Herinnering
aan een tijd vol tragiek
Secretaris-generaal acht V.N.-
waarnemers voldoende garantie
Grote bevoegdheden voor de
Britse gouverneur
...zQn
ILFORD
kiespijn
BRIEVEN UIT
WENEN
IV (SLOT)
Oostenrijk tussen twee oorlogen
zoals dr. Funder het beleefde
Hammarskjoeld in Beiroet
Het Britse plan voor Cyprus
Seipel en Bauer
Dollfuss' experiment
Waarschuwing voor
de democratie
Taai misverstand
formatiepoging voort
Maar westelijken willen, dat Sjamoen de
opstandige beweging neerslaat
Athene en Ankara achten voorstellen
onaanvaardbaar
beste rolfilm
VRIJDAG 20 JUNI 1938
PAGINA 5
Dr. Funder schreef enige jaren
geleden zijn boek „Vom Kaiser-
reich in die Republik". Hij was
toen al een zeer oud man. De
nestor van de Oostenrijkse jour
nalisten, oud-hoofdredacteur
van de Reichspost en „Heraus-
geber" van „Die Furche", be
schreef daarin zijn herinnerin
gen aan het veelbewogen tijdvak
van de opkomst der christelijk-
sociale volksbeweging vóór de
eerste wereldoorlog tot het af
treden van de „redder van Oos
tenrijk", bondskanselier mgr.
Ignaz Seipel. Daar had hij een
streep onder het werk gezet,.
„Wat dan komt beroert over en
weer wonden, die nog niet volle
dig gesloten zijn," schreef hij in
het voorwoord. Dat hoofdstuk,
meende hij, moest later „een
grote Wijze" schrijven, „die in
staat is met vurige tong de poli
tici en de partijen de macht en
heerlijkheid der wederzijdse
vergeving en van de broederlijke
liefde te leren." Een ietwat pa
thetisch klinkende formulering,
maar die begrijpelijk is in het
licht van de noodlottige ver
scheurdheid van de politici en
de partijen in het vooroorlogse
Oostenrijk. Funders vrienden
hebben hem er evenwel van we
ten te overtuigen, dat juist hij
over deze periode niet mocht
zwijgen en dat hij, een groot
wijs man, in ieder geval moest
proberen over die tragische si
tuatie zijn verzoenend woord te
spreken. Dr. Funder is dus op
nieuw aan het werk gegaan en
onlangs, rond zijn 85ste verjaar
dag, is hij ermee gereed geko
men
Dat is een les, welke elke de
mocratie zich kan aantrekken.
De geschiedenis van Oostenrijk
tussen de twee oorlogen geeft
niet alleen de ellende van econo
mische ontwrichting en totalitai
re terreur. Zij laat tevens zien,
dat een democratische staats
vorm geen garantie biedt voor
een zo sterk mogelijke en zo
eensgezind mogelijke afweer te
gen de gevaren, welke het ge
menebest bedreigen. Wie zal
ontkennen, dat hetzelfde gevaar
op dit moment in tal van West-
europese landen dreigt? De
doodgravers zijn steeds óók on
der onszelf!
Inderdaad, de oude ver
scheurdheid in Oostenrijk is
verdwenen. Het aanzien, dat dr.
Funder in vrijwel alle kringen
geniet is er een bewijs van. Maar
de eenheid, waartoe hij oproept,
is er ook na alles wat zich heeft
afgespeeld nog altijd niet.
Belgische kabinetscrisis
Eyskens zet zijn
werk voor Uw tandarts,
maar als eerste hulp een
PLECHTIGE MARIA-
OMGANG IN DEN BOSCH
MEJ. M. MEURS TREEDT IN
HET HUWELIJK
TOELATING LANDBOUW
HOGESCHOOL
Ook voor abituriënten zuivel.
hogescholen?
FIETS VAN AANGEREDEN
DAME VERDWENEN
Door bromfietser gestolen?
naar buiten
fotograferen
met
HP3 34° - FP3 29°
Tijdens de „Februari-opstand" van 193Jf was de ,,Karl Marxhofeen
van de socialistische bolwerken van verzet. Tot voor kort waren de
kogelgaten nog altijd te zien. Dit is een foto tijdens de dramatische
dagen, uitvoerig beschreven in dr. Funders boek.
Het is hem niet licht gevallen het
^erk te schrijven, en dat niet alleen
zijn hoge leeftijd. Zijn positie
kracht mee, dat hij zich in die storm
achtige jaren steeds in het centrum
van het spanningsveld bevond en er
een actieve rol speelde. De charme
van Wenen en de gemoedelijkheid van
de Oostenrijkse aard krijgen bij het
verhaal van de zich opeenstapelende
tragische gebeurtenissen haast geen
kans om zich te doen gelden. Toch
hebben die eigenschappen ook toen
biet ontbroken en hier en daar flit
sen zij als lichtstralen door het wei-
hig opwekkend relaas.
werd. is Oostenrijk gered van de eco
nomische ondergang, die na 1918 niet
te vermijden leek. Hij had de zelfstan
digheid van de rompstaat nieuwe le
venskracht en levenswil gegeven. Maar
hij was er niet in geslaagd de poli
tieke samenwerking tussen de twee
grootste partijen, de christelijk-soci-
ale partij en de socialisten, te her
stellen.
Victor Adler, de oude socialisten
leider, die zo ontijdig gestorven is,
heeft dr. Otto Bauer eens „het be
gaafde ongeluk van de (socialistische)
partij" genoemd. Zijn woord werd na
zijn dood wel treffend bewaarheid.
Bauer, aan wie het leiderschap der so
cialisten toeviel, heeft met zijn star-
dogmatische en tegelijk temperament-
vol-fanatieke aard telkenmale op de
crisisstonden van Oostenrijks ge
schiedenis een samenbundeling van
alle krachten verhinderd. Het succes
van Seipels saneringswerk had Bauer,
die slechts de dictatuur van het pro
letariaat als ideaal kon zien, steeds
verder van deze grote staatsman ver
wijderd. De tegenstelling in karakter
werkte deze kloof alleen maar in de
hand. De tragiek is geweest, dat de
wereldcrisis, die in 1929 begon en in
Oostenrijk door de krach van het
toen nog altijd van Europese beteke-
alistcn als Renner, Seitz en anderen,
een toenadering bepleit.
Het was onlangs vijfentwintig jaar
geleden, dat de parlementaire on
macht, waartoe vooral Bauers scherp
slijperij geleid heeft, voerde tot de
verrassende gebeurtenis, waarbij de
Oostenrijkse National Rat zichzelf
buiten werking stelde door het onder
protest van zijn voorzitterszetel op
staan van dr. Karl Renner, die met
zijn politieke vrienden overhoop lag.
De parlementaire arbeid kon niet wor
den voortgezet. Men moet zich de at
mosfeer van die dagen voor de geest
halen om het toen gevolgde experiment
te begrijpen. In Duitsland begon het
dreigende gebrul der nazi-barbaren,
die van meet af aan hun belangstelling
voor het verwante Oostenrijk toonden
en er hun roerige handlangers in be
weging brachten. In Italië regeerde de
Duce. toen nog geen As-bondgenoot.
In Oostenrijk woedde de malaise, met
enerzijds als gevolg een marxistische
radicalisering van de linkervleugel
der socialisten onder Bauer en Deutsch,
met anderzijds de militaristische an
ti-bolsjewistische groepering van de
Heimwehr onder Fünst Starhemberg
Terwijl een' groep nazi-terroristen in juli 1984 de bondskanselarij
op de Ballhausplatz bezetten en kanselier Dollfuss lieten doodbloeden,
pleegde een andere groep een overval op het radiostation van Wenen,
waar zij verwarring zaaiden door het aftreden van de regering te mel
den. Troepen van dc regering tijdens de ontzetting van het gebouw.
Onder m
theologiepro:
nis zijnde bankconcern, de „Credit
Anstalten", opnieuw een volkomen
financieel-economische ontreddering
veroorzaakte, de radicale elementen
in de Oostenrijkse socialistische par
tij de overhand deed behouden. Daar
door kon na Seipels aftreden in 1929,
geen nationale concentratie tot stand
komen. Daardoor ook is Seipels late
re poging op niets uitgelopen. Bauers
constante voorbereiding op het uur X,
waarop „de arbeidersklasse" des
noods met geweld naar de macht
zou grijpen, heeft een constructieve
er Seipel de ascetische ?pl?ss,'.ng verhinderd, ook al werd bij
ifessor die bondskanselier herhaling door meer gematigde soci-
slechts verklaarbaar uit het toegespit
ste wantrouwen van de kant van een
kleine groep socialistische fanatici
met vooraan dr. Bauer die stelsel
matig iedere toenaderingspoging van
de hand gewezen had en de internatio
nale politieke conjunctuur als in ver
blinding miskende. De staking mis
lukte jammerlijk door gebrek aan
weerklank, maar de eenheid van het
land was meer dan ooit verbroken op
een tijdstip, dat zij harder dan ooit
nodig was.
Zelfs de moord op Dollfuss, op 25 juli
1934, welke onverhuld de nazi-metho
den aankondigden, heeft de verdeeld
heid in het anti-nazikamp niet meer
kunnen wegnemen. De regering-
Schussnigg heeft later wel de morele
steun van de socialisten gehad, maar
deze hebben geen medeverantwoorde
lijkheid gedragen, toen Schussnigg en
bondspresident Miklas de wanhopige
strijd tegen de overmacht voerden en
verloren.
Het boek van dr. Funder is rijk aan
boeiende details en karaktertekenin
gen. Voor de kennis van die veelbe
wogen periode is het belangrijk. Maar
het is meer dan een zo objectief mo
gelijke beschrijving. Het is tevens
een poging om uit de oude tegenstel
lingen een nieuwe eenheid voor Oos
tenrijk te voorschijn te roepen.
„Als Oesterreich den Sturm be
stand", door dr. Friedrich Funder
Uitg. „Herold Verlag", Wenen.
(slot)
Zie het vorige artikel in ons num
mer van 19 juni.
De veel bezongen Weense fiaker heeft alle stormen overleefd. Maar hij
speelt niet meer de joyeuze rol van vroeger. De oude koetsier heeft stof
genoeg om over de oude tijd te filpsoferen.
en majoor Fey. Daartussenin stonden
de voortzetters van de christelijk so
ciale traditie, thans onder leiding van
de bondskanselier Dollfuss, die zich
van alle kanten omringd zagen door to-
talitair-gekleurde groeperingen, maar
die voor het voeren van een democra
tisch meerderheids-bewind gedwon
gen waren te pacteren nu de socia
listen weigerden met de onbestemd
gekleurde Heimwehr.
Het was in deze verwarde en drei
gende situatie, waarin zowel de socia
listische arbeiders als de Heimwehr
en de nazi's hun semi-militaire groe
peringen trainden en uitrustten, dat
de „Kleine Kanselier" een poging deed
om de machteloze democratie te
vernieuwen met zijn aan de sociale
encyclieke ontleende denkbeelden van
een naar beroeps- en bedrijfstakken
opgebouwde „Standenstaat". De zelf-
ontbinding van het parlement gaf voor
dit experiment weliswaar een gerede
opening, maar de politieke ver
scheurdheid vormde anderzijds een
uitermate ongunstig klimaat.
Friedrich Funders boek geeft in
deze felomstreden periode een uit
voerig inzicht. Al verzwijgt hij daar
bij zijn eigen standpunt niet, zijn re
laas is gespeend van enghartigheid.
Overtuigd aanhanger van de christe-
lijk-sociale denkbeelden als hij nog al
tijd is, heeft hij toch een open blik voor
de kwaliteiten van zijn toenmalige po
litieke tegenstanders, met wie hem
niet zelden vriendschapsbanden of
sympathieën verbonden. Voor Dollfuss'
idealistisch karakter en intelligentie
toont hij grote bewondering, maar dat
belet hem niet hier en daar kritische
opmerkingen te maken over de wijze,
waarop de staatshervorming werd uit
gevoerd. Dollfuss, die hier wordt gete
kend als een man van buitengewone
moed en scheppende geestkracht,
werd gedreven maar ook gehandicapt
door de noodsituatie, waarin zijn land
verkeerde.
De conclusie, waartoe de lezer voor
zichzelf komt, is die van de taaie
kracht van het misverstand en van
het wantrouwen. De nazi-tragedie had
door Oostenrijk niet op eigen kracht
kunnen worden afgewend, maar de
noodlottige verdeeldheid, welke be-*
stond tussen politici, die eigenlijk
eensgezind waren in hun afkeer van
de Duitse barbarij, was vermijdbaar
geweest. De tragedie van de alge
mene werkstaking in februari 1934 is
(Van onze Brusselse correspondent)
BRUSSEL, vrijdagmorgen.
Koning Boudewjjn heeft gisteren in ver
band met de politieke toestand de voor
zitter van de socialistische en de liberale
partijen op het paleis van Brussel ontvan
gen en daarna ook de kabinetsformateur
Eyskens. Tengevolge van de aanbevelin
gen, die daar aan de formateur werden
gegeven, zal vandaag de heer Eyskens
trachten andermaal contact op te nemen
met de woordvoerders van de linkse par
tijen.
Met een zekere verbazing, zo schrijft
vanmorgen een katholiek blad, heeft men
in politieke kringen opgemerkt, dat de
Koning gisteren ook minister-president
Van Acker ontving zonder dat daarvan
evenwel door het Paleis in het gebruike
lijke communiqué melding werd gedaan.
In C.V.P.-kringen heeft men die zonder
linge discretie met enige ongerustheid
waargenomen. Het is normaal, dat de Ko
ning de ontslag nemende premier nog
raadpleegt, doch waarom dan die geheim
houding? Proberen de socialisten een ma
noeuvre, die hierin zou bestaan, de heer
Van Acker een informatieopdracht te
doen geven teneinde voor de publieke
opinie de indruk te wekken, dat alleen de
socialistische eerste minister in staat is
een akkoord te bereiken?
Het lijdt geen twijfel, zo merkte men
in bevoegde kringen op, dat de Christe
lijke Volkspartij alleen de heer Eyskens
als voorzitter en als eerste minister zal
aanvaarden. Indien toch de heer Van
Acker zou belast worden met een officiële
opdracht, zou de C.V.P. geen ogenblik aar
zelen om hem te zeggen, dat zij niet van
de partij zal zijn. Het is niet uitgesloten,
dat de voorzitters van de linkse partijen
bij hun afwijzende houding blijven.
In dat geval, zo schrijft nog een blad,
zal een C.V.P.-mindcrheidskabinet nog als
enige oplossing moeten aanvaard worden.
De C.V.P. schijnt besloten te zijn niet
langer op vertragingsmanoeuvres in te
gaan.
De Tweede Kamer heeft in de toelich
ting op de begrotingen 195758 van Ne
derlands Nieuw-Guinea algemeen een
duidelijke formulering gemist van de
wijze waarop de regering zich voorstelt
de ontwikkeling van Nieuw-Guinea te
leiden. Dit wordt opgemerkt in het voor
lopig verslag van de Tweede Kamer.
Men had de indruk, dat nog steeds op
onsystematische wijze gewerkt wordt en
dat noch op economisch, sociaal en cul
tureel gebied, noch op politiek gebied van
een ontwikkelingsplan kan worden ge
sproken. Deze toestand achtte men on
bevredigend en men drong aan op hét
duidelijk ontvouwen van de plannen der
regering.
Secretaris-generaal Hammarskjoeld van de Verenigde Naties, die gistermor
gen te Beiroet is aangekomen, heeft verklaard, dat h\j tegen Amerikaanse of
Britse militaire interventie in Libanon gekant is. Dit is in officiële
Libanese kringen verklaard. H\j zou van oordeel zijn, dat waarnemers van de
V.N. voldoende in staat zullen zijn om de grenzen te controleren.
Naar in diplomatieke kringen te Beiroet verluidt, doen de westelijke mogend
heden hun best om president Sjamoen ervan te overtuigen, dat hij onmiddellijk
alles in het werk moet stellen om de opstand neer te slaan, daar het anders wel
licht te laat zal zijn. De westelijke ambassadeurs zouden er de nadruk op leggen,
dat de tijd voor de opstandelingen werkt. Thans is de krachtsverhouding zo, dat
het leger de strijd kan winnen maar de sterkte van de opstandelingen npemt
toe. Waarnemers die een bezoek hebben gebracht aan het door de opstandelingen
bezette deel van de hoofdstad, waren verbaasd over de betrekkelijk lichte be
wapening van de rebellen, voornamelijk bestaande uit geweren en enkele lichte
machinegeweren, terwijl de eenheden van het leger rondom beschikken over
pantserwagens en zwaar anti-tankgeschut.
De westelijke diplomaten zouden
trachten president Sjamoen er toe te
bewegen de stafchef van het leger, ge
neraal Foead Sjehab, te ontslaan als
deze het leger niet opdracht geeft om
een offensief te beginnen.
Volgens diplomatieke kringen is net
westen van oordeel, dat een afsluiting
van de Syrisch-Libanese grens geen
noemenswaardige verandering in de
toestand zal brengen, als de veiligheids
troepen niet tegelijkertijd een beslis
sende actie beginnen. Daarom zouden
(Van onze correspondent)
Op de eerste zondag na het feest der
Lieve Vrouwe van Den Bosch, dat is dit
jaar zondag 13 juli, trekt volgens de al
oude traditie de plechtige Maria-omgang
door Den Bosch. Voor deze openlijke ma
nifestatie van liefde en hulde aan de
Bossche Madonna blijft ook deze keer de
gewijzigde samenstelling van de stoet ge-
handhatfd, zodat het karakter van een
bidstoet wordt geaccentueerd. De Omgang
begint vanuit de kathedrale basiliek van
St.-Jan 's avonds om zeven uur te trek
ken; het genadebeeld der Lieve Vrouwe
zal worden meegedragen. Op het feest der
Zoete Moeder van Den Bosch, maandag
7 juli beginnen de negen stille omgangs-
dagen langs de oude bidweg door de bin
nenstad. Op zondagavond tevoren trekt de
luisterrijke Maria-processie door de ka
thedraal.
Mej. mr. M. Meurs, particulier secre
taresse van H.K.H. Prinses Beatrix, zal
zaterdag 5 juli a.s. te Hilversum met mr.
N. Scholtens in het huwelijk treden. De
heer Scholtens vervult sinds twee jaar
zijn dienstplicht als officier der huzaren
te Oirschot. Hij is een zoon van prof
J. E. Scholtens, hoogleraar in het Ro
meinse recht aan de universiteit te Wit-
watersrand in Zuid-Afrika.
Prof. Scholtens zal vandaag met zijn
echtgenote naar Europa vertrekken om
het huwelijk van zijn zoon bij te wonen.
de westelijke mogendheden ook niet
veel voor interventie voelen, ook al zou
dat alleen in de vorm van patrouille
ring langs de genoemde grens zijn. Se
cretaris-generaal Hammarskjoeld heeft
inmiddels een onderhoud met president
Sjamoen in diens versterkte paleis ge
had. Volgens een woordvoerder van de
V.N. is de duur van Hammarskjoelds
verblijf in Libanon nog niet vastgesteld.
Inmiddels blijven V.N.-waarnemers
in Beiroet aankomen. Gisteren arriveer
den 24 Italiaanse piloten en vier spe
cialisten, negen officieren uit India,
terwijl er dezelfde dag nog verscheidene
Zweedse en Finse officieren werden
verwacht. In de komende dagen zal het
Duizenden militairen uit totaal tien
landen nemen deel aan de grote mi.
litaire pelgrimstocht naar Lourdes.
Op de foto; Franse militairen ont
vangen de H. Communie.
Bij de bespreking van het wetsontwerp
tot wijziging van de Wet tot regeling van
het hoger landbouwonderwijs en van de
Hoger-onderwijswet in de vaste commis
sie voor onderwijs is de vraag gesteld, of
er ge enaanleiding bestaat ook aan de
abituriënten van de hogere zuivelscholen
te Bolsward en 's-Hertogenbosch het recht
op het afleggen van de examens aan de
landbouwhogeschool en aan de faculteit
der diergeneeskunde toe te kennen.
Men meende te weten, dat het onder
wijs in de vakken, die vooral van belang
zijn voor de bedoelde voortgezette studies,
aan de zuivelscholen ongeveer op hetzelf
de peil staat als dat aan de hogere land
bouwscholen.
De politie van Leiden zoekt naar een
bromfietsberijder, die zich direct na een
ernstig ongeluk in de binnenstad de
fiets van het slachtoffer bij dit ongeval
heeft toegeëigend.
Gisteravond werd in de drukke Steen-
straat een ongeveer 50-jarige dame bij
het oversteken door een autobus gegre
pen. Zij bleef zwaar gewond op de weg
liggen en werd kort daarna naar het
Academisch Ziekenhuis overgebracht.
Toen de politie de fiets van het slacht
offer zocht, bleek deze te zijn verdwe
nen. Omstanders wisten te vertellen, dat
aantal V.N.-waarnemers tot 55 stijgen.een man met een bromfiets het dames-
Voorts worden spoedig verscheidene rijwiel had meegenomen en in één van
lichte verkenningsvliegtuigen verwacht. I de zijstraten was verdwenen.
Premier Harold Mac Millan van Groot-Brittannië heeft gisterenmiddag in het
Lagerhuis het Britse plan voor Cyprus onthuld, dat voorziet in binnenlands
zelfbestuur voor het eiland gedurende een periode van zeven jaar en medewer
king van Turkije en Griekenland bij het bestuur. Ais het plan werkt zouden
Griekenland en Turkije eventueel op den duur de Britse soevereiniteit kunnen
delen.
Turkije heeft echter naar verluidt, gisteravond reeds het plan verworpen Ook
voor Griekenland is het plan, naar een woordvoerder in Athene gisteren ver
klaarde, onaanvaardbaar. Een Turkse regerings-woordvoerder heeft verklaard
dat Turkjje nog steeds voorstander is van een drie-mogendhedenconferentie
(Groot-Brittannië. Turkije en Griekenland) om de kwestie-Cyprus te regelen.
De voornaamste punten van het Brit
se plan, dat aanvankelijk dinsdag reeds
zou zijn gepubliceerd, doch dat op ver-
zoek van de NATO 48 unr werd aange
houden, in de hoop dat Griekenland en
Turkije zouden „bijdraaien", zijn:
1). Het hoogste gezag op Cyprus zal
berusten bij een commissie, bestaande
uit de Britse gouverneur met een verte
genwoordiger van de Turkse en een van
de Griekse regering.
2) De gouverneur zal het recht van
veto bezitten over kwesties aangaande
de defensie, buitenlandse zaken en bin
nenlandse veiligheid.
3) De Griekse en de Turkse bevolkings
groep zullen elk een eigen gekozen par
lement hebben, dat volledige zeggenschap
heeft over de eigen gemeenschap. De
Griekse gemeenschap telt 400.000 zielen,
de Turkse 100.000.
4) De andere bestuurskwesties zullen
berusten bij een raad onder voorzitter
schap van de gouverneur, waarin verte
genwoordigers van Griekenland en Tur
kije zitting zullen hebben met z:s geko
zen ministers, van wie vier uit het Grieks-
Cyprische wetgevende lichaam en twee
uit het Turks-Cyprische.
5) De Griekse en de Turkse Cyprioten
zullen behalve de Britse status ook de
Griekse of Turkse nationaliteit kunnen
aannemen.
6) De Britse soevereiniteit over het
eiland zal gedurende de periode van zeven
jaar ongewijzigd blijven. Als uiteindelijk
Groot-Brittannië de soevereiniteit met
Turkije en Griekenland zal delen, zullen
de Britten de militaire bases op het eiland
behouden.
Diplomatieke waarnemers merken op,
dat het Britse plan vervullin-' van de
wensen der Griek-Cyprioten (aansluiting
bij Grienkenland) en van de Turkse be
woners van het eiland (verdeling van
Cyprus in een Turks en een Grieks
gedeelte) onmogelijk markt.
Men verwacht, dat de NATO nu zal
proberen verdere besprekingen tussen
Groot-Brittannië, Griekenland en Turkije
over het plan op gang te brengen. Dit
zouden geheime, rustige diplomatieke be
sprekingen moeten zijn. zoals die, welke
indertijd tot een oplossing van de kwestie-
Triest leidden.
