoonsvliegtuig, dat door
een Nederlander werd bestuurd. Zijn
naam wordt opgegeven als J. C. Ocke-
leon.
Minister S, L. Mansholt heeft afscheid
genomen van de heer J. K. Melse hoofd
inspecteur voor de oogst, die de dienst
van het ministerie van Landbouw Visse
rij en Voedselvoorziening per 1 Januari
1956 verlaat.
Bij het afscheid heeft de minister de
heer Melse in kennis gesteld van diens
benoeming tot officier in de orde van
Oranje Nassau.
De walvisvaarder „Theron", die de
leden van de Britse Zuidpoolexpeditie
met dr Vivian Fuchs en sir Edmund Hil
lary aan boord heeft, is in de Weddell-
zee in het ijs vast komen te zitten, vrij
wel op dezelfde plaats waar in 1914 de
„Endurance", het schip van Shacklcton,
door het, pakijs werd verpletterd. Dé ex
peditie tolt in totaal negenien leden, de
bemanning eveneens 19 koppen. Een. ver-
kenningsvlieguig is opgestegen om een
uitweg te zoeken.
r
No. 2089. 31 December 1955.
Redacteur: G. J. A. va,n Dam,
Vossiusstraat 18-B, Amsterdam-Z.
Alle correspondentie aan dit adres. Bij
vragen om inlichtingen s.v.p. postzegel
voor antwoord insluiten.
NATIONALE OPLOSWEDSTRIJD
Door de Kring voor Damproblematiek
is voor het seizoen 1955''56 wederom de
jaarlijkse nationale oploswedstrijd uitge
schreven, waaraan iedereen kan deelne
men. Het hierop betrekking hebbende
wedstrijdformulier wordt aan niet-leden
van de Kring voor Damprobletnatiek toe
gezonden na ontvangst van 27 ets (desge
wenst in postzegels) door de heer P. v.
d. Kwartel, Rijndijkstraat 38 te Leiden,
of na storting of overmaking van dit be
drag op postrekening 407690 ten name
van de heer H. M. Roos, te Eindhoven
(penningmeester K.V.D.).
Inschrijfgeld is niet verschuldigd. De
oploswedstrijd is in twee klassen ver
deeld Klasse A voor geroutineerde op
lossers, die hun krachten moeten be
proeven op alle vijftien vraagstukken, die
op het wedstrijdformulier zijn afgedrukt
en klasse B vóór minder geoefende op
lossers, die kunnen volstaan met de op
lossingen in te zenden van „maximaal"
■'en van deze 15 vraagstukken en zulks
naar eigen keuze.
Aan deze wedstrijd zijn aantrekkelijke
prijzen verbonden. Voor klasse A respec
tievelijk een 1ste, 2de en 3de prijs van
20,15,en 10,alsmede nog
zeven prijzen in de vorm van damwerken
of jaarabonnementen op „De Proble
mist", het maandelijkse orgaan van de
K.V.D Voor klasse B bedragen de prijzen
achtereenvolgens _,15,10,en
5,— en nog vier prijzen in de vorm van
jaarabonnementen of damwerken.
De oplossingen dienen uiterlijk 29 Fe
bruari 1956 in het bezit te zijn van de
heer P. v. d. Kwartel, die tevens lid is
van de jury, die de inzendingen beoor
deelt. De uitslag wordt zo spoedig moge
lijk na die datum bekend gemaakt en
alle deelnemers toegezonden.
Deze jaarlijkse wedstrijd trekt ieder
jaar meer belangstellenden en is mede
bedoeld om dammers, die nog niet erg
doordrongen zijn van de schoonheid en
waarde van de damproblematiek de ogen
te openen voor een zijde van het dam
spel, die zeker even boeiend en leerzaam
is als bét partijspel.
VOOR ONZE LADDERWEDSTRIJD
Als laatste viertal vraagstukken van de
deze maandeindigende serie volgt, hier
onder een collectie, welke speciaal voor
de Jaarwisseling is gedacht, d.w.z. twee
„oude" en twee „nieuwe" composities.
Gezien het feit dat in het afgelopen jaar
meermalen vrij moeilijke problemen ter
oplossing werden gegeven zullen in het
nieuwe jaar (voor de in deze eerste vier
maanden nog lopende ladderwedstriid)
als compensatie wat minder gecompli
ceerde vraagstukken worden opgegeven,
zodat iedere deelnemer in staat is nog wat
puntjes méér in de wacht te slepen dan
tot dusver. De oplossingen van de onder
staande problemen worden gaarne tot
10 Januari a.s. tegemoet gezien aan het
boven deze rubriek vermelde adres.
No. 3273.
D. Kleen
Schaakredacteur: P. A. KOETSHEID,
Huize Sint Bernardus, Sassenheim.
(Zaterdag 31 December)
DE PROBLEMEN VAN DEZE WEEK
Met een drietal eerste publicaties sluit
deze rubriek dit jaar.
No. 7357
A. F. C. v. d. LINDEN, Zeist
Eerste plaatsing. Mat in twee zetten
No 3274.
Kleute
8 8 .8
Stand: Zw. 1, 2, 3,
5, 9 13, 18 19, 23,
24, 29, 36. Wit 17,
22 27, 28, 30, 32,
34', 38, 40, 43, 46,
47. Wit sPeelt en
wint.
No 3275
Leo Springer
Stand: Zw. 1, 10:
11 14 17, 18, 20
21 23, 27. 36. Wit
30,' 32—34, 38, 39,
41, 43, 44. Wit sp.
en wint.
No 3276.
Leo Springer
Stand: Zw. 7. 14
16, 18, 21—23, 26,
28 44 Wit 24, 25,
27, 30—32, 37—39,
41, 50. Wit sp. en
wint. (1ste publ.)
Stand: Zw. 2, 4, 5,
8—10, 12 13, 16,
31 35. Wit 15, I7.
19', 21, 23—25, 27,
29, 30. 36, 38, 39.
Wit sp. en w. (1ste
publ.)
ONZE EIGEN LADDER-WEDSTRIJD
Meermalen en van verschillende deel
nemers aan de ladderwedstrijden voor
probleem-oplossers, welke iedere week
(als onderdeel van een twee-maandelijk-
se serie) in deze rubriek verschijnt in de
vorm van een viertal vraagstukken, ont
vang ik het verzoek of het niet moge
lijk is de ladder-wedstrijd om te zetten
in afzonderlijke oploswedstrijden. Er
blijken namelijk verscheidene deelnemers
te zijn, die hetzij door de aard van hun
werkzaamheden, hetzij door de klimato
logische omstandigheden, het een be
zwaar vinden, dat het systeem van de
ladder-wedstrijden hen noodzaakt ook in
de zomermaanden van het jaar regelma
tig aan het oplossen te moeten gaan om
te voorkomen, dat zij teveel punten ach
ter raken. Zij zouden het prefereren dat
er in het najaar, winter en vroege voor
jaar twee of drie afzonderlijke oplos-
wedstrijden werden uitgeschreven, even
tueel in twee klassen (voor meer en min
der geoefenden), en dan met een drie-
of vijftal hoofdprijzen. Deze prijzen zou
den dan in evenredigheid tot de thans
uitgekeerde prijzen hoger kunnen zijn,
waardoor het deelnemen aan een oplos-,
wedstrijd nog aantrekkelijker zou kun
nen worden.
In principe komt het hierop neer, dat
dan bijvoorbeeld, met een of twee maan
den tussenruimte, twee afgeronde drie
maandelijkse wedstrijden zouden kunnen
worden gehouden, waarbij voor elke
wedstrijd een totaal van zestig gulden
aan prijzen beschikbaar zou zijn.
In verband hiermede zijn we besloten
dit tegen het najaar 1956 te gaan in
voeren en de ladderwedstrijd per 1 April
te staken. Er komen dus nog twee series
(ieder lopende over twee maanden, resp.
Jan. en Febr., aismede Maart en April).
De dan nog resterende punten vervallen,
maar ieder der tegenwoordige deelne
mers heeft de kans vóór die datum nog
een der rijksdaalderprijzen in de wacht
te slepen. Zulks temeer omdat de stand
van de afgelopen drie series in het nu
eindigende jaar 1955 nog moet worden
gepubliceerd en dus nog verrassingen zal
opleveren. De uitslagen van deze drie se
ries en de namen van de prijswinnaars
worden in de loop van de maand Januari
bekend gemaakt.
Gezien de veelvuldigheid van het ver
zoek om aparte oploswedstrijden ver
wachten we niet, dat veel deelnemers de
beëindiging van het thans gevolgde sy
steem zullen betreuren, maar dat zij in
tegendeel deze verandering voor het ko
mende nieuwe jaar ook al gezien de
grotere geldprijzen zullen toejuichen.
Men zende echter dus thans nog zoveel
mogelijk, in ieder geval tot 1 April 1956,
No. 7358
L. C. WILLEMSENS, Utrecht
Eerste plaatsing. Mat in twee zetten
De tweezetten munten beide uit dooi*
een goede «leutelzet.
De driezet, die gezien mag worden, ont
leent meer z'n betekenis aan het midden
spel, dat verrassend aandoet.
Als een jaar wordt afgesloten wordt er
doorgaans een rekening over opgemaakt
en dit doen wij ook met deze rubriek
Het aantal eerste plaatsingen, dat we
dit jaar te bewerken kregen beliep 58
waarvan 10 uit het buitenland afkomstig
waren.
Voor een dagblad, zonder wedstrijd, is
dit een mooie oogst.
Onze oprechte wens is, dat we in het
komende iaar op een zelfde medewerking
mogen rekenen en aan allen, die dit jaar
aan deze rubriek hun steun hebben ge-
gegeven. zeggen wij hartelijk dank.
PROBLEEMOPLOSSINGEN
No. 7347. Jac. Haring. Opl. 1. Te2el enz
Niet 1. Kh7, dan kan na 1Rgl de
witte dame op h7 geen mat geven.
No. 7348. A. Kraemer. Opl. 1. Tc8, Tc8:
2. Tc2!, Tc2:t 3De2!, Te2:+ 4. Kh3! en wit
geeft met zijn pion bij de volgende zet
mat.
Slechts van een inzender kregen wij
een volledige overtuigende oplossing, doch
die week bij de tweede zet af, speelde dus
niet 2. Tc2, maar Te2 dreigt 3. Te8t na
2g6 3. Te8t Kg7 4. f8 (Dtt) of 3
Te8: 4. fe8:Dt Kg7 5. Dh5—g6:+t. Zwart
kan nog op de tweede zet de T naar f8
terugspelen, doch' dan vervolgt wit met
3. Dcö en de rest is duidelijk. Deze dual
2. Te2 is zeer te betreuren.
Een andere oplosser speelt na 1. Tc8,
Tc8: 2. Dcó! zeer sterk.
We: schreven: heidens lawaai! En
niet zonder opzet. Het moge dan duis
ter zijn, hoe we aan het woordje „la
waai" zijn gekomen, dat „heidens"
kunnen We nog heel best achterhalen.
Immers, oudtijds vierden de Germa
nen tussen 25 December en 6 Januari
een groot feest, het midwinterfeest,
ook wel genaamd: het joelfeest, een
vruchtbaarheidsfeest, waarop verschil
lende volksgebruiken in de Joeltijd,
tussen Kerstmis en Driekoon'gen dus,
wijzen. De zon „keerde terug", de da
gen begonnen weer wat te lengen. De
achtste nacht, de moedernacht. schonk
het leven aan een nieuw iaar. Gewel
dige offers vielen ten deel aan de
vraatzucht, in de vorm van feestmaa1-
tijden. Boze geesten, rondwarend om
het prille jaar uit de tijd te helpen,
moesten worden afgeschrikt door ijse-
lijk lawaai, waaraan, mogelijk, het
nieuwjaarsschieten de herinnering be
waart. Het woord: heidens is dus wèl
op z'n plaats.
De Overheid toonde hiervoor allé be
grip. Want zij achtte het haar taak
het heidendom met wortel en tak uit
te roeien. Ze begon al het rumoer te
vangen onder de titel: onnutte super
stitiën (bijgelovigheden). Het Rechts-'
wezen mocht van oudsher gaarne al
lerlei termen aan het Frans ontlenen;
de „stukken" wemelen er van. Ook
het zingen van Nieuwjaarsliedjes vond
bij'„mijne Heeren van dén Gehechte"
geen genade. Die van Amsterdam wil
den „niet lijden de vele ongeregelthe-
den met singen ende spelen van 't
Nieuwéiaer bij de straten ende voor
der goede luyden deuren, daerdoor
groote vergaderinge van' volck quam
te vallen op de straten",
Wié zich 'aan deze balorige magistra
ten niet stoorden, kregen 't met „des
Heeren dienaers ende wacht" aan de
stok.
Zij liepen alle kans ,,'t overste kleed
té- verbeuren", 'n wambuis, 'n baaien
mantel, 'n jak enz.! Dat heette dan:
parate executie!
Opi de hele pret te bederven, dat
wilden „mijne Heeren van den Ge
rechte" nu óók weer niet. In de nacht
van oud- naar nieuwjaar, lieten ze
stadsmuzikanten op de Dam spelen.
Maar het geschiet konden zé er niet
uit krijgen bij de mensen. Velen had
den 't hele jaar door 'n kanonnetje op
zolder staan, dat in de bewuste nacht
ziin welluidende stem deed horen.
„Zeer scherpelijk verboden", was dit'
gebruik, maar „de Heeren" lieten
„nogtans hetselve. als een oüde ge
woonte. oogluikende passeeren". Zelfs,
in 1368 diende de kwestie nog in de
hoofdstedelijke Raad.
,,'n Oude gewoonte"'Inderdaad!
Sint Bonifatius kreeg er reeds mee te
maken. Het helpt mij bitter weinig
schreef hij aan de Paus of ik' al voor
Friezen en Saksers preek om de hei-
,(dense gebruiken op de le Januari af
te schaffen. Er staan dan ónder hen
wrot/o
mannen op, die zelf te Rome zijn ge
weest, en mij wel durven tegenwerpen,
dat dezelfde zaken, die ik verbieden
wil. te Rome openlijk worden geduld'
„Nu singhet en clinghet mit groot
gheluut
Al in den Nyeuwen jaeren,
Den Ickers (boze geëstén) ïaeghet al
uut ende uut,
Her Jhesus moet ons bewaren
Dit kan men niet hélemaal 'n hei
dens gezang meer noemen. En dat
van de oude nachtwacht té OOtmar-
sum óók niet:
Komt burgers, komt tiu allen ter
stond.
Het nieuwe jaar is ingetreden.
Ik wens op deeg' vaste grond
Veel heil. geluk en- zegen. i.
Het oude jaar dat is verdween,
:Hèt nieuwe zijn we ingetreën.
(De Vacature; 20. Dec.)
De eerste Januari van ieder jaar-
wordt, volgens overoud gebruik, iri de
Stadsschouwburg' te Amsterdam -Voti-
del's beroemd drgma: Giisbrecht van
Amstel opgevoerd; de eerste opvoe
ring. was bepaald- op Kerstdag van. het
jaar 1636. Na afloop Wördt de Nieuw
jaarswens- Van Thomasvaer en Pieter
nel gezegd, „een jaarlijks terugkerend
evenementwaarnaar dé toeschouwers
in de feestelijk versierde schouwburg
reikhalzend uitzien" schreef onze coil-
rant 1955. Menig Dlan. menig persoon,
moet daarbij wel 'ns 'n veer laten, zo
in 1955 „het grachtemlemperijplan"
van de hoofdcotpmissaris.
Op Kerstavond (24 Dec.) hangen
kinderen in Engeland wel een kous
aan hun bed. in de hoop. dat er 's mor
gens iets voor- hen gebracht zal zijn.
Sint Nicolaas kent men daarginds niet
zoals wij hier. He» gebéurt ook. da*
„waits" (weetsV (muzikanten) vpór de
huizen 'n ..Christmas-carol", 'n Kerst
liedje, komen zingen, maar veel van
die oude gebruiken raken hoe langer
hoe meer uit de tijd.
De 2e Kerstdag noemen de Engel-
tien: „Boxing-Day" wij vertaalden
dat op schop! eens door: dag-van-de-
bokssporf! Maar het heeft met boksen
niets te maken. Velen verwachten 2e
Kerstdag hun „Christmas box", een
Kerstgeschenk, vaak in de vorm van
een fooitje, zoals bij ons met Nieuw
jaar aan bepaalde personen wel wordt
gegeven.
De Kerst-festlvitëiten worden dikwijls
voortgezet, tot,'de- „twaalfde- nacht",
6 Januari. De laatste dag van het
jaar leggen velen een zwaar houtblok
in. de open haard, dat .dan hl ij ft bran
den tot Nieuwjaar toe.
Op dé tier) kruisjes, van boven naar
beneden, komt een woord dat verband
houdt'met de Nieuwjaarsdag.
ISÏiï
Het godvruchtige volk weet nau
welijks hoe de officiële boeken der
H. Kerk dit feest noemen: Epipha-
nia: Verschijning. Openbaring. De
Epiphanie is, voor de devotie der
gelovigen meer 'blzonder Kë't feest
der aanbidding van Christus door
de Wijzen uit het Oosten, de Drie
Koningen. Dé H. Kerk, gewoon de
ze. dag met grote luister te vieren
in onze jonge jaren was. het 'n
verplichte Zondag! wijzigt er
zelfs het gebed: Communicantcs
voor in het vaste gedeelte der H
Mis. een bizonderheid. .die in 't ge
heel slechts bij de vijf voornaam
ste feesten van het jaar optreedt.
Zij bidt dan: et diem sacratissimum
celebrantes „en de hoogheilige dag
vierende".
De Guldert Legende legenda
attrea door welke de Gelukzalige
Jacobus de Voragine. zich een on
sterfelijke faam verwierf en die op
talriike kunstwerken haar onver
gankelijk stempel drukte, noemt de
Wijzen b'ii hun Hebreeuwse, Griek
se en Latijnse namen. Wij kennen
hen ais de baardeloze Casnar met
z'n donkere gelaatskleur: de baar
dige Melcbior: en de bruine Bal-
tbasar, maar in de kunst wordt
meer uitsluitend Caspar éls neger
afgebeeld-. Achtereenvolgens schen
ken zij het Kindie Jezus, wierook
om Het te huldigen als .God; goud,
om Het te eren als koning: myr-
rhe, als zinnebeeld van het feit, dat
Het eenmaal sterven moét. Naar
Middeleeuwse opvatting stellen de
Wijzen de drie rassen der mensen-
en de drie werelddelen voor.
Omtrent een „spul van dé drie
Coningen" in de Nieuwe Kerk te
Delft (1498) bericht 'n oude kro
niek, dat Maria, het Kindje Jezus,
Sint Jozef. Engelen en herders vóór
het hoogaltaar hadden plaats geno
men. Drie geestelijken te paard,
„elcx mit sijn gheselschap". reden
van drie zijden het Godshuis binnen
(de 3 werelddelen: Europa Azië,
Africa), ontmoetten elkaar in het
midden en klopten aan 'n venster
tje aan, ergens in 'n zijdeur. Ko
ning Herodes „kwam selvers veur"
en sprak met hen. Doch plotseling
vertoonde zich aan het gewelf een
schitterende ster. schoot „nae 't
hooch outair toe en de bleeff daiT
staen". Zodoende zagen de Drie
Koningen waar ze wezen moesten.
Reden naaf het Kindie heen en
„deden, eensdeels singhende. eens
deels sprekende, hair offeranden".
De schrijver beweert dat hij de
kerk nog nooit zo vol had gezien.
Nu, dat kan men zich best inden
ken!
'i
V-
7. f
1. Wanneer dit teken vóór een noot
staat, wordt die noot een halve toon
verlaagd.
2. Rivier, bij Amersfoort ontstaande,
en zonder sluis in het IJselmeer lopend.
3. Bolrond, vlezig saprijk klein vrucht
je.
4. Bladtin, gebezigd voor het beleggen
van spiegels, het inwikkelen van cho
cola, zeep e.d.
5. Klein, fraai bewerkt kistje, vaak re-
liquieën omsluitend.
6. Dorp ten N.W. van Zuidhorn.
7. Rivier, die langs Gent en Antwer
pen stroomt en uitmondt in de Hont.
8. Stroken van een stof in haar volle
drie ^e<^er^andse ylaS heeft
9- Half-cyljndervormige uitholling in
een wand, bestemd om daarin een
beeld bijv. te plaatsen.
10. Muurankers hebben dikwijls
vorm van 'n
de
Oplossing volgende keer
GOEDE OPLOSSINGEN
Beide problemen werden goed opgelost
door: P. Baas, Lutjebroek: Paul Raschdqrf,
Hannover.
No. 7347 door: dr R. Bromberg, Roer
mond; J. Dickhaut, Nijmegen; B. Kouwen-
hoven, Rotterdam: F. Pijls, Maasbracht;
F. U. J. H. Witte. Rotterdam: F. J. F. Vis-
mans, Rotterdam.
No. 7359
F. W. NANNING. Eindhoven
Eerste plaatsing. Mat in drie zetten
v/mm '///////A v. tsr
Bij het uit- en het tegenspelen gaat het
er vaak slechts om. op het goede ogenblik
de goede kaart voor te spelen. In sommige
gevallen is dat een allereenvoudigste zaak
maar vaak genoeg komt het voor. dat een
moeilijke keuze gemaakt moet worden
en snel gemaakt moet worden om niet de
tegenpartij door te lang nadenken te ver
raden. hoe de kaartverdeling is
De problemen, samenhangende met het
„tempo" komen herhaaldelijk voor bij het
tegenspelen van Sans-Atoutcont.racten en
wij zijn ervan overtuigd, dat vele spelers
met tiet onderstaande Zuidspel in handen
evenmin de juiste weg gevonden zouden
hebben als de Zuidspeler, welke het spel
in werkelijkheid te spelen kreeg.
H 6 3
C B o
10 6 2
«f» A 6 5 3 2
B 10 8 7
t? A H 2
<C> A 4
•f. V B 10 8
A
5 4
V
6 3
B
9 8 7
H
9 4
de oplossingen in van de nog te publice
ren vraagstukken voor de laatste twee
series van de ladderwodstrpd, want daar
door kan men nog tot het laatst toe zijn
kansen op een serie prijzen van 2,50
behouden.
Gaarne willen we thans besluiten met
alle oplossers en medewerkende compo
nisten een alleszins Zalig Nieuwjaar toe-
te wensen.
V 9 2
10 9 8 7 5
O H V 5 3
7
Zuid was de gever, beide partijen waren
kwetsbaar.
Nadat Zuid West en Noord gepast had
den, opende Oost in de laatste hand met
I Klaveren, Zuid paste. West deed toen
het nogal gewaagde bod van 2 Sans-
Atout, welke door Oost tot 3 SA ver
hoogd werd.
Noord bevond zich in het onaangename
probleem te moeten voorspelen na een
bieding, waarbij zijp langste kleur door
de tegenpartij geboden was. Tenslotte
liet Noord zijn keuze vallen op Schoppen
3 en dat bleek minder gek te zijn dan
bet op bet eerste gezicht lijkt In Oost de blinde en speelt Ruiten na, zodat hij
werd Schoppenboer bijgespeeld Zuid <1e 1 met Ruitenboer zijn 9e slag ontv kkelt
vrouw en West nam met Schoppenaas. I MIMIR
West trok Klaverenheer na, welke Noord
onmiddellijk nam met Klaverenaas. Zou
Noord nu Ruiten nagespeeld hebben, dan
had West niet veel moeilijkheden ge
kregen: Zuid zou Ruitenvrouw hébben ge
maakt en Ruifen hebben nagespeeld H'ter"
na was er niet veel anders voor West
overgebleven dan later Schoppen
uit zijn hand te spelen en Oost,"de Schop
pen 10 bij te spelen.
In dié derde slag trok Noord
geen Ruiten, doch Schoppen 6 na en we t
werd erdoor misleid: hij bet de-Sch pp
7 in Oost bijspelen, zodat Zuid met bcnop-
pen 9 aan slag kwam.
Zuid deed nu iets. wat vele spelers
gedaan zouden hebben; hij trok de Harten
10 na en dat was nu iets wat geen
enkele zin had. West kreeg nu de tijd
nog eens Schoppen te spelen, zodat hij kon
maken 2 slagen in Schoppen, 3 in Harten
1 in Ruiten en 3 in Klaveren.
Op bet moment dat Zuid met Schoppen
9 aan slag kwam. kan hij maar één goed
ding doen een kleine Ruiten naspelen
Heeft Noord de Ruitenboer. dan maak'
deze speelwijze geen verschil, doch als
Noord de Ruitenboer niet maar de tien
we] heeft, kan West daardoor in grote
moeilijkheden komen.
Denkt u zich eens in, op de Westplaatf
te zitten en de kaarten van NZ niet goed
te kennen Zuid speelt een kleine Ruiter
voor en de normale speelwijze is, te
snijden met Ruiten 9 in de hoop. dat Zuid
de Ruiten 10 met een -hogere honneur
heeft en dat Noord op die Ruiten 9 de
heer of de vfouw- moet gooien.
Zoals de kaartverdeling is. zal op Ruiter
9 bij Noord de 10. komen en het spel za"
nu niet meer gemaakt kunnen wopden
Zou Zuid. met Schoppen 9 aan sla*
'.ijnde Ruitenheer spelen, 'dan is hei
maken van 9 slagen voor West natuurlijk
ook kinderwerk: bi- neemt Ruitenaas ir
Koevorden, dat dc Zuidoostelijke toe
gang tot Drente beheerste, bevond zich
eind 1672 in handen van dé laatste
geestelijke krijgsman uit die verre tijd,
de Bisschop van Munster. Bernhard
van h'lSenaamd: Bommenbe-
rend! De 28e Augustus van dat jaar
hadden de Groningers deze vijand zien
wegtrekken een feit, dat zij nog' jaar-
Ujks herdenken 7„al? de Leidenaars
3 October. Nu :.s Koevorden lange tijd
een van onze voornaamste vestinBen
geweest En het was dus best te be-
da'mee.ster Meindert van der
,on<lerwijzér en landmeter ter
plaatse, op de gedachte kwam: we
d? stad op de Munstersen pro
beren te heroveren. Hij had de ves
tingwerken in kaart gebracht en was
er mee naar Groningen gevlucht. Daar
vroeg hij aan de plaatselijke bevel
hebber soldaten om het. stoute stuk ten
uitvoer te brengen. Na veel heen-en-
weer-gepraat kreeg hij 'n 1400 man
mee, onder bevel van „de Heère Over
ste Lieutenant Eybergen". gelijk hij
hem in zijn (bewaerdl journaal noemt
De troep, bestaande uit ruiters en
voetvolk, kreeg biezen bruggen mee.
verschaft door het landsmagaziin.
Want Koevorden was door „graften"
omgeven. En bruaeen konden dus uit
stekend, van nas komen. Jn korte dag
marsen trok het legertje op de vesting
of. De honden in het dorpie Dalen, on
der de rook van KoeV0r(jen moesten
door hun bazen worden „opgebonden.
opdat sii geen Beraa.s en maakten als
wij met den gantschen train ftroep)
daardoor marrheeren en ligtelijk van
den vijand koste gloort worden Toen
wij rj°or Dalen trocken. hebben wij
geen hondt sesien nog gehoort". Het.
wachtwoord luidde: Holland, en het
.veltgeschrey Godt met ons", Een
strowis .op den hoedt" diende voorts
nog „om malkanderen te konnen ken
nen en var den vijand te onderschei-
den."
De 36e Depernber kwam men bil d»
vesting, aan. Meindert zei tot de offi
cieren* daar ai„t ee de bruid daar wf'
om dansen rullen' Het "ras vrij mis
tig, zodat ze de bolwerken tamelii''
diebt konden naderen. Kerhaa'detUh
klonk het: werdh van de schildwach
ten. ,.Sv souden straxks wel gewaar
worden wat vri nden da' wit wanrpn"
whrfift rheefter van dér Thvuen' 'Dp
Munatersen waren zo Dienter geweest
bef 'is in de grachten stuk te hakken.
De biezen bruggen moesten nu in t
tie komen, maar blijkbaar waren de
soldaten de techniek van deze weinig
handelbare dingen niet voldoende
meester. Want het journaal bericht:
Als men se aa'ti een einde óógehéeve
^fndo6 ?m }e dragen. lagh het andere
nnnlf W,efder neer, sodat men ge
noodzaakt was na lan'ge suekelen om
oiiicieren rontom de brugge te zetten"
Intussen was de mist opgetrokken, en
uegon het garnizoen 'n woordje mee
f® Praten. Gewonde soldaten kwamen
ne Tippere schoolmeester tegemoet:
„lek trooste haar, seg'gende, dat rij
tevreden mosten wesen, sij souden
straxks brave buit hebben". Enkele
soldaten was het gelukt de „fauce-
bray". de onderwal te bezetten „on-
dertusschen den vijand al braaf vuur
op ons gaf. roepende ons met smade
lijke woorden toe" De verdediger. Jan
de Mooy (die het leven er bij in
schoot), kon niet beletten, dat Éyber-
gen's mannen de wallen bestormden
waarbij van der Thynen de tragen aanJ
spoorde met de woorden: het sal gene-
reuser (edelmoediger) sijn daar te
sterven als hier. Eén van zijn voor-
- naarnste officieren „worde in de rech
terborst geschooten 4aar hij voort an
storf".
Toen nu de bastions (sterkten) Hol
land en Overijsel Wairen gevallen,
klom van der Thynen op de borstwe
ring. Hij schrijft: „ik liét mijn hoed om
't hoofd gaan roependé deéóldaten die
in de faucebray-waaren: koomt haas-
telijk op. mannen, de vijant is affge-
slagen. de plaats is over. Toen qua-
men sii aanstonds tot; ons op, alsoo sij
geen teegepweer vonden.
De ruiters lieten, het „Wilhelmus"
horen en „also is die sterke vesting
Coevorden don!* de sterke hand des
Almagtigen Gods in de tijd van een
uur 'gëïncorporeert (ingenomen: dr. v.
Huizen: „de Vacature") en alle vii-
ands officieren en soldaten, gemaakt
nrisnnnfers-de-nuerre fkHfgsgevanpen)
en in de kerk gevangen, geset en sterk
bevonden ongeveer 600 man".
Aan de onderunlzer van der TVryneS
werd. behalve een benoeming als in
genieur n later als commies bii bet
magazijn, een pensioen verleend en
een zilveren medaille vpreerd we'ke
-laatste, doof'hem-ené de r?T-eie«éanlse
kerk van Koevorden geschonken, bij
de bediening van het Avondmaal werd
gebezi"*4
