daar achter gaat een wereld schuil
a
ZO SPEURT NEDERLAND NAAR NIEUWS
IN DE NATUURKUNDE
^tep.d
H
Een kwart eenw T.N.O.
Zesde vloot
kieken f onds-onzekerlieid
BROOD EN BOMEN,
WATER EN RADIOACTIVITEIT,
ALLES HEEFT DE AANDACHT
AG 27 APRIL 1957
actie-
O
BK»ii
T.N.O.: het zijn maar drie
letters, maar daarachter gaat
een wereld schuil. Een wereld,
waarin wordt onderzocht, ge
speurd, beproefd door mannen,
die houden van dit werk en het
daarom verkiezen boven vaak
beter gehonoreerde posten in
de industriële sector. Men ont
moet ze in de „hot-room" van
het medisch biologisch labo
ratorium met een rode A op
de rug, men ontmoet ze proe
vend bij de watertanks, men
ontmoet ze bij het brood en in
de bossen, bij het lawaai en in
het ziekenhuis. Speurders, die
meemarcheren in de opmars
der wetenschap, opdat Neder
land niet achterblijve. Een
groot nationaal verkennersle
gioen, dat ons als gidsen voor
gaat op de wetenschappelijke
paden van deze moderne tijd.
^estehjj? bepaald opzicht is de wyze, waarop de
crisjB j Wereid reageert op de nieuwe ernstige
Seen ja"t ^Id0en-Oosten de tweede in nog
atiderti ar' T" telienend voor de in korte tijd ver-
Zes me Politieke verhoudingen in het Westen zelf.
v<ag. e anden geleden begon het met Anglo-Frans
Arabisch macbtsver'oon, dat de onruststokers in de
st°omt 6 Wereld ontzag moest inboezemen. Nu
VoHe krCen s*erlte Amerikaanse vlooteenheid met
ütidrleU acb*" op naar het oostelijk bekken van de
v°nr- an<lse Zee. De Union Jack, die verleden
«n (]jc r al in Jordanië en Egypte gestreken werd
in EKVnfnien me' de Tricolore de ongelukkige actie
tief VJ: dekte, is nu in het Midden-Oosten defini-
feït, da.Va«een door de Stars and Stripes. Dat is een
besef j 0U£ie wereld te accepteren heeft in het
Selujj' a' bet we zouden haast zeggen „een
VaCll 'J een ongeluk" is, dat het onvermijdelijke
flit 0n d°or de koloniale machten achtergelaten in
'Üke K ustige deel van de wereld, door een weste-
voeder wordt opgevangen.
n>acj,tj'S overigens niet duidelijk met welke ver-
Viagvpnfgen Washington het huidige grootscheepse
een v 0on heeft opgezet. Uit de aanwezigheid van
ducht er^erbt bataljon mariniers en van een ge-
op (jjf "oeveelheid vèr-dragend geschut mag men
ona„ ogenblik nog niets concluderen. Het is haast
'ahflin F' dat de V.S. na „Suez" tot een eventuele
vische pbeschieting (over Israel heen? Op de Sy-
b^Rnrt wouden hebben besloten. Het opzien-
kader haastige vertrek van de Amerikaanse es-
de Zuidfranse havens moge dan bij som-
har„ ln Europa de slechts psychologisch verklaar-
eevVekfeaCtie: "Eden had dus toch gelijk!" hebben
der 7 méér dan vlagvertoon is het opstomen
dit v,eSde V,0°t niet- En in bet feit, dat er achter
Sep agvertoon op het ogenblik nog niets kan llg-
kaal Scbuilt juist de zwakke kant van de Ameri-
faatttai 's toch het geval? Wanneer komt de be-
dan Eisenhower-dotrine „in werking"? Alleen
t'sch a er sPrahe is van gewapende communls-
Vra,e, agress'e en b) de aangevallene daar zelf om
Offle Deze situatie is op het ogenblik niet aan de
situj,. dit stadium, waarin koning Hoessein de
beh0 ie in bet bedreigde Jordanië nog meester is,
gew men op een verzoek aan de Amerikanen om
ee„ Pcode hulp niet te rekenen. Misschien zelfs in
a*er stadium niet.
Zuil emaal ondenkbaar, dat de Amerikanen verder
Saan dan de „Eisenhower-Ieer" en conse-
fiu„ 'Ps zullen trekken uit 's presidenten verkla-
Aihè de onafhankelijkheid van Jordanië ook een
'Hürr'u ans belang vertegenwoordigt, is het na-
bet niet- Maar daarvoor is de situatie zeker op
0genblik nog niet rijp.
s|a "c.'! is het zenden van de Zesde Vloot niet een
0in lp lucht. Het is een morele steun voor ko-
oessein. Het is verder een duidelijke vinger-
Zeker'^ naar Moskou. Het getuigt tenslotte van een
fle l -Amerikaanse Vastbeslotenheid een vinger in
Vasth Pap van bet Midden-Oosten te houden. Die
v0o cslotenheid is bovendien een goede reclame
hin ™e Eisenhower-leer, ofschoon men ook reke-
flaf ?,lent te houden met een gevoelig nationalisme,
b«er -E®en 10 nadrukkelijk aangeboden bescherm-
flaa(lL®bap iicht omslaat in anti-Amerikanisme. En
ai$ ,|*enken we dan nog niet eens aan landen
0 yr|ë en Egypte.
\Ve2J bet ogenblik is koning Hoessein nog aange-
Vail b op directe hulp van zijn eigen Bedoeinen en
loM bem getrouwe bewoners van de oostelijke
bep aan"°ever (een minderheid!). Ook kan hy re-
lfaKn °P de (gewapende?) steun van zijn buren
en waarschijnlijk ook Saoedi-Arabië, dat zich
van 't streven van asser en Koewatly
lt0to "C'eert. Van Amerikaanse zijde zal het neer
lig °P economische en financiële steun. Wanneer
bp„. Uaöe in Jordanië iets stabieler wordt zal de
zeker trachten zich daarvan te verzekeren.
*je| r belaas bevindt hij zich wat dit betreft in een
cirkel, omdat een eventuele komst naar
ap van Richards, de Amerikaanse handelsrei-
P)e r bi de Eisenhower-leer, in het land zeker
we onlusten zal uitlokken.
conflict tussen ziekenfondsen en tandartsen
epc'Abtisch een maand oud en er is nog geen
Misf ^eben te bespeuren, dat op enige toenadering
t|6 G Seide partijen hebben wel het aanbod van
ip A0?1- Ned. Maatschappij voor de Geneeskunst
oep-i„„„, j v-ioj. niets
zeggen
ipe ®g'bsel aanvaard, maar sindsdien is hier
Yan vernomen en het valt dus niet te zi
iets tastbaars uit zal voortvloeien.
4ge®Ze situatie levert ernstige bezwaren op voor
ggn ftcn, die verzekerd heten te zijn.. Normaal
iVeipbien zou een verzekeringsinstelling, die om
bakn feden dan ook haar verplichtingen niet
fl°0 b*t, kunnen verwachten, dat zij ogenblikkelijk
Vgj, "e gedupeerden zou worden aangesproken en
Sefb'Sens zou haar reputatie dermate zijn aan-
bUl», dat zij haar tenten wel zou kunnen op-
Deze verschijnselen doen zich thans ten
fep ®bte van het ziekenfondswezen niet voor
flit v^'bste niet zo scherp waarneembaar maar
bescv,as °°b te verwachten. Immers de verzekerden
flikken
geen van allen over voldoende mid-
*p b om de fondsen in rechten aan te spreken
flpj. erv°lgens kan niemand van hen zich aan
Vpf„Acrzekering onttrekken, omdat zij bij de wet
Alrt ls gesteId-
openbaart zich een van de ernstigste be-
Jipjj. b van het systeem der verplichte verzeke-
JiRf - de rechtsonzekerheid der verzekerden. En
«W** gezegd, dat de fondsen deze situatie
^afttDaar zonder scrupules weten uit te buiten,
lhajls bh» een betrekkelijk geringe zaak laten zij
Verzekerden in de kou staan. Zij haasten
floor pt eens om een procedure te vinden, waar-
*ou .bet conflict op doeltreffende wijze beslecht
0 bbnnen worden,
fle hm|?b deze omstandigheden kan het advies van
*e\ve d®en aan de z.g. verzekerden om de eventueel
t stéii behandeling maar zo veel mogelijk uit
°bké aIso' de kwestie toch wel spoedig be-
^tps, b zou zijn, hun toch bepaald niet als een
%r "ing in de oren klinken. Niemand gaat
b a»11 Plezier naar de tandarts, maar het besef
Y®* d Sev°lgen van verwaarlozing is nu wel zo
f0 bcfgedrongen, dat ook de meerderheid van
v^bfle/ cn geen lang uitstel van normale be-
biep 'big zal durven riskeren. Het gevolg is, dat
rt"keip bbel zal moeten betalen, terwijl er geen
ffili ?eberheid is, dat de betrokkenen later door
fcfilf n scbadeloos worden gesteld.
Aap ns aI zouden de fondsen in hun recht staan,
W* achten wij hun houding tegenover verze-
bfogp.b Obbehdorljjk. Helaas is zo iets in ons land
'«s bk en wordf het ook door de hoogste instan-
j6ffep reerd. Toch moet men ook wel gaan be-
»?bflSp op deze manier de reputatie van de
kep? een geduchte klap kan krfjgen, dat het
fe!bee'0bdswezen ondanks zijn gebreken toch al-
fgp als
een zegen beschouwd in diskrediet
sl b en dat de publieke opinie wel eens om
N aan en zich tegen de verplichte verzekering
i*1 het^bben gaan keren. Hoewel wij menen, dat
'^iisg Zlebenfondswezen meer vrijheid en gedecen-
gp,rde verantwoordelijkheid moeten gaan heer-
Hti„ÜYen wy toch niet dat opgeveen van de ver-
l 6chtSfb® bet eerst geboden zou zfjn. Maar indien
Up hzekerhp.irl hlnff Ix-stann en de fondsen f
de
ckerheid blpft bestaan en de fondsen van
g flerfl achtspositie misbruik blijven maken, zou
„abg ad in alle scherpte de kwestie van over-
0""flenaar vrywillige verzekering gesteld moeten
i
r®Uwp's boog tijd, dat de fondsen het ver-
b herstellen.
3 LETTERS
TMA
lilt,/
ET ZIJN MAAR drie letters:
T. N. O., maar daarachter
gaat een wereld schuil. Een
vreemde, stille wereld, waarin
hardwerkende mannen en vrou
wen bijna geruisloos mee-
marcheren in de opmars der
wetenschap. Slechts zelden
dringt het geluid door de muren
der laboratoria en werkplaatsen
naar buiten, alleen dan, wan
neer een onderzoek met een
eclatant succes wordt bekroond
en de mensheid er direct profijt
van kan trekken. Even komt het
werk in het spotlight der publi
citeit: T. N. O. boekte resul
taat. Daarna dwaalt het licht
weer verder en buigt de weten
schapsman zich opnieuw over
zijn tabel.
Wie is hij, die denkende man
met een gebogen rug, en waar
is hij?
Hij is te vinden in een afgegrendel
de laboratoriumzaal. Gevaarlijk, radio
activiteit! staat er op de deur. Hij
draagt een witte jas en op het rug
pand prijkt een grote rode A. Activi
teit.
Wie hem in deze zaal komt op
zoeken, wordt de raad gegeven
niets aan te raken, de tafels en
de flessen kunnen nog iets bevat
ten van dat vreemde, dat myste
rieuze, dat de leek slechts kan
waarnemen met behulp van een
ingewikkeld soort pistool.
Op verschillende plaatsen pro
duceert dat pistool een klopgeluid.
Daar zit „het" dan!
Voorzichtig gaat ge naast de
man staan, heel voorzichtig. Men
raadt U dat van alle kanten aan.
Ergens op een kast staat te lezen:
„als U „iets" ruikt is er „iets"
mis." We bevinden ons in een
„hot-room".
Deze „hot-room" is onderdeel
van het medisch-biologisch labora
torium der rijksverdedigingsorga
nisatie T.N.O. In dit lab wordt ge
speurd naar de schadelijke gevol
gen van straling en oorlogsgassen.
Een „defensief" speurwerk; men
vindt hier geen nieuwe strijdmid
delen uit, men zoekt alleen naar
be-strijdingsmiddelen. Fysici, che
mici, fysiologen, biochemici, pa
thologen en andere specialisten
werken hier met de modernste
apparaten; een speciaal studie
object is de radio-actieve besmet
ting van de wereld ten gevolge
van proefexplosies met atoomwa
penen. Ontploffingen worden hier
nauwkeurig geregistreerd, en al
tijd kloppen de waarnemingen
met de krantenberichten, dat er
ergens in de wereld weer een A-
of H-bom tot explosie is gebracht.
Hier worden proeven genomen,
hier worden ook de luchtmonsters
onderzocht die vanuit De Bilt,
Den Helder en Eindhoven worden
opgestuurd. Natuurlijke en kunst
matige radio-activiteit wordt be
paald. Maar altijd: heel voorzich
tig. In de „hotroom" vindt men
roestvrije stalen zuur kasten van
bepaalde constructie, speciale ven
tilatie via hoge pijpen, gelakt lino
leum en een afvoerput die het
besmette water naar speciale tanks
leidt.
We verlaten de kamer, de han
den nog steeds in de zak.
De man blijft achter.
Hij werkt weer door.
Elders: een vrouw. Een vrouw met
drieduizend muizen.
Het radio-biologisch onderzoek
vereist proefdieren en daarom
heeft het laboratorium een speci
ale muizenstal, waarin de dieren
zorgvuldig worden gefokt. Ze zit
ten in een soort grote aardappel
schalen, overdekt met gaas en op
de naambordjes staat de afstam
ming tot in vele geslachten. Dat
is nodig, want ras en weerstand
spelen een grote rol. In een andere
kamer huizen de buren, guinese
biggetjes, en verderop de apen,
zorgvuldig gekoesterd en be
schermd tegen elke besmetting.
Toen ze hier kwamen hadden ze
dysenterie, nu moet de bezoeker
die de „apenkamer" betreedt zijn
7
Geluid. Lawaai. Herrie. De mannen van de Technisch Fysische
Dienst T. N. O.T. H. trekken er met een speciale opname-wagen
op uit, om overal bandjes te vergaren. Straks, in het laboratorium,
zal de herrie worden beluisterd en geanalyseerd. Wat deze opname
betreft: wellicht ook wel bekritiseerd.
schoenzolen met lysol bewerken.
Een verplicht en plechtig aan
doend protocol; stap, met opgetrok
ken broekspijpen op de lysolmat
blijf een ogenblik zo staan en
treedt dan binnen. Het is een nood
zakelijk bevel, en dit onderzoek
met proefdieren geschiedt in uw en
mijn belang.
Hij staat met zijn rug naar een ronde
tank gekeerd, dan draait hij zich om.
Rond ons heen gonzen motoren.
Welkom hier, zegt hij, drink
eens uit.
In het kleine glaasje zit water,
kleurloos water, maar wie ervan
proeft wil het uitspuwen. Het is
zout. Dan komt hij met een ander
glas aandragen; de inhoud lijkt op
het eerste gezicht niet verschil
lend van 't vorige, maar de smaak
is best te verdragen. Flauw, maar
zuiver.
Ontzouting van het zeewater is
immers ook een van de onderwer
pen, waarmee T.N.O. (afdeling
gezondheidstechniek) zich bezig
houdt. Dit werk geschiedt in op
dracht van acht belanghebbende
landen (Engeland, Frankrijk,
Griekenland, Israël, Australië,
Zuid-Afrika, Pakistan en Neder
land), samen verenigd in een in
ternationale „waterontzoutings-
groep", die ontstond door bemid
deling van de Organisatie voor
Europese Economische Samenwer
king.
Het eerste water dat mij werd
aangeboden was „zuiver" zeewa
ter, het tweede glas bevatte vloei
stof, ontzout volgens een nieuwe
methode. Deze methode, een elek
trisch membraanproces, berust in
beginsel hierop, dat men door
middel van elektrische krachten
het opgeloste zout uit het water
opzuigt in verzamelreservoirs,
waaruit dus als nevenprodukt een
geconcentreerde zoutoplossing
wordt afgetapt.
In deze experimentenkamer te
Rijswijk zijn op het ogenblik ver
scheidene proefapparaten ih wer
king. Een proefinstallatie voor een
meer uitgebreid praktisch onder
zoek op zeewater is in aanbouw
aan de Voorhaven te Schevenin-
gen.
De wetenschapsman, men vindt hem
ook buiten, in de bossen. Hij dwaalt
langs de kleine, jonge stammetjes, die
keurig staan gerangschikt en elk een
geel naambordje dragen.
Kijk, wijst hij me aan, die popu
lier. De moeder was een Poolse, de
vader een Nederlander. Niet zo'n
beste, dan die daar, spruit van
twee Polen. Krachtig en groot,
onze trots!
In grote broeikassen worden de
kleine zaadjes zorgvuldig uitge-
studie gemaakt van de rationali
satie van de bosaanleg.
Op deze wijze kan door bos
bouwkundig onderzoek worden
bereikt, dat de waardeproduktie
van inlands hout aanzienlijk zal
toenemen.
Het brood voor de wetenschapsman
kan worden gevormd doorhet
brood. Hoewel: hij consumeert het
niet, maar onderzoekt het.
Sedert 1946 heeft het centraal
instituut voor Voedingsonderzoek
T.N.O. een aparte afdeling graan-,
meel- en broodonderzoek. Projec
ten: oogstanalyse, bakwaarde-
bepaling, meelverbetering en stu
die van verbetering of vereenvou
diging van het bakproces.
Er werd, in het laboratorium te
Wageningen, een onderzoek inge
steld naar de bewaareigenschap-
pen van brood en de schimmelbe
strijding. Er werd een systeem
ontwikkeld voor het versneld af
koelen van brood en zelfs werd
medewerking verleend aan de
constructie van een apparaat' voor
het vers maken van oudbakken
brood.
Dit apparaat is niet alleen van
grote betekenis voor de bakker,
die zodoende een zgn. retourbrood
weer voor verkoop geschikt kan
maken, het is ook van groot be
lang voor hotels en restaurants,
die hiermee hun gasten steeds vers
kleinbrood zouden kunnen aanbie
den.
Och, de wetenschapsman ziet
hier op zovele punten brood voor
zijn onderzoek-honger. Hij zoekt
naar het geschiktste materiaal
voor bakblikken en antikleefstof
fen, hij onderzoekt de resultaten
van de z.g. meelverbeteraars, hij
is op het ogenblik zelfs in op
dracht van de industrie bezig
met een onderzoek inzake het be-
OP WOENSDAG 1 mei a.s. zal het een kwart eeuw zijn
geleden, dat de T.N O.-wet in werking trad en dat het
Toegepast Natuurwetenschappelijk Onderzoek officieel een
aanvang nam. Men ging er toen van uit, dat onze maatschappij
samenwerking nodig heeft ten aanzien van het op toepassing
gericht natuur-wetenschappelijk onderzoek. Dat was het stre
ven, niettemin heeft T.N.O. in de vijfentwintig jaar die achter
ons liggen heel wat strijd moeten leveren, om overheid en
publieke opinie ervan te overtuigen, dat dit werk voor onze
nationale welvaart van groot belang is. Thans is het zo, dat de
centrale dienst T.N.O. vier organisaties telt.
Door ca 2900 man personeel waaronder 475 academici
wordt met liefde en belangstelling aan het speurderswerk deel
genomen; ter gelegenheid van het a s. jubileum heeft een onzer
redacteuren enkelen van hen in hun werkplaatsen en labo
ratoria opgezocht, olm een tipje op te lichten van de sluier,
welke doorgaans dit wetenschappelijke werk voor de leken ver
borgen houdt.
In bijgaande reportage geeft hy enkele flitsen van de fasci
nerende speudersarbeid beelden uit een vreemde, stille wereld,
vol mannen met gebogen ruggen
plozen en in turfbakjes gezet. Men
kruist hier en wacht af. De natuur
moet het resultaat leveren. In dit
bosbouwproefstation werkt men
met groot enthousiasme. De totale
investering in het Nederlandse
bos bedraagt een miljard gulden
en dit miljard kan alleen door
produktieverhoging tot een rede
lijk rendement worden gebracht.
Daarom stelde het proefstation
zich tot taak, samen met enkele
andere instituten, waar bepaalde
bosbouwkundige vraagstukken in
studie zijn, na te gaan op welke
wijze deze produktieverhoging kan
worden gerealiseerd. Er zijn reeds
enkele verrassende ontdekkingen
gedaan. De invloed van de grond
waterstand werd gemeten, krui
singen leverden in vele gevallen
veredeling van de bosbomen op,
preventieve maatregelen tegen
insektenplagen en zwamaantas-
tingen hadden succes, er werd een
j -
'7
•vtls-tyvrniW-
vindt men het allemaal bijeen, hier
kan men het lawaai haten. Herrie
Is zo goedkoop, mooi geluid is zo
duur. Mijn gastheer begrijpt het.
„Ik kan hier ook nog iets anders,"
zegt hy, en draait een gedeelte van
de Matthaus Passion vernuftig en
met enkele trucjes opgenomen en
prettig als een koelte neerstrijkend
op mijn verhitte trommelvliezen.
Hij zoekt naar de modernste toepas
singen van kunststoffen, maar woont
daarbij in een historisch huis, Bree-
straat 1, Delft.
Tegen de muren om hem heen
weerkaatsten eens de klanken van
de heren der Verenigde Oost In
dische Compagnie, nu klinken in
deze vertrekken andere, hoewel
zeker niet minder stoutmoedige
woorden. Want op 't kunststoffen-
instituut TNO schrikt men niet
voor reizen naar een ver gebied, al
ligt dat gebied dan in het pakhuis,
en vormen glasvezels het kompas.
Men staat op het standpunt, dat
voor de gewapende kunstvezels een
mooie, langzaam groeiende toe
komst open ligt. Er worden proeven
genomen met polyesters en andere
harsen waarvan de „opoxyhars"
zich wel als een der veelbelovend-
ste ontpopt er wordt onderzocht
in hoeverre de restricties van het
nieuwe materiaal zoals het,
vooral bij kleine series, nogal
kostbare vormgevingsproces bij
de ontwikkeling voor de industrie
van invloed kan zijn. Het kunst-
stoffeninstituut T.N.O. heeft voor
de verwerkingsreseareh een spe
ciale proeffabriek ingericht, waar
onder meer reeds prototypen wer
den vrvaardigd van een scheepsjol,
een roeiboot, een douchebak, een
aanrecht, tankelementen en radar
onderdelen. Deze prototypen zijn
bestemd voor de industriën, die
van plan zijn de produktie van een
bepaald voorwerp ter hand te ne
men. De onderzoeker speelt hier
met de mogelijkheidde fa
brikant zal er straks de vruchten
van kunnen plukken.
Ogen dicht de wetenschaps
man heeft het niet tegen mij, maar
legen zijn proefpatiënt. Een collega-
arts, die uitgestrekt op een rustbed ligt,
met op het hoofd een handvol blin
kende papiljotten.
De collega sluit de ogen, zes
fijne naalden register en met rode
inkt op een papierrol een trilling
en door een microfoon klinkt het
eiliende geluid van een orgeltje.
Oorzaak en gevolg, door het slui
ten van de ogen registreren naal
den en klanken de potentiaalschom
melingen in de hersenen. Men ziet
en hoort de reacties. Deze schom
melingen worden veroorzaakt door
hersencellen; op verschillende
plaatsen wordt gelijktijdig gere
gistreerd- Het aldus verkregen
elektro-encefalogram kan de
elektro-neuroloog een inzicht geven
van de toestand, waarin de herse-
Het apparaat voor elektro-
dialyse, waarin het zeewater van
zout wordt ontdaan.
nen zich bevinden en hem helpen
bij het stellen van zijn analyse.
Het is slechts een van de onder
werpen waarmee men zich in het
Medisch Fysisch Instituut TNO
bezighoudt, andere projecten uit
de geneeskunde, die van natuur
kundige aard zijn, bestaan uit het
registreren van bewegingen, wel
ke de borstwand maakt en analyse
van het ademhalingsgeluid.
Hoewel een onderzoek meestal
aanvangt met het ontwikkelen van
een meetmethode en het vervaardi
gen van de noodzakelijke appara
tuur, omvat het ook de interpreta
tie van de waarnemingen. Hierbij
kan een team, bestaande uit me
dici en fysici bijdragen tot een
beter begrip van de natuurkundige
pfocessen in het menselijk lichaam.
Ook op dit terrein TNO.
Hoe snel ontdooit bevroren broodIn het centraal instituut voor voedingsonderzoek T. N. O. meet
men het temperatuurverloop in diepgeyr oren broden met een speciale apperatuur.
vriezen van brood, een hoogst be
langrijk project, omdat dit even
eens voor de bakkers de mogelijk
heid zou kunnen openen op ieder
gewenst tijdstip vers brood te
kunnen leveren.
Een interessant laboratorium,
ook de journalist ziet hier brood.
Maar hij moet verder, nog dieper
de T.N.O.-wereld in.
Een heel ander geluid: de onder
zoeker gaat mij voor in een met dikke
platen beklede kamer en vraagt mijn
gehoor. Twintig minuten lang bedient
hij mijn trommelvliezen, dan weet ik
het onder de hand wel.
Dit is de afdeling geluid van de
Technisch Fysische Dienst TNO.
Met behulp van tal van ingewik
kelde apparaten worden hier on
derzoekingen gedaan naar de ge
luidsisolatie van muren en vloeren
gangen en trappehuizen en wordt
bovendien vastgesteld wat er kan
worden gedaan aan lawaaibestrij
ding zowel bij industrie (luister
naar machines, ventilatoren, druk
persen etc.) als bij het verkeer
(luchtvaart, scheepsbouw, trein- en
wegverkeer). En in zeer vele ge
vallen wordt geconstateerd, dat on
nodig en storend lawaai werd ge
produceerd, dat gemakkelijk kan
worden beperkt. Tenslotte wordt
ook onderzoekingswerk verricht
over lawaaiproblemen in de mili
taire sector, straaljager dan uit
gezonderd, want zelfs bij de Tech
nisch Fysische Dienst kan men
geen ijzer met handen breken.
Voorzien van bandrecorders gaan
de speurders de straat op, om hier
een galmpje, daar een herriema-
kende bromfiets op te rapen. Een
maal thuis wordt het geluid ge
analyseerd, besproken en in de ar
chieven opgeborgen.
Om straks adviezen en aanwijzin
gen te kunnen geven betreffende
lawaaibestryding, is men in dit
laboratorium van aHe geluiden
thuis. Knersende machines, gillen
de stoomfluiten, denderende trei
nen, piepende remmen, dreunende
boren, brullende motoren. Hier
j.,
Het kweken van goede boomsoorten behoort ook tot het werk van
T. N. O. (bosbouwproefstation Wageningen). Nauwkeurig worden
de stammetjes (die alle van eigen stam-boom zijn voorzienin het
oog gehouden.
