^Het einde is slechts
een begin
ssmis
ORGELCONCERT
Nederlanders leenden in één
jaar vijftien miljoen boeken
De veelzijdige belangstelling van Teirlinck
T
entoonstelling van Verwey
oot succes
Het westen en
Noord-Brabant
Wte ktonfato'd zegf
Finale van de jubileum-jamboree M
Sutton Park een enorme modderpoel
vpasws
U kunt thans
opnieuw
genieten
I ChristoCassimis
t
van dr. Leslie Spelman
Leeszaal jaarboek je 1
D'
D
D'
Kruizemun t-saus
Broekjes en een taart
Klaas onder liet mes
MINDER WIND,
MAAR GEEN
BESTENDIG WEER
Voorlopige aanslagen
vennootschapsbelasting
Rudolf Weigl overleden
m
Glazenier Toon Berg
gaat rusten
Ook platteland loopt achterstand in
Ludwig Reiners t
DINSDAG 13 AUGUSTUS 1957
PAGINA 3
eifAcMILLAN, de Brits premier, was
pi„.i officiële bezoekers van het week'
k«lChema omdat
EEN UITDAGING
PLAATS VOOR DE JEUGD
ALLE TALEN TEGELIJK
PROCES TEGEN LECTOREN
EN STUDENTEN IN
OOST-DUITSLAND
Let op het
wettig beschermde
importzegel
Personeelstekort
Half miljoen lezers
Eeht ^rVa"ee? darde da 48 3"r
HET HOOGTEPUNT
Op Amerikaanse ambassade
AFSCHEIDSRECEPTIE TER
ERE VAN MR. DONHAUSER
NIEUWE AMBASSADEURS
In Australië en Pakistan
UNIVERSITAIR NIEUWS
gr
PRINS BERNHARD OPENT
RIVIERWATERLEIDING
Geen autobiografie
lil
ll
(V au onze jamboree-verslaggever)
SUTTON COLDFIELD.
geil1 heerst een begrafenis-stemming. Kamppoorten worden
hie en ërote tenten ingepakt. Maar nog altijd bewegen zich dichte
0lTiniSten oyer het terrein, zorgvuldig zoekend naar harde en droge plekken
p0ejCl de voeten op te zetten. Uitgestrekte terreinen zijn in enorme modder-
gewei\ erso^aPent '1° zijkanten van de wegen zijn metersbrede moerassen
lief 01 Pn* a^es' door de veelvuldige regenbuien, die de laatste dagen
HTreldkamp hebben bezocht.
de
s»e >e 'Akig lieeft het wisselvallige weer weinig invloed gehad op
tvaÜ11?111®' t0t 'let laatste uur perfect is gebleven. Het laatste uur, dat
sfuttingspleohtigheid, gisteren, maandagavond, door lady Baden
in Als deze krant gelezen wordt pakken de Nederlanders hun laatste spullen
Mo0" 1>J,en ziï een nachtelijke treinrit naar Harwich voor de boeg.
*Pl,!g?n,7id<laS omstreeks half twee zal de boot het Nederlandse contin-
s m Hoek van Holland afleveren.
Hij raakte schandelijk achter op het
athpen
hij overal in de sub-
zclfs reddingsltjnen af-
een in nood verkerend
^gdeva Tenh,eS ^afStark en,V,01ral de geze,d van een vlagdragcr van
te j van Duitsland en Japan had hij wat -----8 8
oVeeggen- Niets dan vriendelijke woorden
als ade geest van yrede, die over kampen
volk ÊZe waar4 en toekomst van de
dienfren' die de verkenners afvaardigden
bij te bepalen. Bij de Japanners dronk
land kruizemunt-saus en elke Neder-
dis die d'' P'kante detail van de Britse
liever^ ken-^ zal wel Sedaoht hebben: Hij
]e^Ü mogen niet vergeten iets te vcrtel-
gVan de zeeverkenners, die in de zo-
ee aam,le Powells Pooi een pracht van
demonstratie gaven in varen en red-
Er werden
schi n naar
toehP' maar het meest spectaculair waren
Van WCl Neptunus en zjjn gevolg en tal
Pith Zeemonsters, die de raarste capriolen
.naalden. De les ervan was: De zeever-
v "»er* moeten al spelende met het water
rtrouwd geraken.
g.^^HDAG droeg de aartsbisschop van
^'-Andrews en Edinburgh, monseigneur
hét <^rey de Pontificale hoogmis op in
t prachtige grote dal, dat weer gevuld
f rs met de verkenners van 53 nationali-
uen. Het was op dat moment gelukkig
U°°g weer. Mgr. dr. W. Godfrey, aarts-
k a®chop van Westminster hield de predi-
atie. „Déze eeuw van wetenschap bracht
Gnans een geol"Saniseerde uitdaging van
ik Juhie moet je verheffen en zeggen:
G aeem de handschoen op", aldus mgr.
°dfrey. „Jullie moet je vóór God ver-
aren en een meeslepend voorbeeld ge-
®n aan allen, die je omringen". Nadat de
artsbisschop zijn toespraak in het Engels
ad beëindigd, richtte hij zich ook nog tot
verkenners in het Frans, Duits en Ita-
baans.
WANNEER een jamboree op zijn laatste
enen loopt, gebeuren er steeds plechtige
n minder plechtige dingen, die de „fi-
mshjng touch" betekenen. Tot de minder
u -chtige behoorde het veroveren van een
erandmerk, voorstellende het jamboree-
'nbleem, op leren uitrustingsstukken,
jjhitse en Oostenrijkse verkenners trok-
ah er zelfs hun leren broekjes voor uit
m dit niet te missen,
j. Een bekende "Engelse koekfabriek bood
aóy Baden Powell een enorme taart aan,
amierd met allerlei verkennersemblemen
b uitbeeldingen van padvindersactivitei-
rode toga door een pad, omzoomd door
verkenners van ruim tachtig naties naar
de ereloge. Zij was vergezeld van de in
het zwart gestoken gemeente-secretaris,
die de conventionele witte staartpruik
droeg. Sir Rob Lockhart. de kampmeester,
begroette haar en vervolgens kwam, ver
gezeld van een vlagdrager van zijn eigen
contingent telkens een verkenner op het
podium om het symbool van de jamboree,
de rode Tudorroos in ontvangst te nemen.
Het was een reliëf dat bestemd is voor
de nationale hoofdkwartieren van elk
land. Kees de Kloet uit Gouda, de „be
kende jongen" van de Nederlandse de
monstratie, mocht het symbool voor Ne
derland in ontvangst nemen.
IN MARINE-BLAUW uniform en onder
daverende toejuichingen besteeg Lady Ba
den Powell het podium, om allen in het
Engels en in het Frans toe te spreken.
Zij herinnerde aan de woorden van
Mary Stuart, de ongelukkige koningin der
Schotten, die in het aangezicht van de
dood de volgende woorden sprak: „Het
eind is slechts het begin". Deze woorden
deden haar denken aan haar echtgenoot,
die aan het einde van een schitterende
carrière, vijftig jaar geleden een begin
maakte mét de verkennersbeweging.
„Hij verliet deze wereld zestien jaar ge
leden en dit einde betekende eveneens een
begin. Het einde van deze jamboree moet
ook een begin zijn, het begin van een
nieuw tijdperk in de verkennersbeweging;
vele ouderen onder ons zullen plaats moe
ten maken voor een nieuwere, een mooie,
re en zelfs een grotere generatie van lei-
dors en vrkenners. Allen op de jamboree
hebben iets ontvangen opdat zij het zullen
doorgeven thuis, ieder in zijn eigen om
geving. Het zijn goedheid, kameraadschap,
hulpvaardigheid, handigheid. Zelfs hij, die
Dr. Rebholz uit Nijmegen, die zo
trouw met zijn „Tante Marie", de
oudé fiets uit Gilwell-Walrick, het
kamp af fietste, is een patiënt kwijt
geraakt. Dat was Klaas Knik van
de Enschedese marsband, die bij
een plaats bezorgde in het Central
Hospital in Birmingham. Klaas
moest daar vrijdagmorgen onder
het mes voor het ondergaan van
een operatie. Het is allemaal goed
verlopen en Klaas laat als souvenir
in Birmingham enkele niersteentjes
achter. Tien dagen na het kamp zal
hij opgelucht en wel per vliegtuig
naar Nederland terugkeren.
zich slechts één vriend
hier winst behaald."
verwierf, heeft
NA HAAR woorden werd de verkenners-
belofte in het Engels uitgesproken en ge
lijktijdig hernieuwden tienduizenden hun
beloften, ieder in zijn eigen taal.
Daarop doofden de schijnwerpers en te
genover de eretribune werde een enorm
vuurwerk afgestoken. Pijlen schoten knal
lend omhoog en lieten gordijnen van gou
den vonken neer vanuit de duistere nacht.
Tenslotte gloeide het jamboree-embleem
in vele kleuren op.
De 60.000 waren niet meer te honden.
Een golf van geestdrift ontlaadde zich in
eindeloze ovaties. Tenslotte zette de mu
ziek het jamboreeiied in en juichend, flui
tend en zingend trokken de duizenden weg
om hun laatste dag in het kamp door te
brengen.
(Van onze weerkundige medewerker).
Na de stormachtige wind tijdens het
weekeinde is het belangrijk rustiger ge
worden. Boven Engeland en de Noord
zee komen echter nog buienstoringen
voor, welke ook in ons land het weer
nog een onbestendig karakter geven.
De temperatuur varieert in de middag
tot 20 gr. C. en zal voorlopig ook niet
veel hoger kunnen worden. Ten westen
van Ierland lag vanmorgen een kleine
depressie, die in zuid-oostelijke richting
trok. Het storingsfront hiervan kan
morgen later op de dag de bewolking
weer doen toenemen, later wellicht met
enige regen.
Zeer warm is het in zuid- en zuid
oost-Europa. In Rome werd gisteren
38 gr. C. gemeten en in Griekenland
zelfs 42 tot 45 gr. C.
In ons land kwamen vooral in Noord-
Holland, Friesland en Groningen nog
zware buien voor. In Alkmaar werd
vanmorgen 42 mm regen gemeten. In
het noorden van Groningen vielen hoe
veelheden van ongeveer 50 mm. Augus
tus kan de weg naar warm en stabiel
zomerweer nog niet terugvinden.
De minister van Financiën heeft bij een
heden in de Nederlandse Staatscourant
gepubliceerde beschikking bepaald, dat
voortaan bij het opleggen van voorlopige
aanslagen in de vennootschapsbelasting
rekening moet worden gehouden met wij
zigingen in het belastingtarief. Deze be
paling zal voor het eerst toepassing vin
den voor de voorlopige aanslagen over
het boekjaar 1957.
Het Poolse nieuwsagentschap PAP,
maakte vandaag de dood bekend van Dr.
Rudolf Weigl, de geleerde die het eerste
vaccin tegen tyfus ontdekte, dat gedu
rende twintig jaar over de gehele we
reld is gebruikt. Dr. Weigl stierf zondag
op het skiterrein te Zakopane in Zuid-
Polen. Dr. Weigl was lid van de Bel
gische Koninklijke Academie van Ge
neeskunde, van het Belgisch Biologisch
Genootschap en van de Academie van
Wetenschappen te New York.
Als de bekende Dordtse glazenier Toon
Berg zijn laatste opdracht het maken
van negen glazen voor de kerk van
Maassluis voltooid heeft zal hij zijn
atelier in de Dolhuisstraat te Dordrecht
sluiten en van een welverdiende rust
gaan genieten. De heer Berg, die inter
nationale faam heeft, heeft de leeftijd van
tachtig jaar bereikt. De ramen voor Maas
sluis zullen in november gereed zijn.
Binnenkort zullen vier lectoren en ver
scheidene studenten van de universiteit
van Halle-Wittenberg in Oost-Duitsland
terecht staan wegens ..georganiseerd ver
zet tegen de overheid", zo meldt het
anti-communistische „Inlichtingenbureau
West in West-Berlijn. De beklaagden
zouden eind juni gearresteerd zijn en
reeds bekend hebben. De namen van de
lectoren zijn volgens het persbureau
dr. Harro Lucht, Harry Schmidke, Char,
lotte Kossuth en Hartmut Harres.
van de fijne aroma van
de beroemde
sigaretten.
Ze worden weer recht
streeks uit Egypte ge
ïmporteerd.
VERSE DIREKTE IMPORT
Beginnen wjj met een klein huldeblijk
niet aan de concertgever maar aan de
enkele honderden getrouwen der Arlifcx-
orgelconcerten, die blijkbaar niet beducht
voor regenvlagen zich naar de St.-Jaco-
buskerk hadden begeveD om een profijte
lijke ontspanning te vinden bij, zoals Von
del van Sweelinck zou zeggen „verquic-
keljjke avontklanken". Welnu: hun moefte
is beloond geworden door het spel van de
Amerikaanse organist dr. Leslie Spelman.
Deze hoogleraar aan de universiteit van
Redland (Californië) moet men zien als
een der meest gedegen orgelspelers van
de Verenigde Staten.
Zijn programma, dat wonderlijk genoeg
voor een Amerikaan aanving bij de mees'
klassieke der Franse orgelcomponisten: de
Suite Du Premier Ton van de Clèram-
bault, en in dezelfde lijn vervolgde met
een Toccata van Frescobaldi, twee koraal-
voorspelen van Bach en het joyeuse va-
riatiespel op de melodie „Joseph est bien
Marié" van Claude Balbaslre, liet geen
enkele twijfel bestaan omtrent Spelmans
De groei van de openbare leeszalen var.
en bibliotheken in Nederland zet zich
steeds voort. De cijfers van het lees
zaaljaarboekje 1956/57, dat zojuist is
verschenen, spreken hieromtrent dui-
deiijke taai.
Niet alleen beweegt het aantal door
het rijk gesubsidieerde bibliotheken
zich nog steeds in stijgende lijn, ook
de activiteiten van iedere o.I.b. afzon
derlijk worden intensiever.
waaruit 639 kleine, plaatselijke bi
bliotheken van boeken worden voorzien,
bedroeg in 1956 bijna tachtig duizend. Dit
werk is nog in opbouw, zodat hier rela-
Lef de grootste stijging mag worden ver
wacht.
Zij sneed hem
Eind 1956 waren er in Nederland 137
openbare leeszalen en openbare uitleenbi-
a ij en, verdeeld over 110 gemeenten.
Al deze bibliotheken, zowel de algemene
ais de confessionele, zijn verenigd in een
organisatie: de centrale vereniging voor
openbare leeszalen en biblotheken Deze
vereniging werd in 1908 opgericht.
een vébér™ neTVn 84 stukKen en bood Bij de 137 bibliotheken waren bijna een
eer> stiik genw°or.dlgTr van elk contingent j nalf miljoen lezers ingeschreven als lid
was. Deze leenden in 1956 gezamenlijk
ongeveer 15 miljoen boeken, inbegrepen
die werken welke de openbare leeszalen
ten behoeve van haar lezers uit de grote
wetenschappelijke bibliotheken betrokken
Er staan voor de leden van Nederlandse
openbare leeszalen en bibliotheken n.I.
niet slechts 4 miljoen boeken gereed voor
uitlening (het totale bezit van' alle o.I.b 's
m Nederland), maa£ nog vele miljoenen
meer, en wel de boekenschat van de we
ken, waarmee de leeszalen regelmatig
„leenverkeer" onderhouden.
Het platteland gaat zijn achterstand
op bibliotheekgebied meer en meer in
lopen. Het aanta! uitleningen van de cen
trale plattelandsbibliotheken, 12 in totaal
v,nV? Nederlander, die het gebak in ont-
dSarTv, nemen. Wat hij ermee ge-
biet heeft weten we niet, maar men mag
2®bd ^lan .hem vergen> dat hi-i het in dui-
he6;ft Ulme,s over het gehele contingent
verdeeld.
druk iemand nog twijfelen aan de in-
gens'k deze iamhoree op de jonge jon-
s,hitin gemaakt?i tijdens de officiële
hetek in de mudvolle arena en dat
"erso nde een mensenmenigte van 60.000
ho0g,nen is het enthousiasme tot een
hWU ,.nt gekomen, dat geen enkele de-
hioet atle heeft weten te bereiken. Men
0v6r ,aie zee van tienduizenden hoofden,
^6rr,„^aaJd. door zware batterijen schijn-
IDPt- UUU1 cwaic UdllCl 1JC.I1 SUI
^JuinK u kken gezien en de orkanen van
^at n hebben gehoord, om te beseffen,
en dan reeds van tribune en po-
aoree iverd verkondigd: de jubileum-jam-
fctelii, at. by iedere deelnemer een onver.
^cl i Preludium van de plechtigheid was
?°br °Rst indrukwekkend. Voorafgegaan
Hike jeen siafdrager schreed de vrouwe-
t-UNOrd Mayor van Sutton Coldfield in
Helaas laat de personeelsbezetting bij
de Nederlandse openbare leeszalen en bi
bliotheken nog wel wat te wensen over.
Er :s grote behoefte in de snel groeiende
biblioheekwereld, ook op het plattelaftd,
ran enthousiaste, jonge krachten, die scha-
■vpl willen zijn tussen boek en mens. Een
grote sociale taak zo wordt in het jaar- j
verslag geconstateerd, is hier weggelegd. I
eigen smaak en muzikale geaardheid. Uit
de korte levensschets blijkt dat Spelman
discipel is uit de hogeschool voor orgel
spel: van Joseph Bonnet en Nadia Bou-
langer. Dit bleek niet alleen uit zijn pro
grammakeuze maar ook uit zijn speelaard
zelf. Men kan Spelman in hart en nie-
ren Noordamerikaan zijnde in zekere
zin de antipode noemen van het spotlight
en glamour waardoor veel van wat uit de
States komt een uiterlijke schijn op zich
werpt welke vrijwel inhoudloos is. Spel
mans spel daarentegen is naar binnen
gekeerd. Het is zelfs alsof hij opzettelijk
ieder uiterlijk effect weert, zó geconcen
treerd en concies is zijn voordracht. Een
sobere doch doeltreffende registratie gaat
hiermee hand in hand. Sympathiek was
het kleine eerbewijs aan landgenoten als
Zwart en Andriessen met vertolking van
enkele hunner composities.
Doch Spelman bleef zichzelf door ook
voor tijdgenoten-Noordamerikanen een
lans te breken: Seth Bingham, Walter
Piston en Leo Soweröy. Eerstgenoemde
componist zou 150 jaar geleefd kunnen
hebben. Piston laboreert a la Reger met
een chromatische verwerking van het
b.a.c.h.-motief. Een Passacaglia van So-
werby fungeerde als een iets meer over
tuigend slotdeel, ofschoon de breedspra-
kerigheid van het geheel reeds in het
grondthema ligt besloten. Aan eigen
orgelscheppingen schijnt men daarginds
nog niet toe. Misschien dat voortreffelijke
executanten als Spelman er straks aan
leiding toe geven.
M. M.
Ludwig Reiners, een der bekendste
na-oorlogse schrijvers in West-Duitsland,
is in het afgelopen weekeinde op 62-ja-
rige leeftijd in een ziekenhuis in Mün-
chen overleden.
Hij schreef o.m. geschiedkundige wer
ken over Frederik de Tweede, de En
gelse diplomatie in de negentiende eeuw
en Bismarck.
Zaterdagmiddag hebben de ambassa
deur der Verenigde Staten en mrs. Young
een afscheidsreceptie gegeven ter ere van
mr. Robert Donhauser, chef van de voor
lichtingsafdeling van de Amerikaanse
ambassade, die binnenkort Nederland zal
verlaten. Diverse leden van het corps di
plomatique en vertegenwoordigers van
voorlichting en pers uit ons land waren
aanwezig.
Bij koninklijke besluit is de heer A. H.
J. Lovink, ambtenaar van de buiten
landse dienst der 1ste klasse, benoemd
tot Hr. Ms. buitengewoon en gevolmach
tigd ambassadeur in Australië.
Dr. H. H. Dingemans, ambtenaar van
de buitenlandse dienst der 2de klasse
is benoemd tot Hr. Ms. buitengewoon en
gevolmachtigd ambassadeur bij de Isla
mitische republiek Pakistan.
LANDBOUWHOGESCHOOL. Bij K.B.
is met ingang van 15 augustus a.s. aan aan de rijksuniversiteit te Leiden, om
Bij K. B. is met ingang van 1 augus
tus 1957 benoemd tot buitengewoon hoog
leraar in de faculteit der geneeskunde
dr. F. H. van Naerssen op zijn verzoek
eervol ontslag verleend als lector aan
de Landbouwhogeschool te Wageningen.
derwijs te geven in de fysische biochemie:
dr. H. L. Booy, thans wetenschappelijk
hoofdambtenaar a en priyaat docent aan
deze universiteit.
Maandagochtend is een zestigtal kinderen van plaatsen rond de voormalige
Zuiderzee in klederdracht met hun „eigen" vliegtuig, de DC—7C „Zuiderzee",
naar Duitsland vertrokken. Vóór de kinderen vertrokken, maakten de jonge
Urkers een rondedansje op het platform (foto boven) waarna o.a. een groep
Volendamse kinderen aan boord van het vliegtuig ging (foto onder).
Dc ontmoeting met Herman Teirlinck
zal voor mij onvergetelijk blijven. Er
gaat van deze grote Vlaamse schrijver zo
veel bezieling uit, dat men er onweer
staanbaar door wordt meegesleurd. Zijn
enthousiasme is zo aanstekelijk, dat hij
de gast volkomen betrekt in het onder
werp waarover hij spreekt. „Ik ben een
oud man.dit zegt hij een paar keer
tijdens ons gesprek, maar als men hem
hoort over de dingen die zijn aandacht
en genegenheid bezitten, kan men het
ze9»
ent°onstelling in de Vishal te
ff ]U Van de Haarlemse kunstschil-
Verwey, welke expositie gis-
ce$ f°erd gesloten, is een groot suc-
rfo 1fU3orden. Niet minder dan 3200
p}der Bn. bezóchten de tentoonstelling,
ees enkele museumdirecteuren.
a^reaeru>ey heeft negen invitaties
XbeteiiVl °m elders te exposeren, te
>óemllnn*nkort in Bergen en van 16
feh januari in Arnhem.
View?1"-* zal de heer Verwey
°°h 171 de Lakenhal in Leiden ten
rh v°1<:p Sn' ^oor staan dan nog
In n exposities op het program-
i bet r jSeum Pieturate Dordrecht,
■f1 9re(]U ,reel centrum „De Beyaard
hon' in nn het Singer-museum te La-
qi' Ste5' ,7 ^o.ag" te Nijmegen en in
Ijl^ede Museum te Groningen,
d^bovel? ret Van Abbe -museum te
h 9ertipj1' Sen vertegenwoordiger van
be-0r?jte Lyon heeft de tentoonstel-
hetC en deze was zo enthousiast
Werk van Verwey, dat hij de
op,
mogelijkheid van een expositie in deze
Franse stad zal doen onderzoeken.
Van 24 augustus af wordt in de Vis
hal een tentoonstelling gehouden, ge
wijd aan „Het portret rond Jan Sluy-
ters", met welke expositie de in mei
overleden portrettist Sluyters wordt
geëerd.
Prins Bernhard heeft zich bereid ver
klaard de werken van de N.V. Water-
transportmaatschappij Rijn-Kennemer-
land (W.R.K.) op donderdag 12 sep
tember a.s. officieel in bedrijf te
stellen.
De N.V. „W.R.K." werd opgericht in
1952 ten behoeve van de aanvoer van
rivierwater uit de Lek naar de duin-
waterwinplaatsen van de gemeente
Amsterdam en de provincie Noord-
Holland.
woord „oud" niet anders opvatten dan
als: w(js, rijk aan levenservaring.
En wat is het al niet, dat hem bezig
houdt! Herman Teirlinck is van een zeld
zame veelzijdigheid. Romanschrijver in
de eerste plaats, voorts dichter, taalge
leerde, toneelschrijver en toneelkenner
par excellence, tekenaar, musicus, ont
werper. Hij is een briljant causeur en een
onvervaard verdediger van dc dingen, die
hem na aan het hart liggen. Met even
veel vuur en overtuiging spreekt hjj over
de taal der Nederlanden, die met verar
ming wordt bedreigd, als over zqn gelief
de Zenne, het riviertje dat gevaar loopt
te worden verminkt ter wille van een
grote autoweg. H\j schreef er zelfs een
„noodkreet" over: Brabants Brueghel-
reservaat bedreigd.
Herman Teirlinck, een der grootste min
naars van het Vlaamse land, heeft zich
bij de Zenne eèn zeer mooi woonoord ge
zocht; op een heuvel staat zijn huis
„Dwenberg", dat in alles van een zeer
persoonlijke en fijne smaak getuigt.
Wie kan geloven, dat hij al achtenzevQn-
tig is, als men hem de hoed een tikje
schuin op het hoofd lenig en kwiek
aan ziet komen om te kijken of de gasten
misschien het pad naar zijn huis niet
kunnen vinden. Een vriendelijke begroe
ting. Wij nodigen hem in de auto, maar
neen, hij zal voor ons uitlopen om de weg
te wijzen.
Even later zitten wij in de studeerkamer
aan het grote venster, dat een fraai uit
zicht biedt op de vallei van het riviertje
Het is een verrukkelijk landschap, nog
bijna ongerept, zoals in de dagen van
Pieter Brueghel de oude, die in deze om
geving woonde. In het midden van de
kamer staat een zeer fraaie tafel. „Maar
ik neem meestal een simpele houten stoel
en ga in de tuih zitten schrijven". En
werken doet Herman Teirlinck steeds
hij zou het eenvoudig niet kunnen laten.
Na züit zeventigste verjaardag heeft hjj
de monumentale roman „Het gevecht met
de Engel" geschreven. Na zyn vijfenzeven
tigste ontstond „Zelfportret of het Gal
gemaal", de genadeloos scherpe ontleding
van een mannenleven. De schrijver ver
telt: „Dc firma A. Mantcau. de uitgeefster
van mijn Verzamelde Werken, vroeg mjj
om een autobiografische inleiding. Ik wil
de niet maar wat feiten releveren en zette
mi) tot een zelfanalyse. Wanneer men als
oud man over het leven nadenkt, dan ont
dekt men veel dingen, die men nooit eer
der heeft gezien die men als sociaal
mens beleefdheidshalve heeft verborgen.
Ik zeg „men", doch ik schreef „Ik". Maar
een mens heeft niet Mechts één ik, hij
heeft er wel drie of vier of nog veel meer.
Ik heb ze trachten te ontmaskeren de
goede en de beminnelijke zowel als de
slechte en afstotende. Ik heb ze beschouwd
en ontleed vanuit mijn model en daarom
heb ik de eerste persoon enkelvoud aan
gehouden, al had ik de eerste, autobio
grafische opzet reeds lang losgelaten.
„Veel lezers hebben echter gedacht, dat
ik over mijzelf heb geschreven; ik kan
over deze roman slechts dit zeggen: er
is geen jota van waar, maar er is tege
lijkertijd niets onoprechts in."
Vol jeugdig vuur geraakt Herman Teir
linck als hij over zijn grote liefde, het
toneel, en zijn grote zorg, de Nederlandse
taal, begint. Het is een genot naar hem
te luisteren. Deze man van bijna tachtig
jaar zit boordevol ideeën, die hij zonder
heftigheid, doch met klem naar voren
brengt, toelicht en verdedigt. Hetzijn
ideeën van een wijs man, die veel heeft
ervaren en veel heeft nagedacht, zonder
bekrompenheid of vooroordelen. Hij is een
hartstochtelijk levend ment an daardoor
heeft hij, met zijn eeuwige jeugd, een
groot begrip voor de jonge mensen van
deze tijd een tijd, waarin veel hem ver
ontrust en afstoot.
Het is geen toeval, dat Herman Teir
linck de leermeester is geweest van vor
stenkinderen en kunstenaars. Dit laatste
is hij trouwens nog en wij, die het voor
recht genieten slechts een uurtje met hem
te praten, beseffen welk een grote invloed
en stimulans van deze man moeten uit
gaan. Hij geeft cursus aan jonge toneel
spelers aan de Nationale School en in de
studio van het Nationaal Toneel te Ant
werpen.
Onlangs heeft hij, een onzer beste vak
mensen op toneelgebied, zijn ervaringen
van vele jaren praktijk neergelegd in een
boek, dat hij de titel „Wijding bij een
derde geboorte" gaf. Het bevat stellingen,
raadgevingen en bespiegelingen.
„Ik zal u de titel uitleggen. De mens
heid heeft twee maal de geboorte van het
toneel meegemaakt; het klassieke en het
middeleeuwse. Beide keren voltrok deze
geboorte zich precies eender. Er was ge
loof in een godheid, daarom kwamen de
mensen bijeen, en er ontstond spel. Slechts
het geloof in een Godheid (ik wil dit slechts
definiëren als: geloof in wat men niet kan
begrijpen) kan ons weer samenbrengen.
Ik meen dat ik de tekenen zie: alleen al
uit. zelfbehoud zullen de mensen worden
gedwongen tot de cyclus: geloof samen
scholing speleen derde geboorte
dus. Mijn boek, de ervaringen van een
oud man, die zich een leven lang met vol
komen toewijding aan het vak heeft ge
geven, moge hen, die het grootse gebeu
ren zullen beleven, op weg helpen."
Niet alleen voor het jonge toneel, doch
ook voor de nieuwe literatuur staat Her
man Teirlinck open. Zodra hy iets goeds
ontdekt, zal het in hem een onbaatzuch-
verdediger vinden. Zijn fijnzinnige
artisticiteit bezit een bijzondere gevoelig
heid, ja helderziendheid voor het ontdek
ken van echte begaafdheid. Als directeur
van het Nieuw Vlaams Tijdschrift heeft
hij zeer veel voor veelbelovende onbeken
de talenten gedaan.
Na in de afgelopen tien jaar twee mees
terlijke romans en een standaardwerk
over toneel te hebben geschreven, is Her
man Teirlinck nog steeds actief als be
zielend leraar, redacteur en raadgever
thans bezig zijn Verzamelde Werken pers
klaar te maken. Zo juist kwam het twee
de deel gereed, dat ..De kroonluchter",
.Mijnheer J. B. Serjanszoon", „Johan
Doxa" en „De nieuwe Uilenspiegel" bevat.
Het zijn verhalen vol geest en sfeer, ge
schreven in Teirlincks persoonlijke, leven
dige taal, welke van een verfijnde zuiver
heid en ongekende woordenrijkdom is. In
iedere bladzijde herkent men de gekroon
de meester van het Nederlandse proza
eerste drager van de grote prijs der Ne
derlandse letteren.
I.
E LAATSTE JAREN is het vraag
stuk van de Randstad Holland
steeds meer op de voorgrond
getreden. De voortgaande concentra
tie van welvaartsbronnen en instel
lingen en de hiermee gepaard gaande
bevolkingsconcentratie in het westen
des lands roepen problemen op, die
dringend om een oplossing vragen,
zoals het aan elkaar groeien van
steden en industriegebieden, waardoor
één grote benauwende steenwoestijn
dreigt te ontstaan, het optreden van
verkeerscongesties' het nijpende ge
brek aan recreatiemogelijkheden voor
de bevolking, het moeilijk bestuurbaar
worden van de steeds verder uitgroei
ende stadslichamen en de uitholling
van de lokale democratie, welke hier
mede gepaard gaat, enz.
Door de bekende brochure van de
Rijksdienst voor het Nationale Plan en
het Centraal Planbureau: „Het westen
en overig Nederland" is deze zaak nog
meer in de aandacht gekomen. In deze
brochure is tevens een uitweg aange
geven uit deze bedenkelijke situatie.
Er zou gestreefd moeten worden naar
een betere spreiding van de bevolking
over ons land door de ontwikkeling
van de gebieden buiten het westen
des lands welbewust te stimuleren.
Ter bereiking hiervan werd in de
eerste plaats als taak gesteld het
voorkomen van een vestigingsover
schot in het westen door bet verschaf
fen van bestaansmogelijkheid buiten
het westen aan rond 0,5 miljoen meer
mensen (dit is het tot 1980 per saldo
verwachte vertrekoverschot uit overig
Nederland naar het westen). Zou dit
lukken, dan zou men vervolgens kun
nen trachten een vestigingsoverschot
in de gebieden buiten het westen te
bereiken. Indien positieve maatregelen
niet tot het gewenste doel leiden, zou
zelfs een bewust afremmen van de
ontwikkeling in het westen overwogen
kunnen worden.
Deze brochure heeft een waarde
volle bijdrage geleverd tot de verdere
gedachtenwisseling over dit onder
werp. Zij heeft velerlei reacties, zo
wel positieve als negatieve, uitgelokt.
Vooral in „overig Nederland" is zij
met enthousiasme begroet. In het
.westen" echter viel menig woord van
kritiek.
E LAATSTE TIJD heeft het pro
bleem ln kwestie zich toege
spitst op de verhouding Rand
stad Holland—Noord-Brabant. Dit is
vooral het gevolg geweest van de
bekende rede, welke de dirècteur van
de Rijksdienst voor het Nationale
Plan mr. J. Vink aan deze verhouding
gewijd heeft in een door het Econo
misch Technologisch Instituut te
Tilburg georganiseerde vergadering.
Mr. Vink liet hierin ni. een geheel
ander geluid horen. Werd in de bro
chure, zoals gezegd, als taak gesteld
een vestigingsoverschot in het westen
in de naaste toekomst te voorkomen,
de heer Vink kwam in zijn Tilburgse
rede daarentegen tot de conclusie, dat
het westen voor zijn ontwikkeling nog
een vestigingsoverschot nodig zal
hebben en daarvoor zal het dan voor
namelijk zijn aangewezen op Brabant,
dat toch niet in staat zal zijn zijn eigen
bevolkingsgroei vast te houden. Dit
laatste zou volgens de heer Vink te
hoog gegrepen zijn. Bovendien zou
Brabant het gevaar lopen het eerst
volgende congestiegebied te worden,
wanneer,het er naar zou streven zijn
eigen bevolkingsgroei op te vangen.
IT NIEUWE geluid heeft in Bra
bant weinig weerklank gevonden.
Men is er onmiddellijk en soms
zelfs met grote felheid tegen van leer
getrokken. Als het standpunt van de
heer Vink door de regering zou wor
den overgenomen, aldus veler kritiek,
dan zou dit voor wat West-Brabant
betreft hierop neerkomen, dat dit
gebied tot een arbeidsreservoir van
de Randstad Holland zou worden ge
degradeerd met alle bedenkelijke
gevolgen van dien.
Ook de commissaris van de Konin
gin in Noord-Brabant prof. dr. J. E.
de Quay, heeft in zijn openingsrede
bij gelegenheid van de eerste gewone
zitting 1957 van de Staten van Noord-
Brabant op 11 juni j.l. met kracht
stelling genomen tegen de zienswijze
van mr .Vink.
Het Economisch-Technologisch In
stituut voor Noord-Brabant heeft
thans het laatste nummer van zijn or
gaan: „Noord-Brabant" geheel gewijd
aan deze kwestie. In de eerste plaats
wordt hierin de rede van de heer Vink
gepubliceerd. Vervolgens wordt een
overzicht gegeven van de discussie,
die zich onmiddellijk na de rede ont
spon en waarin tal van leidinggevende
figuren in Brabant op deze rede
reageerden, terwijl het nummer be
sloten wordt met de passage uit de
juistgenoemde openingsrede van
prof. De Quay, waarin deze recht
streeks ingaat op de door de directeur
van de Rijksdienst voor het Nationale
Plan ontwikkelde gedachten. Gezien
de importantie van dit vraagstuk voor
de toekomst van ons land en vooral
van Noord-Brabant is het alleszins de
moeite waard hieraan nog-eens uit-
voerig_ aandacht te schenken. In een
drietal volgende artikelen zullen wij
dan ook op deze kwestie nader ingaan.
