witte doek
egering van India gaat
film steunen
Film moet boek en krant
vervangen
goede
HET GELUK IS ALTIJD ELDERS
Kené Clair regisseert „Porte
des Lilas"
Actualiteiten
James Cagney gaat regisseren
?-£8srs
Holland Festival 1957
1
GERARD BROM
OVER THIJM
Op de PL4NKEN
Gevoelige en zuivere vertelkunst
Als U keelpijn hebt...
Van hart en hoofd
Eerst beter spelen, dan betere stukken
VB
V
Ac
ccent meer op emotie en drama dan humor
Humphrey liet dertig
miljoen na
Eerbiedig observeren
jn eerste film naar een verhaal van
Graham Greene
Ziji
K.
Nieuwe Pygmalion
Weersta de verleiding
ZATERDAG 2 FEBRUARI 1957
PAGINA 5
,erle<a,
De ereprijs voor de Nederlandse novelle komt dit jaar toe aan
mevrouw Ina BoudierBakker! Een paar jaar geleden gaf de Uit
geverij P. N. van Kampen en Zn. te Amsterdam onder de titel
„Heiligdom van liet hart" vier van de beste korte romans der hoog
bejaarde schrijfster uit, namelijk „Aan de overkant", „Twee voeten",
„De moeders en „Paul". Thans heeft zij op gelijke wijze een aantal
novellen uit het werk van mevrouw Boudier herdrukt. Ik heb deze
veertien verhalen samengebracht onder de mooie titel Altijd elders
met de grootste bewondering herlezen. Er is hij geen enkele ver
telling het jaar van ontstaan of de naam van de oorspronkelijke
bundel vermeld. Men kan dat betreuren, maar het dwingt tot een
ongewoon compliment aan de schrijfster: haar verhalen zijn zo fris
en levendig, dat men niet kan uitmaken of men er een leest dat
twintig, veertig of zelfs vijftig jaar geleden geschreven is. Deze
innige, gevoelige en zuivere vertelkunst is niet verouderd, daar zij
zo natuurlijk en ongedwongen is zo recht uit het hart komt.
^haplin kocht huis in Mexico
INA BOUDIER—BAKKER
Hans Roest
85 ct
HANS EDINGA
niëuw geluid
kaaï
Atlantis reeks
Ramon Vinay, John Gielgud, Dietrich Fischer-Dieskau,
Loudens Royal Ballet
De voorbereidingen voor het
Holland Festival 1957 zijn weer in
volle gang. Dat het Holland Festi
val steeds meer een Hollandse
aangelegenheid wordt wat be
treft de uitvoerenden natuurlijk
blijkt wel uit het voorlopig pro
gramma dat gistermiddag bekend
werd gemaakt. Al wil dit natuur
lijk niet zeggen, dat we het dit jaar
zonder buitenlanders moeten stel
len. Deze buitenlanders zullen
voorlopig nog wel de grootste at
tractie voor het publiek blijven
vormen. Maar wel is men van de
gedachte uitgegaan, dat de Neder
landse gezelschappen meer kansen
moeten krijgen, dan hun tot nu
toe gegeven werden. Dit jaar ko
men ze volledig aan hun trekken.
SfFL ZANNICK VER-
"°een dARt OORLOG
zal
'?v
me te glad af zijn'
'V
kebb
EERSTE LUSTRUM VAN
FILMFORUM
II (t grijpen dus niet zo maar blindelings naar nieuwe spelen, naar
een nieuw repertoire, omdat we hiertnee de kans belopen ten eerste
boven onze krachten te grijpen en ten tweede straks voor lege zalen
te spelen, maar we houden ons voorlopig aan het oude beproefde
ecept van spelen, die er tot nu toe zijn ingegaan als koek en trachten
deze beter te bi en gen, meer verantwoord, minder drakerig, minder
sentimenteel en in meei ensemblcspel, dan we tot nu toe gewoon
waren.
SCHRIKBEELD VAN
LEGE ZALEN
Hans van Bergen
lite"
le'
d3"
WERELDNIEUWS
R
(Van
onze filmredacteur)
^■ona,!.6^ .van India heeft besloten de
"ilhic t(l '"mindustr ie te helpen, betere
JaclcgA ®aken. Daartoe zal naar Peter
k .correspondent van Reuter in
°r,ganisaT.e meldt een nationale film-
hiet êp in het leven worden geroepen
geve_ A Pr°duktiebureau, dat advies zal
"P'eidin1"1 yervaardi§mg van films, een
C6hsuur SiVSt.ituut en een commissie voor
Iende indiening van de desbetref-
sarnen Y°orsi;clien in het parlement viel
^bi,leuJfet de viering van het zilveren
filtn ai v&n de eerste Indiase geluids
vel p .amara" van december 1931. Hoe-
®®Prodnln India sinds 1912 films waren
Pas e, c®e'i kreeg de eigen industrie
Ping Vp behoorlijke kans bij de verschij-
de nip i de geluidsfilm. Daarvóór werd
Pit
Wv overstroomd met stomme films
<niLbu'teaIand
speejjij 0 had India een produktie van 233
iop6n .T13 Per jaar. Gedurende de afge-
Pier hp 6n ■'aar 's deze produktie nim-
>rtpne<?en be 200 speelfilms gedaald.
h iaar bedroeg het aantal 285.
De regering is zich steeds bewust ge
weest van de grote invloed, van de film
in een land. waar de meeste mensen nog
analfabeten zijn. De laatste jaren heeft
zij dan ook de produktie van instructieve
films gestimuleerd en de controle op de
commerciële bioscoopexploitatie ver
scherpt. De eigen filmdienst van de rege
ring vervaardigt wekelijks journaalfilms
die in de meeste bioscopen worden ver
toond cn produceert een groot aanta] do
cumentaire films over leven, historie,
cultuur, industrie landbouw, openbare
gezondheid, hygiëne en actuele economi
sche en sociale problemen in India. Zo zijn
er bijvoorbeeld speciale films, die een ein
de proberen te maken aan de discrimi
natie van de 60 miljoen onaanraakba-
ren" die India telt.
Hoewel de regering thans met voorstel
len is gekomen om een speciale orga
nisatie voor de film in het leven te roe
pen. zal het nog wei enige tijd duren,
alvorens deze voorstellen door het parle
ment worden goedgekeurd. Waarschijnlijk
zal dit pas gebeuren door het nieuwe par
lement. dat in februari en maart wordt
gekozen.
$leCht c. V
hebbeS de Verenigde Staten en Japan
filjpg n een hogere produktie van speel-
"Paar ^eze grote produktie hebben
ke waa 7 s enkele Indiase films artistie-
of hisfr Meestal worden mythologische
die on°a1Scbe brama's in beeld gebracht
P'orde be meest onverwachte momenten
scène.n °nberbroken door zang- en dans-
enkeu'f., on<fer deze scènes heeft geen
kan. m Mthans volgens de producent,
°P succes in India.
Bijzonder getroffen heeft mij het boekje
..Zelf-kant". waarin Jan Pedroli twee
korte verhalen. „Amarilde" en „Licht",
heeft gepubliceerd. Geheel anders, maar
ook knap geschreven, is het veel hardere
verhaal „Het zomerhuis" van de jonge
schrijver Hang Edinga.
Van de drie nieuwe Atlantis-deeltjes.
die zojuist zijn verschenen, is het dich
terlijke en diepzinnige boel.ie „De spion
van Brahma", geschreven door André
Peters, een herdruk. Nieuw zijn „Val-
bom" door Gerrit Kouwenaar, en „Slijk
en sterren", twee novellen va- C. S. van
Berchem.
Het verhaal van Kouwenaar begint aan
de vooravond van de oorlog. De schrijver
weet de dreiging en onheilverwachting
cp beklemmende wijze voelbaar te ma
ken - met de eenvoudigste middelen, en
daardoor des te treffender. Het drama
tische thema van het verhaal is: hoe een
opgroeiende jongen deze dreiging, en la
ter de fantasie over en de werkelijkheid
van de vallende bommen, te verwerken
krijgt.
Ingeborg Schoner DuitslandJune Laverick Engelanden Isabelle
Corey Frankrijkhuiverend in de nacht. Ze traden voor de film Sou
venir d Italië" op in Venetië en zelfs in de Dogenstad kunnen de nachten
kond zijn.
Vol.
stüdin' welten lang is René Clair in de
techn' ®oul°8ne met zijn acteurs en
de 'Cl bezig geweest met voorbereiden-
b^finir en' alvorens d e eerste
„Port .ye opname voor zijn nieuwe film
Cla- Lilas" te maken,
ho» 0IZ: wiens film ,,Les Belles de Nuit"
"langs door de Nederlandse televisie
werd uitgezonden, is gewoon, tevoren iede.
re scène tot in de kleinste details op
papier uit te werken. In het geva] van
..Porte des Lilas" is hij nog verder ge
gaan. Van de voornaamste scènes heeft
hij na herhaalde repetities eerst proefop-
namen gemaakt om aldus de eigenlijke
verfilming zo vlot mogelijk te doen ver
lopen.
De titel „Porte des Lilas" ontleend aan
een oude stadspoort van Parijs, wijst er
reeds op, dat de handeling van de film
zich afspeelt in de wereld der voorsteden
en wel onder personen, di.e Clair reeds
met „Sous les toits de Paris" en in en
kele andere van zijn films populair maak
te. Er zijn vier hoofdpersonen, vertolkt
door Pierre Brasseur en Georges Bras-
sens als twee gezworen kameraden, Henri
vluchteling en Dany Carrel als een ver
liefde, romantisch aangelegde cafédien
ster.
Met „Porte des Lilas" schijnt René
Clair zijn ontwikkeling naar een meer dra
matische cinematografie, waarvan de eer
ste tekenen reeds in „Les Grandes Ma
noeuvres" merkbaar waren, voort te zet
ten. Het accent zal namelijk meer op de
emotie en het drama dan op de humor
komen te liggen.
In deze film za] de bekende chanson
nier Georges Brassens zijn debuut maken,
terwijl voorts rollen worden gespeeld door
Raymond Bussières Annette Poivre e n
Gabriel Fontan.
Dany Carrel, die in de vorige film van
Clair „Les Grandes Manoeuvres" de rol
van de kleine „Rose Mousse" speelde, is
zo ver bekend, de enige actrice die twee
maal achtereen in films van René Clair
is opgetreden.
In de film „Que les hommes sont. bê-
van Roger Richebé moest onlangs
H°e mooi is (je titel, zuiver gekozen
bij de aard van deze verhalen: eeuwi
is er in de mens de hunkering naar het
geluk, dat altijgj elders is. of schijnt te
zijnEen man ziet terug op zijn le
ven - wat het is geweest en wat het had
kunnen zijn. Een klein meisje leert haar
jeugd genieten de eerste verwonderde
stap naar het durven-leven. Er is de
benauwenis van een opgedrongen vriend
schap. waartegen een gezond, levenslus
tig jongetje slechts medelijden kan stel
len.
De verhalen van Ina Boudier-Bakker
getuigen alle van een scherp psycholo
gisch inzicht en aanvoelen; maar haar
ontledingen zijn niet beledigend of ont
luisterend; de schrijfster observeert met
een grote eerbied voor de levende mens
zijn oneindige kwetsbaarheid.
De laatste tijd schijnt het Nederlandse
korte verhaal een kleine opleving door te
maken. In Vlaanderen is het F. de Bruin,
die met zijn knappe maar ietwat gefor
ceerde vertellingen de aandacht trekt.
Se novelle vragen. Naast werk van be
kende schrijvers bijvoorbeeld Ciara
Lennart. met haar charmante verhaal
„De twee negerpopjes" - brengt de reeks
hoofdzakelijk werk van jonge auteurs.
ui6mensenlevens" I* tttTJ de W d»< haar eerste novellen
schreef.
van mensenlevens: het is de ondergang
van een in de jongen gevormd levens
beeld. „Valbom" verdient bijzondere aan
dacht; het is zonder twijfel een der hoog
tepunten in de Atlantis-Reeks.
(Advertentie)
tes
Vidal als een door de politie gezochte had gevraagd.
Dany, die nog maar pas haar rijbewijs
heeft gehaald maar die zich intussen al
een betrouwbare vrouwelijke chauffeur
heeft getoond een enorme Cadillac onhan
dig besturen. Ze kweet zich zo voortref
felijk van haar opdracht, dat ze een an
dere auto ramde, tot grote wanhoop van zÜn jongste bundel „De regen schuilt
Richebé. die zoveel realisme heus niet mifCT A w
James Cagney, een veteraan onder de I „Ik wist niets van hem af", bekende
n Mexico staat een huis
Charles Chaplin
van
s °8art Zdn vrienden heeft Humprey
|®jaten miljoen (f 30.000.000) na
if
hunner verklaarde, dat Bo-
Ij, 'l5.nnn Zijn ziekte 200.000 dollars
(ji hl, wa= kreeg uitgekeerd voor elke
?h ontvf111 was °Pgetreden- Boven-
Ok ln. - kij een aandeel in de winst.
in aHes *ico City wordt gemeld, dat
^Upi-iT aplitl een huis heeft gekocht
öe £7navaca in Mexico.
d J'ht j,7lerikaanse
F1"10'3 zijn
6atClhsiegg" tot de
dei, Ze Eer,8 komen'
dne°zeeg had"
lange
yof(JeZa heten hun
sche-
>,zan-
hi
kfi hebb,
Brynner.
Hoilywoodse acteurs, gaat met de Para-
mountfilm „Short cut to heil" naar een
verhaal van Graham Greene zijn debuut
maken als filmregisseur. Robert Ivers,
een nieuweling aan het sterrenfirmament
zal in deze film de mannelijke hoofdrol
spelen. Enkele maanden geleden is Ivers
als piepjong acteur naar Hollywood geko
men. waar Paramount hem een rolletje
gaf in de film „The Delicate Delinnuent'".
een komedie met Jerry Lewis. Zijn spel
maakte zo'n indruk op de studioieiding,
dat men besloot hem de hoofdrol te ge
ven in „Short cut to hell".
Als acteur speelt James Cagney in de
film „The man of a thousand faces" de
rol van Lon Chaney, waarvan hij iets
méér heeft willen maken dan alleen maar
een geslaagde vertolking. Een zeer moei
lijke taak, omdat Chaney buitengewone
talenten had. De manier, waarop hij zich
wist te schminken bijvoorbeeld is in Hol
lywood een legende geworden. Maar nog
moeilijker was het, om het gecompli
ceerde karakter van de man achter al
die maskers te doen herleven.
Cagne" heeft Chaney niet persoonlijk
gekend, noch nooit een van zijn films
gezien. Hij was in die tijd veel te druk
bezig met het maken van een carrière
in de wereld van het variété om naar
films te kunnen kijken.
Cagney, „tot ik zijn biografie kreeg toe,
gestuurd met een briefje, waarin me
werd gevraagd, of ik er misschien iets
voor voelde Chaney te spelen".
De ontdekking, dat de ouders van Cha
ney doofstom waren en dat de acteur
zijn stem tengevolge van kanker verloor,
voordat hij in 1930 overleed, schokte Cag
ney diep: „Ik beschouw het als ironie
van het lot, dat zijn keelziekte begon
na zijn eniee geluidsfilm „The Unholy
Three", waarin hij de rol van een oude
vrouw speelde, vijf verschillende rollen
sprak en een papegaai imiteerde".
Weken voordat de opnamen voor de
film begonnen, waren Cagney en regis
seur Joseph Pevney aan het werk om
het opmaakprobleem op te lossen, waar
bij de kleedkamer van de acteur veel
op een panopticum leek. 1
in
ons" (Uitg. A. W. Bruna, Utrecht) geeft
voortreffelijke staaltjes van zyn kunnen -
verhalen, die veelal meer tot bewonde
ring dwingen dan tot ontroering brengen.
Maurits Dekker, die als romanschrij
ver grote bekendheid geniet, heeft een
aantal zeer goede korte verhalen op zijn
naam staan. Ze verdienen een ruimer be
kendheid, en daarom is het goed dat Van
Munsters Uitgeversmij. zojuist een bun
deltje novellen van Maurits Dekker heeft
gepubliceerd. Ze zijn beheerst geschre
ven, met een sterke pointe en soms een
verrassend, navrant slot. De meeste zijn
aan de sombere kant, vandaar de weinig
opwekkende titel „Op zwart stramien".
Een verrassing is de novelle, die de
jonge schrijver Dolf Verroen ons brengt
onder de titel „Van eeuwigheid tot
amen" verschenen bij H. P. Leopolds uit
geversmij. te 's Gravenhage. Het verhaal
speelt zich af oP cen zuidelijk eiland en
de sfeer daarvan - zon en kleur, loomheid
en heftigheid - heeft Verroen op bewonde
renswaardige wijze gesuggereerd. Het dra
matische gegeven is sober uitgewerkt
en zonder enige inzinking. Deze novelle
is méér dan een belofte.
De uitgeverij A. A. M. Stols te 's Gra
venhage blijft met haar Atlantis Reeks
Laten we beginen met toneel- Onder
regie van Tom Lutz wordt door de
Stichting Nederlandse Toneel-Manifesta
tie 1957 een opvoering gegeven van Bre-
deroo's „Moortje". Hieraan werken voor
aanstaande spelers mee van tenminste
vijf Nederlandse toneelgezelschappen. Van
de buitenlanders noemen we slechts de
grote Engelse toneelspeler Sir John Giel
gud die met een „Anthology of Sha
kespeare" naar Nederland komt en het
Wiener Burgtheater, dat „Der Un bestech-
liche" van Hofmannsthal komt opvoeren.
We krijgen dit jaar hier geen Italiaans
of Sloveens Operagezelschap, Op opera-
gebied zijn we aangewezen op drie opera's
door de Nederlandse Opera, n.l. „The
Rake's Progress" van Strawinsky, „Otel-
lo" van Verdi en „Don Pasquale" van
Donizetti respectievelijk o.l.v. Erich
Leinsdorf, Raphall Kubelik enBruno
Bartoletti, Als buitenlandse solisten ho
ren we o.a. Eugenia Ratti en Ramon Vi
nay.
Het concertgedeeltc is weer zeer uit
gebreid. Vandaar slechts een korte bloem
lezing. Het Concertgebouworkest geeft
twee uitvoeringen, waiarbij o.a. Mahlers
Derde Symphonie wordt uitgevoerd. Het
Residentie Orkest treedt op met solisten
als Clifford Curzon, Arthur Grumiaux
en Rosalyn Tureck-
Het Gelders Orkest geeft m.m.v. het
„Toonkunstkoor Njjmegen" de wereld-
Sir John Gielgud, Bloemlezing van
Shake-speare
premier monde" van Marius Monniken
dam. Er komen uitvoeringen van „Car-
mina Burana" en „Trionfo di Afrodite"
beide van Carl Orff en Honegger's „Jean
ne d'Arc au Bücher". Dietrich Fischer-
Dieskau komt de „Kreuzstab cantate" van
Bach zingen en hij geeft ook een Iiede-
renavond van Schubert.
NA VELE JAREN zal Shaws „Pyg
malion" weer op de Nederlandse plan
ken verschijnen. De rol van Elisa,
Higgins' merkwaardige pupil op het
stuk van goede manieren, zal niet ge
speeld worden door Lily Bouwmeester
wier creatie in de film en op het to
neel vrijwel klassiek werd, maar door
de jeugdige Lies Franken van het ge
zelschap „Theater". Dat de rol haar
ligt, heeft zij dunkt ons bewezen met
haar vrolijke creatie van het pseudo-
iienstmeisje in „She stoops to con
quer". Al was zij daar een voorname
jongedame, die simuleert een kamer
meisje te zijn, het gemak waarmee zij
deze schijn voor het voetlicht wist te
brengen rechtvaardigt de verwachting
dat zij erin zal slagen een bloemen
meisje uit te beelden waarvan men
vergeefs tracht een dame te maken.
Professor Higgins zal ditmaal gespeeld
worden door Cruys Voorbergh, die de
voorstelling van „Theater" regisseert.
De première is vastgesteld op 2 maart
te Arnhem.
Enige weken later brengt „Theater"
weer een belangrijke première op de
planken „Long days journey into
night" van Eugene O'Neill. Richard
Flink regisseert het stuk waarin be
halve hijzelf ook Elise Hoomans, Kees
Brusse en Frans van der Lingen zul
len optreden. Op 16 maart wordt deze
O Neill-vertoning ten doop gehouden.
Balletliefhebbers künnen dit jaar het
Royal Ballet van Londen zien optreden,
misschien zelfs nog andere buitenlandse
balletgroepen.
Enkele experimentele uitvoeringen op
het gebied van toneel, ballet en elektroni
sche muziek, en tentoonstellingen in Am
sterdam, Den Haag en Rotterdam ma
ken het Holland Festival 1957 weer vol
ledig.
Evenals gewoonlijk zijn de centra van
het Holland Festival 1957 weer Amster
dam en Den Haag/Scheveningen en in
deze steden worden ook nu weer uitvoe
ringen georganiseerd voor hen die finan.
cieel minder draagkrachtig zijn Zou
het niet mogelijk zijn 0m voortaan ook
Rotterdam wa4 meer bij het Holland Fes-
tival te betrekken? Het Rotterdams pu
bliek heeft belangstelling genoeg (cfr.
Porgy and Bess, American Ballet Theal
ter).
de speciale aandacht voor de Nederland- première van ..Noé ou La destruction du
YUL BRYNNER
Si
eoft n",Se f'lmproducent Darryl
?6. do angs> toen hii in Londen
es! nie ivr0?rIog vefklaard aan de
b derti„ een reusachtige sigaar
„b en '®P h" centimeter kanon in zijn
ifcr» woedend de hotelkamer
Waar hij de Britse pers ont
- is Zan.N* verboden!" brieste hij
lq 'ip esterwerif toekomstige cinegrafi-
- de sigaar van de
ih'bg „Ep mond naar de andere
aken .Jb buit Weigeren me toestem-
2e r^.efk „Het leven van Joseph
k', V®rvr,i-e.lgeren iedere medewer-
^opnamen in Rusland te
is11hJ?^- dreigend voort, „maar
h.4 s.-,r°eder ri laatste woord niet ge-
^tb®ntïlokkef„v,Ilï zal opnamen uit Rus-
Gn res*- Turkiie on-
krf
hei
bgen.
eft
de rest in Turkije op
Hus zal me te glad af
wat we willen."
Hij
cv. 'UQ ^luutcujcu, xxij
'L?len i?den om de rol van Sta-
1 hyMbni "„|Lma". die ik nodig heb,
itt, "bail badént ien iaar geleden", be-
8 tn' die rio6 en keek daarbij als
Zeiden,snoods bereid is, de klok
„Filmforum" hel tijdschrift door Fore-
holte in Voorhout uitgegeven in samenwer
king met de Stichting „Het werk voor de
goede film", is aan zijn tweede lustrum
begonnen, een heuglijk feit. dat de redac
tie niet opgemerkt laat voorbijgaan, te
meer omdat het aantal abonnementen ge
stadig toeneemt, met name in onderwijs
kringen.
Onder het opschrift „Zet het bedrijf de
klok terug?" wijst B.J. Bertina in dit lus
trum op de achterstand in Nederland wat
betreft vertoning van belangrijke film
premières. Bioscopen in Brussel en Luik
zijn soms een jaar on Nederlnad vóór en
houden bijna gelijke trey met steden als
New York Londen, Parijs, Berlijn en Ro
me. Wanneer men de eindeloze reeks re
prises lorrige premières en schaarse goe
de premières overziet. dan is. aldus luidt
de conclusie van de schrijver, armoede
toch wel troef in de Nederlandse biosco
pen ..Als deze toestand zo blijft voortdu
ren, dan is de tijd niet ver meer dat wij
met recht en reden de gehele bioscopie
in Nederland weer kunnen thuisbrengen in
het kermisachtige amusementsbedrijf,
waaraan men beweert ontgroeid te zijn".
Een waarderende beschouwing over de
film „De Spullebaas" van de Zweedse fil
mer lngmar Bergman, die hij tot een van
de boeiendste produkties van de laatste
tijd rekent, doet C. Boost zich met een ge
voel van jaloersheid afvragen, waarom in
de kleine filmproduktie van Zweden het
talent zo overvloedig kansen krijgt zonder
dat om de publieke gunst wordt geworven,
terwijl de spaarzame pogingen in Neder
land steeds zo duidelijk het kenmerk dra
gen van afgestemd te zijn op de populai
re smaak.
We hebben vorige keer gezien, dat ver
nieuwing het oude ten grondslag m oet
hebben, wil men niet tevergeefs vernieu
wen. Vanuit het oude moet het nieuwe
worden opgebouwd.
Velen denken. da' met een nieuw reper
toire de vernieuwing reeds een feit is.
Maar dit is een trieste vergissing. Wil
een nieuw repertoire kans van slagen heb
ben, dan moeten daarvoor zowel de ver
enigingen als het publiek rijp zijn.
Hiervan schijnen maar weinige vernieu
wers doordrongen te zijn. Want van alle
kanten wordt de verenigingen een splin
ternieuw repertoire opgedrongen en wie
het nog waagt een spel uit de oude tijd
te spelen wordt gekraakt.
Het liefst zou men zien. dat iedere ver
eniging een spel opvoerde van het be
roepstoneel of toch minstens van hetzelf
de gehalte.
Het zou prachtig zijn, als iedere vereni
ging stukken van dergelijk gehalte voor
het voetlicht kon brengen, maar een
dergelijke wens blijft een illusie en zal
ook nooit zelfs niet ten dele verwe
zenlijkt kunnen worden. Hetgeen ook he
lemaal niet nodig is.
Maar in alle gevallen moet eerst het kun
nen er zijn. alvorens men aan stukken van
een beter en hoger gehalte kan gaan
denken
We zien de gevolgen om ons heen van
degenen. <jie met deze toch zo vanzelfspre
kende eis geen rekening houden. Ze ma
ken de grootste brokken. Ze grijpen ver
boven hun krachten en brengen er niets
van terecht. Zij denken die stukken wel
aan te kunnen; zij zijn er door buiten
staanders toe aangespoord; en het streel
de hun ijdelheid dergelijke stukken op het
programma te nemen; maar het resultaat
is nul of in ieder geval toch maar zeer
povertjes.
„Volhouden" wordt hun dan toegeroe
pen. „Volhouden, liever dan terugvallen
tot het oude repertoire". Maar ze verge
ten. dat ze een fase in de ontwikkeling
hebben overgeslagen, namelijk: het goed
leren brengen van het oude vertrouwde
repertoire!
Het is net als met kinderen wanneer je
deze op hun zesjarige leeftijd meteen in
de derde klas van de lagere school zou
plaatsen. Ze krijgen daar sommen te ver
werken, terwijl zij niet eens de eenvoudig
ste tafels kennen. Roep dan maar:
„Volhouden, liever dan beginnen in de
eerste klas".
Een ander gevolg is, dat onze zalen leeg
blijven. Wij grijpen niet alleen boven on
ze krachten, maar ook boven het niveau
van ons publiek. Ook het publiek moet
eerst voor stukken van beter en hoger ge
halte rijp gemaakt worden. Ook hier mo
gen we geen fase overslaan. En gaan wij
langzaam maar zeker het oude vertrouw-
de repertoire beter brengen, dan voeden
wij hierdoor ook het publiek op. We bren
gen het meer smaak bij door ons beter
spel. En langzaam maar zeker komt dan
ook het verlangen naar een beter stuk.
Het verlangen naar de tweede fase.
Ook kan het zijn. dat het publiek mis
schien wel rijp is voor betere stukken,
maar dan toch evengoed wegblijft, omdat
wij die betere stukken nog niet aankun
nen; omdat wij nog niet aan de tweede
fase toe zijn. Men ziet liever een eenvou
dig stuk (desnoods een draak) GOED spe
len, dan een goe^ en hoogstaand stuk de
nek omdraaien.
Voor lege zalen kopen wij totaal niets.
En dan mogen voor mijn part de buiten
staanders weer schreeuwen: „Volhouden
maar jongens" maar als u het eenmaal
zover gebracht hebt. dat uw zaal leeg
blijft, dan krijgt u haar nooit meer vol.
En wat dan? Helemaal alleen voor uw
eigen plezier oefenen zonder uitvoeringen?
Of de zaak maar stop zetten? Een on
overkomelijk verlies zowel voor uzelf als
voor de gemeenschap.
Wees verstandiger. Laat u niet in de war
en in de verleiding brenge,-, door dat zo
genaamde nieuwe repertoire- Probeer
eerst met de u vertrouwde stukken be
ter voor de dag te komen. En ga zo stap
je voor stapje verder. Vanuit het oude het
nieuwe opbouwend. Stapje voor stapje
naar het nieuwe en betere repertoire.
Maar sla geen fase over. Vervreemd het
publiek niet van uw toneelpogingen U
heeft het publiek nodig. Maak geer stuk
ken, die u nooit meer zult kunnen helen
Maak het amateurtoneel niet dood door
in uw ijdelheid ver boven uw krachten te
grijpen. Bouw van onderen af dan
bouwt gc veilig.
De BIOGRAAF van professor Jozef
Alberdingk Thijm heeft het niet
gemakkelijk. Hij vindt zijn uit
gangspunt moeilijker dan wie bijvoor
beeld het leven beschrijft van een
groot scheppend kunstenaar. Want is
diens oeuvre zoals het nu voor ons
ligt in het algemeen richtinggevend
voor de structuur en de betekenis
van het personage, voor het door-
gronden van Thijm's betekenis zijn
andere, subtielere uitgangsstellingen
vereist Noch zijn creatief aandeel in
de Nederlandse letterennoch zijn
activiteit als hoogleraar in de aesthe-
tica of als toneelcriticus, noch zelfs
zijn theorieën over de kerkenbouw
verschaffen het blijverid document op
grond waarvan zijn gedachtenis ge-
eerd dient te worden met een biogra
fie. De waarde van Thijm laat zich
met bepalen door middel van zijn
geschriften alleen. Zijn memorabel
meesterstuk is van minder tastbare
aard. Wat Alberdingk Thijm onver
getelijk maakt is zijn moedig voor
postgevecht voor de doorbraak van
de katholieke cultuur. Deze door
braak moge nu grotendeels verwe
zenlijkt zijn, Thijm's pionierswerk is
intussen opgelost in de voortgang van
de geschiedenis. Het daaruit te voor
schijn te halen en te doen schitteren
in zijn volle glans is de gecompliceer
de taak van Thijm's biograaf.
Gecompliceerd. Want het is duide
lijk dat de waarde van Thijm's een
zame strijd niet geschat kan worden
zonder de posities in het toenmalige
katholieke kamp te hebben afgeba
kend. Het is een zinloze onderneming
de voorsprong te schetsen van een
enkeling, wanneer men het gevoel
mist voor de achterstand van de
massa.' Het beeld van Thijm als de
eerste katholiek die aanzien bezat in
het vaderlandse culturele leven, moet
altijd een dubbelbeeld zijninzoverre
het voortdurend laat doorschemeren
hoe onaanzienlijk de rol zijner ge
loofsgenoten in de cultuur was.
PROFESSOR Gerard Brom is in dit
opzicht de aangewezen persoon
om de figuur van Thijm in het
juiste licht te plaatsen. Zijn grondige
kennis van onze katholieke bescha
vingsgeschiedenis ziet geen feit over
het hoofd dat de afstand tussen de
voorloper en de anderen nauwkeurig
helpt meten. Maar zijn inzicht in het
wezen der geschiedschrijving waar
schuwt hem voortdurend daarbij de
juiste meetlat te hanteren. Het tekort
öer katholieken dat Thijm zo vurig
bestreed, ziet Brom niet met de spot-
tende superioriteit van de heden
daagse geloofsgenoot, maar met de
mildheid van de historicus, die de
tragiek kent van zijn historische ver
klaarbaarheid. Dat lijkt ons de grote
kwaliteit van de levensschets die pro
fessor Brom dezer dagen over Thijm
publiceerde (Uitg. Het Spectrum).
Uiteraard bezit het boek ook andere
kwaliteiten. Voor de eerste maal
wordt hier een portret van Thijm ge.
tekend dat de eenheid aantoont van
diens karakter ondanks de bekende
tegenstrijdigheden: zijn fijne hoffe
lijkheid naast zijn f el-kritische pen,
zijn ijver voor de herleving der go- J
trek naast zijn latere toegevendheid
tegenover de frivoliteit van het thea-
ter de vrijmoedigheid waarom niet-
katholieken hem beminden en ge
loofsgenoten hem wantrouwden. Maar
de meest opvallende eigenschap van
het boek noemden wij hierboven: het
zorgvuldig afgewogen oordeel dat i
nimmer meet met maatstaven die niet
van de beschreven epoque zijn.
Dat de schrijver dit ook niet doet
waar de jonge Thijm, Lodewijk van
Deyssel, ter sprake komt, is begrijpe-
lyk. Hij ziet de zoon door de ogen
van de vader. Als Van Deyssel ver- 1
vreemdde van het geloof dat zo na-
drukkelijk de grondslag was van let- j
terlijk alles wat zijn vader ondernam
moet dat deze veel verdriet hebben j
gedaan Het is aanvaardbaar dat de
biograaf tracht dit verdriet te peilen.
Waar hij evenwel vanuit deze ge-
zichtshoek een oordeel suggereert
over de zoon als literator, vergrijpt i
hij zich op de manier die hij bij het
oordeel over de vader zo omzichtig
heeft gemeden. Hij meet dan met een
maat van andere tijd. En riskeert
daarbij het gevaar onnauwkeurig te
meten.
