witte doek
Japanners verzot op bioscoop en film
David Niven op vakantie
De Wereld in drukinkt
Proef met televisie
verkeersregeling
bij
SNEL VONNIS OVER DJILAS
Drie nieuwe bioscopen per dag
Een beperkt maar waarachtig dichter
I
Schoolboeken-Engelsbracht hem op
de verkeerde weg
Maar vergeet betaal-
plielit niet
Dr. Ritter-expositie in
Den Haag
Lustrumviering
„Gruno"
Het St.-James Theatre
is verloren
Hans Roest
Schrijver van „De Nieuwe Klasse" achter
gesloten deuren berecht
Dr. M. Rooy hoogleraar:
Let goed
op Uw brievenb
Hans van Bergen
TB
ZATERDAG 5 OKTOBER 1957
PAGINA 5
Kijk en luister
Evenementen in komend jaar
HET ONUITSPREKELIJKE
Oude schoolboeken over de Nederlandse letterkunde hebben voor
mij een bijzondere aantrekkingskracht. Als ik er bij antiquairs of
marktverkopers zie liggen, kan ik niet nalaten er in te bladeren.
Het is boeiend te zien, hoe „nieuwe figuren waarvan ei nu
verscheidene al totaal vergeten zijn! hun intrek in de officiële
handhoeken deden; hoe in een volgende druk een grote plaats voor
hen werd ingerjiimd en hoe zij dikwijls een aantal drukken latei-
spoorloos verdwenen.
Het bladeren in deze boeken is daarom niet alleen boeiend, doch
het heeft ook iets weemoedigs. Hoe kortstondig is de glorie van met
eer overladen dichters, wier werk niet tegen de tijd bestand bleek te
zijn! Als men oude drukken bekijkt van „deLeopold, die al
meer dan een halve eeuw lang de H.B.S.■leerling iets van literatuur
probeert bij te brengen, dan ziet men vele namen en portretten van
mensen, die terecht of ten onrechte, daarover valt in sommige
gevallen te twisten zo goed als vergeten zijn of rond wie het in
ieder geval stil is geworden.
H. M. G. M. NELISSEN
OVERLEDEN
Perswetenschap in Amsterdam:
TSJECHISCH GEZANT
ONTHULT COMENIUS-
MONUMENT
dende^ oog KS camera zuilen gaan. al-
ZO GEMAKKELIJK TE
BEÏNVLOEDEN
Verantwoord toneel
Pril - die U de afwas tot een peuleschilletje maakt.
Benut dus dat proefzakje ènbewaar het ledige
zakje. Telkens als U een pak Pril koopt, stopt U er de
bovenklep in, want voor het met 3 bovenkleppen ge
vulde zakje geeft Uw winkelier U
UW clubkas
attentie
Pril is een produkt
WERELDNIEUWS
De Japanners schijnen de laatste tijd
niets anders te doen. dan alleen maar bi
oscopen bezoeken.. Er is in dit land een
enorme belangstelling voor alles wat
film heet of is. De bioscoop-exploitanten,
niet afkerig van deze gang van zaken,
doen alles om de behoefte van het bios-
cooptminnende publiek te bevredigen. En
zo zijn er in het laatste jaar 850 nieuwe
bioscopen bijgebouwd, hetgeen neerkomt
op twee a drie filmtheaters per dag..
Natuurlijk zijn deze nieuwe loten aan
de theater-stam niet allemaal even luxu
eus: voor het merendeel zijn het gebouw
tjes. opgetrokken van golfplaten en hard
board. De bouwtijd van een dergelijk the
ater bedraagt drie weken en dan kunnen
er weer 400 mensen méér naar Doris Day
of Brigitte Bardot gaan kijken, a raison
van slechts enkele dubbeltjes. Want goed
koop is Brigitte in Japan wel..
Dit soort bioscopen trekt op het ogen
blik enorm veel belangstelling, 's Mor
gens om tien uur wordt de eerste voor
stelling gegeven en eerst tegen midder
nacht doven de lampen van de projec
tors. Alle voorstellingen zijn dag in dag
uit uitverkocht. Er worden complete veld
slagen geleverd tussen de voorstellingen
door om een plaatsje te bemachtigen,
want de juffrouw aan de cassa verkoopt
maar door, zonder rekening te houden
met het beschikbare aantal plaatsen.. En
al deze belangstelling geldt dan. films, die
een jaar of wat geleden al als verouderd
werden beschouwd.
In de grote steden zijn er vanzelfspre
kend ook wel grotere bioscopen, maar in
veel kleiner aantal dan de gevalletjes van
golfplaten en triplex. Er zijn in Japan
ook enige „theater-gebouwen." Op de be
nedenverdieping bevindt zich een groot
theater met omstreeks tweeduizend
plaatsen, terwijl op de hoger gelegen ver
diepingen bioscopen met een kleine aan
tal plaatsen te vinden zijn.
Al deze bioscopen leveren constant een
felle concurrentie-strijd. Want niet alleen
moeten zij het opnemen tegen de sterk
in trek zijnde kleine theatertjes, maar ook
nog tegen elkaar. Naast het presenteren
van de nieuwste films zoeken zij het ook
nog in spectaculaire attracties. Zo zijn
er in de halls van de theaters diverse win
kels met uiterst lage prijzen, foyers m de
meest luxueuze stijl, terwijl sommige
theaters €€11 stadsbusdienst exploiteren,
waar bioscoopbezoekers gratis gebruik
van mogen maken..
De ,,big bosses" in de theater-wereld
zijn er van overtuigd, dat in een streek,
waar 10.000 mensen wonen, een bioscoop
volledig bestaansrecht heeft Zij baseren
deze mening op het feit. dat de Japan
ners - zo wijzen de statistieken uit - vo
rig jaar in totaal één miljard maal een
bioscoop bezochten..
Voor de 90 miljoen Japanners zijn er
in totaal 8200 bioscopen. Alleen in Tokio
hebben al 600 theaters een zeer goede be
staansmogelijkheid. Meer dan de helft
van de films, die worden vertoond, zijn
van Japanse makelij, namelijk 60 pet.
De rest wordt geïmporteerd, waarbij
vooral de Amerikaanse films, in het bij
zonder de Westerns, de populairsten zijn
Hierna volgen de Franse en de Engelse
produkties.
De filmacteur David Niven heeft op
zijn vakantiereis door Duitsland. Italië
Het aantal geregistreerde radio-ontvang
toestellen steeg van bijna 2,1 miljoen op
1 januari tot ruim 2,25 miljoen op 31 de
cember 1956 of met bijna 7 pet, zo blijkt
uit het jaarverslag der P.T.T. over 1956.
In de periode van 1 januari, de datum,
waarop de wet oP het kijkgeld in werking
trad, tot 31 december werden rond 100.000
televisietoestellen geregistreerd (er zijn
er nu 200.000).
Bij de ruim een half miljoen controles
die in 1956 werden uitgevoerd, bleek bijna
8 pet. van het aantal aangetroffen radio-
ontvangtoestellen niet te zijn aangegeven.
In totaal moesten ruim 18.000 processen-
verbaal worden opgemaakt, waarvan een
kleine 600 tegen overtreders van de wet
op het kijkgeld. Ook de bezitters van te
levisietoestellen hebben moeite met de be-
talingsdiscipline: ruim 9.400 van hen be
taalden het kijkgeld niet op tijd.
Aan luisterbijdragen werd in l956 30,5
miljoen gulden ontvangen, aan kijkgeld
ruim 2,5 miljoen.
Na aftrek van 4,1 miljoen wegens incas
so- en controlekosten en na verrekening
met de Nozema en de N.T.S. ten bedrage
van 4,0 miljoen kwam een bedrag van
24,9 gulden beschikbaar voor het ministe
rie van Onderwijs, Kunsten en Weten
schappen.
naar Amerika"
(Van onze Haagse redactie).
In het gebouw van het Haags Persbu
reau J. H. Matla is dr. P. H. Bitter Jr.
gistermiddag in intieme kring gehuldigd
bij gelegenheid van zijn 75ste verjaar
dag en zijn afscheid van de radio.
Behalve dat hier o.m. door de heer
Matla, Mary Pos en wethouder J. van
Zwijndregt, weerderende woorden^ aan
zijn adres werden gericht, waarbij met
name Mary Pos mevrouw Bitter in haar
huldigingsspeech betrok, heeft wethou
der Van Zwijndregt een kleine tentoon
stelling geopend van het werk van dr.
Bitter. Deze is ingericht op instigatie
van de Ned. Vereniging van Persbu
reaus, die tevens de Haagse huldiging
had georganiseerd. Het is een boeiende
expositie geworden, waarin men na de
eerste journalistieke bijdrage van dr.
Bitter in de Middelburgsche Courant in
februari 1901 een indruk krijgt van het
enorme creatieve werk van deze journa
list-radiospreker, literator en criticus.
Door diens veelzijdige contacten met
vooraanstaande figuren van onze en de
buitenlandse letterkunde, wordt deze
tentoonstelling tot 'n interessante door
snee van een halve eeuw letterkundig
leven in ons land, waarbij uiteraard in
het bijzonder ook biografische gegevens
uit het leven van dr. Bitter verwerkt
zijn. Zo kan men bijv. een merkwaardig
artikel lezen over gijzelaars, daterend
uit 1916- Hiernaast treft men artikelen
van dr. Bitter aan in de „Buwenberger
Vaatdoek", het blad, dat a raison van 5
sigaretten of 1 sigaar In het kamp „ver
kocht" werd tijdens de gijzelingsperiode
van de auteur gedurende de laatste oor-
los.
Aardig Is het, dat deze gevierde lite
rator in de vierde klas gymnasium
slechts een 6 voor Nederlands haalde.
Tenslotte nog een citaat, dat wij gis
teren uit zijn mond optekenden „Men
zegt dat ik te Haags spreek Dat neem
ik met alle waardering". Dr. Bitter heeft
n 1 zelf tien jaar in Den Haag gewoond
en ook zijn voorouders waren Hage
naars.
en Frankrijk moeilijkheden gehad met de
taal. Niet, dat de heer Niven nu zo slecht
op de hoogte is van de talen van de door
hem bezochte landen, integendeel. Hij
zelf spreekt vloeiend Frans en zijn vrouw
beheerst voldoende Zweeds en Duits.
„Maar het ongeluk is, zo klaagde de film
acteur. dat de mensen aan mijn gezicht
kunnen zien, dat ik Engels spreek en dan
willen ze per se in het Engels antwoor
den.."
In Duitsland stopte de familie Niven,
bij een benzine-station. „Onmiddellijk,
zo vertelde de heer Niven. rende iemand
weg om de talen-deskundige van het
dorp te waarschuwen. In dit geval was
het een kind. dat op school Engels leerde.
Toen de jongen kwam, vroeg ik hem m
het Duits nota bene, of hij mij de weg
naar Goglio kon wijzen. Toen ontwikkel
de zich het volgende gesprek, waarbij ik
Duits sprak en de jongen Engels:
„Kun je mij wijzen, hoe ik naar Goglio
moet rijden?"
„Goede morgen, m'n moeder is koud.
„Ik zou graag de weg naar Goglio we-
1 De jongen grinnikte, schudde wijs zijn
hoofd; „De kabel is lang."
De weg naar Goglio?!!"
De jongen glimlachte betekenisvol,
schudde weer zijn hoofd: „Mijn zwaard
staat in de kast."
De ouders van de jongen kwamen er
bij staan. Een vrouw, zeer duidelijk de
moeder van de jongen, sloeg haar arm
om zijn schouders. De mensen straalden
van trots.. Wat kon ik doen? Ik gaf de
jongen hartelijk de hand, stapte in de au
to en reed weg, precies de verkeerde
kant uit.."
Ook in Frankrijk vlotte het met zo best
met de taal: In alle hotels en restaurants
en in de meeste winkels staan bordjes
met het opschrift „Men spreekt Engels."
Maar helaas, is dit niet altijd het geval.
De eerste keer de beste, dat ik het Pt°~
beerde, werd ik - weer - onthaald op be-
ginners-Engels. Van louter woede begon
ik toen met beginners-Frans.
„Goede morgen."
„Goede morgen."
„De pen van mijn tante."
„Waar is het postkantoor?"
„Ik heb de paraplu van mijn oom.
„Kauwgum en gangsters."
„Dank U".
„Dank U".
Commentaar overbodig..
In Italië wilden wij wat souvemers ko
pen in een winkeltje, waar voor de ruit
een bordje hing; „We sP^e English.
De spelling had mij natuurlijk moeten
waarschuwen, maar ja. ik wilde het pro
beren.. Toen de winkelier door had. dat
wij Engelsen waren, stuurde hij onmid
dellijk zijn winkeljuffrouw er op uit. Even
later kwam zij terug met een keurig ge-
Klcda hc€r.
De man keek ons vriendelijk aan. Wij
vertelden hem. dat wij ons souvenir door
de winkelier naar Amerika wilden laten
sturen. „O. juist, zei de man en vervolg
de toen; „Mijn kleermaker is rijk." Zon
der op antwoord te wachten zei hij toen
snel: „Is Uw kleermaker rijk?"
mr. Smit gaat
„Het pakje moet
schreeuwde ik bijna.
„Ah. zei de Italiaan,
naar de stad."
Toen gaf mijn vrouw in een mengel
moes van Engels. Italiaans en Duits te
kennen, dat het de bedoeling was, het
pakje naar Amerika te sturen.
„Precies", boog de Italiaan beleefd
„meneer Boderick is heus veel dikker.."
Toen namen we het souvenirtje maar
met ons mee.
David Niven zuchtte, toen hij zijn ver
haal had beëindigd. „Wel lastig hoor, als
iedereen er zo trots op gaat. Engels te
kunnen spreken
(Van onze correspondent).
De Koninklijke Liedertafel „Gruno"
zal ter gelegenheid van haar 21ste
lustrum, dat op 3 mei 1958 wordt gevierd,
in de komende maanden allerlei evene
menten organiseren. Begonnen wordt op
10 oktober a.s. met een concert in de
„Harmonie" te Groningen onder directie
van Johan van der Meer met als solist
David Hollestelle, bas. In het programma
zijn enkele voorbeelden van koormuziek
uit vroegere tijden opgenomen en verder
een paar romantische werken en eigen
tijdse muziek.
„Gruno" heeft besloten ter gelegenheid
van dit lustrum aan een jong Nederlands
componist opdracht te geven tot het com
poneren van een werk voor mannen- en
jongenskoor, da tin het komende voor
jaar in Groningen een eerste uitvoering
zal beleven.
n het kader van de culturele contacten
over en weer tussen Noord-West-Duite-
land en Scandinavië enerzijds en Gronin
gen anderzijds, zal „Gruno" op 9 novem
ber a.s. in de Musikhalle te Hamburg een
concert geven en wel een uitvoering van
de Soldatenmis van Bohuslav Martinu,
een moderne compositie voor mannen
koor, orkest, bariton, piano en orgel. Zes
tien leden van de Groninger Orkestver
eniging verlenen hieraan hun medewer
king en voorts Leo Ketelaars als solist,
Wim van Beek als organist en Jules
Geraerts aan de vleugel.
In het voorjaar zal te Groningen een
concert worden gegeven door het 95 jaar
oude mannenkoor „Adolphine" uit Ham
burg. Bij die gelegenheid zal het ver
nieuwde jongenskoor van Gruno een eer
ste uitvoering geven. Voorts staat nog een
bijzonder jubileumconcert in de loop van
het volgend jaar op het programma.
Stilte rond Willem de Mérode
TUlal-.-.n Gi+lowvo T70r,f,n MS zlin grote kracht. Hij heeft zich immer
JXleilie, lil LICHTC VCl zen aan groter werk vertild-
I Een bijzonder gaaf voorbeeld van zijn
Een figuur, die tot deze laatste cate- bescheiden, natuurlijke kunst is het uiterst
Het Londense „St.-James Theatre",
voor het behoud waarvan, vele bekende
Engelse toneelspelers en -speelsters
zoals Sir Laurence Olivier en zijn. echt
genote Vivien Leigh hebben gestre
den, zal toch moeten verdwijnen.
De voorstanders hebben niet
500.000 pond sterling (ruim vijf miljoen
gulden) kunnen bijeenbrengen, waar
voor de nieuwe eigenaren van het ge
bouw van hun plan tot afbraak hadden
willen afzien.
(Van onze Utrechtse redacteur)
In de ouderdom van 72 jaar is te Bilt-
hoven aan een hartaanval overleden de
heer H. M. G. M. Nelissen, bekend ka
tholiek uitgever. Zijn bedrijf geniet vooral
bekendheid als verzendhuis van populaire
werken. Later heeft de heer Nelissen, die
grote liefde voor zijn vak had, zich bezig
gehouden met de uitgave van het betere
boek. Een bekend humoristisch tijdschrift
dat door hem werd uitgegeven, was het
„Amusantje". Enige jaren was bij hem
ook de exploitatie van het literaire maand
blad „De Gemeenschap" in handen. De
heer Nelissen was een ijverig figuur in het
verenigingsleven en overal waar op ka
tholiek gebied iets moest worden georga
niseerd, kon men op zijn steun rekenen.
Hij was een actief lid van de toenmalige
vereniging van katholieke uitgevers en
boekhandelaren „St.-Jan" en toen deze
vereniging vorig jaar gesplitst werd in af
zonderlijke organisaties voor uitgevers en
boekhandelaren had hij zitting in het
voorlopig bestuur van de Nederlandse
Bond van Katholieke Uitgevers. De
heer Nelissen was penningmeester van
het Katholiek Genootschap voor Geeste
lijke Verdieping.
gorie behoort is Willem de Mérode. Deze
protestantse dichter, wiens werkelijke
naam Willem Eduard Keuning was, is in
1939 overleden. Hij zou anders dit jaar ze
ventig zijn geworden.
Willem de Mérode heeft tijdens zijn le
ven zeker niet te klagen gehad over ge
brek aan belangstelling. Hij is toen daar
was de omstandigheid schuld aan, dat hij
de beste, zij het niet heel sterke dichter
was van de protestantse groepering van
zijn dagen evenzeer overschat als hij
nu onderschat wordt.
Hij debuteerde met verzen, die duidelijk
invloeden van Willem Kloos vertonen. Zijn
ontwikkeling als dichter viel samen met
die van M. Nijhoff, A. Boland Holst en J.
C. Bloem (van wie in zijn eerste werk ook
invloeden bespeurbaar zijn), van welke
generatie hij misschien de innigste maar
zeker ook de zwakste dichter was.
Geestelijk ontgroeide De Mérode zijn ge
neratie-genoten trouwens al spoedig, daar
hij, als orthodox protestant, de eigen weg
van zijn overtuiging moest gaan een weg
niet zonder twijfels, maar met uiteindelijk
de volstrekte zekerheid van het geloof.
Willem de Mérode heeft zich van de al
te sterk op hem inwerkende invloeden
gelukkig weten te bevrijden, maar hij is
er niet in geslaagd een volstrekte persoon
lijkheid te ontwikkelen. Als zeer produk-
'evoeiige gedicht Dood Kindje.
Men heeft het kindje, wit en recht.
Uit 't wiegje in een kleine kist gelegd,
En wit en zwart, o simpel onderscheid.
Zijn slaap en dood. zijn tijd en eeuwig
heid.
Hij is maar even hier geweest.
Men gaf hem op 't geboortefeest.
Van hand tot hand, tot, stil en lief.
Een gast hem kussend aan de lippen
hief,
En allen keken.. Later is1 gezegd.
Hij gaf een zuiver klein geluid.
Verschrikt en schoon, zoals een nieuwe
fluit.
Die men probeert en peinzend neder-
legt,
De verstilde, klare toon, de op
rechte eenvoud —het zijn de kenmerken
van dit beperkte maar waarachtige dich
terschap. Vee! hartstochtelijker en bewo-
gener zijn de verzen, waarin de dienter
het onuitsprekelijke tracht te
dan krijgen zijn ritmen een dranger
golfslag. De verhouding tussen God en
mens is een probleem geweest, dat De
Mérode in vele verzen heeft proberen te
doorgronden: In enige er van --De £2na-
bult" en ,,'t Is niet te zeggen') doet hu
aan Guido Gezelle denken.
Als men. nu hij, achttien jaar na zijn
dood. uit verschillende handboeken is ver
dwenen, de vele bundels van V illern ae
Mérode naleest, komt er een sympathieke
maar niet zeer vaste stem tot ons. ele
dezer gedichten zijn verbleekt, maar in
hun beste momenten raken zij de lezer
diep in het hart.
Met een van zijn schoonste gedichten
wil ik dit herinneringsartikel aan Willem
de Mérode besluiten. Het staat in de mm-
del „Kringloop" (1936) en de dichter
heeft naar mijn mening dit vers niet meer
overtroffen.
FINIS
Wij weten niet wat komen zal.
't Hart kent alleen wat is geweest.
De vrede van een stillen geest,
Vervreemding, duister, overal
Maar smart en onrecht zijn voorbu,
Wij keerden weer tot liefdes wijk.
Als kind' ren van Gods koninkrijk,
Zijn wij herboren, sterk en vrij
God boog de rechte lijn; 't begin,
Baakt aan het eind. de cirkel sluit,
De hemel heeft zijn zaalge buit,
Enhartsverlies blijkt hartsgewin.
Om verzen als dit blijft Willem de Mé
rode ook nu nog onze aandacht verdienen.
Hedenmiddag zou het vonnis worden
gewezen in de zaak tegen de in ongenade
tief dichter, heeft hij vele bundels ge- gevallen vroegere Joegoslavische vice-
publiceerd. Het kleine, intieme vers had president en partijleider Milovan Djilas.
zijn grote liefde en in deze begrenzing
„DE KABBOUW" door J. Kree-
mer Uitg. W. van Hoeve, 's-Gra-
venhage-Bandung.
In zijn voorwoord merkt de auteur op,
dat het enigszins bevreemdend fs. dat
nooit een samenvattende studie is ver
schenen, die recht deed wedervaren aan
de velerlei aspecten, die het verschijn
sel karbouw in Indonesië vertoont, ter
wijl dit dier toch een zeer belangrijke
rol vervult in het leven van de meeste
Indonesische volken. Puttend uit een rijke
eigen ervaring en een 'uitvoerige kennis
van de betreffende literatuur, heeft de
auteur getracht dit hiaat aan te vullen,
en inderdaad moet erkend worden, dat
hij erin geslaagd is een compendium te
geven van de zeer talrijke mededelingen
omtrent dit huisdier. Zonder twijfel zal
dit boek dan ook een waardevolle bron
zijn voor hen, die voor hun studie behoef
te gevoelen aan dergelijke gegevens.
Nauwkeurige verwijzingen, een uitvoe
rige literatuurlijst én een index verhogen
in dit opzicht de betekenis van deze stu
die. Maar ook zij, die om andere rede
nen belangstelling hebben voor de kar
bouw of voor bepaalde bijzonderheden
omtrent dit dier, zullen niet tevergeefs
dit overzichtelijke werk ter hand nemen.
Bijzondere aandacht heeft Kreemer ge
wijd aan de rol, die de karbouw speelt
in de religieuze en magische riten van de
Indonesische volken. Hij geeft daarbij
toelichtingen om de betekenis van deze
riten te verduidelijken en ingevolge zijn
opzet, beperkt hij zich dan meestal tot
het weergeven van de meningen van an
dere auteurs. Soms verwerkt hij die in
eigen beschouwingen en dan kan er wel
eens reden zijn een vraagteken te plaat
sen, zoals op pag. 154. waar hij dynamis
me en magie gelijkschakelt en aldus de
dynamistische opvatting tegenover de re
ligieuze plaatst.
DB. J. HOEK.
WILLEM DE MéRODE
hartsverlies blijkt hartsgewin
(Van onze Amsterdamse redactie).
Zoals bekend is prof dr. K. Bachwitz, ge
woon hoogleraar in de leer van de pers,
propaganda en openbare mening aan de
Amsterdamse universiteit, wegens het be
reiken van de pensioengerechtigde leeftud
eervol ontslag verleend. Binnenkort zul
len B en W. van Amsterdam met een voor
dracht bij de raad komen om een opvol
ger te benoemen. Naar wü vernemen, zou
r. M. Rooy, hoofdredacteur van de Nieuwe
Rotterdamse Courant, als eerste op deze
voordracht vermeld staan. Als tweede
wordt genoemd dr. M. Schneider, adjunct-
secretaris van het Genootschap voor Inter
nationale Zaken te Den Haag.
Dr. Rooy is 51 jaar oud. Hij werd ge
boren in Rotterdam, studeerde rechten in
Leiden en handelswetenschappen in Bot
terdam. Sinds 1928 is hij aan de N.R.C.
verbonden, na de bevrijding als hoofd-
redacteur. Verleden jaar promoveerde "ij
cum laude aan de Ned. Economische Hoge
school op het proefschrift; „Het econo-
misch-sociale beeld van het dagbladbe
drijf in Nederland"
De taal die ons hart aanspreekt
Het proces tegen Djilas is, zoals gemeld,
eerst gisterochtend te Sremska Mitrocica
aangevangen.
De zitting van gisteren duurde in totaal
negen en een half uur. Toen de rechter, die
zijn personalia voorlas, hem als Montene-
grijn kwalificeerde, zei Djilas kortaf; „Joe-
goslaviër. Ik wens dat dat wordt veran
derd. Daar heb ik in al mijn processen
op aangedrongen." Verslaggevers en cir
ca honderd burgers waren tot de publieke
tribune toegelaten. De toegangen tot het
gerechtsgebouw werden streng bewaakt.
Drie journalisten werden vanmorgen niet
tot de rechtszaal toegelaten: een Ame
rikaan, een Italiaan en een Joegoslaviër,
die het Amerikaanse persbureau U.P. ver.
tegenwoordigde.
Na twee uur werd de openbare zitting
beëindigd en werd het proces met geslo
ten deuren voortgezet. De buitenlandse
journalisten moesten de zaal verlaten. Dji
las protesteerde heftig tegen het sluiten
der deuren. „Als dit een geheim proces
gaat worden", zo zei hjj, -weiger ik de
vragen van de rechter en van de open
bare aanklager te beantwoorden." Hij
voegde hieraan toe, dat hij geen letter
terug nam van zijn boek „De Nieuwe
Klasse".
Het sluiten der deuren geschiedde op ver
zoek van de openbare aanklager, die be
toogde, dat het openbaar belang hiermee
gediend was, omdat het gevaar bestond,
dat het proces zou worden gebruikt in een
anti-Joegoslavische campagne en de bui
tenlandse pers een verkeerde voorstelling
van zaken zou kunnen geven.
De advocaat van Djilas, Kovacevic,
(dus niet de Amerikaan Rauh, Red.)
protesteerde eveneens tegen het sluiten
der deuren. Hij zei voorts, dat het on
juist is, dat „De Nieuwe Klasse" in Joego
slavië niet mag worden gepubliceerd, om.
dat de arbeidende klasse daardoor niet in
de gelegenheid zou zijn het boek te ver
oordelen. De openbare aanklager had ge
zegd, dat de arbeidende klasse het boek
zou veroordelen. Djilas zei voorts nog,
dat dit het derde proces tegen hem was,
waarin de openbare aanklager een gehei
me zitting eist, zodat hij zich niet in het
openbaar kan verdedigen.
De geheime zitting eindigde met een
pleidooi van de verdediger, dat twee en
een half uur geduurd heeft. De door de
verdediger aangevoerde argumenten zijn
niet bekend.
Gemeld werd, dat Djilas inderdaad niet
het woord had gevoerd maar alleen vra
gen van technische aard had beantwoord.
Maar een woordvoerder van het ministe
rie van buitenlandse zaken deelde later
mee, dat het proces een normaal verloop
had. De beklaagde had op alle vragen die
hem door de rechter en openbare aankla
ger werden gesteld, normaal geantwoord,
aldus deze verklaring. Djilas werd na af
loop van de zitting in een gesloten ge-
vangendsauto naar de gevangenis terug
gevoerd.
Zaterdag 12 oktober zal te Naarden het
standbeeld worden onthuld, dat uit Tsje-
cho-Slowakije naar Nederland is overge
bracht van de vermaarde Tsjechische pe
dagoog Jan Amos Comenius, die na vele
omzwervingen in Naarden is gestorven er
begraven. De onthulling zal geschieden
door de Tsjechische gezant in Nederland
de heer Viktor Sandor, vermoedelijk in te
genwoordigheid van de Tsjechische mi
nister van onderwijs. Er worden redevoe
ringen gehouden door de burgemeestei
van Naarden, de heer N. J. C. Cramer er,
de secretaris-generaal van O. K. en W.
dr. J. H. Wesselings en door de gezant
Voor deze plechtigheid komt uit Tsje-
cho-Slowakije een koor over van Moravi
sche leraren van de zgn. Hernhütter-ge-
meente die de plechtigheid met zang za
opluisteren en door een Naardens gemengt
koor. In de burgerzaal van het oude raad
huis te Naarden wordt een receptie ge
houden en 's avonds concerteert het kooi
van de Moravische leraren in de bekend
Grote Kerk van Naarden. Leden van d(
Hernhatters-broederschap uit Zeist zullet
in de burgerzaal een opvoering geven var
het historische spel Jan Amos Comenius
Het standbeeld dat 2.30 meter hoog is e
op een voetstuk staat van 1.30 meter hoog
te is vervaardigd in Tsjecho-SlowakiR
door de Tsjechische beeldhouwer V. Z
Makowsky. Het beeld met het smeedijze
ren hekwerk versierd met bronzen takken
is naar Nederland gekomen met tie
vrachtauto's die van het begin tot het ein
een lengte hadden van 100 meter. He
beeld in brons uitgevoerd, weegt 1600 k
en de sokkel waarin het beeld met twe
zware pennen in beton verankerd is,
9 a 10 ton. En dat alles werd van Tsjecho
Slowakije naar Naarden overgebracht.
Worden wij steeds meer massa.mens of.... worden wij ons er steeds
meer bewust van, dat we maar massa-mens zijn? Men doet ons het eerste
als grote kwaal van onze tijd herhaaldelijk voorkomen. Wij vragen ons
eoliter wel eens af, of het tweede niet veel meer waarheid bevat.
Een feit is, dat wij voor een zeer groot deel massa-mens zijn. Wij leven
zelf niet, maar laten ons heel dikwijls leven. Wij hebben geen eigen
oordeel, maar laten ons maar voorschotelen, wat anderen zeggen. We leven
in de kudde mee en zouden ons geen raad weten, als we plotseling alleen
zouden komen te staan. We vullen onze dag met te luisteren en te kijken
naar wat anderen presteren, tot een eigen denken komt het bijna nooit.
En tegenover deze massa-mens dragen wij als toneelspeler een grote
verantwoording, omdat ons spel een taal is, die recht tot het hart van
het volk spreekt.
Dp vraag in hoeverre de televisie kan
meehelpen om een vlotte doorstroming
van het verkeer te bevorderen, zal aan
de orde komen op het internationale po-
litiecongres, dat volgende week in Eind-
w«n zal worden gehouden, alwaar
f kleine honderd politiefunctionaris-
1 „H biniën- en buitenland over belang.
rijke verkëeësvraagstukken zal worden
gesproken. wnien de buitenlan
ders °de verkeersdrukte laten zien bij het
nftejn de fabrieken en daarbij te
vens de toepassingsmogelijkheden van
up. verkeer demonstreren,
televisie inL aren zullen dientengevol-
Veie Eindhovenar,*n als teievisie-
ge op 10 oktober ong spie-
d' TefevWMPPara°tuur zal tijdens de spits-
ven worden °PgRst® d gres een indruk
te ëeTenSvëë de moeilijkheden en de
dterufedieVhet met zich
itraalrendér worden overgebracht naar
de centrale post op de golfclub te Valkens-
waard, waar de verkeersdeskundigen de
situatie dan op de voet zullen kunnen vol
gen De demonstratie beoogt een beeld
te geven van de toepassingsmogelijkheden
van televisie in het verkeer. Het is de
eerste proefneming ter wereld op dit ge
bied.
Aan dit internationale verkecrspolitie-
congres zal een honderdtal leidende ver-
keerspolitie-functionarissen uit veertien
landen deelnemen. Daarbij zijn de hoofd
commissarissen en de chefs van de ver-
keersafdelingen uit Londen, Paiijs, Brus
sel, Wenen, Bonn, Berlijn, Bern, Kopen
hagen, Oslo, Stockholm en Lissabon. Ook
de chefs van de verkeerspolitie uit Lu
xemburg en IJsland zullen acte de pré-
sence geven. Na de Nederlandse politie
autoriteiten uit alle grote steden alsook
van de rijkspolitie zijn de Duitsers en de
Zwitsers 'het sterkst vertegenwoordigd op
dit congres, respectievelijk met delegaties
van 14 en 12 personen. Het congres, tech
nisch georganiseerd door de A.N.W B
staat onder auspiciën van de Verkeerscom-
missie in Nederland en de Vereniging van
hogere politieambtenaren,
We moeten zo voorzichtig zijn met te
veralgemeniseren. Want gelukkig nee,
wij zijn niet allemaal massa-mensen. En
we zouden bijna durven zeggen: vooral
de tegenwoordige jeugd niet. Het is juist
de jeugd, die zich aan de massa-mens
probeert te ontworstelen. Vandaar de vele
conflicten, de excessen, het niet begrij
pen van de jeugd door de ouderen, de vele
onevenwichtigheden bij de jeugd. De
jeugd schuwt het beeld van de massa
mens. Vooral geen massa-mens, maar
een eigen leven met een eigen verant
woording.
Veralgemeniseren wij dus vooral niet.
Toch kunnen we het overige deel van de
mensen o.i. met een gerust hart tot de
massa-mensen rekenen.
Men doet zijn werk, werk dat door ande
ren uitgestippeld is, waarbij men niet
hoeft na te denken en geen initiatief be
hoeft te tonen. Is men met dat werk
klaar, dan leest men zijn krant en ver
volgens zet men de radio aan of men
gaat naar een film of een toneelstuk.
Een boek wordt bijna niet meer ter hand
genomen, althans geen gedegen boek,
dat tot nadenken noopt of studie vereist
om het helemaal te kunnen verwerken.
Men denkt niet eens een uurtje na, men
mediteert niet, men beoefent geen kunst,
men tekent niet, men schrijft niet, men
muciseert niet. Alleen maar luisteren
of kijken. Loop het eerste het beste
huis maar binnen, tien tegen één, dat de
'hele familie naar de radio luistert of
naar de televisie kijkt. Niemand die
verder iets eigens doet. Men laat zich
leven. En het program mag geen al
te hoge eisen stellen aan de toehoorders
of toeschouwers, het moet allemaal lichte
kost zijn, anders draait men de knop om.
En als men naar een film gaat, is het niet
naar een zeer speciale uitgekozen film,
neen, men loopt vaak maar een bios
coop in, waarvan de plaatjes buiten wel
aanlokkelijk lijken en wacht verder maar
af, wat men te zien en te horen krijgt,
De vraag of wij steeds meer massa
mens worden of., dat wij ons steeds
meer van bewust worden, dat wij eigen
lijk maar een massa-mens zijn, kunnen
we rustig buiten beschouwing laten.
Men zegt, dat radio, televisie en film
ons steeds meer tot massa-mens maken,
maar het kan evengoed, dat het ontstel
lende gebruik van radio, televisie en
film ons plotseling heeft laten zien, hoe
een erbarmelijk massa-mens wij eigen
lijk toch maar zijn. Deze dingen hebben
ons ervan bewust gemaakt. Het feit
dat er zo'n verzet tegen gerezen is,
vooral onder de jeugd, een zich proberen
los te maken van deze massa-mens, zou
o.i. pleiten voor de laatste veronderstel
ling.
Een ander geval is, dat de gevaren
voor massificatie tegenwoordig veel gro
ter zijn dan vroeger. Het wordt ons alle
maal veel te gemakkelijk gemaakt.
Wij staan voor het feit. dat het over
grote deel van de mensen massa-mens is.
En niemand, die gemakkelijker te beïn
vloeden is dan de massa-mens. De massa
mens heeft geen eigen oordeel, laat zich
graag dirigeren.
U begrijpt de grote verantwoordelijk
heid van degenen, die macht hebben over
deze massa-mens. Van hetgeen zij hun
voor-schotelen, hangen voor een groot
deel hun gedragingen af, hun kijk o,p de
dingen van het leven.
Massa-mensen lezen over het alge
meen niet, denken zelf niet na, maar ko
men wel graag naar onze voorstellingen.
Want het toneel is voor hen een duide
lijke taal. Een taal, die hen tot het
hart spreekt. Zij behoeven zich niet in te
spannen. Men neemt wel op. Ze zien het
leven niet op een plaatje, zoals op de
film, maar z(j zien 't leven veel directer.
De mensen op het toneel spreken hun
veel meer aan, zjjn veel echter voor hen,
zij voelen zich er veel meer mee ver
want. Het is een ontmoeting van mens
tot mens. Zij zien en horen tegelijk. En
ze zitten er midden in. Hun hele hart
is erbij.
Het toneel is een van de machtige mid
delen om de massa-mens te bereiken.
Het is 'n taal, die de massa-mens ver
staat. Elk woord onderstreept met een
duidelijk gebaar, dat zij ook ver
staan, omdat het gebaar zo menselijk
is. Zij kennen dat gebaar maar al te
goed uit hun eigen omgeving, uit eigen
ondervinding.
Het boek is misschien een dood ding
voor de massa-mens, maar het toneel
niet. Dat leeft.
Het is HUN taal.
Volgende week krijgt U een
GRATIS proefzakje van het
afwaswonder PRIL in Uw
brievenbus!
Wat een verantwoording dan. En voor
al wat een verantwoording voor ons ka
tholieke verenigingen. Een preek van de
preekstoel is dikwijls een woordenvloed
die over hen heen gaat, maar de les,
die in een toneelstuk besloten ligt, gaat
niet over hen heen, maar grijpt diep
in het hart.
Welk een verantwoording brengt dit
met zich mee bij de keuze van een stuk.
En welk een plicht legt dat op ons, om
behoorlijk voor de dag te komen op de
avond van de eigenlijke uitvoering.
De sympathieke
Persil-spaaractie gaat
door, ook in 1958!
Op het Pril pak
komen 3
spaaremmertjes
voor. Knip ze
uit! Uw
verenigingskas
l vaart er wel bij.
U kunt zelfs vaker GRATIS een par
kriigen. Uw winkelier heeft Proe^akJ
in voorraad en deze aanbieding ge
31 december. Dus: bovenkleppen sparen
