neemt hand over hand
Heksenwaan
toe
Duitsland: Ontstellend
Bezwering: een wel
varend bedrijf
Geheimzinnigheid rond
„fusie"
De H. Jacob bezoekt de tovenaar Hermogenes
Heksensabbatvan Jacques de Gheijn.
De heks van Malleghem, die de mensen van de kei snijdt, van Pieter Breughel
Forum ondernemings
raden A.k.W.V.
At AG VM SI S TI TV*
loivvs IACO&VS BIABOUCIS PSAESTIGHS ANTE
ZATERDAG 30 NOVEMBER 1957
iz
t it verschillende hoeken van de wereld komen thans verontrus-
tende berichten over een opvallende groei van allerhande
bijgeloof. Naast de waanzinnig hoge cijfers van waarzeggers
j in Parijs ongeveer 15.000 en in New York bijna het dubbele van
t dat aantal, die respectievelijk jaarlijks 50 miljard franken en
vele miljoenen dollars verdienen) neemt vooral de laatste jaren
de verkoop van vele geheimzinnige en raadselachtige middeltjes
tegen kwalen en kwaaltjes, boze geesten, heksen en andere lieden
met minder goede bedoelingen toe.
rie»
»»mi *xn» f
v-.-.
Cerf rjceutft&f'
De fusie of beter: samenwerking tussen de
Belgische en Nederlandse luchtmachten vormt op
het ogenblik een nieuw punt, waarop de ministeriële
diensten en militaire voorlichtingsapparaten de
kunst van het zwijgen trachten te beoefenen. We
bedoelen dat niet als een verwet. Uiteraard geeft
men aan ingrijpende- zaken als deze in het eerste
stadium zo weinig mogelijk publiciteit. Maar we
vrezen toch die merkwaardige mentaliteit om som
mige dingen, ook als dat al lang niet meer nodig is,
nog „onder ons" te houden. Tekenend is b.v. dat of
ficieel in Den Haag pas melding werd gelmaakt van
het bezoek van minister Staf aan zijn Belgische
collega Spinoy een bezoek, waarop het geïnte
resseerde publiek in Den Haag al enige dagen
wachtte toen daarover in Brussel al mededelin
gen waren gedaan. Ontegenzeggelijk wordt op het
ogenblik rond het doen en laten van minister Staf
een sfeer van geheimzinnigheid gecreëerd. Waar
om?
Zoals de zaken nu liggen, wordt sterk de indruk
gewekt, dat het inderdaad juist is dat de „fusie"
het woord dat in de opwinding van het eerste
ogenblik werd gebruikt maar nu al lang door „sa
menwerking" is vervangen er van Amerikaanse
en NATO-zijde wordt „doorgedrukt" en dat het
enthousiasme in Nederland maar matig is. Natuur
lijk is de NATO zeer geporteerd voor een nieuw
spectaculair samengaan in deze tijd van crisisstem
ming en zelfs onderling wantrouwen in de Atlan
tische gemeenschap. Maar het is aan twijfel onder
hevig, of de hier geschetste indruk niet gebaseerd
is op een scheef beeld van de zaak. Het is zelfs de
vraag, of we alleen maar met een door de NATO ge
ïnspireerd plan te maken hebben en niet eerder met
een denkbeeld, dat ergens in de Benelux zelf ge
boren is, al zal men daarbij niet onmiddellijk heb
ben gedacht aan een volledige fusie met één hoog
ste commando (welke staatsrechterlijke consequen
ties zou een versmelting van krijgsmachtonderdelen
van twee soevereine mogendheden hebben?).
Maar hoe dan ook, we zullen met vreugde de dag
begroeten waarop meer klaarheid wordt geschapen.
Het gaat immers om een niet geringe zaak. Wat
we al enige jaren op het stuk van luchtmacht-in
tegratie met name op het terrein van (conventio
nele) luchtverdediging en tactisch luchtoptreden
kennen, gaat al tamelijk ver. Als het er dus alleen
maar om zou gaan om deze samenwerking aan te
vullen en te coördineren op het gebied van perso
neels- en materieelsvoorziening dan kan men
zich in gemoede afvragen, waartoe al die geheim
zinnigheid en opwinding dan dient. De conclusie
za! wel zjjn, dat de samenwerking nog verder zal
reiken en o.m. op het peperdure terrein van de
moderne luchtverdediging met geleide projectielen
zal komen. Wat de Scandinavische landen ieder
voor zich pogen te doen, zou dan door Nederland en
België gezamenlijk geschieden, ten voordele van
beide partijen.
Los hiervan staat de vraag of in onze landen
raket- en atoom-bases door de Amerikanen zullen
worden ingericht. Dit is geen kwestie van lucht
macht maar het zou al gek lopen, als minister
Staf ook niet over deze gewichtige kwestie dinsdag
met zijn Belgische collega van gedachten zou wis
selen. Daarmee is hij dan echter op een terrein
aangeland, dat buiten dat van zuivere defensie
politiek gaat en waaromtrent een beslissing niet op
dit niveau genoimen kan worden.
De trage gang van zaken bij de ontwikkeling en
verbreiding van de ondernemingsraden heeft reeds
geruime tijd bezorgdheid gewekt. Inmiddels is wel
vast komen te staan, dat zowel bij ondernemers,
als werknemers vaak onvoldoende belangstelling
wordt getoond, deels uit onverschilligheid, deels uit
gebrek aan inzicht, deels uit angst. Daarom is het
goed, dat de Algemene Katholieke Werkgevers Ver
eniging een actie is begonnen tot propaganda voor
en voorlichting over de ondernemingsraad. Zij heeft
een forum samengesteld van deskundige werkge
vers en werknemers, welk forum op verschillende
plaatsen in het land een middag of avond zal wij
den aan het onderwerp ondernemingsraad en open
zal staan voor vragen daarover. De eerste forum
bijeenkomst vond vrijdag plaats te Deventer en
ontmoette daar grote belangstelling.
Zeer belangrijk is, dat naast drie werkgevers de
heren mr. P. van Boven, drs. A. Tummers en drs.
N. Daalderop ook drie bestuursleden van de
K.A.B. in het forum waren opgenomen, i.e. de heren
Lelieveld, Grasso en Bijstervcld. Het forum bleek
doelmatig en slagvaardig en heeft zodoende zeker
aan het doel beantwoord.
Minder gelukkig waren echter enkele losse opmer
kingen van de heer Lelieveld over het verband tus
sen ondernemingsraad en medezeggenschap, waarbij
hij in navolging van dr. Knapen een ontwikkeling
zag naar een daadwerkelijk en toenemend aandeel
in het bestuur van de vennootschap, eerst sociaal,
maar daarna ook commercieel en financieel. Wel
moest hjj toegeven, dat dit, aldus gesteld, zeker nog
geen vastomlijnd doel is en dat hierover de menin
gen nog zeer verdeeld zijn, toegeven ook, dat er
maar één kapitein op de brug kon staan, dit neemt
niet weg, dat zijn opmerkingen de idee van de on
dernemingsraad in diskrediet zouden kunnen bren
gen.
Een medezeggenschap als waar de heer Lelieveld
op doelde zou een vrij radicale wijziging van ons
vennootschapsrecht impliceren. Wij willen niet
zeggen, dat het daar nooit van zal komen, maar
vooralsnog zijn de geesten er niet rijp voor en be
staat nog te weinig inzicht, hoe en in welke richting
zich zo'n wijziging zou moeten voltrekken. Brengt
men deze nog zeer vage gedachten in verband met
de praktijk van de huidige ondernemingsraden, dan
zouden deze belast worden met een ernstige ver
denking, die hun ontwikkeling alleen maar kan
schaden.
Wanneer men de ondernemingsraad zuiver houdt
tot wat hij wettelijk moet zijn en wanneer vooral
ook de ondernemer in de ondernemingsraad door
een grote mate van openhartigheid waar vooral
drs. Tummers de nadruk op legde blijk geeft van
zijn vertrouwen, dan bestaat de kans, dat dit in
stituut een zegen wordt voor de onderneming. Maar
alleen al de verdenking, dat werknemers dit insti
tuut beschouwen als een instrument om tot daad
werkelijk medebeheer te komen zou gelijk het einde
betekenen.
Wij nemen aan, dat de heer Lelieveld dit niet zo be
doeld heeft. Zijn opmerkingen zouden echter tot
misverstand aanleiding kunnen geven.
Vijftig procent van
blijkt bijgelovi
beschaafde volkeren
In Olivet, een vriendelijk bui
tenplaatsje van Orléans is on
langs een nietsvermoedende vrouw
het slachtoffer geworden van hét
zich steeds meer verbreidende
heksengeloof. Op een mistige
herfstavond werd zij door een woe-
dende vrachtwagenchauffeur over
reden, omdat de man meende, dat
hij zijn minder gunstige financi
ële positie aan haar familiare om
gang met de boze geesten had te
danken. Alle grote Franse dag
bladen hebben hun dagelijkse horo
scoop; toen een van die bladen
deze rubriek onlangs wegliet daal
de de oplage binnen twee dagen
met 40.000 exemplaren. Eért op
de drie Fransen bezoekt wekelijks
een waarzegger, helderziende of
hoe deze bijzonder uitgeslapen za
kenlieden in occulte gevallen ook
mogen heten. Ze werken met ul
tra-modern materiaal en verschui
len zich achter raadselachtige
N.V.'s, waar duizenden typistes
werken. In Parijs zijn honderden
weinig te vertrouwen bureaus voor
grafologische onderzoekingen ge
vestigd. Ook in Nederland neemt
dit aantal steeds meer toe.
Volgens de bekende journalist
William Seabrook is niet alleen
op het platteland het toenemende
heksengeloof oorzaak van de vele
gepleegde misdaden in Ameri
ka. In Italië heeft het geloof in
amuletten talismans en liefdesbe
toveringen een angstwekkende om
vang genomen. Ook in Spanje dui
ken de heksenpraktijken herhaal
delijk veelvuldig op; het regime
neemt er echter stelling tegen.
Bepaald ontstellend echter zijn
de berichten over het hand over
hand toenemende bijgeloof in
Duitsland. De Hamburgse onder
wijzer Johann Kruse schreef er
in 1951 een lijvig boek over en on
langs voegde hij er een supple
ment aan toe. Direct na de oorlog
reeds bond hij de strijd aan met
het weer opkomende geloof in
heksen en voortekenen door het
oprichten van een „Verein und
Arcbiv zur Bekampfung der mo
dernen Hexenwahns".
Volgens Kruse's boek „Hexen
unter uns?" doet het verschijnsel
zich niet alleen op het platteland
voor, imaar evenzeer in de grote
steden; in elk geval daar, waar
het geloof heeft moeten wijken
voor de steeds groeiende onver
schilligheid van onze tijd.
Door een ophoping van ontstel
lend feitenmateriaal stelt het boek
van de 66-jarige onderwijzer het
meest fantastische griezelverhaal
veruit in de schaduw, Het
geschrift ongemeen boeiend
berust op authentieke gegevens,
maar wanneer men de Duitse na
men en omstandigheden veran
dert in Afrikaanse of Aziatische
krijgt men het meest sensatione
le verslag over de gruwelijke
praktijken van kannibalenstam-
men te lezen, die elke verbeelding
tarten.
Naast de alom groeiende weer
stand tegen „Hexen unter uns?"
vele duizenden exémplaren wer
den niet lang geleden op de Lünen_
burger heide door een woedende
menigte verbrand vindt Kruse
ook vele aanhangers; eindelijk
ook heeft hij nu de meeste rech
ters van de Bondsrepubliek op zijn
hand, zodat het eindelijk mogelijk
geworden is maatregelen te nemen
tegen de barse gruwelijkheden van
de bijgelovigen. Eind voijig jaar
werden de uitgevers van het „Zes
de en Zevende boek van Moses"
tot' zware boeten veroordeeld, we
gens bedrog, aansporing tot straf
bare handelingen en overtreding
van de wet op de bestrijding van
geslachtsziekten. Alle te achterha
len exemplaren van 't beruchte boek
werden in beslag genomen en ver
nietigd, maar niet lang geleden
bleek, dat het werk weer clandes
tien gedrukt en verspreid wordt.
Volgens de Duitse politie blijft
99 pet van voorgevallen hekserijen
onbekend, terwijl een enquête uit
wees, dat vijf van de tien Duit
sers bijgelovig zijn. Overal wemelt
het van kaartlegsters en astrolo
gen en in de grote steden maken
de spiritistische gezelschappen een
gouden tijd door. Handelaars in
amuletten, mascotten en talismans
verdienen geld als water.
De overgang van een vrij on
schuldig bijgeloof tot een beangsti
gende heksenwaan is maar één
stap. Doktoren en verpleegsters, die
op het platteland werken, komen
met de meest ongeloofwaardige
verhalen aandragen van zieken, die
hun eigen urine drinken om zich
tegen kwade geesten te bescher
men. Een gerant van een bekend
restaurant werd onlangs gearres
teerd, omdat hij vele honderden
klanten (veelal de beter gesitueer
den) met paardemest en urine
behandelde. Na deze arrestatie
bleek het hek van de dam; honder
den volgden er nog. Het overi
gens vrij onsmakelijke bedrijf
van dergelijke lieden is winst-
vend; sommigen beuren 900 DM
per dag. Met kwakzalverij heeft
dit soort praktijken niets meer 1e
maken. Het is de reinste magie!
Volgens die moderne medicijn
mannen en tovenaars kunnen
heksen alleen gekwetst worden via
andere dingen, dieren of mensen.
De pijnen, die dieren of mensen lij
den, worden volgens hen overge
bracht op de heksen.
Een boer in Westfalen, die niet zo
best tevreden was over de groei
van zijn biggen spijkerde een le
vend varken op 'n schuurdeur, leg
de de borstholte open en sneed het
hart eruit. Andere boeren, die von
den dat hun koeien te weinig melk
gaven, sloegen de dieren net zo
lang totdat de huid openbarstte
en er bloed vloeide. Een drinker
zou van zijn drankzucht genezen
worden, wanneer hij urine dronk
waarin een levende muis is ge
kookt. Op hardnekkige gezwellen
legt men stukken van een levend
verscheurd konijn. Het boek van
Johann Kruse staat vol met der
gelijke gevallen, het een nog gru
welijker dan het andere.
Dat ook de heksenbezwering
weer hoogtij viert, ligt voor de
hand. „Nochtans", schrijft Kruse,
„heeft iedere Duitse stad ver
scheidene heksen en in bijna elk
dorp zijn du i vel sdien ar esse nDub
zenden lijden onder deze waan, ver
schrikkelijk zijn dan ook de socia
le, morele en criminele gevolgen".
Volgens de laatste onderzoeking
wonen op de Ltinenburger heide
82 heksenuitdrijvers en 231 als
heksen vervolgde vrouwen en
meisjes, die onmenselijk gekweld
en getreiterd worden. Zelfs on
derwijzers en doktoren geloven in
die omstreken aan het bestaan
van heksen. Vanzelfsprekend ge"
loven de heksenverdrijvers er zeil
het minst aan; het zijn handige
lieden, die er materieel zeer wei
bij varen.
Het boven reeds genoemde „Zes
de en Zevende boek van Moses
werd in Braunschweig door het
Planetverlag uitgegeven en is to
taal uitverkocht. Daar is het echter
niet bij gebleven. Thans zijn ook
het „Achtste, Negende, Tiende, Elf-
de en Twaalfde boek van Moses
op de markt. Deze werken han
dig in elkaar gedraaid worden
als heel oud en eerbiedwaardig
aangediend. Zo zou het eerste werk
in 1522 te Philadelphia zijn uitge-
geven, 't tweede anno 1470 „uit de
oudste kabbalistische oorkonden,
met de 101 geheimen der gehei
men", het derde heet het „Boek
der geheime krachten" en het ont
hult „een sedert 400 jaar doodga'
zwegen en verborgen geheim van
oude oorkonden uit het jaar 152*
van Doctor Johann Faust te Wit
tenberg, en' de prijs is 49
Dat zulke boeken grif verkocht
worden is op zijn zachtst gezegd
een veeg teken. Hef „Zesde en Ze
vende boek van Moses" is een lan
delijke best-seller geworden!
Ook apothekers zijn schuld'?
aan het groeiende bijgeloof. EeI1
op het eerste gezicht bona f>de'
langbestaande farmaceutische fa
briek in Hamburg produceert nte
menteel 128 anti-heksenmiddclcU'
Door een groots opgezette red3
me stijgt de verkoop met de daS-
Enkele apothekers trachtten dc
verkoop van deze middeltjes stoP
te zetten. Maar de tegenwerking
van hun collega's èn van 't publ'e"
was zó groot, dat zij de strijd
moesten stopzetten. Johann Krnse
viel deze weinig bona fide ap°",c
kers onlangs tijdens een tetev'
sieprogramma aan. De betreffe>1
de fabriek dreigde met een ?e
rechtelijke aanklacht. Jammer
noeg werd dit dreigement n°(>
uitgevoerd, want een justitiële u'
spraak lijkt de enige remedie
gen deze steeds voortwoekeren
d'*
volkskwaal. In het begin van
jaar heeft de Duitse bondsmin1
ter van justitie naar aanle'd'"
van een langdurig onderhoud
de onvermoeibare Kruse
oP'
gekondigd scherper te zullen
treden tegen de heksenwaan-
wachten is slechts op de n'e
bewerking van het Duitse
wetboek dat op zijn vroegst P
195'
in de eerste maanden van
klaar kan zijn.
Overigens lijdt niet alleen
land onder dit volksgeloof. Vol» j5
mededelingen van de Interp0 g(t
Napels ongeveer 400 heksen
heksenbezweerders rijk,
ongeveer 650, Parijs 5000
zich georganiseerd hebben in30ofl.
soort vakbond en Londen
Volgens diezelfde Interpol eC
blijft Duitsland wat dit betreft
treurig record vestigen; t,
vindt er de meeste heksenbe7-^
dors, kaartleggers, waalZ\'.^nk-
astrologen en zelfs tovenaars- - c-
rijk, Italië en Holland komen 1
tievelijk op de tweede, derde en
de plaats.
Hans Kellef
