WALCHEREN krijgt een TWEELINGSTAD Middelburg en Ylissingen gaan samen N Sloeplan is voor ons nog belangrijker dan Deltaplan Niet langer een expulsie-gebied Gevaarlijk samengaan met de communisten door Rome gegispt Britse acteurs voelen zich belaagd door de televisie mm Y YOORJAARSYLUCHT NAAR VLISSINGEN EN MIDDELBURG Katoen bloeit onder de galgen Gedichten van A. C. W. Staring Water ondermijnt Noorse boerderijen „Immorele winsten ZATERDAG 18 APRIL 1959 llsiiiÉïlfïiMS ^i-4 Vlissingens trots: de haven, de JSiieuwendijh. met is mijn Middelburgs trots: de gerestaureerde abdij Dat uit veel kwaad veel goed geboren kan worden bedoelt de strekking te zijn van de titel en de inhoud van een nogal lijvige roman, waarin de schrijver, Frank Yerby breedvoerig de geschie denis van een zekere familie Benton uit de doeken doet. Het verhaal is gesi tueerd in het opkomend Noord-Amerika gedurende het midden en de latere jaren van de negentiende eeuw. Meteen zij gezegd, dat voor wat die strekking be treft het boek ons slechts weinig be vrediging heeft geschonken. Het kwaad wordt hoofdzakelijk en zeer nadrukke lijk bepaald door de hartstocht der zin nen, waar amper iets van het hart aan te pas komt. Het goed blijft beperkt tot een over het algemeen vrij zwak en op pervlakkig getekende loutering in het verdragen en vergeven van veel liefde loosheid en vernedering, die moet wor den doorstaan. Maar nauwelijks wordt het kwaad in de kern geraakt en ver worpen; maar nauwelijks krijgt het goed diepe gloed en glans. Op een enkele uit zondering na blijven de figuren gehuld in de nevelen van een psychologie, die niet uit de grondverf komt. Veel sterker dan in zijn beschouwing van goed en kwaad toont de schrijver zich in de schildering van de situaties waarin, en het décor waartegen de in nerlijke strijd gestreden wordt. De roman is een uitgave van Ad. M. C. Stok (Zuid-Hollandse Uitgevers Mij, Den Haag). F. V. a Bergen op Zoom glijden we plotseling de ruimte in; op een vol- zomerse lentedag een verrukkelijke ervaring. Ineens is het radicaal afgelopen met de dennenbossen, de eikenwallen en de versnipperde akkertjes van bet eindeloos opgedeelde Brabantse land. dat naast zijn charmes soms ook zijn benauwenis beeft. Soms. op zo n blauwe voorjaars dag b.v., als men vleugels zou willen hebben om uit te vliegen. Na Bergen hééft men die illusie: de blik wordt nergens meer geremd; ze dartelt over een opeenvolging van vlakten, onafzienbare, pril-groene akkers, haas- bruine schorren, grijs-verkruimelde kïeivelden en af en toe sneeuwwitte plakken van bloesemende boomgaarden met laag hurkende truitstruiken. Zelfs de hoogste verhevenheden: de dijken, vormen alleen maar lijnen in de grenzeloze vlakte. Als onze vlucht gestuit wordt aan de boulevard van Vlissingen -- bij een bankje in de Zeeuwse Rivièrazon is de ruimte nog onmetehjker. Zó vlak is de zee, dat we moéten blijven speuren naar een accent; naar een schip dat binnenkomt. Maar drie kwartier lang wordt de leigrijze samen vloeiing van lucht en water niet gebroken. i L ..Toch lopen er per maand zon duizend zeeschepen binnen probeert een rustende zeeman, die onder de vaderlijke glimlach van De Ruyter in de verte spiedt, ons te troosten. En dan reikt hij ons plotseling zijn kijker, onder de kreet „Ginds komt er een Middelburg als stapelplaats en voor stad van Antwerpen een bloeiend han delscentrum en een nog groter bloei be leefde de stad in de tijd van de Oost en Westindische Compagnie, toen ze de evenknie was van Amsterdam. Rond 1650 telde ze 30.000 inwoners. De Franse re volutie heeft de stad haar definitieve klap gegeven. Het inwonertal liep zelfs tot 12.000 terug. In de loop van de 19e eeuw is een geleidelijk herstel ingetre den, maar Middelburg bleef evenals heel Zeeland „expulsie-gebied". Zijn huidige betekenis wordt enerzijds bepaald door de vele overheidsinstanties die er geves tigd zijn en anderzijds doordat de stad tige kloostergang. Als u die niet gezien hebt, kent u Middelburg niet," zegt hij bij het afscheid. In de abdjjgang achter een deur „provinciale bibliotheek" waaiert het zonlicht, gezeefd door glas-in-lood, in gouden stralenbundels. Het is er koel en plechtig stil; de ambtenaren achter de zware houten deuren doen, geruisloos als monniken, hun werk. Buiten, waar de zon overdadig tussen de hoge gebouwen plast, klinkt alleen het gerucht van bouwers, die de laat ste hand leggen aan de vleugel waar in de provinciale griffie gehuisvest wordt. De nieuwheid die van het ge restaureerde abdijcomplex straalt, doet aan de sfeer en de schoonheid geen afbreuk; het is hersteld in de toestand waarin de bouwmeesters van eeuwen her het hebben opgeleverd. VIC LANGENHOFF De acteur Frans Zuidinga zal per 1 september a.s. „De Haagsche Comedie" verlaten en het komende seizoen deel uit maken van de toneelgroep „Studio" te Amsterdam. In de Zwolse Drukken en Herdrukken (W. E. J. Tjeenk Willink, Zwolle) ver scheen een vrij lijvig boekdeel „Tek sten en varianten van A. C. W. Staring. Proeve van onderzoek naar en uitgave van een keuze uit de gedichten met varianten van A. C. W. Staring van den Wildenborch", door dr. J. M. de Vries. Blijkens het voorbericht vormen deze 366 bladzijden een inleiding tot en een onderdeel van een omvangrijker werk, nl. de beschrijving en uitgave van het volledig oeuvre van Staring. Op de voorlaatste bladzijde van het boek staat gedrukt „Beschouwing over de varian ten". Deze beschouwing echter ont breekt. De lezer wordt dus niet inge licht over de conclusies die de schrijf ster uit haar materiaal getrokken heeft. Jammer voor dié lezer, te meer waar de doorsnee-consument van Nederland se letterkunde er stellig niet toe komt uit deze 366 bladzijden zelf zijn con clusies te trekken. Hij kan dit niet, omdat hij er niet toe komt ze te ver werken. Dat is arbeid voor de filoloog in strikte zin. Voor de meeste gebrui kers ook van de Zwolse Drukken zou de publikatie van de „beschouwing" bepaald niet misplaatst zijn geweest. Die „meeste gebruikers" zullen zich tot nader order dus moeten afvragen of dit uitgebreid onderzoek nieuwe ge zichtspunten met betrekking tot de dichter Staring heeft geopenbaard. Want om die nieuwe gezichtspunten is het te doen. Aan het intrappen van open deuren bestaat weinig behoefte. En de waarnemer besluipt soms de vrees dat de een of ander daar vol ijverig mee bezig is. IC. Hjj wijst in de richting waar we binnenland vermoeden, en inderdaad; daar tekenen zich vaag de contouren af van een zeekasteel dat uit Antwer pen komt. We zijn nog bezig, de om trekken los te weken uit de nevels, die er op die afstand toch nog zijn, als op eenmaal levensgroot de Japan se „Mitsui Line" om de boulevard- hoek zwaait en zich vlak vóór ons het ritueel voltrekt van de rivierloods die aan boord gaat. De rustende, zee man glimt van trots, als had hg het zelf zo georganiseerd. Met kennelijke deskundigheid vertelt hjj, daar in die verrukkelijke lentezon, over de ver antwoordelijkheden van loods en kapi tein, een betoog dat ineens een dis cussie wordt als achter ons een auto stopt en een ronde heer de rest van het bankje komt vullen. „Als ze geen loods nemen en het gaat fout, betaalt de verzekering geen cent," zegt hg strijdlustig. „Loods of geen loods, de kapitein is verantwoordelijk; de loods adviseert alleen," houdt de zeeman vol. Wij opperen dat het een het an der niet hoeft uit te sluiten, maar het kan niet meer baten. We waren naar Zeeland gegaan om Iets te horen over de plannen van Vlis singen en Middelburg om een dubbel stad te gaan vormen. „Dubbelstad is eigenlijk een beetje misleidend: het is niet da bedoeling, er op de duur éen gemeente van te maken," verklaart bur gemeester Kolff van Vlissingen, terwgl we door net raam van zijn gemeentehuis opkijken tegen een grote schuit op de Schelde-werf. „Het is alleen zo, dat de samenwerking die er al was, een vaste vorm heeft gekregen, nu we besloten hebben om met beide colleges van B. en W. eenmaal per kwartaal een geza menlijke vergadering te houden." „De laatste jaren was er al over inci dentele dingen gesproken. Zo hebben we samen gepleit voor een U.T.S. op Wal cheren, zonder daarbij uit te maken of die in Middelburg of in Vissingen zou moeten komen. Er zijn ook gezamenlij ke wensen t.a.v. de verbindingen. Zeer belangrijk is verder het Sloeplan. Als dat tot ontwikkeling komt, zullen we klaar moeten zijn om voor de mensen die daar gaan werken woongebieden en andere voorzieningen te creëren. Maar nog afgezien daarvan zijn er allerlei din gen, met name op cultureel en sport gebied, die we niet afzonderlijk, maar wel samen kunnen verwezenlijken. Voor een overdekt zwembad b.v. is een stad van plm. 60.000 inwoners nodig. Als we het tussen beide steden zouden maken, in een groenstrook waar ook sportvel den en hallen zouden kunnen komen, zijn we daar beide mee gebaat. Hetzelfde zou kunnen gelden voor bepaalde onder wijsinstellingen en eventueel voor een schouwburg." Vlissingen heeft thans in Brittanma het een zaal voor 550 man, voor de huidige behoefte groot genoeg. Maar er is groei te verwachten. De stad telt momenteel 29.000 inwoners, dat is al 6000 meer dan in 1950, toen het vóór-oorlogse cijfer weer bereikt werd. De belangrijkst e werkgever is de Kon. Mij De Schelde, waar 3800 mensen werken. De Mij haalt haar mensen tot in Krabbendijke toe en het Vlissingse vestigingsoverschot zou ihiiiiiiimiiimum iiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiimiiiiiHiimmHiimiiiiimimiiMimiiiiiM zeker al veel groter zijn, als men vol doende woningen kon bouwen. De Schel de zit krap en is van plan grootscheeps te gaan uitbreiden in het Sloeplan. In 1961 begint rijkswaterstaat met de dgk, die een groot schorrengebied zal inpol deren. Tegelijk zal worden begonnen met buitendijkse opspuitingen. De Scheme kan daar de gangmaker worden. „Als dan, aan diep vaarwater, rechtstreeks verbonden met de zee, een grote ontwikkeling op gang komt, met hoogovens en raffinaderijen, moe ten we zorgen dat de mensen kunnen worden opgevangen." Mr. Kolff toont ons het structuurplan voor de verre toekomst: honderden hectaren woon gebied; een stad voor 80.000 mensen. Souburg en Ritthem, thans nog zelf standige gemeenten, zijn erin opgeno men. Een voor-ontwerp om deze ge meenten op te heffen ligt klaar. De uitbreidingen gaan in de richting Mid delburg de enige mogelijkheid. De afstand van vijf kilometer tussen bei de steden zal dus nog kleiner worden. Beide gemeenten hebben dezelfde ste- debouwkundige, ir. W. Schut, die be zig is, de structuurplannen aan el kaar aan te passen. „We moeten natuurlijk afwachten, hoe de vestiging zal verlopen," vertelt ons even later de burgemeester van Middel burg mr. J. de Widt in het prachtige stadhuis, dat twee generaties Kelder mans er in rijke, vijftiende en zestiende eeuwse jaren hebben gebouwd. „Het meest gewenst is, dat beide steden ge lijkmatig groeien, maar je kunt de men sen niet dwingen." Middelburg heeft nu 22.000 inwoners. Wie een wandeling maakt langs de vele monumentale gebouwen en gevels en de welvoorziene winkels, kan 't nauwelijks geloven. De stad dankt haar allure ech ter op de eerste plaats aan haar roem rijk verleden. Vóór de reformatie was Het prachtige stadhuis van Middelburg, dat twee generaties Keldermans in rijke jaren hebben gebouwd. het verzorgingscentrum is voor een1 groot deel van Zeeland. Er zijn opval lend veel winkels en scholen o.a. twee H.B.S.-en, twee kweekscholen en een gymnasium en er wonen zelfs vijf notarissen. De belangrijkste indus trie is de Vitrite-fabriek, die lampvoe ten voor Philips maakt en waar ruim 500 mensen werken. Ook Middelburg verwacht van het Sloeplan een grote groei. De toekom stige Middelburgse woongebieden ko men n.l. even dicht bij het nieuwe in dustriegebied als die van Vlissingen. „Het Sloeplan betekent voor ons méér dan het Deltaplan. We hopen hier on ze bevolkingsgroei op te vangen, al was het alleen maar, omdat tengevol ge van de migratie de bevolking sterk veroudert. Maar het is ook een natio naal belang, dat een gebied, toegan kelijk voor zeeschepen met grote diep gang en gunstig gelegen ten opzichte van het Europese achterland, kan worden benut door bedrijven die el ders niet meer terecht kunnen. De provincie heeft een commissie ge vormd om de plannen nader uit te werken en de voormalige N.S.-presi- dent, ir. Den Hollander zijn naam ten spijt een rasechte Zeeuw is ge vraagd, het Sloeproject van de grond te helpen. De ervaring heeft geleerd, dat het bij een dergelijke ontwikke ling zaak is, over een zo sterk moge lijke stedelijke agglomeratie te be schikken. Vlissingen en Middelburg zijn ieder afzonderlijk aan de kleine kant, maar samen hebben ze met Souburg mee rond 60.000 inwoners. Beide gemeenten vormen in vele op zichten eikaars supplement: Vlissin gen heeft b.v. zijn boulevard en zijn strand, Middelburg zijn zakencen trum, (Van onze Romeinse correspondent) Zeer veel commentaar heeft in Italië uitgelokt de van 4 april 1959 stammen de en thans gepubliceerde uitspraak van de Congregatie van het H. Officie, dat katholieken hun stem niet mogen uitbrengen op partijen of kandidaten, die in feite met dc communisten ver bonden z'tin of hun activiteiten begun stigen. ook al huldigen deze partijen of kandidaten geen principes, die in strijd zjjn met de katholieke leer, en zelfs al betitelen zjj zich met de naam van christenen. De door de Paus bekrach tigde sententie van het H. Officie slaat uiteraard op alle katholieken, waar ter wereld ook. Maar de naaste aanleiding is kennelijk geweest het „Slcillaanse schisma". Dc uitspraak geldt in Italië als een bijzondere steun aan de verma ningen van het Siciliaanse Episcopaat en eei. ernstige waarschuwing aan de Sicilianen om bjj de komende verkie zingen iu juni a.s. te breken met de Christelijk Sociale Unie, een afschei ding van de Democrazia Cristiana, die in het regionale parlement samenwerkt met extreem links. De toon der com mentaren; die overigens voor het over grote deel zich minder aan de morele grond van het besluit, dan wel aan de politieke gevolgen ervan gelegen laten liggen, is duidelijk; gejuich van de zij de der Democrazia Cristiana, gepaard gaande met boze uitvallen tegen de „schismatieke partij", grote voldoening bij de liberalen, woede van extreem links en veel misbaar in deze zin, dat in het zich verklerikaliserende Italië door de Kerk wederom constitutie en concordaat met voeten getreden wor den, van het Republikeins-Radicale front. Het Siciliaans Schisma is van jonge datum en ontstond in november 1958. Het regionale bestuur was vooral ten gevolge van de verdeeldheid onder de christen-democraten zo vastgelopen als een muur. Psychologische momenten, I politiek meningsverschil, persoonlijke antipathieën en tenslotte een verdeling in Siciliaans-regionalistische (het sepa ratisme niet geheel vreemde) en lande- Hjk-unitarische christen-democraten maakte van het parlement te Palermo een rederijkerskamer en blokkeerde iedere actie. Op een eiland van vijf mil joen inwoners, waarvan er enkelen veel te rjjk en de grote massa veel te arm is, met 174.000 werklozen en tegen het miljoen mensen die niet te eten hebben, lagen zo al een hele tijd 120 miljard Rjjkslire in de banken van het regio naal bestuur te sluimeren, omdat men daar niet kon besluiten die ergens aan uit te geven. Een factor die tot het „schisma" bij droeg, is hoogst waarschijnlijk mede ge weest, dat naar de woorden van oud minister Scelba in de november-verga- dering van het nationale partijbestuur der Democrazia Cristiana de centrale D.C. zich uitermate veel bemoeide met kandidaten voor functies in het regio naal bewind en uitermate weinig met program en werk op Sicilië. Na de zoveelste crisis heeft een groep christen-democraten de knoop doorgehakt en is een alliantie aange gaan met neo-fascisten, monarchisten en extreem links. Aldus werd een meerderheid gevormd, waarbij de rest der D.C. en de liberalen op Sici lië in de oppositie gedrongen werden. Er kon eindelijk een regionale rege ring gevormd worden, die een be hoorlijke meerderheid achter zich had en de mogelijkheid om te werken. Het landelijk partijbestuur der Demo crazia Cristiana „excommuniceerde" de afvalligen, die op hun beurt een te- genpartii oprichtten: de Christelijk So ciale Unie. Daarbij speculeerde men op de anti-Rome stemming der Sicilianen. anti-Rome in separatistische zin en an ti-Rome tegen wat men de dictatuur der D.C. noemt. Tot zover de Siciliaanse politiek. Lan delijk heeft het geval niet nagelaten in druk te maken; voor het eerst immers sinds de eerste na-oorlogse kabinetten de Gasperi werd in groot, i.e. in regio naal verband, door zich christen-socia len noemenden samengewerkt met ex treem-links. Voor Togliatti en de zijnen, Nenni in clusief, was er reden tot grote bijval en die werd dan ook kwistig gegeven. Sicilië werd aan het publiek voorgesteld als de baanbreekster: eindelijk hadden verstandige mensen, of zjj nu fascisten of demoeristianen heetten, de antithese te niet gedaan en de „meest valide" krachten ingeschakeld tot heil van het land. En inderdaad was hier het isole ment doorbroken en Togliatti zag aan de politieke horizon het eeTste licht op gaan: via de regering aan de (absolute) macht. Het Siciliaans Episcopaat heeft de eilandbewoners gewaarschuwd en ook de Congregatie van het H. Officie heeft eraan herinnerd, dat katholieken niet met communisten mogen samenwerken of dezen begunstigen. Hoe goed even tueel de bedoelingen zijn van de Chris telijk Sociale Unie, haar spel is uiter mate gevaarlijk voor het gros der po litiek niet zeer onderlegde Sicilianen. (Men denke slechts aan het groot aan tal analfabeten daar!). Men geeft wer kelijk niet in theorie ruimschoots voet aan een volslagen misleidende propa ganda van extreem links in de trant van „christenen en sociaal-communisten hebben elkaar eindelijk gevonden." Dat bjj de vermaning der bisschoppen niet het politiek, maar het geestelijk ele ment vooropstaat, is duidelijk. Het bestuur van „Equity", de vak vereniging van Britse acteurs, wil dat de regering een volledig onafhankelijk derde televisienetwerk opricht volgens het muntmetersysteem, waarbij de kij ker betaalt voor elk programma, dat hij ziet. Dit voorstel is besproken tijdens de jaarvergadering van „Equity" in het Londense Apollo-theater, waar het spook van de werkloosheid, veroor zaakt door de „televisie-invasie", rond waarde. Felix Aylmer, de voorzitter van de organisatie deelde aan de vergadering mede, dat „overal in het land biosco pen en theaters verdwenen". Vele ac teurs, die onvoldoende emplooi hadden gevonden bij het nieuwe medium, be gonnen zich volgens hem af te vragen, Vlissingen gaat prat op boulevard met het eindeloos uitzicht op zee. Burgemeester De Widt heeft iets van een vlotte zakenman en plotseling vin- den we het een beetje ongerijmd, dat hij niet tegenover de bedrijvige scheepswerf in Vlissingen zit en de meer aristocra tische mr. Kolff niet in het statige Mid delburg. Maar bij mr. Kolff ontbreekt de zakelijkheid evenmin ais de liefde voor het schone bij mr. de Widt. „U móét de abdij even Inlopen. Daar is een prach- Twee boerderijen in het Noorse plaatsje Overhalla zijn dezer dagen plotseling „door de grond gezakt". Een nabijgelegen rivier had n.l. de bodem, waarop de huizen stonden, volkomen ondermijnd. Een vrouw, die zich ten tijde van de instor ting in een van de huizen bevond, werd gedood. De huizen werden onherstelbaar beschadigd. hoe ze hun volgende maaltijd zouden moeten betalen. De televisiehausse was veel sneller gekomen dan de ac teurs of de promotors van de televisie zelf hadden voorzien. „De bekendmaking van de winsten der commerciële tv-maatscbappijen heeft", aldus Aylmer, „een eind gemaakt aan alle aanvankelijke twij fels met betrekking tot de mogelijk heid der televisie om de ogen en oren der natie te boeien". „Het succes van de commerciële tv", aldus ging hij voort, „heeft de BBC tot een uitzonderlijke krachtsin spanning aangespoord met het gevolg, dat onze theaters en bioscopen niet alleen het hoofd hebben te bieden aan de nieuwe concurrentie van de onaf hankelijke televisie, maar ook aan die van een in het nauw gedreven BBC". Volgens Aylmer is het betrekkelijk lage niveau van de salarissen der ac teurs voornamelijk te wijten aan het langdurige monopolie van de BBC. Hij was dan ook van mening, dat de sala rissen hoger moeten zijn naarmate het aantal toeschouwers groter is. Een ander ernstig nadeel is de her nieuwde vertoning van oude films, die de eigenaars extra geld opleveren, maar die voor de acteurs niets dan werkloosheid betekenen. ITet streven van „Equity" zal er daarom op zijn gericht, de sluiting van theaters, bioscopen en studio's te ver hinderen, of althans uit te stellen, tot het nieuwtje van de televisie er af is en er opnieuw vraag naar andere vormen van amusement ontstaat. De kopstukken bij de Britse commer ciële televisie toucheren intussen fabel achtige salarissen. De impressario Val Pernell, die het Londense Palladium controleert en die directeur-generaal is van de ATV, een commerciële tv-maatschappij welke via kanaal 9 uitzendt, heeft een contract van vijf jaar, dat hem een salaris van 8.000 80.000) per jaar garandeert plus 2.000 „vergoeding van onkos ten". Bovendien ontvangt Mr. Parnell een commissie van één procent van de jaarlijkse winst, die de ATV maakt tot een bedrag van een miljoen pond en een en een kwart procent van de winst boven genoemd bedrag. Aangezien die winst, welke door één der afgevaardig den in het Britse Lagerhuis als „immc- reel" is gekwalificeerd, veilig op 5.150.000 kan worden gescha'. ont vangt hij dus een commissie van nog eens 60.000, ofwel zes ton in Neder lands geld. Dit zijn de voorwaarden, waarop de "eer Parnell -er in heeft toegestemd de ATV-maatschappi) te dienen als di recteur-generaal". Zijn plaatsvervanger, Lew Grade, die optreedt als agent voor sterren als Pat Boone en Terry Thomas, krijgt eveneens 8.000 per jaar, maar geen „vergoeding van onkosten" en verder eenzelfde percentage van de winst als Parnell. De aandeelhouders van ATV profite ren ook van de hausse. Hun is een dividend van 100 procent in het voor uitzicht gesteld tegenover verleden jaar 30 procent.

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Nieuwe Schiedamsche Courant | 1959 | | pagina 6