Nederlandse missiologische
week te
Nij
imegen
Acht duizend kinderen ingeënt
tegen kinderverlamming
Weef u het nog moeders?
Gloeilampjes
f PRISMA extra plat,
door PERCY KING
Ontwakend zoeken naar evenwicht tussen
geloofsbeleving en vernieuwde vormen
Monument op
wM '«ft-
Betekenis van de volkstaal en herstel van
het diakonaat
Leeuwarden lieeft primeur voor Nederland
If 110-
VB
ZATERDAG 4 MEI 1957
Doopsel in gedeelten
De biecht
Aanpassing van de
nieuw-beheerde
Lagere wijdingen voor
hatechisten
Herinneringen uit de donkerste dagen der bezetting
Mieke
„VINEA DOMINI" TE
WITMARSUM
Nieuwbouw bijna gereed
BELGISCHE VLIEGER HAD
GELUK BIJ LANDING
0°s Ies'e'
de ntéis
w
veiligst
De zaaldeur werd open gestoten en een staker
(Van onze missiologische medewerker).
De derde en laatste dag van het mis
siologische congres te Nijmegen is wel
licht meer dan sommigen hadden ver
wacht een hoogtepunt geworden. liet
zeer wijd gestelde thema „De heilsver-
kondiging in de missie", de druk bezet
te dagen met vier vrij lange inleidingen,
die weinig tijd voor gedachtenwisseling
overlieten en het feit, dat men niet drie
volle dagen achtereen, maar slechts voor
de vergaderingen bijeenkwam, maakte
een geconcentreerde bezinning op de
naar voren gebrachte problematiek niet
gemakkelijk. Op de derde dag echter,
gewijd aan „De bediening van de Sa
cramenten", waren de vier inleidingen
allereerst van voortreffelijk gehalte en
werd de tijd voor de discussies door een
zeer goede gespreksleider ten volle be
nut.
Father J. de Reeper (Mill Hill) gaf
een referaat over de toediening van
Doop en Vormsel, waarin hij niet
schroomde op evenwichtige wijze ten
aanzien van netelige kwesties een dui
delijk standpunt in te nemen. Wanneer
men stelt, dat de niet-christen bij een
bekering geen nieuw dogma zoekt, maar
een diepere mogelijkheid voor zijn reli
gieuze gevoelens en sociale bindingen,
dan moet men bij de missionering een
werkelijke christianisering nastreven en
elke ontvoogding uit het vroegere stam
verband trachten te voorkomen. Inlei
den, verstaanbaar maken en opbouwend
aansluiten bij het aanwezige zal daarbij
voorop moeten staan. En dit zal men be
reiken door een zuivere weergave van
de heilsboodschap in de landstaal.
Meer dan men vaak denkt, heeft de
H. Stoel in vele landen ritualen in de
volkstalen goedgekeurd. In 1941 voor
Nieuw-Guinea, China, Japan, Indochina
en Voor-Indië, in 1942 voor de missio
nering in Afrika en in 1948 voor Indo
nesië en Oceanië, terwijl in datzelfde
jaar de nuntii en apostolische delegaten
speciale volmachten kregen om voor
elke tien jaren de tekst van een rituaal
in een volkstaal goed te keuren.
Spreker noemde het echter verbijste
rend, dat onder de missionarissen in
deze landen hoegenaamd geen aandacht
voor de gegeven mogelijkheden bestaat.
Als vervolgens de aspira-nt-ohristen
moet worden ingeleid in een werkelijke
sacramentele beleving van het nieuwe
geloof, waarom zou men dan bij de toe
diening vatr het H. Doopsel niet zoe
ken naar een meer uiteenliggende en
verspreide toediening van de verschil
lende onderdelen. Dit was ook de prak
tijk in de eerste eeuwen, toen gedurende
het katechumenaat de opeenvolgende
bezweringen en ondervragingen plaats
vonden. Bovendien bestaat er geen en
kele kerkelijke wetsbepaling, die een ge
lijktijdige toediening van alle onderde
len van de doopplechtigheid voorschrijft.
In het christelijk geworden westen
ging men deze wijze van dopen pas vol
gen, toen hoofdzakelijk kinderen wer
den gedoopt en in de vijftiende eeuw
heeft men uit de missie zelf aan Rome
verlof gevraagd om deze „Ordo Baptis-
mi puerorum", te mogen toepassen. Het
decreet van 23 november 1953 omtrent
de vernieuwing van de paasplechtighe-
den wijst in onze dagen ook op een sanc
tioneren van gespreide doopplechtighe-
den, aldus spr. In het bisdom Marseille
spreidt men sindsdien de verschillende
plechtigheden van de doop aan volwas
senen over meerdere weken van de vas
ten uit.
De voor de hand liggende bezwaren
van de missionaris uit de praktijk, dat
nl. bij gebrek aan priesters dit niet zal
kunnen worden doorgevoerd, beant
woordde spreker met een pleidooi voor
het herstel van het diakonaat. Algemeen
beschouwt men tegenwoordig het diako
naat als laatste voorbereiding op het
priesterschap, maar oorspronkelijk is
het een heel afzonderlijke functie ge
weest. Later op de dag kwam men hier
op nog enkele keren terug.
De inleiding van pater Adelhelm
O.F.M.Cap. missionaris op West-Borneo,
beklemtoonde de waarde van het sacra
ment van de biecht als genezend, her
stellend en opvoedend sacrament voor
de jonge katholiek. De invoering tot een
dieper christelijk leven kan door het
boetesacrament aanmerkelijk worden
bevorderd. Een christelijk aanvoelen
van Gods liefde, van eigen onvolkomen
heid en respect voor de naaste en het
omvormen en herijken van vroegere
moraalnormen kan door de biecht wor
den bereikt.
De H. Eucharistie
centraal punt
In de namiddag refereerde pater M.
van Oss, Scheutist, over de H. Eucha
ristie in de missionering. Aan de hand
van de brieven van St.-Paulus zette
spreker enkele kenmerkende waarden
van dit centrale sacrament uiteen. Al-
(lereerst de eenheid van alle christenen
in Christus bij de viering van dit offer.
Paulus trok zich uit het hooghartige
Athene, waar zijn uiteenzetting yan de
christelijke leer slechts onbegrip en
minachting ontmoette, terug naar het
kosmopolitische Corinthe. Daar missio
neerde hij niet door veelvuldige beto
gen, maar stichtte een christengemeen
schap in grote eenheid onder een men
gelmoes van volksgroepen door de ge
zamenlijke viering van de eucharistische
offermaaltijd. Stond tot diép in de mid
deleeuwen de eenheid in de H. Eucha
ristie in het centrum van de christelijke
beleving, na Twente geraakte dit op de
achtergrond. Fas door Pius X en in on
ze dagen door Pius XII met'name
door zijn encycliek „Mystici Corporis"
is de sociale eenheidsbetekenis van
de H. Eucharistie weer op de voorgrond
geplaatst. Spreker noemde dit een pro
videntieel antwoord van de Kerk op de
brandende eenheidsproblëmen in deze
tijd. De eenheid van allen in en-rond
het offer van Christus noemde hij een
betere basis voor eenheid onder de vol
ken dan een handvest van de Verenig
de Naties.
In de missioneringsgebiedën zal men
binnen de kerken zoveel mogelijk elk
rassenonderscheid moeten vermijden en
bij de -katholieken de eenheidsfactor in
de eucharistische viering moeten bena
drukken.
St.-Paulüs volgend in zijn duidelijke
afwijzing van alle heidense mysteriecul
ten in Corinthe waarschuwde spreker
tegen een idealiseren van niet-christe-
lijke gebruiken. Ook de goede heidense
rituele gebruiken ziin verbonden met
vele afkeurenswaardige culten. In de
praktijk valt hief zeer moeilijk en vaak
onmogelijk een scheidingslijn te trek
ken. Bovendien onderscheiden de goede
praktijken zich altijd van de bovenna
tuurlijk geïnspireerde christelijke opvat
tingen daardoor, dat er hoogstens een
natuurlijke filosofie achter staat. Spre
ker benadrukte, dat niet de oorspronke
lijke achtergronden maar de betekenis,
die de heidenen nu, in de situatie_ van
vandaag, aan hun religieuze praktijken
geven, de norm ter beoordeling moet
zijn.
(Van onze correspondent)
In Leeuwarden zal nog deze maand een
begin worden gemaakt met vaccinatie op
grote schaal tegen de zo gevreesde kin
derverlamming. In de komende weken
zullen daar namelijk achtduizend kinde
ren tussen twee en zeven jaar worden in
geënt met het Salk-vaccin, dat door een
Belgische Industrie in licentie wordt ver
vaardigd en voor ons land is goedgekeurd.
Het feit, dat Leeuwarden de primeur
krijgt van deze meer massale inentingen,
is te danken aan een aantal plaatselijke
medici, die het Plan hiertoe uitwerkten,
zodra het vaccin in ons land in de handel
kwam.
In samenwerking met de gemeentelij
ke geneeskundige dienst en met steun
van het gemeentebestuur krijgen de 8000
kinderen nog deze maand de eerste van
een drietal injecties. De tweede volgt in
juni en de derde in de herfst.
Met het uitwerken van de plannen is
vooral haast gemaakt, omdat die voor
vaccinatie op landelijk niveau waar
schijnlijk pas inenting over enige tijd mo
gelijk maken en bovendien, naar wordt
verwacht, een minder uitgebreide groep
zullen omvatten, terwijl juist in de zo
mermaanden vrijwel ieder jaar een polio
epidemie uitbreekt, waartegen, naar men
hoopt, de 8000 kinderen dan na de eerste
twee inentingen reeds een behoorlijke
weerstand zullen hebben.
De medici zullen bij deze vaccinatie vrij
willig en belangeloos samenwerken. Als
gevolg daarvan kan de prijs voor de vac
cinatie worden gedrukt. Voor iedere injec
tie zal 3,50 betaald moeten worden, doch
wanneer uit een gezin meer kinderen wor
den ingeënt, bedraagt de prijs per injec
tie Voor twee kfhderen 3.voor drie
f 2.50 en voor vier 2.—. Alle-ouders
van kinderen tussen twee en zeven jaar
zullen schriftelijk van een en ander op
de hoogte „uffirhgp -gebracht en op de
plaats,Waar d'e inentingen zullen wor
den gegeven, kunnen, de ouders ook wor
den voorgelicht en desnoods daarna hun
standpunt bepalen over de vraag of zij
hun kinderen wjjjen „laten inenten of niet.
Overigens is er bij de huidige stand van
zaken bij deze inentingen geen groter ge
vaar dan bij iedere andere vaccinatie, zó
verzekerde men ons.
Mgr. Constans Kramer O.F.M. hield
het slotreferaat over de viering van zon
en feestdagen in de missie. Ten aanzien
van de zondagsplicht moet men niet
bang zijn de algemene wet van verplich
ting te stellen. De nieuwe christen ver
wacht verplichtingen en een te grote
soepelheid in. het begin, op grond van
aanpassingsoverwegingen is vaak bij een
doorgroeien van het christendom zeer
moeilijk te veranderen. Bij het gebrek
aan priesters en godsdienstleraren on
derstreepte hij het instructieve en cate
chetisch? karakter van de Eucharistie
viering. De liturgische viering moet ze
ker een vervanging zijn van de leegte,
die bij de pas bekeerde ontstaat, nu hij
afziet van zijn vroegere, niet-christe-
lijke religieuze praktijken. Maar men
overdrijft de zin vqor aanpassing als
mep die vervanging niet durft aandie
nen als iets anders, als iets nieuws. De
nieuw bekeerde is zich veel sterker dan
Velen mer.en wel degelijk bewust van
zijn christendom. Aanpassen is geen na
doen maar het aankweken in nieuwe
omstandigheden en levengewoonten van
een andere religieuze grondhouding.
In zekere •tegenstelling met He opvat
ting van mgr. Van Bekkum S.V.D. op
het .liturgische congres in Assisi meen
de mgr. Kramer, dat de christelijke li
turgie ook bii de gebrekkige viering in
missieomstandigheden geen leegte ach
terlaat bi.i de nieuwe christenen en als
een volwaardige vervanging van hei
dense religieuze vieringen kan dienen.
Een grotere liturgische belangstelling
bii de missionaris, ziin begrip voor de
wezenliike grondgedachte van He eucha
ristie. ziin enthousiasme en Z"n voor
gaan kan wel zeker hef gebrekkige van
liturgische nlechtigheden in de missie
volle inhoud geven.
Voor de viering van de zondagsdien
sten op plaatsen, waar 's zondags geen
priester aanwezig kan zijn, vond mgr.
een vernieuwing van de lagere wijdin
gen met name aan katechisten wense
lijk. Via de ordinarii zullen deze wen
sen aan de H. Stoel moeten worden
doorgegeven. Maar laat men direct
reeds beginnen met een meer liturgische
vorming van de katechisten.
In de gedachtenwisseling kwam
men op de vernieuwing van de lagere
wijdingen en het diakonaat terug. Inder
daad noemde mgr. Kramer het herstel
van deze functies belangrijker dan de zo
hartstochtelijk verdedigde invoering van
de volkstaal. Het gebruik van het Engels
voor de gehele Anglikaanse liturgie
voorkomt daar ook geen lege kerken.
Het gaat daarbij om de religieuze grond
houding, maar men bedenke, dat de we
derinvoering van de functie van het dia
konaat zeker voor gehuwde diakens een
lange weg zal zijn. Men make zich hier
omtrent geen wilde illusies. De liturgi
sche vorming van de katechisten en een
zending door de bisschop zal de weg
daartoe kunnen banen.
Het standpunt van mgr. Kramer maak
te diepe indruk zowel om de vooruit
strevendheid als de wijze tempering
voor te grote voortvarendheid.
De zekere spanning tijdens inleidin
gen en gedachtenwisseling op deze laat
ste dag zal in wijde kring ongetwijfeld
nog doorwerken.
In zijn slotwoord zei mgr. prof. dr. A.
Mulders, dat het grote resultaat van dit
congres niet het vinden van oplossingen,
maar veeleer het inzicht en de overtui
ging van het bestaan van deze proble
matiek is geweest. En in die zin is deze
zevende Nederlandse missioiogische
week inderdaad een succes geworden.
A. J. K.
'Advertentie).
S, een voornaam herenhorloge
Met edelstalen .kast
wic-goudfn uurtekens en
onbreekbare veer
Dezer dagen gaan toch onwillekeurig
onze gedachten uit naar die éne, donke
re en naargeestige winter van 1944-45,
toen het vaak zo moeilijk was lichtpuntjes
te zien in een wereld, somber en vol van
gevaar. Ergens in Duitsland was hij. die
je toen zo bitter nodig had en van wie
je maar niets hoorde, wéét u het nog
moeders?
Bladerend in een dagboek, het laatste
dikke schrift, dat ik toen „zwart" kocht
voor 1-50, schreef ik op 19 september
1944 op lelijk grauw papier af en toe aan
tekeningen, die, ze weer herlezend, mij
terug voeren naar dertien jaar geleden..
Geruchten gingen er, dat Eindhoven al
bevrijd was, geruchten, waar je je telkens
opnieuw aan vastklampte en die zo vaak
op een teleurstelling uitliepen. Eind sep
tember.., met Arnhem gaat het nog niet
naar wens. de stad is weer in Duitse han
den. Begin oktober., de Merwedehaven
wordt opgeblazen, uit voorzorg moeten
onze ruiten eruit, overdag trekken vrou
wen en kinderen elders naar toe, klinkt
somber ensmister het geweld der ver
nieling. De Engelsen rukken op naar Den
BoschWij volwassenen krijgen geen
suiker meer, ook de kinderen van 1939
en eerder niet..
Op 7 oktober is er in het hoofdbureau
van politie in Schiedam een Overval ge
pleegd, waarbij munitie en bescheiden
werden buit gemaakt, worden als repre
saille 7 agenten op transport gesteld vanaf
het Haagse Veer naar Zwolle, waar ze aan
de IJssellinie moeten gaan werken..
Op de jambon 125 gram suiker of 250
gram jam verkrijgbaar.
Op 10 november 1944.. wéét'u het nog
moeders, toen onze mannen tot 40 jaar
gevorderd werden en niet iedereen de
kans kreeg, onder te duiken? Hoe wi.i al
lemaal bij de Keile- en Lekhaven stonden,
in de hoop, een glimp op te vangen. Wéét
u het nog, wat hij zei, toen hij wegging?
.,Ik kom gauw terug, verlies de moed niet.
God is met ons en onze kinderen. Houdt
góede moed-." O, ik weet het, tientallen
zijn niet teruggekomen deze woorden
zullen haar eeuwig bij blijven, nu, juist
nu in deze dagen, als iedereen zich op
maakt, hen waardig te gedenken, zullen zij
zich intens dat afscheid herinneren. Vijf
jaar lang drukte de Duitse laars zijn
stempel op ons leven, was het steeds een
afscheid nemen en knalden overal de ge
weerschoten, een eind makend aan een hel
in een concentratiekamp of erger, tiendui
zenden van onze besten stierven de mar
teldood voor ons. O, het is goed, ons dat
weer even voor ogen te stellen, het leven
gaat zo vlug, maar hun dood betekende
immers onze vrijheid?
December.'44 eten uit de gamellen van
de gaarkeuken.kolen zoeken op de ter-
reienen in de Hudsonstraat.^ linnengoed,
goud en zilver verkopen, wéét u het nog
moeders? Januari 1945.. een advertentie
geplaatst om inlichtingen over de verblijf
plaats van mijn man, gevorderd 10 no
vember 1944 en waarvan 't laatste bericht
op 23 november vanuit Enschede:., tien
tallen verschenen er, een enkele, die wat
hoorde, meestal was het weggegooid geld,
och, wat had geld toep voor waarde, je
kocht en verkocht maar, 2 buitenbanden
brachten 80,— op, daar kon weer pap-
kost voor de kleintjes voor gekocht wor
den, een petroleumlamp voor 25,—, een
paar kousen voor 22,50. Het broodrant
soen is tot de helft verlaagd, we krijgen
nu 500 gram per perspon, dus 4</j brood
in de 14 dagen..
Een kilo gortgries' kost f 40,—. een ba
bybox geruild voor 2 kilc tarwe, 2 pakken
havermout en 7 oris bloem.Maar die vre
selijke kou.de blokken hout en kolenaf-
val waarop je gauw de pap van rogge-,
gerste- en tarweafval warm maakte, prijs
45,— per kilo
16 februari 1945 bon ingeleverd voor
het Zweedse Rode Kruis, wat waren wij
blij. met dat wittebrood op 28 februari, 2
wittebroden 1 pond boter 1 pond grutten
voor de 2 kleintjes. 5 maart 1945.. een
mondeling berichtje, dat hij in Essen zit
en zo gauw mogelijk naar huis komt. Nieu
we 'moed, nieuw vertroüw-en. Een piep
klein noodkacheltjé gekocht voor 45,
17 maart 1945 Het is békend geworden,
dat we als Paasverrassing een pakketje
van het Zweedse Rode Kruis krijgen.
Van dokter een briefje gehad voor het
Interkerkelijk bureau, dat wordt dan 1
liter soep in dé week van het Wit-Gele
Kruis. Kindéren beneden dé 4 jaar krij
gen elk een eitje.
29 maart 1945.. het gaat goed, stormen
derhand worden er plaatsen in Duitsland
bezet, zelfs Neurenberg.. 30 maart 1945..
een tinnen theeservies verkocht voor
225,—.
Paasdagen met wittebrood, melk en een
eitje voor de kinderen, witbrood, dat als
cake smaakte en als je nu vaak naar de
schillenmanden kijkt.. 3 april 1945... met
moeite een broodbon gekocht voor 30,
Op 19 april ben ik halverwege een zin
opgehouden en toen, tóen was het maar
wachten en nogeens wachten. Kwam toch
eigenlijk nog onverwachts de vrede, door
gegeven op de avond van 4 mei, moesten
wij haastig de vlaggen weer inhalen, want
de verbeten soldaten schoten erop
Door al die donkere dagen brak bet licht
van de vrede door.. Misschien, dat ook u
weer voelt hóe duur die voor de meesten
van ons gekocht is en gaat onze warme
dank uit naar hen, die het ons mogelijk
maakten met de prijs van hun leven, weer
blij gn gelukkig te zijn...
De bouw van de hoofdvleugel van
„Vinea Domini", het katholiek vormings
centrum en gemeenschapsoord in het bis
dom Groningen, nadert zijn voltooiing.
Op 5 juni. op het feest dus van St.-
Bonifatius. de patroon van het jonge dio
cees, zal Z.H. Exc. mgr. P. A. Nierman
naar Witmarsum komen, om daar het
nieuwe gebouw in te zegenen. In aanslui
ting daarop zal prof. dr. J. Th. Snijders,
hoogleraar te Groningen, een rede uit
spreken, betrekking hebbende op het
vormingswerk, zoals dit in instituten als
„Vinea Domini" plaats vindt.
Een moderne conferentiezaal met bijbe
horende lokaliteiten komt dan ter be
schikking van de talrijke bezoekers van
„Vinea Domini". Slechts een dormitorium,
dat de huidige geïmproviseerde gasten
verblijven moet vervangen, blijft bij ge
brek aan de nodige fondsen voorlopig nog
even een vrome wens.
Toen gistermiddag de Belgische ser
geant-vlieger André Canelle zijn ..Thun-
derstreak", een straaljager van de Bel
gische luchtmacht, op de oost-westbaan
van de vliegbasis Twente aan de grond
wilde zetten, vloog het toestel te laag,
zodat het de grond van een weiland
raakte. Het vliegtuig sprong echter ter-
Stond weer op en kwam daarna toch nog
op de landingsbaan terecht, waar het een
eind doorschoof.
Daarbij hebben de twee onder aan de
romp bevestigde extra brandstoftanks het
begeven en vlam gevat. Het toestel zelf
raakte échter niet in brand en werd
slechts licht aan de onderzijde beschadigd.
De vlieger bleef ongedeerd.
Zillingtal Oostenrijk
Er waren moeilijkheden
bedrijvigheid in deze
plaats. Het ging echter over
ris®1
bouw van ooievaars. Deze mjv eI) Ce'
poogden dagenlang achtereen
te bouwen boven op een sen
doch het aangesleepte nes trn
werd steeds .maar door de Wt» «-
geblazen. Toen greep de m®",een eC
deponeerde bovenop de schoorsj^ ^e'
autoband. De spullen werden
ast*
weggeblazen en op het ogen1
een ooievaarsechtpaar een
op de schoorsteen ter beschik^
Tokio
Een zestienjarige jongen
zwarte Japanse kuif g
n werd 1®
bezig was een gebouw in het
de keizer in brand te steken* eeiie
van deze daad: hij had een filri1 «.«lef1
vla<l
waarop een oud kasteel in v
opging en hij wilde zo iets nu o
eens in werkelijkheid meemaken-
Bonn
Met Duitse „gründlichkeit"
de N.A.T.O.-conferentie
zijn
iióC
maatregelen getroffen in verbal%e'11
de aanwezigheid van de verscn
ministers van buitenlandse zaken -p-
■N.A.T.O.-larden. De -Westduitse pfOJ'
secretaris van buitenlandse zak**jt0aiy
Halstein, heeft er kennis mee fee
Toen hij zijn bloedeigen kamer oJ1dE,
ministerie wilde binnengaan uei'1',
daar twee ambtenaren van
•dienst, die de professor „gnadis r t
zijn toegangsbewijs vroegen.
waren toch niet zo „gnadig". t>e
hoge Duitse regeringsfunctiona
papier niet kon tonen, hem toe t
toch maar zijn bureau binnen te rtie
Eerst het papier en na een k,lCtite'
in allerlei zakken gezocht te pfy
kon de wat rood aangelopen
fessor eindelijk mét het gevonden
naar binnen.
La Rochelle (Frankrijk)
tb»1
ii>s
Door het schone Frankrijk trekt
met rugzak en stok, de 58-jarige puit5!
Kurt Peters, voorman in een
papierfabriek, die slechts één Ün.
te zien, zoveel mogelijk te zl® 2egi)(1fl
hem nog het licht in zijn ogen is
Want dit licht is gedoemd te ve^„ fl's,
en het bestaat nu al gedeelten.'tfej,eE
meer. De man is namelijk reeds
blind aan één oog en de oogspel je1',
hebben hem gemeld, dat ook zijn i-
„;„4- ie A ttfl'
hit
eld
oog niet meer te redden
hij onmiddellijk op reis gegaan
nog zoveel mogelijk van de were tsef
Hij reisde reeds door Italië en e u»
land en hoopt na Frankrijk SP „0g
te kunnen bezoeken. Rest he»
tijd, dan staat nog een bezoek aan e
Equatoriaal Afrika op het Prog,t»er„
een bezoek aan dr. Albert Schwe i
Lambarene. De Franse regering pfsb5
Duitser vrij toegang tot alle
musea en kunstverzamelingen
Aavenenne
Astley was rondom 1840 in Engeland
het grootste circus en ook het beroemd
ste. Vooral de uit Vlaanderen afkom
stige hogeschoolrijder Andrew Ducrow
deed van zich spreken. Deze artiest
schijnt het paardrijden wel zodanig
meester geweest te zijn, dat het een
verrukking was om zijn plastische stan
den te paard te gaan zien. Op de edel
ste paarden trad hij op als Romeins
Gladiator, ridder in volle wapenuitrus
ting of Tiroolsjager. Hij had de faam
de beste ruiter ter wereld te zijn. die
als een monument van klassieke beeld
houwkunst te paard zat. Toen hij later
directeur van het circus Astley was ge
worden, bracht hij vele nieuwe verras
singen zoals
Leest u hierover en over al die kleurige
geschiedenissen van werelberoemde
'rei1-
circussen en artiesten in het cl7,rCu5 j
bum ,.De Bonte Droom van het cX^
Een boeiend en afwisselend v
met talloze pentekeningen, vele P^e'
tige kleurenplaten en plaatjes;
ven door de cireuskenners bij 1 yofl'
J. v. Dovereri en Fred Thomas,
slechts f 2.50 kunt u dit boe
kaart bij Kantoor „RoomboteraJ-^
An TNrtv» UTrtorr TT Ir vil ft D ja)
kopen bij uw roomboterleveran
rechtstreeks bestellen per brief ot .*i1
Postbus 47, Den Haag. U krijgt he
bum dan per omgaande toege2
onder rembours. Vermeld voora pt
delijk uw naam en volledig adi
bijbehorende plaatjes ontvangt u e
voor rij ksbotermerken. 0otf'
U vindt zo'n merk op elk pakje
boter. Neem een pakje extra v°
zondag!
Zaken zijn Zaken
12).
Hoor eens hier, heerschap, zei Holt gemelijk.
Je kunt toehappen of afslaan ik zal er niet on
rustig om slapen. Inger zag me op een vrachtwagen
toen we naar het sattion reden. Ze telefoneerde
Smidt, dat ze me graag gesproken had, en hij maakte
geen bezwaar dat ik voor een paar uur de poort
uitging. Als ik Inger goed begrijp, klopt haar hart
onregelmatig, omdat 'ze Hom ertussen heeft geno
men. Vrouwenharten zijn rare dingen. Ik zei, dat ik
haar wou helpen, want ik zag er mijn voordeel in.
Het bevalt me hier niet; Smidt heeft een heel ander
spelletje voor, dan hij me in Kopenhagen wijsmaakte.
Volgens hem moest een patroon, die zijn arbeiders
als beesten behandelde, mores worden geleerd. Van
daag werd me duidelijk, dat het heel ergens anders
om gaat en door wat Inger meedeelde verdween
mijn laatste twijfel.
Juist, knikte Larsen. Welke conclusie wil je,
dat ik uit je verhaal trek
Die ligt er dik bovenop, zou ik zeggen. Bij
Smidt's zootje blijven we waarschuwen zodra hij
een vuile streek gaat uithalen. Tegen betaling, wel te
verstaan.
Je had je rechtstreeks tot Hom kunnen wenden.
—Dat was ik van plan. Inger raadde het af.
Ja, verklaarde Fru Runge. Horn kent Holt niet.
Als hij hem maar half geloofde en er met Smidt
over sprak.. Ik hoef je niet te zeggen, wat Holt's lot
zou zijn. Wanneer ik in jouw positie was, Larsen,
sloeg ik zijn aanbod niet af. Het is Horn's belang.
Betaling komt pas aan de orde als je het be
wijs hebt, dat Niels Horn door mijn inlichtingen ge
baat werd. Mooier kan het niet, wel? Op het ogenblik
weet ik zelf niet, wat Smidt van zins is. Hij beweert
over acht dagen Hom tegen de vlakte te hebben,
maar wij gaan in ieder geval met de volle vier we
ken loon naar Kopenhagen terug. Ontspringt Horn
de dans, dan deel je hem mee wie jou de tips be
zorgde en hij betaalt me tienduizend kronen. Als hij
in Smidt's klauwen terechtkomt, is hij alles kwijt.
Aan jou de beslissing.
Larsen dacht een tijdje na. Goed, zei hij tenslotte.
Ik zal het er op wagen. Kom naar hier als je
nieuws hebt. Mocht ik niet thuis zijn, laat dan de
boodschap achter.
Jens Holt ging. Fru Runge bleek niet van plan
Hem te volgen. Zij bleef zitten waar ze zat en
staarde strak naar het plafond. Na een paar minu
ten verbrak zij de stilte.
Dit is werkelijke een afscheids-ceremonie zoals
je het noemde, Larsen. Ik heb besloten aan je bevel
te gehoorzamen.
Hij glimlaohte.
Verstandig, Inger.
Toch had ik het niet gedaan als ik niet een an
dere kijk op de dingen gekregen had. Je hebt geen
reden hem als overwinnaar te beschouwen. De over
winning is Horn.
Het resultaat blijft er het zelfde om.
Van zijn kant beschouwd vermoedelijk wel. Niet
van de mijne. Achteraf hebben Lynge en Smidt zich
in mij vergist. Het wonderlijkste is, dat ik me ook
in mezelf vergiste. Ik doe me niet mooier voor dan
ik ben -- waarom? Toen ik op het aanbod van die
twee inging, was ik zeker van mijn zaak, dat ik
zonder scrupules iedere man de weg naar zijn on
dergang zou wijzen, indien het me.een flink hedrag
opleverde. De fout zat hierin: dat ik onder „iedere
man" Horn inbegreep. Hij. was de uitzondering op de
regel. Wat ik iets onmogelijks had geacht ik ben
van hem gaan houden. Fru Runge zuchtte.
Je zou haast zeggen, dat ik nog niet voor honderd
procent verdorven ben! Aan je gezicht zie ik, dat
je me gelooft, maar, Larsen, 'ik verzeker je, dat het
de waarheid is.
Ik schort mijn oordeel op tot ik alles heb gehoord,
Inger, antwoordde hij gereserveerd. Wanneer heb
je Lynge voor het laatst gesproken?
Vandaag. Hij belde. Het besliste de kwestie
voor me. Weer zweeg Fru Runge even. Toen; Je kon
iets voor Horn doen als je tenminste courage
genoeg bezit.
Larsen trok de wenkbrauwen op. Het was een stil
zwijgend verzoek om een nadere verklaring.
Je weet, dat de Verenigde Fabrieken er achter
zitten, vervolgde zij. Er bestaat een overeenkomst
tussen het concern en „S.O.S." om Horn tót elke
prijs te nekken Lygne en Smidt wilden het zwart op
wit hebben. In het eerst spartelde het concern tegen,
maar tenslotte krijgen ze hun zin. Lynge vertelde het
vanmorgen. Wat de overeenkomst inhoudt, zei hij
natuurlijk niet. Wèl, dat ze hem voldoende oplev*rt om
zich voor de naaste toekomst geen kopzorg te maken.
Als iemand Hom het contract in handen weet te spe
len, zijn de bordjes verhangen en heeft hij de Ver
enigde Fabrieken in zijn macht.
Voor die iemand heb je mij op het oog, niet?
Precies.
Met andere woorden: je animeert me een kraak
te zetten. Larsen schudde glimlachend het hoofd.
Ik zei Holt toch, dat ik de domste van mijn klas
ben geweest? Het was geen opschepperij, Inger.
Dacht je heus, dat ik zo doorzichtig te werk
zou gaan als ik je in een val wilde lokken? Ik heb geen
reden om enthousiast te zijn over de manier waarop
je mij behandelde, maar je staat aan Horns kant.
Dit geeft de doorslag. Besef je niet, dat ik alleen daar
om naar jou gekomen ben?
Wel, Inger, de ene vertrouwelijkheid tegenover
de andere, Lynge's kantoor in de Blaagaardsgade
heeft leeds de eer van een bezoek genoten. Het bleek
moeite voor niemendal.
Dat spreekt. Je bent op nummer 61 geweest,
het kantoor van „S.O.S." Wie daar zoekt, vindt
niets waarvoor Lygne en Smidt zich benauwd hoeven
ie maken. Het huis er naast had je moeten hebben.
Het maakt de indruk of hetleeg staat, maar dat
is schijn. Lynge slaapt er geregeld, wat je niet zal
verwonderen als je weet, dat hij boven het ledikant
een muursafe liet inbouwen. Er hangt een schilderij
voor, een gezicht op de Seine in de buurt van Parijs.
Hij bewaart er alle stukken waar een ander niet mee
nodig heeft Je kunt er op aan, dat daar óók de over
eenkomst ligt.
Ik ben niet bang uitgevallen, maar een safe
open te breken, terwijl iemand er onder slaapt,
lijkt trie een ondoenlijk karwei.
Vannacht niet. Dan is Lynge niet Kopen
hagen.
Larsen keek de jonge vrouw lang en onderzoekend
aan.
Je bent merkwaardig goed op de hoogte, zei hij
toen Haast zou ik zeggen: al te goed.
Vind je? repliceerde zij koeltjes. Het ligt in mijn
voornemen, van de partij te zijn; misschien stelt
dat je gerust. We nemen de sneltrein van 10.07. Een
uur tevoren ben ik bij je. Wellicht zijn er nog enkele
dingen, te bespreken en dat kan beter daar gebeuren.
Fru Runge kwam overeind.
Hij volgde het voorbeeld en deed haar uitgeleide.
Wat zijn je plannen? In Kopenhagen blijven?
Hangt er van af. II zal Horn de waarheid schrij
ven, ook over mijn vroeger leven. Vraagt hij me dan
toch naar Söroe terug te keren, dan kom ik onmiddel
lijk.
Hij reageerde er niet op; indien Inger Runge in
die richting werkelijk nog illusies koesterde, mocht
zij er gelukkig mee wezen. Ondanks zijn verliefd-,
heid achtte hij Horn niet zo dwaas om over een ver
leden als het hare in dit opzicht de spons te halen.
Naar gewoonte gebruikte Larsen het middagmaal
op zijn kamer, stopte daarna een pijp en nam de
„Soroe Tydingen" ter hand. De redactie had het
wereldrumoer niet meer dan oppervlakkige belang
stelling waardig gekeurd en pagina's gevuld met sta-
kingsnieuws, waarvan het treffen op het stationsplein
de clou vormde. Het blad was zelfs zó uit zijn slof
geschoten, dat de voornaamste feiten met koppen over
de gehele breedte en in koeibn van letters werd aan
gekondigd. Voor de eerste maal had de Soroese jour
nalistiek zich gespiegeld aan de grootsteedse sensatie
pers, tegen welker manieren zij anders in de krachtig
ste termen placht te fulmineren.
Rusteloos zetten de wijzers van de pendule hun
loop voort. Toen om half tien nog geen Inger Runge
was verschenen, belde Larsen het woonhuis van Horn.
Ellen stond hem te woord.
Fru Runge? vroeg ze verwonderd. Wéét u het
dan niet? Ze is weg. Even na het eten ging zij uit en
z^i er helemaal niet van, dat het voorgoed was. Om
zes uur werd een briefje bezorgd waarin zij mee
deelde, zich plotseling genoodzaakt te zien, Soroe
te verlaten. Ze beloofde te zullen schrijven en een
adres op te geven, waarheen haar bagage kan wor
den gezonden. Achteraf heeft ze het blijkbaar toch
maar verstandig gevonden zich aan uw bevel te hou
den. Ik behoef u niet te zeggen, hoe blij ik ben.
Dank u. Froken Horn, antwoordde hij verstrooid
en hing de ontvanger op.
Er waren twee mogelijkheden, bedacht hij: óf
Fru Runge had hem om de tuin geleid,- óf door om
standigheden buiten haar wil was zij verhinderd ge
worden, aan de afspraak gevolg te geven. De eerste
veronderstelling verwierp Larsen. Zóveel mensenken
nis schreef hij zich wel toe om als vaststaand te
durven aannemen, dat Inger die middag in ernst was
geweest. Waarschijnlijk had zij nog het een en ander
te regelen gehad wat haar langer ophield dat zij kon
vermoeden. In dit geval zou hij haar op het perron
ontmoeten. Een anders ging hij alleen: het bezoek
aan Lynge's slaapkamer werd niet uitgesteld. Vlug
nam hij het handkoffertje, dat hij gereed had ge
zet, en stapte met stevige pas naar het station. Mid
den op het plein hield Jensen hem aan.
Wat een haast! Er vandoor?
Het lijkt er wel op hè? grijnsde Larsen.
Ik wou je even zeggen, dat..
Geen tijd! Een volgende keer, Jensen! Ik zou
voor niets ter wereld de laatste trein naar Kopenha
gen: willen missen!
Had Larsen kunnen vermoeden, in welke ongele
genheid deze achteloos gesproken woorden hem zou
den brengen, dan had hij zich wel tweemaal bedacht
alvorens ze te uiten.
XVIII.
Een geest van verslagenheid heerste in de verga
dering door de stakers in het Verenigingsgebouw be
legd. Vap de Wereldbond voor Arbeiders Verbroede
ring was bericht ingekomen, dat zij zich genoodzaakt
zag de afdeling Soroe te royeren en de handen van de
stakers af te trekken, daar deze hun toevlucht tot ter
reur bleken te nemen, wat onder geen voorwaarde
werd geduld. Niet één van de ontgoochelde mannen
had er notie van, dat de fameuze organisatie slechts
op"papier bestond, een uitvinding was van geweten
loze individuen, die onder het voorwendsel arbeiders
belangen te behartigen, het snoodst denkbare bedrog
hadden gepleegd. De „broederschap" had haar werk
verricht, de „broederschap" kon verdwijnen.
Een staker nam het woord. „Eerst ruiden ze ons
tot staken op. Is het zo ver, dan laten ze ons in de
steek. Willen ze soms, dat we met hangende poot
jes teruggaan en op de oude voorwaarden het werk
hervatten?"
Jesjer schokschouderde. „Daarover schrijft Ring
niets. Hij is met Ludvig Ravn naar Kopenhagen terug.
Volgens hem behoren stakingen vreedzaam te ver
lopen, willen ze succes hebben. Wij worden veroor
deeld nog voor is uitgemaakt, wie het schot op Pe
ter Hansen loste. Al onze mannen zijn op erewoord on
dervraagd; ieder ontkent beslist, dat hij geschoten
heeft. Wat blijft dus anders over dan dat één van de
onderkruipers het deed om onze zaak in diskrediet
te brengen?
Waarom niet toegeven? schreeuwde een bejaard
arbeider. Ik ben van het begin af tegen staken ge
weest. Horn bezit miljoenen. Hij kan het uitzingen
kunnen wij dat soms ook? Krankzinnigenwerk, tegen
het kapitaal te vechten!
Hou je gemak! snauwde Jesper. We winnen de
strijd als geen ongereldheden meer voorvallen. Ik heb
gehoord, dat Hom de onderkruipers honderd kronen
per dag moet betalen. Hoogstens een derde is in staat
ons werk te doen. Zien jullie niet in, dat het niet an
ders dan Jaluf is? Het gaat hem gauw genoeg verve
len, handen vol geld uit te geven zonder er profijt van
te hebben. Dan zal hij wat blij zijn het met ons op een
akkoord te kunnen gooien.
kwam buiten adem binnen. In de VesterbroÈ
hijgde hij. Zijn zijn ongenadig aan het knokken-
Wie? brulde Jesper. hee'i:
Het schorem, dat Horn in dienst genomen 1 M
Een stuk of wat onderkruipers zaten in eenloe|e,
ze vertikten het om het gelag te betalen en s
de boel kapot! Daarna trokken ze de Vesterbr
in. Ze gooien er de ruiten stuk. ie>'
Naar de Vesterbrogade! commandeerde
der.
Jesper's invloed bleek na het échèc op het Sta
plein aanmerkelijk getaand. De meeste staker?
ven zitten, alleen wat jongeren sloten zich
aan. De onheilsboodschapper had niet overd'^
Het spektakel was begonnen in Café Metropote'
enige van Horn's arbeiders, die van organisati
hadden willen weten, een glas bier dronken en ip\
beurtenissen van de dag bepraatten. Een groeP^0ce'
derkruipers was binnen gekomen, had zich P£ tale<
