I
M
Brabantse en landelijke pro
blemen voor het forum
Drie methodes in de moderne
catechese
K
embrandt, schilder van de
mens
a
Die gesmade
19e eeuwse vroomheid
FILMS
Geëerd in film van Bert Haanstra
Prof. dr. Hans Klotz
the first Virginia
King Size cigarette
of finest quality
I
deze
treek
,v
'i
Prinses Wilhelmina
krijgt standbeeld
Terugblik op studiedagen van Bouvigne
U.S. Army Field Band
naar Europa
VRIJDAG 3 MEI 1957
PAGINA 3
S, Seester m -
padden
58h ^°Pend,
'•et
Korting op subsidies
Invloed van de P. v. d. A.
PRINS BERNHARD OPENT
„HET ATOOM"
S?$»aaVresr het Werk
Organist in Heeswijk
«Vr - - - -
Eerste concert in Kurzaal
te Scheveningen
V
ttêtf
Vr"i de j'Pa?ls Erith Eg* op het ogenblik H. M. Tele graaf schip Monarch foto boven), dat onder leiding
'e#£f71 LaP*te*n' J' B. F- Betson (foto 'inks) in september van het vorige jaar gereed kwam met het
an twee telegraafkabels van Schotland naar New Foundland een afstand van ongeveer 3000
Schot! j ^ef' nu nogmaals een stel kabels op de bodem van de Oceaan gaan leggen, eveneens van
Kalden "r naar New Foundland. De nieuwe kabel, die in Engeland wordt gemaakt, kost ruim tachtig miljoen
^eer e "Monarch", die in 1946 werd gebouwd, is het grootste en enige kabelschip ter wereld, dat in één
ransatlantische kabels kan leggen. Op de foto onder ziet men de eigenlijke kabelleginstallatie, die
tvordt gecontroleerd door kabeltechnicus J. Norman.
Vermoedelijk in september zal op de
Nieuwe Markt te Geleen een standbeeld
worden onthuld van Hare Koninklijke
Hoogheid Prinses Wilhelmina, ter gele
genheid van de feesten „Geleen vierhon
derd jaar heerlijkheid".
Het beeld, dat ruim twee meter hoog zal
worden het enige grote standbeeld in
Nederland van onze vroegere Koningin
komt te rusten op een in een fonteinbas
sin geplaatste zuil en zal worden ge
flankeerd door een mijnwerker en een
landbouwer. Het geheel is een ontwerp
van de beeldhouwer Peter H. M. Roovers
uit Heyen. de eerder reeds een beeld van
Prinses Wilhelmina maakte, dat in Vene
zuela is geplaatst
Geleen werd in 1557 tot een zelfstandige
heerlijkheid verheven. Tot dan toe be
hoorde het tot het rechtsgebied van het
graafschap Valkenburg. In de achttiende
eeuw werd Geleen een graafschap en in
1815 een zelfstandige gemeente. Door de
vestiging van de staatsmijn Maurits en de
oprichting van de chemische bedrijven
van het stikstofbindingsbedrijf der staats
mijnen is het in enkele tientaliep jaren
van een gemeente van 2000 zielen uitge
groeid tot een belangrijk centrum me
27000 inwoners.
De feesten zullen beperkt blijven tot de
uitvoering van een „Te Deum cantate" op
20 juli door de gezamenlijke muziekkorp
sen en koren van Geleen, tot een toernooi
van bedrijfsmuziekkorpsen en een Lim
burgs concours van harmonie- en fanfare
korpsen.
(Advertentie)
la
>abtai ^ïl^ader van het bezoek, dat een
fc eedeK van de K V.P.-fractie uit de
ït^an* \;amer gedurende twee dagen aan
v,0sO» en8t, werd gisteravond te Den
.°0,,zhton P°'itiek forum gehouden, onder
^♦«..'"fschap van T r«
dr. L. Albsring, se-
»ei,een« de Katholieke VolKspartq en
Si t t0- van de Tweede Kamer.
C °>"ius m hestond mede uit mevr. mr,
i p '"L,en de heren B. J. van Buel
K,eis
v;„Van VIiet en H. H. van der Zan
j." hi»-, de 2Öde der partijleiding, wa-
J. ïw n toegevoegd prof. dr. Jos Gie-
ïjgj. taenen en J. Erkens.
hSïfleer>t0li-m was georganiseerd door di
st n Bn*i?ke eentrale van de K.V.P. ti
Bitig en trok een vrij grote belang-
j^'elcf' Het was zodanig samen-
aatSci Qat vrijwel alle facetten van het
aPPelijk leven door de forumleden
d 3 bl i wercten vertegenwoordigd. En
Ulj ®6k goed gezien, want de vragen
Kieisterlee, drs. W. J. Peters,
P H. A. J. Verberk uit Di-
cpwv-va vvuj.au uu v x ugjuii
tte^ vergadering naar voren kwa
betrekking op de meest
j -•* onderwerpen, vraagstuk
je8 re„ Btoblemen, welke thans zowel in
P-V.p in het parlement, als in de
61 fóriTÏ. aan de orde zi-in- 7'° kreeg
bVer de"*? een vraag te beantwoorden
«itabar,4. thans weinig ruchtbaar werkende
d oommissie van de K.V.P.,
j8 sar? °ver de gevolgde procedure bij
de TensWliag van de K.V.P.-fractie
•tweede Kamer.
j. d
V6rin bestedingsbeperking zag de ver-
«n - g een aantal gevaren, niet alleen
lingsbeperking zag de ver
hit' 6crT aautal gevaren, niet alleen
bi 'brei tomische aard, maar ook op het
P VI enninlA AM v* U .-\J. r* r\
lullig8 'hkorten van de subsidies werkt
bi hetrr,?1? aanzien van het beleid van
V,eh. -jt^kken departement in hst alge-
be het 6®aalde stichtingen en instituten
1 «i Particulier initiatief, welke steu-
(°r<W ket subsidie der overheid,
frfl. jj-P hun activiteit ernstig belem-
t forum was van mening, dat
Ijj1 doel was van uie.mig, ua
re v i bestedingsbeperking het in-
8e «hD? moe' worden geneutraliseerd,
s», bdodlnf 00k van subsidies is deswe-
Va '6den ehjk, al zal dit dienen te ge-
de ?.e' het fijne instrumentarium
chirurg en niet met het grove
A Pa^l?yer de toenemende invloed van
do Van de Arbeid in Brabant is,
tyde'de conclusie naar aanleiding van
th5eb MVragen. grote waakzaamheid ge-
q et afdelingskader van de K.V.P.
V^et «°D zijn „qui vive" zijn, voor-
Ofg°riiJ.jhet oog op de valse propaganda.
do0r 'hg van onder af, via het kader
fr, 3r jj .kadervorming, is noodzakelijk.
jhR en gewest is een speciale
^?lbt 0n vereist. Zaak is, dat men zich
'ts de bewustmaking van de Bra-
{t'sburg°r zUn plicht als katholiek
bi
sJbriy„.rrilven van katholieke politiek.
mevr. mr. Sutorius haar
opinie, is een onderdeel van het katho
liek zijn. De vrouw als moeder heeft hier
een zeer verantwoordelijke taak, als voor
lichtster en als opvoedster van d-e komen
de generatie. Nodig is de Brabantse vrouw
meer te interesseren voor het katholieke
politieke werk. Naast de ontplooiing van
het offensief tegen de import, de inbreng
van buiten af door de Partij van de Ar
beid. in het Brabantse gewest.
Wat de wet kinderbijslag voor zelfstan
digen betreft, werd opgemerkt, dat deze
in ontwerp gereed ligt op het departe
ment en dat deze zeker dit jaar de
Kamer bereiken zal. De noodwet kinder
bijslag voor kleine zelfstandigen zal dan
worden vervangen door een algemene re
geling. Ook de regeling van de uitkerin
gen aan weduwen en wezen is een der
programmapunten van de K.V.P.
Wat in Brabant en Limburg als een
ernstige grief wordt gevoeld ie vooral
de gemeente-classificatie, die tot vaak
scheve verhoudingen aanleiding geeft.
De K.V.P. staat op het standpunt, aldus
het forum, dat deze classificatie op den
duur zal moeten verdwijnen.
Na een korte pauze kwamen nog de
huurverhoging en de gedeeltelijke huur-
blokkering ter sprake, alsook het georga
niseerd overleg in ambtenarenzaken met
de overheid en het georganiseerd over
leg in het bedrijfsleven. De Europese
samenwerking, mede in verband met de
politieke ontwikkeling in West-Duitsland
het subsidie-beleid van de departementen
en andere actuele vraagstukken, welke
op even deskundige als duidelijke wijze
door het forum werden besproken en tot
klaarheid gebracht.
Des morgens hadden de Kamerleden
een bespreking gehad met de leden van
de kring Den Bosch van de K.V.P., waar
na een rondrit werd gemaakt door het
oostelijke deel van de Langstraat.
Vandaag werd Oss en omgeving be
zocht. Vanmiddag bracht men een be
zoek aan het land van Cuyk om zich
ook daar te oriënteren op de vigerende
problemen.
(Van onze medewerker)
Op de tweede dag van de Missiologische
Week te Nijmegen was de belangstelling
nog groter dan daags tevoren. Onder de
aanwezigen bevond zich de gehele dag
ook de aartsbisschop van Tabora, Mgr. C.
Bronsveld wp. De tweede dag was geheel
gewijd aan een nadere uitwerking van de
„Dienst van het Woord".
P. H. Hollander sj, gaf allereerst een
inleiding over de methodiek van de mo
derne catechese. Daarin belichtte hij
drie verschillende catechetische methodes:
de in Duitsland veelvuldig gevolgde Mün-
chener methode, de methode i^pn het Ka-
techetisch Centrum Canisianum in Neder
land en die van Coudreau-Derkenne uit
Frankrijk.
Als uitgangspunt stelde hij vooraf de
kernvraag van alle catechese: hoe tracht
men de band te leggen tussen de predi
king en de bediening van de sacramenten,
tussen de geloofshouding, de geloofsover-
gave en de geloofsbeleving. Bij de Duitse
methode constateerde hij een grotere na
druk op de instructie boven de initiatie
en sacramentele inleiding in de geloofs
gemeenschap; hij meende, dat het gezoch
te evenwicht hierbij niet bevredigend
werd bereikt. In Frankrijk bereikt men
volgens de spreker, door een gemeen
schappelijke viering van de sacramentele
mysteries, in het kader van de catechese,
reeds een veel grotere samenhang.
De inhoud van de christelijke prediking,
was het onderwerp van de tweede inlei
der, P. L. Witbroek wp. Mogelijk omdat
hij als invallende spreker optrad, behan
delde hij dit thema niet in zijn algemeen
heid, maar gaf een uiteenzetting van de
inhoud der catechese, die de Witte Paters
in Centraal Afrika, in het bijzonder in
Uganda, volgen. Intussen bleek dit zeer
instructief. Nog altijd de zeer vooruitstre
vende inzichten van hun stichter, Kardi
naal Lavigerie, voigend, is de catechese in
Uganda een zeer selectieve en langdurige
inleiding op de geloofshouding en ge
loofsbeleving.
Na de middag volgden twee inleidingen
over een leerstellig en zedekundig aspect
van niet-christelijke gemeenschappen.
Prof. dr. J. J. Houben sj, gaf een zeer
scherpzinnig en erudiet exposé over de
Godsgedachte in de Mohammedaanse lan
den. Is bij de christenen God de Liefde
zelf, bij de mohammedanen is God de on
verkorte, soevereine macht, wiens wil zo
zeer bepalend en overheersend is, dat in
de loop der eeuwen een zeker fatalisme
en een onmiskenbare apathie hiervan een
gevolg is geweest bij de moslim, welke
trekken ook een stempel hebben ge
drukt op de mohammedaanse landen.
Juist het vooruitstrevende, democratische
denken in de nieuwe opgang van deze
landen betekent een scherpe doorbreeking
van het orthodoxe denken der moslim.
P. J. Tra svd, na een negenjarig ver
blijf in Australisch Nieuw Guinea op va
kantie, gaf een schets van de kleine
Mnumbo-stam aan de noordkust.
H.M. de Koningin en Prins Bernhard
zullen aanwezig zijn bij de opening van
de internationale tentoonstelling „Het
Atoom" Amsterdam, op 28 juni a.s. op de
luchthaven Schiphol. De Prins zal, als
voorzitter van het internationale ereco-
mité, de openingsplechtigheid verrichten,
die o.m. zal worden bijgewoond door een
aantal buitenlandse en Nederlandse des
kundigen op atoomkerngebied.
«et
van beeldende
vormen een apart genre,
"film d'art" pleegt te noemen,
de i,n'e* altijd de boeiendste, vooral
K fai WeKmgen betreft. De filmer is,
^anneer het schilderijen betreft,
alle ruimtelijkheid zoek is,
in zijn manoeuvreren met
1,1. \v«ura' die afwisselende kan nade-
Kai;iiiïen langs de voorstellingen
hadden.
Sia?kt anstra nu heeft een film ge-
'ïl1'edd Rembrandt en daarbij uit-
q Van gebruik gemaakt van een aan-
tL eaitt "lens schilderijen, die hij met
_ra als het ware aandachtig,
(AU],. en mediterend aftast. Uit de
Stfdbi,, *.nSen die hij daarbij noteert, de
,i !es daarvan en de daaruit ont-
O Mjst «•atische en formele bewegin-
kad<jt dan het beeld op van de Rem-
dJ) is Is de filmer die uit zijn wer-
3, ga?4n kennen en, hoe kan het an-
'il 'hu ^wonderen,
tqfk va f"'' ';jk is het ondoenlijk om in een
t>0]ds en 20 minuten een beeld van de
i}5 tna de kunstenaar te geven, dat
zweemt naar volledigheid,
verre slaagde, dat de kleur, hoewel pic-
tureel tekortschietend, toch overwegend
acceptabel en nergens storend werkt.
Het is namelijk technisch onmogelijk om
de oneindige rijkdom aan kleurschake
ringen en de werking van licht en don
ker in Rembrandts schilderijen op de
nog onvolmaakte kleurenfilm compleet
te vangen. Zo zijn bijvoorbeeld de zwar
ten steeds blauwig. Maar zoals Haanstra
terecht opzettelijk vermeed om de doe
ken in hun totaliteit op te voeren, kan
men aanvaarden, dat hij ook van de
kleur slechts een aanduiding gaf, die
een indruk van de werkelijkheid vol
doende vermag te wekken. Opvallend is
het ruimtelijke effect, dat menigmaal
door een raak gekozen detail en door
het in snelle afwisseling tegenover el
kaar plaatsen van koppen ontstaat. Zo
het ministerie van O., K. en W., dat bij
monde van zijn perschef mr. W. Huynen,
op de persvoorstelling mededeelde, dat
deze film met „Een leger van gehouwen
steen" van Theo van Haren Noman naar
het Filmfestival in Cannes wordt ge
zonden. Wij zullen daar met deze inzen
ding geen slecht figuur slaan.
Mr. Huynen kondigde voorts nog en
kele andere Nederlandse produkties aan,
waar momenteel de laatste hand aan
wordt gelegd: „De tros" van Willem v.
d. Velde, „Stranding" van Louis v. Gaas
teren, „De zwaan" van Herman v. d.
Horst en waarschijnlijk van deze laatste
ook nog het filmpje „Nederland". Er
zit dus wel leven in de Nederlandse
filmerij. Ph.
Deze zomer wordt weer een serie van
zes orgelconcerten, zoals dat reeds vijf
jaar gebruikelijk was, gegeven op het or
gel in de Norbertijnerabdij te Heeswijk.
Ctok dit jaar ligt
't in de bedoeling
vooraanstaande
organisten uit
binnen- en bui
tenland te enga>
geren. Dit jaar
zal de cyclus ge
opend worden
door de Duitse
organoloog, orga
nist en componist
prof. dr. Hans
Klotz en wel op
zondag 5 mei a.s.,
's middags om 4
uur. Deze beken
de figuur in de
orgelwereld heeft als leerling van Strau-
be (Leipzig) en Widor (Parijs) een grote
invloed uitgeoefend op de ontwikkeling
en de kennis van de orgelkunst, niet in
het minst door zijn boeken over het or
gel en over de orgelkunst van Gothiek,
Renaissance en Barok. Hierin stelde hij
onder meer vast, dat Brabant de baker
mat moet zijn geweest van geheel de or
gelbouwkunst van West-Europa.
Tegenwoordig is hij professor aan de
muziekacademie te Keulen en elders
werkt hij mee aan de nieuwe Bachuit-
gaven en de volledige uitgave van Reger's
werken.
Het programma van het door hem te
verzorgen concert is opgebouwd uit wer
ken van Buxtehude, Pachelbel, J. S.
Bach (koralen) en Max Reger.
N EEN PRETTIGE stemming, met
een verzorging Bouvigne waardig,
onder een milde zon, bespraken een
kleine zeventig personen, voorgegaan
door vijf inleiders de katholieke vroom
heid in de Nederlanden gedurende
de 19e eeuw. Om de rijke en boeien
de problematiek van deze studiedagen
beter te begrijpen, verstrekken we
eerst de historische gegevens en be
handelen daarna de kwesties van
kritisch-methodische aard in verband
met dit onderwerp, die zoals ove
rigens altijd ook hier beslissend
bleken voor een juiste benadering
van de feiten uit het verleden.
De titel van de eerste inleiding: De
lotgevallen van onze „eigen spirituali
teit" op het einde van de 18e en in
het begin van de 19e eeuw, had vooral
wellicht de aanwezige insiders iets ge
heel anders doen verwachten dan wat in
.werkelijkheid door de briljante spreker,
prof. Rogier, werd geboden. Na een uit
voerige en zeer algemene beschouwing
over kerk-historische problemen van die
tijd belichtte hij het Aufklarungskarak-
ter van enige élite-vertegenwoordigers
der vroomheid in die dagen, speciaal
in Duitsland. Hierbij schonk hij bijzon
dere aandacht aan de persoon en de leer
van Sailer, wiens sterke aansluiting bij
de verlichte verstandsmens onder de in
telligentsia van circa 1800 hij positief
hogelijk waardeerde. Dit waarderend
geluid, zonder vermenging met welke
bijklank dan ook, werd door menig aan
wezige niet zonder een zekere verras
sing en voldoening op zijn beurt zeer
gewaardeerd.
De inleiding van dr. J.A. Bornewasser:
De vroomheidsbeleving van onze voor
ouders in de le helft van de 19e eeuw,
trachtte het typisch-eigene, het tijdge-
bondene, van de vroomheidsbeleving via
meer uitwendige vroomheidspraktijken
te ontdekken aan de hand van een aan
tal preekbundels en kerkboeken. Hij
kwam daarbij tot een zekere groepering
der gegevens in twee hoofdstromingen,
onder voorbehoud echter van ettelijke
overgangen en vermengingen, die zich
hierin openbaren. De vroomheid ver-
enit',"®elt zich wijselijk beperkt tot
ba?zei{ thema: de levende mens, die
fs u "hderend, de mens ontdekt.
die61? ®elukt en daarmee is zijn
hetg
si» 6eva de aandacht makkelijk vangt
h- Brl - 5,en houdt, in deze opzet ge-
Ir-; bpmïgeen een niet gering compli-
§ag ent.
v -de van twee zelfportretten, één
VCU1 twee zeiipurireLieii, tien
Ni?'eeftijd en het laatste, dat
voor zijn dood schilderde,
°efh aanstra over de vreugden,
VidC^n. de successen, zorgen en
tNo dit K 5 stukken en ander werk. Hij
{sulci v edachtzaam en met een voort-
i!% v®h r, aar ontzag voor de groot-
r'tg 6 var, meester, in een boeiende
fragmenten en met fantasie
lp» '1 a', versnellingen en vertragin-
tl nl6 >we
ri- IPp», i uc aubbcoocii) ZiUigLU lh
Y'e ?i d. die de schilder doormaakte
ÜS(«bi,iu afspiegelen in zijn portret-
fill Stnlrlrr,*-, r\v\ nnrl at» strnnlz T-T 1
,bR eft(3 ritme ontstaat.
egingen, waardoor een
in kleuren gemaakt. Een
bijvoorbeeld, waar Haanstra de liefde
tussen Saskia en Rembrandt benadert,
monteert hij hun gezichten steeds groter
en in steeds sneller wisseling, zodat hij
als het ware een beeld-dialoog sugge
reert.
De commentaar van Max Dendermon-
de, gesproken door Hans Bentz van den
Berg en Jan Fiolet lijdt aan een teveel
en soms aan een te pathetische voor
dracht. Jan Mul schreef er echter een
voortreffelijk muziekje bij, dat de beel
den met treffende thema's omspeelt en
waarmee Haanstra voortdurend de
beeldstemming doeltreffend kon steunen.
Over het totaal kunnen we dus tevre
den zijn. Een hachelijke onderneming
leidde tot een fraai resultaat. De Rem
brandfilm zal ongetwijfeld in ons eigen
land en wellicht nog méér daarbuiten
een goedgerichte belangstelling voor
onze grote schilder levend maken. Bert Haunslru (links) en cameraman Stanley Sayer tijdens de vervaardiging
Deze late hulde in filmvorm aan Rem-
°hderneming, waarin hij in zo- brandt werd gemaakt in opdracht .vain
van de Rembrandt-film.
toont als reactie op de vroegere barok
stijl een neiging naar aansluiting bij de
Aufklarungsidealen en verkrijgt aldus
in het begin van de 19e eeuw een sterk
„verlicht", d.w.z. rationeel, onderwij
zend, .prekerig, zedemeesterend karak
ter, waarbij vooral een beroep wordt
gedaan op het nuchter denkend verstand,
dat zelf van binnenuit, los van de tra
ditie, het geestelijk leven beredeneert
en regelt (de overtuiging van de geest).
Aan de bovennatuurlijke geloofsgehei
men van genade, sacramenten, litur
gisch kerkelijk gemeenschapsleven,
wordt minder aandacht besteed. Deze
richting staat onder sterke Duitse in
vloed, o.a. van Sailer en wordt verbreid
vooral door een élite van priesters en
leken. Daarnaast openbaart zich onder
invloed van de Franse en Duitse roman
tiek (b.v. Chateaubriand, de Lamme
nais, Clemens Brentano) een meer op
het gevoel afgestemde volkse geloofs-
vroomheid, die sterk fideïstisch-traditio-
neel getint is en meer teruggrijpt naar
de klassieke, contra-reformatorische, ac
tieve vroomheid. Zij draagt een meer
militant, rooms (in de zin van ultra
montaans), devotioneel karakter (de in
stemming van het hart). Een gevolg
is de opbloei van velerlei devoties in
de vorm van broederschappen, bedevaar
ten, processies, litanieën, kruisweg, ro
zenkrans en andere Mariale devoties.
Van een „liturgische" vroomheid in mo
derne zin kan niet worden gesproken.
Spreker droeg dit alles in een zakelijk-
betogende, maar tegelijk levendig ge-
interesseerde trant voor.
Een andere inleider, kanunnik P.
Loontjes, sprak over: Ontstaan en spi
ritualiteit van de religieuze stichtingen
van kanunnik Triest. Vanuit de bronnen
(leven van Triest en wetgeving der
stichtingen) trachtte deze spreker de
hoofdlijnen van de vroomheid in enige
kenmerkende punten samen te vatten.
Hij betoogde met klem, dat hier het
beste uit een roemrijk klassiek verle
den werd gekozen om aan de eigentijdse
nood, nl. liefdewerken voor de armen,
een bezielend, god-gericht ideaal te ge
ven. De originaliteit van Triest zag hij
in een boeiende synthese van het Cis-
terciënser contemplatieve ideaal (Ber-
nardus) met het actieve, apostolische
ideaal der liefdewerken van Vineentius
a Paulo op de grondslag van de cari
tas, die bidden en werken bezielt en
openbloeit in de vrede des harten. De
karaktertrekken van deze vroomheid zijn
theocentrisch (eeer, wil, liefde Gods in
bovennatuurlijk geloof en vertrouwen,
met nadruk op gebedsleven en stilte);
christocentrisch (eucharistie, H. Hart);
Mariaal; ecclesiologisch- caritatief (nood
lijdenden). Zo besloot de inleider uit het
werk van Triest tot een sterke theolo-
gisch-gefundeerde vroomheid der liefde
werken vanuit de bovennatuurlijke ca
ritas, het hart van alle vroomheid en
verwerpt hiermee de mening, dat de
19e eeuw, althans in de Zuidelijke Ne
derlanden (België), een eeuw zou zijn
van religieus minimalisme. Tenslotte
waardeert hij deze vroomheid in ver
band met de z.g. aanpassing aan onze
tijd waarbij belangrijke problemen ter
sprake komen, maar die het historisch
terrein minder raken.
P. Romaeus Leuven, provinciaal der
ongeschoeide Karmelieten, sprak over
Ontstaan en spiritualiteit van enkele
Noordnederlandse Congregaties, speci
aal de Liefdezusters van de H. Carolus
Borromeus. Het wel uiterst omvangrij
ke onderwerp werd vereenvoudigd door
het te beperken tot een Congregatie, die
de spreker illustratief acht voor vele
andere in de 19e eeuw, nl. die van Caro
lus Borromeus, gesticht door Moeder
Elisabeth. Na het begrip vroomheid om
schreven te hebben als de greep van
de geest op het leven onder de bezieling
van een boeiend ideaal beschrijft hij de
levende geest van d« Congregatie, in de
persoon van de stichteres: een' geest
van een voudige, praktische vroomheid
vanuit Gods eer, wil, liefde als onder
grond van een toegewijd apostolaat. P.
Leuven herkende duidelijk de leiding
van Gods voorzienigheid in het zegenrijk
optreden van deze eenvoudige vrouw
met groot geloof. Verder constateerde
hij het feit, dat de levende geest van
de stichteres, die één centrale gedachte
inhield, in de wetgeving van de stichting
later was verduisterd door vele kleine
details. Naar aanleiding hiervan bena
drukte hij de noodzaak om de religieuzen
te onderrichten in de grote leidende ge
dachten van hun Congregatie, daar zij,
■Zoals hem meermalen gebleken was, de
ze vaak niet helder voor ogen hebben,
bij alle stipte trouw aan hun vele kleine
plichten van elke dag. Met zichtbare
toewijding en bewondering voor deze
heldin van de 19e eeuw werd haar
vroomheid uiteengezet.
De laatste inleiding werd voorgedra
gen voor P.A. Meiberg CssR: Volks
vroomheid en volksmissies in de 2e helft
van de 19e eeuw. Vol verering voor dit
„misschien wel meest markante ver
schijnsel" van de 19e eeuw, behandelde
hij in een prettige verhaaltrant eerst
de geschiedenis van de volksmissies in
de Nederlanden tegen de achtergrond v
de toestand rond 183040, waarbij voor
al de Redemptoristen en Jezuieten be
trokken waren, o.a. de beroemde man
nen, Bernard van Hafkenscheid en Pa
ter van Kerkhove. Het succes van deze
missies noemde spreker zeer groot tot
aan het einde der 19e eeuw. Het was
„een nieuwe lente na een winter van
kilte; en niet alleen een lente, ook een
volle zomer van vernieuwd christelijk le
ven". Als kenmerken van de vroomheid
der volksmissies wees hij daarna op de
volgende punten:boetegeest (o.a. door
nadruk op zondebesef en vrees, biecht
praktijk); waakzaamheid tegen gevaar
lijke gelegenheden; gebedsgeest; ver
trouwen op Gods barmhartigheid en
Christus' lijden (kruisweg-devotie, mis-
siekruis); viering van de H. Mis als
voortzetting van het Kruisoffer en veel
vuldig ontvangen van de sacramenten
(tegenover overdreven vrees); vertrou
wen op Maria als Moeder der mensen
(drie weesgegroetjes, scapulier, rozen
hoedje, dat publiek gebeden moest wor
den in kerk en gezin; Maria-congrega-
tie; H Familie); geloofsleven, met klem
toon op bovennatuurlijk einddoel, de
eigen eeuwige zaligheid, waarbij meer
de vrees dan de liefde op de voorgrond
treedt.
Naar aanleiding van de drie laatste
inleidingen werd meermalen gewezen op
de religieuze renaissance der I9e eeuw,
die zich uitte in het bloeiende klooster
leven en de resultaten der volksmissies.
Vyioral prof. Lousse sprak zich sterk
hierover uit. Hij achtte elk misprijzend
spreken over de 19e eeuw misplaatst.
Er was in deze dagen in de maar opper
vlakkig gekende 19e eeuw een verrassen
de en rijke diepte ontdekt.
■EN KAN TEVREDEN ZIJN over
de inhoud van de behandelde
stof, over de fijne sfeer bij de
discussie en de kleinere, private ge
sprekken onder elkaar. Maar onopge
lost bleef in elk geval de problema
tiek van de studie der voormheid in
verband met de 19e eeuw. Het bleek
uit de inleidingen overduidelijk, dat
twee verschillende methoden zijn ge
volgd om het onderwerp te benade
ren.
We willen hier de o.i. voornaamste
problemen, die daarmee samenhangen,
naar voren brengen. Ze raken de kern
van alle wetenschappelijke beoefening
der kerkgeschiedenis. D-e lezer zal uit
het voorgaande gemakkelijk begrijpen,
waarop deze beschouwingen betrekking
hebben.
1) Is de kerkgeschiedenis als weten
schap een theologische wetenschap of
een wetenschap zoals een profane his
torische wetenschap Dit hangt samen
met haar voorwerp, nl. dp Kerk van
Christus als Zijn Geheimzinnig Lichaam
met 'n goddelijk-menselijk, onzichtbaar-
zichtbaar element. Wat is kenbaar van
haar en hoe Volstaat het gebruik van
de gewone historisch-kritische methode?
2) In welke geest benader ik het
voorwerp, de Kerk van Christus, als
een zakelijk zoeker naar de waarheid
of ook als een in liefde toegewijd ge
lovige; hoe verhouden zich hier de
waarheid en de liefde; benader ik het
voorwerp vanuit de eigen tijd der be
studeerde feiten of vanuit mijn eigen
tijd (1957)?
3) Wat ig vroomheid en hoe kan ik
haar historisch achterhalen; bestaat zij
in of is zij althans alleen kenbaar vanuit
uitwendige, zichtbare vroomheidspraktij
ken? Kan en moet ik ook de diepe
re achtergrond, de hoofdlijnen, de be
ginselen ontdekken B.v. het Godsidee.
Welke bronnen staan me daarbij ten
dienste en welke daarvan zijn de voor
naamste (preekbundels, gebedenboe
ken, brieven, dagboeken, enz. enz.)
4) Hoe beschrijf of bespreek ik de ge
schiedenis van de vroomheid In da
geest van een wetenschappelijke inlei
ding of als een religieuze conferentie?
Wanneer we deze kwesties beantwoor
den in verband met de gehouden studie
dagen in Breda, dan zal men moeten
zeggen, dat de ideale geschied-beoèfening
niet gemakkelijk is en feitelijk moeilijk
wordt bereikt. Er moet gestreefd worden
naar een harmonische verhouding, naar
een zekere synthese tussen twee elemen
ten, die enigszins tegenstrijdig kunnen
lijken. Deze synthese hebben wij in de
besproken inleidingen niet zonder meer
aangetroffen, al werd er eerlijk naar ge
streefd. Er bleef steeds iets onbevredi
gends, iets tweeslachtigs, iets eenzijdigs.
Dit kwam o.a. voort uit een bepaald
idee van wat kerkgeschiedenis is en wat
vroomheid is en, wat de 19e eeuw be
treft, uit onze nog zeer gebrekkige ken
nis der bronnen, o.a. opleiding der gees
telijkheid. Hier ligt nog een bijna onont
gonnen terrein voor ons. Daarom lijkt
ons ieder oordeel over de absolute en
relatieve waarde van de vroomheid der
19e eeuw vooralsnog voorbarig. De grote
verdienste van deze studiedagen is,
dunkt ons, dat zij van de ene kant het
vermoeden van een grotere rijkdom wek
ten en van de andere kant de noodzaak
bewezen van nog veel meer intense kri
tische studie om hem geheel bloot te
leggen.
Dr. Optatus, o.f.m. cap.
11
„The United States Army Field Band",
een vooraanstaand militair orkest uit
de Verenigde Staten, zal binnenkort een
tournee door Europa met een bezoek
aan Nederland openen. Op zondag 19 mei
zal het uit ongeveer 85 man bestaande or
kest het eerste concert van deze tournee
geven in de Kurzaal te Scheveningen. De
baten daarvan komen ten goede aan het
Ned. Rode Kruis dat deze gelden ten be
hoeve van de Hongaarse vluchtelingen zal
besteden.
„The U.S. Army Field Band", ruim elf
jaar geleden opgericht, wordt op 17 mei
per schip te Bremerhaven verwacht. Bij
Denekamp zal het orkest in auto's de Ne
derlandse grens overschrijden en onder
escorte van de Koninklijke Marechaussee
direct naar Den Haag doorreizen.
Tijdens de tournee op het Europese vas
teland zal de „Field Band" van het Ame
rikaanse leger naar schatting 75 concerten
in 41 steden geven en in totaal 12 landen
bezoeken. In 1952 bracht het orkest, dat
sinds zijn oprichting een afstand van meer
dan 800.000 mijl heeft afgelegd en voor
circa tien miljoen mensen is opgetreden,
reeds een bezoek aan Europa. Het gaf
toen o.a. een concert in het Concertge
bouw te Amsterdam.
