„publicsdiool
en universiteit
C-
■fc
Twee kalenders uit de
tijd van een oude dame
Nijmegen adiveert discussie over eigen hoger onderwijs
1
I
1
a
De Katholiek op
Inspanning en ontspanning
vullen elkaar aan
Bijzonder onderwijs
in Engeland
Hal fvasten
I
Cultuur
Godsdienst
i m
en
ZATERDAG 30 MAART 1957
WW
iPiiip
d§
Uitblazen
Zo vaak hoort men apodic
tisch beweren, dat de Kerk de
vooruitgang van de wereld,
van wetenschap en cultuur in
de weg staat. Door haar uit
spraken zou een domper gezet
worden op het zoeken naar de
waarheid. Door de prediking
van zovele priesters zou de
verworvenheden van de we
tenschap een halt worden toe
geroepen. Hoe vaak wordt er
niet tegen de techniek en de
technische uitvindingen uitge
varen in preek en boek? Om
dan nog maar niet te spreken
over al de dingen, welke het
menselijk leven hier op deze
wereld aangenaam maken.
Echt menselijke vreugde zou
zo veel mogelijk belemmerd
worden. Film en boek, dans en
toneel, radio en televisie, kle
ding en ontspanning; om de
beurten worden zij door de ze
deprekers gewogen en te licht
bevonden. Heeft het niet de
schijn, dat de Kerk op elke
vreugde een domper wil zet
ten? In de ogen van velen zou
daarom de kerstening van de
wereld een wezenlijke achter
uitgang betekenen in de zui
ver menselijke waarden.
Cricket, een geliefde sport op de „public schoolsis ook op het Beaumont College in hoge eer.
Het is merkwaardig hoe de katho
lieken in Groot Brittannië zich dik
wijls ook de grootste geldelijke of
fers willen getroosten om hun kinde
ren te laten studeren op een „pu
blic school" Dit typisch Engelse in
stituut van de „public school", die
ondanks zijn misleidende naam een
uitermate privé en besloten karakter
heeft, is nog steeds voor vele ouders
het meest ideale opvoedingsmilieu.
Hetzelfde mysterieuze waas van
verering, dat voor vele niet katho
lieken hangt rondom namen als Eton,
Harrow, en Rugby Ampleforth, om
geeft voor vele katholieken namen
als Beaumont, Stonyhurst en Down
side, de Oratory School, die tot de
voornaamste katholieke „Public
Schools" behoren.
Deae scholen kunnen terecht trots
gaan op een oude traditie, die dik
wijls teruggaat naar het vasteland
van Europa.
Het statige Jezuïeten College
van 3tonyhurst, dat in 1794 ge
bouwd werd in Lancashire, gaat te
rug op de stichting te St.-Omer, in
Frankrijk. De Benedictijner-colle
ges van Ampleforth en Downside,
zijn ook in de tijden van de vervol
gingen aan het begin van de zeven
tiende eeuw op het vasteland ge
sticht en respectievelijk in 1802 en
1814 weer in Engeland teruggekeerd.
Het Beaumont-eollege werd in 1861
gesticht niet ver van Eton, en heeft
zich beroemd gemaakt door het ant-
woord-telegram dat de studenten van
dit college stuurden naar Eton, dat
op een vraag van Beaumont om
een wedstrijd te spelen tegen Eton
hooghartig had getelegrafeerd:
„What is Beaumont?" Het antwoord
van Beaumont luidde: „Beaumont
is what Eton was, a school for the
sons of catholic gentlemen". Toen
ging de wedstrijd door! De Oratory
School kan zich er op beroemen een
stichting van Kardinaal Newman te
zijn.
In Schotland is het Benedictijner-
college van Fort Augustus in de hoog
landen bijna even bekend als het mon
ster van Lochness, dat er langs
zwemt.
Op een oude traditie kunnen ook
het St.-Edmunds College, in het lan
delijke Hertfordshire, en St.-Cuth-
berths' te Ushaw in Noord-Engeland
zich beroemen. Deze beide colleges
worden door seculieren bestuurd en
zijn op de eerste plaats seminarie;
zij gaan terug op de stichting van
Kardinaal Allen in Douai.
Onder de talrijke meisjeskostscho
len; in dezelfde categorie kunnen o.a.
genoemd worden: Ascot, Weybridge
Harrogate etc.; ook vele niet-katho-
lieke meisjes studeren op deze scho
len.
ONBETAALBAAR
Het hoge aanzien van deze scholen
wordt behalve door de traditie ook
vooral bepaald door de Rectoren, die
in die scholen de leiding hebben en
dikwijls als pedagogen een nationa
le betekenis hebben, zoals de enige
jaren geleden gestorven Rector van
Ampleforth, Dom Paul Nevill.
De hoge waarde die aan een oplei
ding aan een dergelijk college ge
hecht wordt, hangt samen met het
verschil van appreciatie voor.
examens en diploma's in Engeland
en op het vasteland. Voor een car
rière is de naam van de school be
langrijker dan het diploma.
Deze katholieke „public schools"
ontvangen geen enkele subsidie, even
min als alle andere „public schools"
in Groot-Brittannië. Zij wensen in
dezen geheel onafhankelijk te zijn,
maar het gevolg hiervan is, dat de
kostgelden dan ook bijna onbetaal
baar zjjn. De totale kosten voor de
opleiding van een jongen op een van
deze colleges bedragen ongeveer 4000
gulden per jaar.
Het is vanzelfsprekend, dat een
dergelijke kostbare opleiding slechts
voor weinigen is weggelegd, toch
zijn er altijd lange wachtlijsten van
kandidaten en het is niet zeldzaam,
zo vertelde mij een Rector van een
van deze colleges, dat een jongen al
wordt opgegeven onmiddellijk na de
geboorte, om toch maar zeker te
zijn van een plaats.
Toch is het teleurstellend te moe
ten constateren, dat de oud-leerlin
gen van deze katholieke „public
schools" in het katholieke openba
re leven dikwijls zo weinig naar vo
ren treden. In de Newman Associa
tion, de nationale katholieke vereni
ging van afgestudeerden een pa
rallel-organisatie van ons Thijmge-
nootschap zijn b.v. de oud-leer
lingen van deze katholieke colleges
op de vingers te tellen. Is dit een ge
volg misschien van de sterk intro-
verte mentaliteit van deze colleges,
waardoor de studenten niet voldoen
de verantwoordelijkheidszin voor de
gehele katholieke gemeenschap wordt
bijgebracht?
GROEIEND AANTAL STUDENTEN
„Het aantal katholieken dat thans
aan de Universiteiten in Engeland
en Wales studeert, ligt tussen de vijf
en zesduizend". Zo schat mgr. G.
Tomlinson, moderator van de katho
lieke universiteitsstudenten in Lon-
den het totaal voor deze twee lan
den. Schotland is hierbij dus niet
inbegrepen, en wanneer dus het vrij
grote aantal katholieke studenten
aan de universiteiten van Glasgow,
Edinburgh en het handjevol aan de
universiteit van St.-Andrews en Aber
deen hieraan worden toegevoegd, kan
men veilig zeggen, dat het getal zes
duizend bereikt zal zjjn. Ofschoon
dit getal percentsgewijze nog te laag
Is, kan hier toch van een enorme
sprong vooruit worden gesproken,
sinds 1850, toen de katholieken voor
al intellectueel nog geheel in de ca
tacomben leefden.
De weinig katholieken van oude
stam, die heel de Reformatie door
aan de katholieke Kerk trouw wa
ren gebleven, speelden op enige uit
zonderingen na zoals Wiseman, Lin-
gard en Lord Acton, geen belangrij
ke rol noch in het culturele, noch in
het politieke vlak. De katholieke mid
denstanders van die tijd, lazen mis
schien Dickens en wat tijdschriften
maar zaten ongetwijfeld meer gebo
gen over hun kasboek dan over diep
zinnige verhandelingen, terwijl de
grote massa arbeiders, indien zij kon
den lezen, bijna nooit tot lezen kwa
men.
Pas in 1895 kregen de katholieken
verlof om aan de universiteiten van
Oxford en Cambridge te studeren.
Vandaag hebben zich in deze beide
oude universiteitssteden bloeiende
centra ontwikkeld, o.a. van Benedic
tijnen. Jezuïeten en Dominicanen, een
uitstekende studentenkring met
eigen tehuis bijgestaan door mo
deratoren van groot formaat, zoals
een mgr. Van Elwes en mgr. Alfred
Gilbey.
Volgens een opgave van H.O. Eve-
nett bedroeg het aantal katholieke
professoren en lectoren aan de uni
versiteiten van Engeland en Wales
in 1950 al meer dan 150; dit getal is
in de afgelopen zes jaar zeker nog
aanmerkelijk gestegen.
EIGEN UNIVERSITEIT
Sinds enige jaren is de discussie
over de oprichting van een katho
lieke universiteit mede döor het sti
mulerend contact met de universi
teit van Njjmegen weer in een nieuw
stadium getreden. Vele professoren
en andere leidende figuren in het
Engelse katholieke leven, die vroe
ger helemaal afwijzend stonden te
genover de idee van een eigen uni
versiteit, stellen dit nu als een ide
aal, zij het dan ook in de naaste toe
komst nog niet realiseerbaar, of wil
len althans een katholiek college toe
gevoegd zien aan een bestaande uni
versiteit. Weer andere willen komen
tot de oprichting van een faculteit
voor katholieke theologie. De zware
••••-'
zorgen die op de katholieken drukken
om het lager en middelbaar onder
wijs in de komende jaren in stand
te houden, werken uiteraard zeer
remmend op initiatieven op het uni
versitaire terrein.
CONTACT UNIVERSITEIT
EN SEMINARIE
Tijdens het „Pax Romana"-con-
gres in Nottingham in 1955 waar
katholieke studenten en afgestudeer
den van heel de wereld bijeen waren
gekomen, heeft mgr. Gordon Wheeler
de huidige plebaan van de kathe
draal van Westminster in Londen en
voordien moderator van de katholie
ke studenten in Lofiden gesproken
over de dringende noodzakelijkheid
van meer contact tussen de semina
ria en de universiteiten. Terwijl de
grote ordes hun studie-huizen heb
ben gesticht in de universiteitsste
den, hebben de seculiere geestelij
ken slechts St.-Edmund's House in
Cambridge. De vijf groot-seminaria
in Engeland en Wales zijn alle ge
vestigd op afgelegen plaatsen als
Ushaw Uphol.land, Oscott Ware en
Wonersh, zodat een contact tussen
seminariestudenten en universiteits
studenten praktisch onmogelijk is.
Deze viif seminaria liggen geïsoleerd
van elkaar en van het universitaire
leven in Engeland, zodat ontmoetin
gen van seminaristen met leken-stu-
aenten, zoals deze nu in Nederland
plaats vinden, onmogelijk zijn. Het
zou buitengewoon vruchtbaar zijn,
aldus mgr. Wheeler, zowel voor de
lekestudenten als voor de semina
risten, voor de seminarie-professo
ren zowel als voor professoren en
lectoren van de universiteiten, indien
een grotere mogelijkheid van con
tact werd geschapen. Dit zou ook
een latere samenwerking van pries
ter en leek in het apostolaat verzeke
ren.
Aan het slot van deze beschouwin
gen over onderwijsproblemen in
Groot-Brittannië kunnen wij zeggen
dat vele facetten, van de moeilijkhe
den aan de overzijde van het Kanaal
ons uit het verleden en ook in het
heden zeer vertrouwd voorkomen.
Een groot verschil dient echter dui
delijk gesignaleerd te worden: in te
genstelling met Nederland waar
katholieken en protestanten altijd
één front hebben gevormd in de strijd
voor de gelijkstelling van het onder
wijs, zijn de katholieken in Engeland
en Wales in deze worsteling eerst in
de steek gelaten door de niet-Angli-
caanse protestanten en daarna ook
althans voor het grootste deel door
de Anglicanen die meestal genoegen
hebben genomen met een bijna ge
heel door de staat bestuurde school
waar godsdienst onderricht wordt ge
geven volgens een z.g. „agreed syl
labus". Dit komt neer op enige vage
algemeen christelijke beschouwingen
die de grootste gemene deler volgen
van alle belijdenissen.
Overigens bezint ook Groot-Brit
tannië zich op verschillende proble
men. die ook in Nederland druk be
sproken worden zoals het contact
priester-leek, zowel tijdens de oplei
ding als daarna. Tenslotte zij nog
vermeld, dat de recente ontwikke
ling in Nederland van de ouderco
mités door onderwijskringen en door
ouders in Engeland met belangstel
ling wordt gevolgd. Zoals bij alle pro
blemen kan de uitwisseling van
ideeën ook hier uitermate vrucht
baar zijn.
DRS. TH. ZWARTKRUIS
INSPANNING-
ONTSPANNING
Dat is één van de ritmische
bewegingen die in de Schep
ping passen.-
Zo goed als waken en slapen;
de dag en de nacht. Het lijkt
wel of die orde zoals zo
veel ook al verstoord is.
De techniek bevrijdt onze
handen; bevrijdt ons van de
arbeidstijd.
Een leger boekhouders kan
niet meer tegen de moderne
rekenmachine op.
Om een geleid projectiel te
besturen blijf je op een stoel
zitten.
We hebben niet voor niets
een „vrije-tijdsprobleem".
Hoe „besteden" we die vrije
tijd?
En daarmee zijn we de zaak
al aan het doorelkaar gooien.
Moet ik tijd die vrij is nut
tig „besteden"?
Teveel van het een noch te
veel van het ander is goed.
Mensen die niets te doen heb
ben, maken zorgjes tot het
onuitstaanbare toe.
Mensen die teveel te doen
hebben, vergeten van het le
ven en zijn kleinigheden te
genieten.
Voor wie de Vasten een in
spanning is heeft half-Vasten
zin.
Dezer dagen ontmoetten we een
dame, die haar jeugd sleet in een
tijd van enkele generaties terug.
Ze had altijd op wat men het
platte-land noemt gewoond. Ze
had nu grijze haren en droeg een
eerbiedig snoer bloedkralen op
haar zwarte robe. Het was louter
toeval dat we met haar over de
vasten kwamen te spreken.
Leeuwenhonger
Als je dergelijke mensen dan hoort
zeggen „in mijn tijd was het anders",
dan klinkt dat ontzettend onsympa
thiek. Logisch, het zal best anders ge
weest zijn; nou komt het weer. Wat
zij ons echter vertelde frappeerde ons
toch wel enigszins: „Wij gingen, als
het vasten was, 's morgens van huis
met niets anders in onze maag dan een
kop zwarte koffie en een snee brood
die alleen met boter was besmeerd.
Ondanks deze kleine portie moest er
toch evenveel werk verzet worden en
het werk bij ons op het land maakt
hongeriger dan blaadjes van notitie
boekjes vol schrijven. Je kunt dus be
grijpen dat we hunkerden naar het
ogenblik dat de klok twaalf slagen
gaf. We renden dan a.h.w- naar huis,
om onze leeuwenhonger te gaan stil
len. 's Middags ging het dan wel weer
Maar je wist dat er straks maar wegr
vier sneetjes zouden wachten. Dat was
ónze vasten."
Inderdaad, een dergelijk vasten
moet de boog wel zeer strak gespan
nen hebben. Na zulke inspanningen
moeten de ontspanningen toch wel
zeer verdiend zijn geweest. De zonda
gen moeten dubbel gewaardeerd zijn
geworden. „Vandaag hoeven we geen
honger te lijden." Ingetogenheid was
echter ook dan nog geboden.
Nu wordt het begrijpelijk dat er
gens halverwege even uitgeblazen
moest worden: zondag Laetare. Vreug
de; op adem komen, precies halfweg.
Het mag dan zo zijn, dat deze vreug
de historisch anders verklaard wordt
dan wü hierboven suggereerden, o.l.
zou een psycholoog alles voor een der
gelijke verklaring voelen. We denken
nu ook aan de talrijke eet- en drink-
huisjes met namen als „Halfweg" of
„Halverwege". Ook plaatsen waar ie
even uit kon blazen. Als .ie straks
weer verder gaat kun je af gaan tel
len.
Het is altijd een belangrijke datum
voor zieken of dienstplichtigen, als ze
weten op de helft van hun kuur- of
hun diensttijd te zijn. Het wordt ge
vierd met een pot bier, in de kantine
of elders, even adem happen voor do
tweede etappe.
Maar wij, wat voor spanning brengt
ons de vastentijd? Hebben wij de ont
spanning dan nog nodig? Neen na
tuurlijk, het is geen opgelegd pandoer
die ontspanning op Laetare. Je zou
kunnen zeggen dat het alleen maar
een feit is dat op de liturgische ka
lender staat en dat kan moeilijk re
den zijn om nu eens gemaakt uit te
gaan zitten puffen. Je kunt nu van
daag toch geen 2 of 3 bioscoopjes gaan
pikken omdat het Laetare is en omdat
we er andere zondagen één pikken.
Het zou al te gekunsteld zijn en trou
wens veel te inspannend; je zou er
maar moe van worden ook, afgezien
nog van de financiële bezwaren. Te
veel ontspanning brengt dus juist
weer inspanning. Wat is het toch al
lemaal ingewikkeld en moeilijk.
Hoe pas je ontspanning in?
Hoe kun je nu in vredesnaam die
adempauze: Laetare nog inpassen. De
moeilijkheid zit hem misschien in de
twee kalenders die wij er op na hou
den: een aan de muur thuis en een
aparte liturgische kalender voor in dp
kerk. Nog niet zo lang geleden in
de tijd waar die dame ons van ver
telde bijvoorbeeld moeten die twee
kalenders nog een geweest zijn. Nu
schijnt het echter anders. Je merkt
nergens dan alleen in de kerk, dat het
vasten ist Op de kalender die daar in
de sacristie hangt, schijnt het nog te
staan. Daar alleen ook horen we van
Laetare. Daar is er vandaag iets ver
anderd: weer even bloemen en het
paars is roserood.
Als we die dame met die bloedko
ralen weer eens ontmoeten, zullen we
vast en zeker vragen waar of zij vroe
ger haar kalenders kocht.
T. K
Hi
Ochtendgymnastiek in het Ampleforth college. Het „house"-systeem is karakteristiek voor dit college, waar de
studenten in verscheidene huizen wonen.
Oriel college, het universiteitscollege van Newman. Op de achtergrond
St,-Mary's waar hij zijn beroemde preken heeft gehouden.
BELEMMERT DE KERK DE VOORUITGANG
Zo wordt er beweerd! Maar is
het ook zo? Wanneer we spreken
over de kerstening van de wereld,
dan wil dat niet zeggen, dat het
élan van de wereld en de vooruit
gang een halt wordt toegeroepen,
dat er levensvreemde elementen
aan de wereld worden toegevoegd,
maar dat de christelijke beginse
len worden doorgetrokken tot in
het concrete leven. Als gelovigen
weten we, dat er geen tegenstel
ling is tussen de God, die de wereld
geschapen heeft en de God, die de
wereld verlost heeft en tot haar
heil brengt. Integendeel: juist door
de verlossing van Christus wordt
de wereld aan zichzelf teruggege
ven; wordt de zondigheid de
diepste oorzaak van het verval en
van de ontreddering uitgeban
nen, kan de wereld haar grote mo
gelijkheden en haar diepste aanleg
weer realiseren. Kerstenen van de
wereld betekent daarom de wereld
tot in haar diepste aanleg en verste
mogelijkheden uitbouwen. Kerste
nen van het gezin b.v. betekent het
huwelijksleven zijn grootste uit
bloei geven; het is dg beste voor
waarde voor het menselijk geluk.
Kerstenen van de arbeid betekent
de waardering van de arbeid en
juist niet de ontwaarding, welke
we tegenwoordig overal zien. Ker
stenen van de wetenschap betekent
juist de wetenschap binden aan
de waarheid, de voorwaarde van
haar optimale ontplooiing- Zo krijgt
b.v. de wijsbegeerte haar diepste
élan; de exacte wetenschap als ge
neeskunde, psychologie enz. groei
en zo alzijdiger en meer aangepast
aan de feitelijke mens uit. Kerste
nen van de kunst betekent de ont
plooiing van de kunst. Kerstenen
van het vermaak verzekert het
hoogste genieten.
Christelijke opdracht
Men kan zich natuurlijk wel af
vragen: is dat wel zo. Het is alle
maal zo gemakkelijk gezegd. Maar
is de werkelijkheid niet anders?
Hoe vaak zien we juist niet bij
katholieken een zekere bedompt
heid; zien we hen de vooruitgang
afremmen. Het kan natuurlijk zijn
dat er katholieken, ook in voor
aanstaande posities, zijn geweest,
die inderdaad de vooruitgang op
een of ander gebied hebben tegen
gehouden, maar dat bewijst niets
tegen de Kerk, hoogstens tegen die
mensen zelf. Er zijn van de ande
re kant ook katholieken, die de we
tenschap, de cultuur, de techniek
hebben vooruitgeholpen. Deze
worden dan voorzichtigheidshalve
niet aangehaald. Maar dat bewijst
ook niets. Het zou alleen iets be
wijzen, als zij de wereld hebben
vooruit geholpen juist uitgaande
van hun katholieke levensbeschou
wing, omdat daar de inspiratie voor
de vooruitgang in ligt. We hopen
dit later in bijzonderheden te ont
wikkelen. We zullen dan zien, hoe
een van de opgaven van de chris
tenen is, de wereld te kerstenen dat
wil zeggen, haar diepste aspiraties
te verwezenlijken. Wij willen tot
slot slechts even wijzen op de Wes
terse beschaving en techniek, wel
ke als geheel doordrenkt is van het
christelijk geloof en dit, om u er
voor te behoeden al te gauw een
denigrerend oordeel te vellen over
de Kerk in verband met dé wereld
en de tijdelijke structuren.
H. B.
