Hitler krijste weer
Het „Licht van de Vrijheid
op de Dam
Originele parade in Utrecht
Sanovite
Oudenbosch heeft t
J.C. BLOEM ZEVENTIG JAAR
4
Stijlvol - maar wel koud - slot van
Ams ter dams bevrij dings f ees t
E
Mevrouw Bouman, verdedigster van
Jungsehlager, eredoctor in het recht
GRUWELIJK FILMDOCUMENT
Lof der moedeloosheid
Y)
De Vuurvogel bij het
Nederlands Ballet
In striemende regen en kletterende hagel
Speciale voorstellingen van
Nacht en Nevel"
Moed van een vrouw
vindt publieke
erkenning
Pulitzer-prijs voor
wijlen Eugen O'Neill
Militaire auto vloog
tegen een boom
Vandalen werk
in Tilburg
VAN HART EN
"\v*r >-
*1
5
DINSDAG 7 MEI 1957
PAGINA 5
Medelijden
T egenstellingen
Geschenk
n
Ook eer voor haar man
Met gebogen hoofd
Schijnprocessen
Kampioene der gerechtigheid
Chauffeur ernstig gewond
SCHOLIEREN VRIJE DAG
PETROLEUMSTEL VIEL OM
Woning totaal uitgebrand
F
ze^c
larnf'
pa"
d<>
de
U>'
pe
rde
inK k
o«K
P£
Pe
:iti'
de erebegraafplaats te Groesbeek, waar 2500 Canadezen zijn begraven, werden door autoriteiten kransen
bij het monument gelegd, 2500 schoolkinderen legden bloemen.
„De moed, mevrouw, waarmede gij tijdens het proces hebt gestreden
voor het recht was hartverwarmend. Het is deze moed in dienst van het
recht, die de Groningse senaat heeft willen erkennen en eren door aan u
te verlenen de hoogste waardigheid, die hij verlenen kan: het doctoraat
honoris causa Die verlening is uitdrukking van zijn overtuiging dat, in de
huidige tijd méér dan ooit, het recht niet alleen behoeft de dienst van
het intellect, maar ook van de moed. In dat laatste zijt gij ons allen
geweest ten voorbeeld".
Met deze woorden motiveerde prof. mr. B. V. A. Röling, hoogleraar in
het strafrecht, als promotor de promotie honoris causa tot doctor in de
rechtsgeleerdheid van mevrouw M. S. Boumanvan den Berg, welke
plechtigheid gistermiddag plaats vond in de aula van de rijksuniversiteit te
Groningen. Een indrukwekkende plechtigheid en een waardige hulde voor
de voortreffelijke wijze waarop mevrouw Bouman hoewel zelf geen
juriste de verdediging van de in Indonesië gevangen genomen Neder
landers Jungsehlager en Schmidt heeft gevoerd.
complot, gericht tegen Indonesië. Het
geloof aan dat complot moest dienen om
de verflauwde strijdgeest nieuw leven
in te blazen en de bedreiging van bui
ten moest naar men hoopte de zoekge
raakte eenheid uit de revolutiedagen
vernieuwen. Tevens moest de verant
woordelijkheid voor de slechte gang van
zaken worden afgewend van de regering
en op de schouders gelegd van complot
terende buitenlanders". Nederland, niet
Schmidt of Jungsehlager was de werke
lijke beklaagde. De zaken zijn lang en
zorgvuldig voorbereid. Er zijn aanwij
zingen, dat er reeds in 1952 mee is be
gonnen.
Spreekster betoogde, dat men in deze
zaken stellig niet mag berusten, ook niet
uit toegeeflijkheid voor wat misschien
wordt gezien als fouten van de jeugd.
(Van onze Amsterdamse redactie)
ÖIEP weggedoken in de kragen van
hun winterjassen hebben gister-
j avond enkele duizenden Amster-
aiumers de oorlog „herleefd", toen zij
ewogen luisterden en keken naar het
'anit. en lichtspel „Het Licht van de
*r>Jheid" dat op de Dam, het waarlijk
nationale hart van Nederland, werd op-
«Voerd. De toneelkunstenaars Ellen
.°5el, Johan Schmitz en Hans Tiemeyer
?r°egen om beurten de indringende
e*st van de journalist Evert Werkman
.°°r, onderbroken door stemmige mu
il®'', tromgeroffel, oorlogsgerucht, mar
kerende spijkerlaarzen en jankende si-
ifhes waar dit te pas kwam. Belangrijke
'Suren uit de bange jaren 19401945
'eten opnieuw van de band af hun stem
h°ren. Zo beluisterde men o.m. het hy-
,'erisch gekrijs van Hitier en direct
daarop de bemoedigende toespraak van
^oningin Wilhelmina na de laffe over-
iaI op ons land „Ik wek allen op hoe
Jonker en moeiüik de tijden ook zijn te
"lijven vertrouwen. Wij zullen dverwin-
nen, want het gaat hier om onze heilig-
ste goederen". Seys Inquarts mooie
^oorden klonken in de avondlucht op,
schrille tegenstelling vormend met
de in de oorlog zo vertrouwd geworden
Ji'arme stem van Churchill: „This is our
""est hour!"
Ook Radio-Oranje, zwaar door de
Duitsers gestoord, maar toch verstaan-
kaar, wekte herinneringen op, bemoe
iende herinneringen gevolgd door
deel smartelijke, toen het spel aan het
"joodse drama genaderd was en een
tjoodse zanger een treurlied zong. Max
blokzijl, de vuige verrader, die de aether
kjet zijn laag gepraat bevuilde, trachtte
®"es goed te praten, maar het mocht
h'et meer baten.
De bevrijding kwam nabij en de dui
5enden hoorden Prins Bernhard het Ne-
erlandse volk na de capitulatie toespre
ken.
EN juichend Wilhelmus besloot het
spel. dat begonnen was in de tijd
toen het paleis op de Dam als raad
huis werd gebouwd als symbool van de
kracht die de vrijheid destijds de Zeven
Verenigde Nederlanden schonk. In snel
le vlucht gleden daarna de eeuwen voor
bij met de Engelse oorlogen, de neer
gang in de 18e eeuw, de roepstem van
vrijheid, gelijkheid en broederschap uit
Frankrijk, de Napoleontische periode,
de Jan Saliegeest uit de negentiende
eeuw om via de eerste wereldoorlog en
de dreiging van de Hitlerdictatuur uit
te monden in de jaren 1940.
°P 28 mei zal het Nederlands Ballet
onder artistieke leiding van Sonia Gaskell
'n de Koninklijke Schouwburg te 's-Gra-
ypnhage de première geven van „De
\Uurvogel", muziek van I. Strawinsky,
choreografie: M. Fokine.
De decors en kostuums zijn vervaardigd
»5ar de oorspronkelijke ontwerpen van
nadame Gontcharova. Het ballet werd
hgestudeerd door Madame en Serge
Vr'gorieff. Het verdere programma voor
ez® avond vermeldt: Graduation Ball
D. Lichine, op muziek van Joh.
?FaUss. La Création, eveneens van D.
Dichine en Les Sylphides. Muzikale mede-
n flying verleent het Gelders Orkest, dat
v der leiding zal staan van Anton
ersjes.
Ir. M. Rutgers v. d. Loeff bespeelde
de schijnwerpers, die in het eerste deel
het Kon. Paleis en het prachtige glas
raam in de Nieuwe Kerk „vingen" en
het afwisselend in vaag en helder licht
zetten. Daarna zwierven de schijnwer
pers over de afzonderlijke beelden van
het blanke Nationaal Monument, om
beurten de groepen Onderdrukking,
Verzet en Vrede in hun ban gevangen
houdend. Tegen het einde gloeiden de
kwiklampen aan en tooiden het gehele
gedenkteken in een zee van zacht romig
schijnsel. De bevrijding van 1!J45 werd
geaccentueerd door alle gebouwen in vol
floodlight te zetten.
De opvoering van „Het Licht der Vrij
heid" was een waardig en stijlvol be
sluit van de Bevrijdingsviering. Het was
beslist jammer dat het gure weer velen
waarschijnlijk thuis heeft doen blijven.
Wanneer men er volgend jaar opnieuw
toe zou overgaan een dergelijk historisch
klank- en lichtspel op te voeren, ver
dient het wel aanbeveling de toeschou
wers en luisteraars vooraf het een en
ander te vertellen van wat er precies
gebeuren gaat.
(Van onze Utrechtse redacteur)
Utrecht heeft gisteren de bevrijdings
dag gevierd met een originele parade
van gemeentelijke diensten en bedrij
ven, die door burgemeester jhr. mr. C.
J. A. de Ranitz in gezelschap van zijn
wethouders werd afgenomen in de Ma
liebaan.
Een striemende regen en kletterende
hagelslag teisterden aanvankelijk de
mannen, die zo trots het moderne ma
terieel toonden, waarmee zij dagelijks
werken en de voor ons groteske figuren
met voertuigen en handwerktuigen uit
vervlogen tijden, waarmee de stad werd
schoon gehouden, of een brand geblust.
Medelijden hadden wij werkelijk met
de stadsmaagden, die uitgedost in rood
wit, de Utrechtse kleuren, aan de kop
van' de stoet over het plaveisel schone
diagonale figuren maakten.
De slechte weersomstandigheden ver
hinderden evenmin, dat mr. baron van
Heemstra, chef van het kabinet des bur
gemeesters, daarachter statig voort
schreed, een levensgrote paraplu tor
send, waarvan de gemeente-secretaris
en dichter mr. Barend de Goede profi
teerde. Alles bij elkaar was het een
alleraardigste stoet, die langs de singels
en in de Maliebaan veel publiek trok.
Leuk was telkens de tegenstelling tus
sen het oude en nieuwe materieel van
de verschillende bedrijven als van de
geneeskundige en gezondheidsdienst met
prehistorische rader- en rijwielbran
card, gevolgd door gestroomlijnde
ziekenauto's, van de Brandweer met
handspuiten en stoomspuit, getrokken
door twee paarden, in tegenstelling tot
de nieuwste autospuiten of van Politie
met haar wel zeer veranderde uitmon
stering.
Met indrukwekkend wegenbouw-
materieel kwam „Openbare Werken" te
voorschijn en de Plantsoendienst had
een fraaie ruiker voor mevr. De Ranitz
en een anjer-corsage voor alle dames
genodigden op de tribune.
Ook het Elektriciteiteitsbedrijf, Gas
bedrijf en Vervoersbedrijf gaven een
goede indruk van hun ontwikkeling.
Zelfs de vroegere torenwachter van
de Buurkerk, de bejaarde heer Jan van
den Berg, gaf'acte de présence.
Zo waren er verscheidene interessante
bijzonderheden. waaronder we zeker
ook mogen rekenen de Klokkeluiders
van de Domtoren, die Monumentenzorg
representeerden.
Na afloop was er een bijeenkomst in
de hal van het stadhuis, waar burge
meester jhr De Ranitz verklaarde, dat
Utrecht op een waardige 5-mei-viering
blijft prijsstellen. Hij bracht dank aan
de Stichting Stadsontspanning, die deze
parade georganiseerd had.
Als geschenk van het personeel der
gemeentelijke bedrijven werd hier het
gemeentebestuur een spreekgestoelte
aangeboden, te gebruiken bij ontvang
sten in deze hal, terwijl baron Van
Heemstra een bei ontving, zodat hij bij
het manen tot stilte niet meer in de han
den behoeft te klappen.
Gisteravond werd voor jongelui, die
dit jaar de kies-gerechtigde leeftijd heb
ben bereikt, in „Tivoli" de traditionele
„Burgerdag" gevierd met als sprekers
de burgemeester, professor mr. dr.
Scholten en een van de jeugdige gasten.
Het U.S.O. onder leiding van Paul
Hupperts zorgde voor een muzikale om
lijsting.
De vertoning van een film als „Nacht
nevel", twaalf jaar na de ondergang
aa het Derde Rijk, is als de herbeleving
sd? >een afschuwelijke nachtmerrie, ont-
in aan een krankzinnig brein, waar-
t0 al het kwaad van de mensheid zich
v een vunzige, walgelijke droesem heeft
ri ld
c„L°°r Alain Resnais is deze Franse do-
8an?entaire film "Nuit et brouillard"
QnJj®ngesteld uit kleurenopnamen, die
Ig/mddelTijk na de capitulatie van Duits-
otnJ de „Vernichtungslager" en hun
Hj®?v'ng zijn gemaakt cn uit foto's en
s0mIr®g»enten. die op SS-ers en Duitse
maten en in Gestapo-archieven zijn
jonden.
ij;.JVwelijk, weerzinwekkend en tot in het
den I van d« ziel schokkend zijn de beel-
tyJi ^an menselijk lijden en beestachtige
oni edheid, die zich voor de ogen van de
\Vf>r7tc toeschouwer aftekenen. Zó gru-
het da' men zich zelfs afvraagt, of
Lil-,'hans nog zin heeft deze afschuwe-
rj-ï®den te vertonen, tenzij als histo-
Snw, bewijsmateriaal van feiten, die door
en door
^^nUefst zo spoedig mogelijk wor-
worden geloochend
deren liefst
rvergeten.
'h
da:
,Van
De fraaie aula deed bijzonder feeste
lijk aan. Vele autoriteiten en genodig
den hadden deze gelegenheid dankbaar
aangegrepen om getuige te zijn van de
verdiende hulde van deze dappere
vrouw. Onder hen was de minister van
Justitie, Z.Exc. Samkalden, die tevens
de minister van O., K. en W. vertegen
woordigde.
Mevrouw Bouman was deze zaal niet
vreemd. Zij groeide op in de stad Gro
ningen, bezocht er het gymnasium en
studeerde klassieke talen aan deze uni
versiteit, totdat zij in het huwelijk trad
met mr. H. Bouman, waarna het jonge
paar in 1934 naar Nederlands-Indië ver
trok. Gisteren was ze terug in Gronin
gen om zich door de secretaris van de
senaat, prof. dr. F. H. van Os, te laten
bekleden met de wijnrode cappa en sto
la als tekenen van haar waardigheid als
ere-doctor.
Prof. mr. B. V. A. Röling begon zijn
rede met beschouwingen over het straf
procesrecht, wel eens genoemd het recht
dat het best het rechts-niveau van een
staat tekent. Dit geldt vooral voor het
politieke proces, waar collectieve emo
tie een rol speelt en gemeenlijk een ge
meenschap zich in haar grondvesten be
dreigd voelt. Spr. beschreef hoe eerst
mr. H; A. Bouman anderhalf jaar lang
als raadsman is opgetreden, in welke
functie hij beschuldigd werd van poging
tot omkoping van getuigen en van poli
tieke leiders, totdat hij uit lijfsbehoud
Indonesië moest ontvluchten. Als de uni
versiteit mevrouw Bouman eert, aldus
spr. dan betrekt zij in dat eerbetoon mr.
H. A. Bouman voor het werk, dat hij
gedurende de eerste helft van de pro
cessen verrichtte.
„De mij geschonken eer aanvaard ik
met gebogen hoofd. Want wel zelden
zal zoveel lof gegeven zijn bij zo wel
nig succes". Zo begon mevrouw Bou
man haar antwoordrede. Haar gedach
ten gingen uit naar één mens, die nu
al meer dan een jaar met het leed van
deze wereld heeft afgedaan, en een
andere, die nu aan de andere kant van
de aarde tussen de vier muren van
zijn cel slaapt of nadenkt over zijn ge
ringe kansen om nog eens in vrijheid
de buitenwereld te aanschouwen. Voor
hen hebben mijn man en ik niets kun
nen bereiken, aldus spr. Een kleine
troost is de gedachte dat wij mogelijk
anderen, althans voorlopig eenzelfde
lot hebben bespaard.
De zaken Schmidt en Jungsehlager
waren politieke processen. Hetgeen ech.
ter niet om de vervolging van personen
die aanslagen hadden beraamd tegen de
staat of na de Indonesische vrijwor
ding om de vervolging van vroegere
politieke tegenstanders, maar het wa
ren propaganda- of schijnprocessen, zo
als die plegen voor te komen onder to
talitaire regimes. Zij attendeerde op de
mishandeling van getuigen a charge en
het feit, dat een ander deel der getuigen
bestond uit politiehelpers, agents provo
eateurs en gevangenisboeven, aan wie
vermindering van straf in ruil voor be
zwarende verklaringen was toegezegd,
Gepoogd werd de schijn van een non
maal en behoorlijk proces te redden, o.a
met een steeds volgehouden campagne
in een deel van de pers.
Mevrouw Bouman zeide doorgegaan
te zijn, omdat zij meende, dat het beter
was te proberen zoveel mogelijk van de
achtergrond van deze zaken aan het
licht te halen. „Uit de processtukken, die
ik heb kunnen verzamelen en die anders
misschien voorgoed ontoegankelijk zou
den zijn geworden, blijkt zeer duidelijk,
niet alleen, dat men hier te maken heeft
met schijnprocessen, die sterke familie
gelijkenis met andere vertonen, maar
ook de achtergrond en de bedoelingen
ervan", aldus mevrouw Bouman. „Het
blijkt, dat het vaststellen van de schuld
der beklaagden geheel ondergeschikt
was aan het vaststellen van het bestaan
van een Nederlands-Engels-Amerikaans
Protesten zullen niet helpen. De nieuwe
ere-doctor geloofde in de oplossing, die
onlangs nog op het Internationaal Juri
disch congres te Wenen is besproken,
van een supranationale rechtspraak in
het bijzonder bij politieke delicten, al
thans de mogelijkheid van een beroep
op een supranationale instantie. Het is
daarbij van het grootste belang, dat de
zich onrechtvaardig behandeld achtende
persoon zelf zich bij dergelijke instantie
kan beklagen.
Na de rede van mevrouw Bouman sprak
de rector-magnificus prof. dr. J. Ariens
Kappers een slotwoord. Hij eccentueerde
het pleidooi van de nieuwe eredoctor voor
instelling van een supra-nationale recht
spraak in het bijzonder bij politieke de
licten om de beklaagden een redelijke
kans te geven van een rechtvaardige be
rechting.
Namens de gehele Nederlandse balie
bood daarna de deken van de Nederlandse
orde van advocaten, mr. P. W. van
Doorne te Amsterdam, zijn gelukwensen
aan. „Met grote bewondering heeft de
Nederlandse advocatuur gadegeslagen hoe
u het werk dat uw man moest neerleg
gen, op u hebt genomen. De balie is één
met de Nederlandse bevolking, getroffen
in een van de edelste gevoelens, de zin
voor gerechtigheid. Wat vooral belangrijk
is, u hebt het geheel vrijwillig gedaan
en dat heeft u gestempeld tot kampioene
der gerechtigheid", aldus spreker.
„Voor de ogen van het gehele volk en
van een groot gedeelte van de wereld
bent u geweest de verdedigster van de
mens in nood, maar ook van het recht
Namens de volledige raad van de Neder
landse orde van advocaten, voltallig bij
deze plechtigheid aanwezig, wenste hij
mevrouw Bouman van harte geluk.
Daarna recipieerde het echtpaar Bou
man in de senaatskamer. Ook enige fa
milieleden van de nieuwe ere-doctor wa
ren aanwezig, onder wie haar moeder,
mevrouw Van den Berg.
Aan wijlen Eugene O'Neill is de Pu
litzer-prijs 1957 toegekend voor zijn to
neelstuk „Long days journey into night".
Het opmerkelijke is, dat deze prijs die
voor bepaalde werken wordt uitgereikt,
reeds voor de vierde maal aan O'Neill is
toegekend en het is eveneens voor de
eerste keer dat deze prijs posthuum
wordt toegekend. Het nu bekroonde stuk
werd reeds onder de titel „Tocht naar
het duister" met groot succes door
Theater opgevoerd, met Elise Homans, Ri
chard Flink, Kees Brusse, Frans van der
Liragen en Mia Goossens.
Tevens werden er prijzen toegekend
voor journalistiek, reportage, geschiede
nis, biografie, poezie en muziek.
Gisteravond is op de Elspeterweg in
de buurtschap Staverden een ernstig on
geluk gebeurd. Een militaire drietons
vrachtauto, komende uit de richting
Elspeet, is met volle vaart tegen een
boom gereden, waarbij de chauffeur, de
20-jarige dienstplichtige soldaat eerste
klasse P. Truchei uit Goor ernstig werd
gewond. Hjj liep een schedelbasis-fractuur
op en moest In het militair hospitaal te
Oog in Al worden opgenomen.
Zijn enige medepassagier, de 19-jarige
dienstplichtige soldaat C. van der Velde
uit Leeuwarden werd licht gewond. Hij
wordt verpleegd in het ziekenverblijf van
de legerplaats Nunspeet, waar de twee
militairen gelegerd zijn.
Over de oorzaak van het ongeval tast
de koninklijke marechaussee nog in het
duister.
(Advertentie)
Prof. mr. P. S. Gerbrandy was een van de velen, die de nieuwe eredoctor,
mevrouw Mieke Boumanv. d. Berg kwam feliciteren.
"F -
Nog onbekende inbrekers en vandalen
waren oorzaak, dat alle leerlingen van de
lagere school en mulo aan de Korvelse-
weg te Tilburg maandagmorgen onver
wacht vrijaf kregen.
In beide scholen waren n.l. inbraken ge
pleegd en vernielingen op grote schaal
aangericht. Bij de inbraak werden de
klasdeuren en lessenaars uit alle klassen
geforceerd en er waren enkele kleinig-
heden, o.a. wat spaargeld van de school,
verdwenen.
De geringe buit is de inbrekers waar
schijnlijk naar het hoofd geslagen, want
zij vertrokken niet alvorens ruiten inge
slagen te hebben en alle beschikbare blus-
apparaten in beide scholen leeg te spui
ten. De politie heeft de zaak in handen.
Door het omvallen van een petroleum
stel is gistermiddag brand ontstaan in
de woning van de familie E. Nieboer aan
de H. J. Kniggestraat te Stadskanaal. De
brandweer kon door de felle wind niets
uitrichten, zodat de woning met de gehe
le inboedel in de as werd gelegd. De
familie is tegen brandschade verzekerd.
noch de theaters, noch de filmverhuurder
en hun medewerkers enig voordeel aan
deze vertoningen willen hebben, zal de
netto opbrengst ten goede komen aan de
mogelijk op te richten stichting tot aan
koop en herstel van „Het Achterhuis"
van Anne Frank of anders aan het Israë
lische kinderdorp Kfar Juliana.
De heer M. Wielek, die een eerste voor
stelling van de film voor genodigden in
het Haagse Uitkijk-theater inleidde, meen
de de grondoorzaak van de gruwelen,
waarvan de nazi-beulen triomfantelijk
kiekjes en filmpjes maakten, te moeten
zoeken in de onvolwassenheid van het gros
der Duitsers die in hun puberteit waren
blijven steken. Thans vindt men volgens
de heer Wielek onder de oudere Duitsers
nog velen, die oog en hart sluiten voor
deze beestachtige wreedheden. Bij de jon
geren echter aan wie de film „Nacht en
nevel" op vrij grote schaal wordt vertoond
begint besef over het onmenselijke gebeu
ren baan te breken.
In dit licht bezien heeft de vertoning
van een weerzinwekkende beeldenreeks
als „Nacht en nevel" zin en betekenis
als ze een hartgrondige afkeer wekt van
deze gruwelen en daardoor helpt te voor
komen, dat zij zich nog ooit herhalen dan
heeft zij haar doel bereikt. Maar als zij
de haat doet herleven tegen een volk
^"an een vertoning van „Nacht en nevel'
an "ormale bioscoopvoorstellingen is
°ok gelukkig geen sprake. Zij zal
a.s. af in De Uit
en paters te
dag van 11 uur des morgens af om hoe die afschuwelijke dingen mogelijk wa
it "it um ren dan ZQU zij een jeer prediken, even
verderfelijk als die van de nazi-beulen,
Sweater® te Trnsterdamra'Dm Haag welks "jongeren - naar de" heer Wielek
elke 1 theater 't Venster te Rotterdam verzekerde evenmin_^als^ wij J>e_grjjpen
rifH -
Jaa. Volle uur aan personen boven 18
tBll. Worden vertoond de laatste voor-
toeging om 5 uur des middags tegen
de
Sangsprijg van één gulden, Aangezien dan het andere,
namelijk dat het ene volk minder zou zijn
Zijn zeventigste verjaardag die hij
op iO mei hoopt te vieren, doet de
dichter Bloem vergezeld gaan van
een laatste bundel gedichten „Af
scheid". Ook voor zijn laatste bundel
dus zo'n negatieve, weemoedig klin
kende titel, zoals „Sintels", „Quiet
though sad", „De nederlaag",
„Avond", titels die al vóór men de
bundel openslaat getuigen van het
weinig opgewekt karakter van
Bloems poëzie. Bloem is de zanger
van de melancholie, van de gelaten
aanvaarding van het onaanvaardbare,
berustend in de vruchteloosheid van
alle menselijke verlangens en inspan
ningen. Een pessimist dus, maar niet
in de zin van een norse, mopperende
zwartkijker. In Bloems poëzie krijgt
het sombere levensgevoel vorm in het
gelijkmoedig besef van het onvermij
delijk menselijk tekort.
Daaraan is zijn hele oeuvre gewijd,
een oeuvre dat in omvang zeer be
scheiden een paar honderd gedich
ten en wat kort prozawerk qua
gehalte tot het zuiverste en dus het
beste behoort wat de laatste vijftig
jaar geschreven is. Inderdaad, de
wisselwerking tussen dichterlijke ge
aardheid en menselijke aanleg lijkt
bij geen onzer dichters zo open, zo
weerloos en openhartig in verzen
weergegeven als bij Bloem. En is dit,
de zuiverheid waarmee de beproevin
gen van het hart worden beschreven,
niet de voornaamste norm die de
Muzen, zelfs anno 1957, kennen? Ex
perimentele fanatici mogen het werk
van Bloem met alle andere tradi
tionele poëzie op een hoop gooien en
in een voor ongekend gehouden roes
naar de nieuwe griffel grijpen, zij
hebben ongelijk wanneer zij menen
dat deze norm zijn geldigheid ooit
zal verliezen. Bloem laat zijn hart dat
„eiken dag weer van niets moet
voortbestaan" spreken met de dich
terlijke intensiteit en de volkomen
eerlijkheid van een groot dichter.
De levenswanhoop, die Bloem in
alle oprechtheid belijdt, is bepaald
geen katholieke houding. Zal daarom
de katholieke lezer dit werk moeten
afwijzen? Natuurlijk niet. Beseffend
dat een levensgevoel zoals dat uit
Bloems verzen spreekt slechts denk
baar is voor wie de bovennatuur over
het hoofd ziet, kan hij niettemin de
bewonderaar blijven van de eenvoud
en de menselijkheid dezer poëzie, van
de natuurlijkheid waarmee hier es
sentiële dingen van het leven worden
verwoord en van de gave versifica
tie.
Zoals de laatste bundel „Afscheid"
aantoont heeft Bloem zich gehand
haafd in zijn levensgevoel, zijn on
aantastbare zuiverheid en in zijn
sobere techniek. Ten bewijze hier
van besluiten wij deze korte hom
mage met een enkel citaat uit het
gedicht „Gure zomer":
„Op weg naar 't graf is men niet
meer verbolgen
Men wacht gelaten wat het lot
besloot
En denkt aan 't eenige wat nog
kan volgen
Najaar en ouderdom, winter en
dood".
Jacobus Cornelis Bloem werd
in Oudshoorn geboren. Hij
volgde de H.B.S. in Leiden en
Amersfoort en studeerde rech
ten in Leiden. Van 19171919
was hij werkzaam bij de ge
meente-administratie te Am
sterdam en Almelo. Van 1920
1927 bewoog hij zich in de jour
nalistiek. In 1928 werd mr.
Bloem benoemd tot griffier aan
het kantongerecht te Lemmer,
waarna hij ditzelfde ambt nog in
Breukelen en Zutphen vervul
de. Tussendoor was hij ambte
naar aan het departement van
Sociale Zaken. Van zijn publi-
katies noemen wij de dichtbun
dels „Het verlangen", „Media
vita", „De nederlaag", „Sintels"
„Quiet though sad", „Avond",
„Aphorismen", „Terugblik op
de afgelegde weg", „Afscheid".
In de wielrenhoek van Brabant
ligt het goede en rustige plaatsje
Oudenbosch, maar het voornaamste
monument daar herinnert aller
minst aan de pedalendrift waaraan
bijvoorbeeld Zundert en St.-Willi-
brord hun bekendheid te danken
hebben. Neen Oudenbosch houdt de
gedachte levend aan een heel an
ders gerichte strijdhust; aan de da
gen toen de kerkelijke staat met zijn
internationale legertje van dappere
en idealistische vechtjassen het on
derspit moest delven tegen de Gari-
baldijnse keurtroepen, dagen ook
icaarin Rome op iedere „Roomse
lip, waar ter wereld ook, bestorven
lag en aan het katholicisme in an
dere landen een merkwaardig ultra
montaans gezicht gaf. En zeker ka
tholiek Nederhand met een kers
vers door Rome ingestelde Bis
schoppelijke hiërarchie voelde zich
bij zijn godsdienstig beleven tot in
details toe aan de hoofdstad der
Christenheid gebonden.
In die sfeer ontstond de Ouden-
bosche basiliek, die de volksmond
slordigweg een kopie van de Ro
meinse St.-Pieter is gaan noemen.
Als de „vox populi" in dit. opzicht
gelijk had zou het bouwwerk, dat
Oudenbosch aan zuik een voor Hol
land vreemdsoortige skyline hielp,
nog een merkwaardigheid zijn,
waaraan een paar flinke duiten voor
de broodnodige restauratie niet licht
vergooid waren.
Maar er zijn betere argumenten
voor het behoud van het bouwwerk
te vinden. Het zal niemand verba
zen dat die allereerst gezocht die
nen te worden in het rapport, dat
een viertal zeer kundige bouwmees
ters enkele jaren geleden hebben
uitgebracht over de zin, de tech
nische noodzaak en de kosten van
een restauratie. Een dergelijk rap
port heeft namelijk de neiging aVle
argumenten voor restauratie zo
zorgvuldig en uitvoerig mogelijk uit
te spinnen. Men is waarachtig niet
tot rapporteur aangesteld om haas
tig te concluderen dat zelfs de kos
ten van het onderzoek en het rap
port over de balk zijn gegooid. En,
als U over restauratie te rapporte
ten krijgt, wordt van U een respect
voor het verleden verwacht, dat U
onmogelijk ongehonoreerd kunt
laten. Het rapport komt dan ook tot
een pleidooi voor behoud en herstel
en het hanteert daarbij aUs gu
menten enerzijds een vergoelijking
van het gebrek aan oorspronkelijk
heid, anderzijds de vrijheden, dus
oorspronkelijkheden, die de bouw
meester zich ten opzichte van zijn
Romeinse model veroorloofd heeft.
Wie teveel bewijst, bewijst niets,
zon een zuurpruim, met een vleugje
kennis van Franse spreekwoorden,
tegen deze argumentatie kunnen
inbrengen. Maar naar onze overtui
ging heeft het rapport juist minder
bewezen dan er ter staving van de
restauratie-noodzaak wel te bewij
zen viel. Het noemt allerlei onder
delen, waarin de gelijkenis met de
Romeinse St.-Pieter wegvalt, zon
der die echter te bundelen tot een
karakteristiek, die het bouwwerk
ook typisch aanvaardbaar maakt in
het kader van de vorige eeuwse
kerkelijke architectuur van Neder
land. En deze karakteristiek is wel
degelijk te vinden, wanneer wij in
aanmerking nemen, dat het gebouw
relatief een duidelijker hoogtewer
king heeft dan zijn model, betrek
kelijk dunnere peilers kent en een
koepel, die in zijn verhouding tot
de hoofdbeuk veel minder breedte
heeft, dan de schepping van Michel
Angelo.
Wat dit alles met de Nederlandse
kerkelijke bouwkunst van de ne
gentiende eeuw te maken heeft is
niet moeilijk te raden. Want archi
tectonisch gezien is het de eeuw van
het Cuypers-geslacht en van de neo-
gothiek. Katholiek Nederland, in
vrijheid herboren, greep bij zijn
kerkenbouw de draad op, waar het
die had laten vallen. Het knoopte
aan bij de middeleeuwse vormen
taal en bouwde met groot élan aan
kathedralen in vestzak-formaat.
Het speelde de gothiek na, op voor
die tijd economisch verantwoorde,
dus verkleinde schaal. En plotseling
gaat een lid van datzelfde Cuypers-
geslacht zich, eveneens op verklein
de schaal, op de hoofdkerk van de
Christenheid inspireren. Is het dan
te verbazen dat hij dat doet met een
neo-gothisch oog? Dat hij van de
koepel niet een uit het middenschip
onoverzienbare lichtbron maakte,
zoals de Barok had nagestreefd,
maar een hoge bekroning van de
hoogtewerking in het gebouw? En
dat hij peilers laat verijlen, tot zij
niet meer de afsluiters van verras
sende ruimten, maar schakels tus
sen middenschip en zijbeuken vor
men, alles in de geest van gothiek?
Neen, wij zijn met de mogelijk
heid om de Oudenbosche basiliek te
restaureren blijer dan het deskundi
gen-rapport ons ooit had kunnen
maken. Het document was op de
goede weg, maar niet aan het mo
gelijke eindpunt, toen de actie voor
het behoud in concreter vormen
werd gegoten. En dat moet ons nog
eens van het hart wu een van de
rapporteurs ir. C. Geenen, tot res
taurateur is benoemd en geleidelijk
de omvangrijke financiële perspec
tieven opengaan, die het onderko
men kerkgebouw zo hard nodig
heeft. Want wij hopen, dat ir. Gee
nen bij zijn arbeid het Oudenbos-
sche monument tenslotte zal willen
zien zoals het is ontstaan: als een,
in wezen, neo-gotische vertaling
van een Barok gegeven. Alleen van
uit dit vertrekpunt is een restaura
tie mogelijk, die het vorige eeuwse,
Nederlands-katholieke karakter van
het gebouw in zijn waarde laat en
daarmee het eigene en niet geko-
piëerde in het concept tot bevre
diging van alle vaderlandse ar
chitectuur-liefhebbers, duidelijk
maakt.
