Christenheid verloor liefdevolle Vader
Een reis, die nooit gemaakt werd
ENCYCLIEKEN van ZIJNE HEILIGHEID
PAUS PIUS xn
Het besef van Zijn
roeping
staatssecretaris van
Pius XI
Het uur van Fatima
De laatste jaren
De Verschijning
Het venster is donker
(Van onze Romeinse correspondent
Het is op de Osservatore Romano de gewoonte om. zodra er nieuwe kardinalen zijn benoemd, een uit
voerige levensbeschrijving van de betrokkenen in het archief te leggen. Deze biografie blijft daar liggen,
totdat de kardinaal overlijdt of... Paus wordt.
!n de dagen, die aan het Conclaaf van maart 1939 voorafgingen, heerste er op de Osservatore een grote
spanning. De redacteuren discussieerden uitvoerig onder elkaar over de „papabili" en ieder verdedigde
zijn kandidaat tegen die van de collega's.
Haags voor het Conclaaf zou beginnen, werden de levenbeschrijvingen-met-foto van alle deelnemende
kardinalen naar de kamer van de hoofdredacteur. Graaf Dalla Torre, gebracht. Peinzend keek hij ze
door en belde toen. Hij het prof Lolli komen en besprak met hem „de toestand". Men kwam tot de
c<»nelusie, dat kardinaal Pacelli ondanks alles de grootste kans had en Lolli begaf zich in opdracht van
Halla Torre naar het appartement van de kardinaal-staatsecretaris.
Prof. Lolli en kardinaal Pacelli waren sinds jaren intieme vrienden. En toen Loili werd ontvangen,
schrok hij van de uitdrukking op het gelaat van de kardinaal. Hij had deze niet meer gezien sedert de
Uitvaart van de Paus. Hij wist, dat de kardinaal zich het verscheiden van Pius XI zeer aantdok. Maar
dat hij er zó van onder de indruk was
Natuurlijk spraken ze over het Conclaaf, dat die avond zou beginnen. De enorme schrijftafel van de staats
secretaris was opgeruimd als voor een verhuizing: overal lagen stapels documenten, waar touwtjes om
heen waren gedaan. Het portret van de overleden Paus hing nog boven de stoel. „Dat neem ik in elk
geval mee," zei de kardinaal. „En dit hierkan ik allemaal achterlaten voor mijn opvolger." Hij zei
het rustig, zonder te tonen wat hij voelde.
Prof. Lolli sprak over het doel van zijn bezoek: een samenvatting van de bijzonderheden sedert de dag,
bijna tien jaar geleden nu, waarop de rode hoed was opgelegd. Een samenvatting dus van negen jaar
staatssecretarisschap.
Kardinaal Pacelli keek oprecht verbaasd. „Waarom, in vredesnaam, wilt u die hebben? U denkt toch
Piet, dat ikKom, dat is nog nooit gebeurd: dat een staatssecretaris Paus werd.Hij weigerde
°ver dit onderwerp voort te gaan.
Uet komen,
SUMMI PONTIFICATUS 20 oktober
1939. Deze eerste encycliek kan beschouwd
worden als het regerings-programma.
SERTUM LAETITIA 1 november 1939.
Gericht tot het episcopaat der Verenigde
Staten ter gelegenheid van het 150-jarige be
staan der kerkelijke hiërarchie in de V.S.
SAECULO EXEUNTE 13 juni 1940.
Gericht tot het Portugese episcopaat ter ge
legenheid van het achtste eeuwfeest der onaf
hankelijkheid van Portugal.
MYSTICI CORPUS 23 juni 1943. Ter
gelegenheid van bisschops-jubileum van
Z.H. Pius XII; handelt over de essentie der
H. Kerk iedere katholiek is een lidmaat
van het Mystieke Lichaam van Christus.
DIVINO AFFLANTE SPIRITU 30 sep
tember 1943. Handelt over de Bijbelstudie.
ORIENTALIS ECCLESIA 9 april 1944.
Ter gelegenheid van het elfde eeuwfeest van
de dood van de H. Cyrillus van Alexandrië.
Handelt over de Oosterse Kerk.
COMMUNIUM INTERPRETES 15
april 1945. Handelt over de wereldvrede ter
gelegenheid van het einde van de oorlog in
Europa.
ORIENTALES OMNES 23 december
1945. Ter gelegenheid van de 350ste verjaar
dag der hereniging met Rome van de Roe-
theense Kerk.
QUEMADMODUM 6 januari 1946.
Over de dringend nodige bijstand aan de door
de oorlog getroffen jeugd.
FULGENS RADIATUR 21 maart 1947.
Ter gelegenheid van het feit, dat 1400 jaar
geleden de H. Benedictus, „Vader van Euro
pa", stierf.
MEDIATOR DEI 20 november 1947.
Hoogst belangrijk document over de H. Li
turgie.
OPTATISSIMA PAX 18 december 1947.
Over de zo vurig begeerde vrede tussen de
sociale klassen en de volkeren.
AUSPICIA QUAEDAM' 1 mei 1943.
Hierin worden openbare gebeden gevraagd
voor de wereldvrede.
IN MULTIPLICIBUS 24 oktober 1943.
Over de zorgwekkende ontwikkeling in het
H. Land. In dit document stelt de Paus met
nadruk een Internationaal Statuut voor de
stad Jeruzalem en de H.H. Plaatsen voor.
ANNI SACRI 12 maart 1950. Naar aan
leiding van het H. Jaar-1950 vraagt de Paus
dringend om gebeden voor een algehele her
nieuwing van de wereld en de samenleving
in christelijke zin.
SUMMI MEMORIAE 19 juli 1950. Han
delt opnieuw over de wereldvrede.
HUMANI GENERIS 12 augustus 1950.
Handelt over de integriteit der katholieke
doctrine.
MIRABILE ILLUD 6 december 1950.
Handelt over het gevaar van uitbreiding van
de oorlog in het Verre Oosten.
EVANGELII PRAECONES 2 juni 1951.
Handelt over de missie.
SEMPITERNUS REX 8 september 1951.
Ter gelegenheid van het vijftiende eeuwfeest
van het Concilie van Chalcedon.
INGRUENTES MALORUM 19 septem
ber 1951. Handelt over het bidden van de
rozenkrans, dat dringend wordt aanbevolen,
vooral voor het gezin.
ORIENT ALIS ECCLESIAS 15 decem
ber 1952. Over de toestand waarin zich de
Oosterse Kerken bevinden en de hevige ver
volging, die zij ondergaan.
DOCTOR MELLIFLUUS 24 mei 1953.
Naar aanleiding van de achthonderdste her
denking van de dood van Sint-Bemardus van
Clairvaux.
FULGENS CORONA 8 september 1953.
Hierin kondigt Pius XII het Mariajaar 1954
aan, ter herdenking van het eerste eeuwfeest
van de afkondiging van het dogma van
Maria's Onbevlekte Ontvangenis op 8 decem
ber 1854 door Paus Pius IX.
SACRA VIRGINITAS 25 maart 1954.
De Paus beschrijft de verhevenheid van de
maagdelijke staat en verdedigt hem tegen
moderne bezwaren.
ECCLESIA FASTOS 5 juni 1954. Ter
gelegenheid van de twaalfde eeuwherdenking
van de marteldood van de H. Bonifatius te
Dokkum.
AD SINARUM GENTES 7 oktober 1954.
Tot de volker van China. Veroordeling van
de „Nationale Chinese Kerk", zoals deze door
de communistische overheden word bevor
derd.
AD COELI REGINAM - 11 oktober 1954.
Over de koninklijke waardigheid van de Za
lige Maagd Maria en over de instelling van
het feest daarvan.
MUSICAE SACRAE DISCIPLINA 25
december 1955. Over de gewijde muziek en
met name over de betekenis van de grego
riaanse zang.
HAURETIS AQUAS 15 mei 1956. Over de
verering tot het H. Hart.
LUCTUOSISSIMI EVENTUS 28 oktober
1956. Voor een rechtvaardige vrede in Hon
garije.
LAETAMUR ADMODUM 1 november
1956. Over de vrede na de Suez-crisis en de
opstand in Hongarije.
DATIS NUPERRIME 5 november 1956.
Oprpep om gebed voor Hongarije.
FIDEI DONUM 21 april 1957. Over de
missie, met name in Afrika.
INVICTI ATHLETAE CHRISTI 16 mei
1957. Bij het derde eeuwfeest van de Poolse
nationale heilige, Sint-Andreas Bobola.
LE PéPéRINAGE DE LOURDES 2 juli
1957. Bij het eerste eeuwfeest van de Ver
schijningen te Lourdes.
MIRANDA PRORSUS 7 september 1957.
Over film, radio en televisie.
MEMINISSE JUVAT 14 juli 1958. Over
de vrede in de wereld en de vrijheid der H.
Kerk.
„AD APOSTOLORUM PRINCIPIS". 29 juni
1958. Gericht tot episcopaat, clerus en gelovi
gen van China en handelend over de kerk
vervolgingen en de pogingen een schisma te
verwekken. Deze encycliek, die de laatste is
van Pius XII, werd pas op 18 september 1958
gepubliceerd.
DROEFHEID IN DE EEUWIGE STAD
Later stonden ze naast elkaar voor een
<W vensters. En boven alle bedrijvigheid
'h het Vaticaan uit, als het ware ver weg
van de drukte rond het Conclaaf (drukte,
die tegelijk droevig is èn vol van vreug
devolle verwachtingen) begon de kardi-
haar over zijn plannen te spreken. Hij
"aaide zijn paspoort uit de zak van zijn
loog en toonde een treinbiljet. Enkele reis
twintig dagen geldig. En natuurlijk naar
Zwitserland. „Daar ga ik langdurig uitrus
tenAlles achter me laten." Hij had
het biljet al drie dagen in zijn portefeuil
le en telkens als hij aan die ene moge
lijkheid dacht, die het komende Conclaaf
voor hem zou kunnen betekenen, nam hij
dat treinbiljet en herhaalde bij zichzelf:
•>ïk ga naar Zwitserland."
Toen Lolli afscheid nam en de ring kus
te zei kardinaal Pacelli rustig: „Het Con
caaf zal wel niet lang duren.... althans
dat hoop ik van harte!"
Dat was de ochtend van 1 maart 1939.
hie avond begon het Conclaaf. En op de
avond van de dag daarna was kardinaal
Pacelli Paus.
Het volk van Rome was buiten zich zelf
van vreugde: voor het eerst sinds twee
eeuwen een Romein op de H. Stoel. „Pa
celli betekent Pax Coeli," zeiden de Ro
meinen.
De gehele wereldpers toonde verbazing.
Pacelli was weliswaar de meest bekende
onder de kardinalen. Maar een staatsse
cretaris was nog nimmer tot Paus geko
men. Bovendien, aldus vroeg men zich af,
'■Cu het zwaartepunt in het Vaticaan niet
te zeer op het diplomatieke, „op de
Nitiek", komen te liggen?
Anderen sloegen er de oude voorspel
den van Malachias op na en een nieuw
^oord begon te circuleren: Pastor Angeli-
cus. Het is de ere-titel van Pius XIX ge
bonden.
Hij werd Paus op Zijn drieënzestigste
Verjaardag. En Hij had toen een leven
*chter Zich, dat van het begin af boeit.
®en van die uitzonderlijke levens, die als
een voorbeeld kunnen worden aangehaald
Van wat de gelovige als Gods Voorzienig
heid erkent.
Grote gaven, een aantrekkelijke per
soonlijkheid, een typisch-zuidelijk (ja: ka-
Vekteristiek-Romeins) intellect, dat snei
epneemt en scherp analyseert, maar waar
in de diepgang eerst verleend wordt
door wat de persoonlijkheid zichzelf aan
Positieve winst verwerft: doorzetten en
Volhouden, eigen vorming bewust en
Grondig en een nauwgezetheid, die
Vooral voor een Romein de moeilijkst te
Verkrijgen eigenschap is.
hat was typerend voor de jonge Pacelli.
bijna overdreven en in de jongere
laren zelfs sorupuleuze ernst die hem
ÏVerigens nimmer geheel verlaten zou.
daarbij een vaste, nimmer verflau
wende overtuiging van „een roeping te
^zitten". Wat Newman ergens over zich-
j6H schreef, past volkomen op de levens-
hstelüng van de jonge minutant Pacelli
P" die op het staatssecretariaat werk-
4am was en die in die dagen tevens
geschiedenis der Pauselijke diplomatie"
doceerde aan de Academie van adellijke
jOcstelijken, dé opleidingsschool van de
toekomstige pauselijke diplomaten: „God
ï*s created me to do Him some de-
white service. He has committed some
ork to me which He has not committed
another. I HAVE MY MISSION
t hit gevoel van „een roeping te bezit-
overheerst Zijn leven en Zijn daden,
o'm houding en Zijn optreden. Het is dat
k, .^doordrenkende bewustzijn (en bewust-
hven) van „instrument" te zijn in Gods
k?hden. En dus van de overheden, de
hefs...
t^oen Hij kardinaal werd en vrijwel on-
^.jideiijjk daarna tot staatsecretaris van
w Jtie Heiligheid werd benoemd, verwacht-
rn»»-.j i. j-, rf«onri ecG emcvir Pa-
dan „uitvoerende macht". En nimmer in
al die hevig bewogen jaren zien we hem
op de voorgrond treden. Integendeel: hij
was het, die de oude figuur hernieuwde
van de „brieven", die Paus Pius XI richt
te tot „Onze Beminde Zoon en eerbied
waardige Broeder, Onze Secretaris van
Staat". Documenten, die werden verzon
den van de derde naar de tweede ver
dieping van het Paus-paleis, maar die in
de wereldpers extra-edities veroorzaak
ten
En dat Paus Pius XI hem op elke denk
bare wijze begunstigde, was voor kardi
naal Pacelli hoogstens een reden tot ver
driet men zou kunnen zeggen: tot
schaamte. Men herinnert zich nog steeds
een der meest indrukwekkende redevoe
ringen van de kardinaal-staatssecretaris,
nl. tot het congres van katholieke jour
nalisten, die uit alle landen ter wereld
in Rome samenkwamen, ter gelegenheid
van de „Internationale Katholieke Pers-
Tentoonstelling", die in de zomer van 1936
in Rome werd gehouden. Het initiatief
stamde van de Paus. De uitvoering werd
overgelaten aan kardinaal Pacelli.
Hij hield een rede over de betekenis,
de rol en de roeping van de katholieke
journalist in de moderne wereld Hij
sprak in het Engels, Frans, Duits, Spaans,
Portugees, Italiaans en in het Latijn. De
journalisten sceptisch en Ietwat blasé
van-nature zaten ademloos te luiste
ren. En de ovatie, die volgde, betekende
meer dan de kardinaal zelf ooit begre
pen heeft. En toen de volgende dag de
deelnemers door de Paus werden ontvan
gen in Castel Gandolfo, zei de Paus (die
een eigen rede had voorbereid maar de
geestdriftige kranteveirslagen had ge
zien): „Non bis in idemWij hebben
aan de woorden van Onze staatssecreta
ris niets toe te voegen!"
Dat was tevens de priester, die tot bis
schop werd geconsacreerd door een Pans
persoonlijk en die (later) moest vernemen
dat op hetzelfde uur van zijn wijding de
H. Maagd verscheen aan een paar kinde
ren in het verre Fatima.
En hier raken we een punt, dat wij
tijdgenoten niet kunnen en nog niet
mógen bespreken. Het betreft meer dan
de persoonlijke devotie van Paus Pius XII
tot de Madonna. Het gaat hier om de ge
leidelijk aan zichtbaarder wordende in
menging van de Moeder Gods van
de Voorzienigheid dus in de rampzalige
tijd waarin Papa-Pacelli, Die zal voort
leven als de Paus van het Dogma van
Maria's Tenhemelopneming, Plaatsbekle
der Gods op aarde was.
En hier moet onvermijdelijk het „Zon
newonder" ter sprake komen, dat. Hij
in de Vaticaanse tuinen zou hebben aan
schouwd in een verre, voor ons onbe
grijpelijke terugblik-in-de-tijd. Een tijd
van 33 jaren.... In die dagen, die aan
de plechtige Proclamatie voorafgingen,
heeft Hij dat verre Wonder gezien: de
zon, die zich wentelt en buigt en die
gehoorzaamt aan het woord van de Moe
der Gods.
Eerst thans kan de waarheid bekend
worden: toen de Paus kardinaal Tedeschi-
ni afvaardigde als Zijn bijzondere Legaat
naar de plechtigheden in Fatima, vroeg
deze kardinaal die vertrouwelijk, als
oude vriend van de H. Vader, van Deze
persoonlijk het verhaal van het nieuwe
wonder had vernomen of hij dit be
kend mocht maken in zijn (verplichte) of
ficiële slotredevoering. De Paus weigerde,
doch gaf tenslotte toe, het aan de kar
dinaal overlatend, hoe deze de zaak zou
bekend maken. Kardinaal Tedeschini, die
jarenlang nuntius in Madrid was en vloei
end Spaans spreekt, had de tekst van
zijn rede reeds aan de Osservatore ge
geven. Maar. in Fatima op de laatste
dag der plechtigheden, toen hij zijn rede
(in het Portugees) zou uitspreken, bleek
deze inspanning voor de hoogbejaarde
kardinaal al te zwaar te zijn. Hij begon
in de Portugese taal, doch ging na wei
nige minuten over in het (hem vertrouw
de) Spaans....
En de fameus-geworden passage over
het Zonnewonder in het Vaticaan" heeft
h(J nimmer uitgesproken. Maar omdat
de tekst reeds aan de redactie van de
Osservatore was overhandigd, kwam zij
toch in de couranten!
Zijn laatste jaren waren zwaar tenge
volge van een toenemend lichamelijk lij
den, dat zijn oorsprong eigenlijk slechts
in een algehele zwakte vond. Onmiddellijk
na het grote Consistorie van januari 1953
werd Hij voor het eerst van Zijn leven
ziek. Een kou waarschijnlijk opgelopen
tijdens de vele plechtigheden van de Con
sistories in Vaticaan en Sint-Pieter
werd tot een langdurige influenza, die Zijn
gestel hard aangreep.
In die dagen verwachtten velen, dat Hij
reeds in het vroege voorjaar naar de zo
merresidentie zou gaan, om aan de drin
gende eis van Zijn artsen en omgeving
te voldoen: rust houden. Maar Hij wei
gerde hardnekkig: „De Paus kan niet
ziek zijn," was Zijn afdoend antwoord.
En Hij werkte voort zelfs in Zijn slaap
kamer, dat tot ziekenvertrek werd.
Tijdens Zijn ziekte viel de watersnood
in de Lage Landen en Engeland. Wij kun
nen niet anders dan Zijn onmiddellijke
initiatieven herdenken, met de dankbaar
heid van kinderen. Persoonlijk zond Hij
mgr. Baldelli, voorzitter van de Pauselij
ke hulpverleningsorganisatie naar ons
land en Hij zond grote bedragen aan geld
en (later) ook materiële hulp.
Een andere onvergetelijke gebeurtenis
voor katholiek Nederland was de herden
king van het herstel der Hiërarchie in
ons land en de radio-hoodschap van de
H. Vader op 17 mei 1953.
Van Castel Gandolfo uit, waar de rust
en de natuur Hem een vrijwel gehele ge
nezing brachten, richtte Hij de encycliek
„Fulgens Corona" tot de ganse H. Kerk
en kondigde daarmede het Mariajaar 1954
aan. En persoonlijk begaf Hij zich met
groot gevolg naar de Santa Maria Mag-
giore om daar op 8 december van dat
jaar het Mariajaar te openen. Een zege
tocht door de oude stad, waar troepen
afdelingen Hem militaire eer bewezen en
een onafzienbare menigte Hem groette....
Maar al spoedig volgde een nieuwe
.lichamelijke inzinkinghalfjanuari 1954
worden de eerste geruchten bekend en
op 20 januari volgde de officiële mede
deling: „voorlopig alle audiënties afge
last." En langzaam werd het bekend: de
H. Vader leed aan een hardnekkige hik,
gevolg van totale lichamelijke uitputting.
De hik voerde tot een ernstig maaglijden
en wegens de onmogelijkheid om voedsel
tot zich te nemen, nam de zwakte steeds
toe. Gedurende enkele weken vreesde
men voor Zijn leven. Maar de nieuwe kuur
van de Zwitserse Karl Niehaus, die in
jecties met levende cellen toepaste, als
mede het bijzonder krachtige gestel van
de H. Vader voerden toch tot een gelei
delijk herstel.
Met ontroering denken we terug aan
die stille avond van 14 februari 1954 toen
de Paus ter gelegenheid van de wereld
ziekendag een radio-boodschap tot de zie
ken richtte, vanuit Zijn eigen ziekenka
mer. Zelden toonde Hij Zich zó, als Hij
was:: innig en vaderlijk, vervuld van an
dermans lijden, een voorbeeld voor allen
Ondanks Zijn toestand weigerde Hij af
te zien van de traditionele Paaszegen. En
met de uiterste wilsinspanning liet Hij
Zijn Boodschop tot de wereld, zin voor
zin en gedurende trage, zware uren, op
de band opnemen. Zodat de enorme me
nigte op Paaszondag toch Zijn vertrouw
de stem kon horen, toen Hij de wereld
opnieuw maar klemmender dan ooit
toeriep: „Pax Vobis". Vrede, vrede, vrede.
Maar persoonlijk gaf Hij als vroeger
de zegen Urbi et Orbi. Een oude,
zwakke Opperpriester, Die Zichzelf het
recht ontzegde om ziek te zijn.
We kunnen thans melden, dat Plus XII
in die weken rond Pasen 1954 zeer ernstig
eraan gedacht heeft om af te treden, ten
einde plaats te maken voor een nieuwe,
gezonde en krachtige Bestuurder. H(j
heeft langdurig en intens geleden onder
het schrikbeeld van algehele invaliditeit.
Zijn stelling, Zijn rotsvaste overtuiging:
„dat de Paus niet ziek kan zijn", was het
uitgangspunt. En de toestand van de H.
Kerk elke dag meer bedreigd, scher
per vervolgd, heftiger aangevallen be
vestigde Hem dagelijks in die intieme (en
zo karakteristieke mening).
Maar de oppositie van de meerderheid
der Curie-kardinalen heeft Hem uitein
delijk van Zijn voornemen doen afzien.
Om echter de onvermijdelijke vertraging
van de Curiezeafcen zoveel mogelijk te be
perken, verleende Hij aan diverse prefec
ten en secretarissen der Romeinse Con
gregaties een zeer grote autonomie. (En
hóe vreemd dit ook moge klinken: ook
hierin ligt een van Zfln vele, ingrijpende
In de „Hal der Zegeningen" van het Apostolisch Palels ie Rome heeft Z.H. Paus Pius XII (gezeten op zijn troon
rechts in aanwezigheid van vele kerkelijke hoogwaardigheidsbekleders geluisterd naar een concert van klassieke
muziek, uitgevoerd onder directie van Eugen Jochem, (links) dat voor de Europese televisie-netten zal worden
uitgezonden in het kader van de Eurovisie. Op de eerste rij van het gehoor onderscheiden we (rechts) Eugene kar
dinaal Tisserant, deken van het Heilig College van Kardinalen, en Clemente kardinaal Micwra, (tweede van rechts)
gezeten naast andere kardinalen van het Heilig College. Het was de tweede maal, dat de Heilige Vader m persoon
aan een televisie-uitzending medewerkte.
trent evenwel tot nu toe moest wordeu
gezwegen.)
Later in dat jaar volgde dan de gebeur
tenis, die voor Hemzelf zowel als mens
èn als Paus een hoogtepunt van Zijn
leven en een hoogtepunt van Zijn Pontifi
caat is geweest: de heiligverklaring van
Paus Pius X (29—30 mei 1954). Hij heeft
als jonge Curieprelaat jarenlang dagelijks
met deze Heilige Voorganger samenge
werkt. En hem intiem gekend. En het is
zondeT enige twijfel aan Zijn persoonlijk
aansporen te danken, dat deze Paus kon
worden gecanoniseerd veertig jaar na
Zijn dood....
Dat was wellicht méér dan ooit te
voren: Paus Pius XII in Zijn ware groot
heid!
Opnieuw vertrok Hij dit keer later
dan in de voorgaande jaren naar de
en historische hervormingen waarom- zomerresidentie. Doodmoe en tot het
uiterste verzwdkt. Het Mariajaar bleek
een ongehoorde weerklank te vinden over
de gehele wereld.
Uit alle delen van de wereld kwamen
berichten van nationale Mariacongressen.
Uit alle delen van de wereld kwamen ver
zoeken om een radio-boodschap, een Ze
gen, een woord. En noodt heeft een Paus
zó dikwijls voor de radio plaats genomen,
nooit zich zó mosten inspannen
Eind november keerde Hij terug uit
Castel Gandolfo. En de berichten luidden
voorzichtig, dat de gezondheidstoestand
van Zijne Heiligheid „te wensen overliet".
Moe. zwak, oud. En met altijd-door het
schrikbeeld van de toenemende invalidi
teit voor ogen. Zo keerde Hij terug naar
het Vaticaan.
Enkele weken tevoren had Hij de plech
tigheid van 1 november in de Sint-Pieter
geleid: de kroning van de Madonna tot
Koningin van Hemel en Aarde. En Hij
CM1tTlehigeen, dat de „grand seigneur Pa<
«Si1 de „briljante ex-Nuntius", eei
aio stempel zou drukken op wat zi
vJ^een (en zo dwaasde politiek
dp TT C4««l «TT/iWiit cronAPTY! H
de H. Stoel wordt genoemd,
(j-ptdinaal-staatssecretaris Pacelli be-
8e« °ordde geenszins aan de verwachtin-
of liever: aan de politieke spe-
gelui Dij was en bleef en toonde da-
voeJv? 'e willen zijn: de eenvoudige uit»
jTVer van bevelen, wensen, richtlijnen.
sC' and zal ooit zijn leven kunnen
'ona ven en zÜn persoonlijkheid belichten,
de? eerst diepgaand de figuur van
XI te hebben getekend. Zelden zul-
twee mannen-van-formaat zo volko
ran ?,an elkaar verschild hebben als
ate. S-Ttattd en kardinaal Pacelli. De eer-
tèj," heerser in de Middeleeuwse be-
3 va» het woord, een geleerde, een
pagedrongen, hardnekkige vorst. Een
d7i. wist wat Hi5 wüde en eistó-
t'tirn WD werd uitgevoerd. Zijn Pon-
Venti (en wat betekenen tenslotte ze-
WerJfJ1 iapen in de geschiedenis van de
h>eZ:Q! var> de Kerk?) behoort tot de
bliiv„ indrukwekkendede resultaten zijn
«en en zullen tot in lengte van da-
?L Worden erkend.
- aar de ander:
blee£
biet*
de staatssecretaris,
op de achtergrond ihij wilde
anders zijn dan instrument,
Paus Pius XII buigt Zich over een van de kleinen, die Hij zo graag tot Zich
was zélfs niet meer in staat geweest om
tijdens het Te Deum staande te blijven.
Drie dagen later (4 november) had Hij
de benoeming laten publiceren van mgr.
Montini tot aartsbisschop van Milaan.
Zijn naaste en meest vertrouwde mede
werker laten heengaan. Omwille van het
grootste diiooees ter wereld.
Tegen het einde van die november-
maand werd de H. Vader ernstig ziek.
Zijn toestand verergerde van dag tot dag
en de crisis kwam in de avond van de
eerste december. Eerst later is bekend
geworden, dat de artsen en de naaste om
geving die 'nacht overtuigd waren, dat het
einde gekomen was.
Het verplegend personeel, onder het
wakend toezicht van madre Pasqualina,
de overste van de kleine zuster-communi-
teit die het „huishouden" van de H. Vader
verzorgde, had zich teruggetrokken in de
grote zijkamer naast het slaapvertrek. De
deur stond op een kier. De Paus was
stervende en men hoorde Hem bidden;
de hoge ijle stem klonk duidelijk door de
diepe stilte.
Tenslotte, volkomen uitgeput, begon de
Zieke zijn meest geliefde gebed: „Anima
ChristiHet roerende gebed vanJTg-
natius, Ziel van Christus, heilig mij. Het,
klonk traag, maar helder. En intens ge
meend.
„Tegen de boze vijand, verdedig mij! In
het uur van mijn dood, roep mij!".... In
hora mortis meae, voca me".
Opeens viel er een stilte. Angstige stil
te in de late nacht. Madre Pasquqalina
kwam geruisloos binnen. De Paus lag
roerloos en in het schemerdonker meen
de zij heel even, dat Hij dood was. Ze
kwam zachtjes naderbij en zag Zijn ogen
wijdopen en onbeweeglijk starend naar
een vast punt.
Op dat ogenblik stond de Verlosser
naast het bed. En enige uren later ver
telde de H. Vader het zelf, eerst aan de
bejaarde, vertrouwde moeder-overste. En
om negen uur 's morgens aan de substi
tuut van het Staatssecretariaat, mgr. Dell'
Acqua, die op dagelijkse audiëntie kwam.
....„Ik heb de Heer gezien!"
Mgr. DelUAcqua was de gehele nacht
opgebleven en had 'van uur tot uur de
noodlotstijding verwacht. Hij trof even
wel een levendige, diep-ontroerde Zieke,
die nauwelijks meer ziek was. Hij verliet
het slaapvertrek vol gedachten en wist
niets beters te doen, dan onmiddellijk een
woordgetrouw verslag neer te schrijven
van deze hoogst-bijzondere „audiëntie".
Hij verzegelde de enveloppe en sloot deze
weg in zijn prdvé-kluis „Te openen na
mijn dood".
Er begonnen geruchten te lopen. De
Paus was binnen de korste tijd geheel
genezen; ja, krachtiger dan ooit. Geruch
ten, verhalen, bijzonderheden. Ook scherts
en grapjes. Bome was vól verhalen. Da
„insiders" wisten het allemaal, (daar
zorgde Madre Pasqualina wel voor in
haar verering en mateloze toewijding
En op een goed (?1 moment verscheen
In een weekblad, gedateerd 24 november
1955 bijna een jaar later dus tot in
details het verhaal van de Verschijning.
De Paus heelt hier heel erg onder ge
leden, dat staat vast. Door de omstandig
heden en tengevolge van de enorme weer
klank in de gehele wereldpers was ont
kennen, ja, zelfs zwijgen, niet meer mo
gelijk. En daarom publiceerde het of
ficiële Vaticaanse persbureau noodge
dwongen een kort bericht: „Naar aan
leiding van de sensationele mededeling
van het weekblad „Oggi": Wij zijn ge
machtigd om te bevestigen wat door het
geïllustreerde weekblad „Oggi" is gemeld,
in zijn nummer van 24 dezer, betreffende
een Verschijning, die de H. Vader heeft
gehad tijdens Zijn ziekte van december
1954".
Verder niets! Officieel gesproken, al
thans. Maar welk een verdriet!
Ongetwijfeld zullen er over deze veel
besproken Verschijning nog vele bijzon
derheden bekend worden evenals in
zake de vele andere wondere gebeurte
nissen, waarover tot nu toe slechts fluis
terend en vaag is gesproken. De H. Vader
zelf heeft de vele indiscreties als ze
Hem al bekend werden diep betreurd.
Nu Hij ons ontvallen is, is voor velen
de verplichting tot geheimhouding beëin
digd. Verwacht mag worden, dat vele be
trouwbare gegevens en getuigenissen bin
nenkort zullen worden voorgelegd aan het
oordeel van verantwoordelijke, voorzich
tige instanties.
Een oordeel, waar de wereld met span
ning op wacht
De Romeinen hebben Hem bewonderd
en bemind als hun meest-uitverkoren
broeder. De katholieke wereld heeft Hem
leren kennen in een vorm, die ongehoord
en ongezien is in de geschiedenis der
Kerk. Geen Paus heeft zovele van Zijn
„kinderen" ontmoet, gesproken, geze
gend. Geen Paus werd zo veel gefotogra
feerd, gefilmd en beschreven.
Het fameus geworden venster op de bo
venste verdieping van het Paus-paleis is
donker vanavond.
De gedachte van ontelbaren in Rome
en daarbuiten gaat naar die stille,
hoge werkkamer, waar een verlaten
schrijftafel staat, als altijd pijnlijk netjes
opgeruimd. Er liggen misschien nog stuk
ken, waarop een enkele kanttekening ge
schreven staat in dat zorgvuldige hand
schrift. Er ligt wellicht nog het boek, dat
Hjj het laatste raadpleegde,
