Andere verdeling van Amerikaanse
miljoenen-winst gewenst
Goedmoedige verzeis
poëzie van, 150 jaar geleden
Met zon voetbalbroek kun je in het stadion spelen 1
Nassers daad vindt navolging
Franco en zijn tegenstanders
Spot en hoon voor F ranse dictator
Verzoeningspoging der bisschoppen
afgewezen
KIIK! Geen vlekje meeren hagelhagelwit
DAT WAST PAS
SMETTELOOS WIT!
dat wast pas smetteloos wit!
WOENSDAG 22 APRIL 1959
Er is een schaduw over het Panamakanaal gevallen, over het trotse
e" r'jke bezit van de Verenigde Staten. Panama, sinds lang ontevreden
'ner het feit, dat de grote winsten, die met het kanaal gemaakt wor-
c en, naar Washington gaan, heeft een wet aangenomen, die het gezag
over de territoriale wateren uitstrekt tot ongeveer twintig kilometer
uiten de kust. Op zichzelf niet bepaald iets bijzonders. Sinds jaar en
1 ag zijn tal van landen tot een dergelijke maatregel overgegaan, alleen
a niet het oog op de schatten van de zeebodem onder hun kusten en
'evens teneinde soevereiniteit te kunnen doen gelden over daar langs
iggende eilanden of archipels. Men stelt zich op het standpunt, ove
rigens recht tegenover dat van de vrije zee, dat een land zich onder de
oppervlakte van de zee uitstrekt en de zeebodem dus tot dit land be-
ïoort. Theoretisch zouden de territoriale wateren als het ware tot in
St~ '*ne'n(*'ge kunnen worden uitgelegd en zouden aldus de Verenigde
China aan elkander kunnen grenzen. onder water.
aar F anama stelt niet zulke hoge eisen. Het wil alleen maar in staat
om lH°°r *ngan£ van ket Panamakanaal lichtboeien aan te leggen,
a dus een vaargeul te scheppen, waarin het tol kan gaan heffen
Na^iet^s' a'S Washington niet over de brug komt
,Uezkanaal het PanamakanaalIntussen, Panama denkt er (nog)
Wsa'mTlg ^3oen dollar
andere ibL 61gen gebied bcschouwd wordt. Het eist, evenals dit nu in- zovele
vestte en' tot wa be- pesten -.winstgevende ondernemingen grond
PAGINA 5
Welkom
tijdens de Duitse overheersing denken. Als we omstandigheden; nn~j Konfngje:lk,EnkhaTd!" kleint3c!
Huns
Er is weinig nieuws onder de zon! Situaties mogen veranderd zijn. om
standigheden verbeterd heten, er mogen dan al krachten, die immej
hebben bestaan, worden ontdekt en (ter efficiënter vernietiging) ge
perfectioneerd: bepaald nieuws is er niet.
Toevallig kreeg ik een bundel verzetsverzen" van honderdvijftig jaar
geleden in handen en natuurlijk moest ik direct aan de illegale poëzie
tijdens de Duitse overheersing denken. Als we omstandigheden; na
men en data veranderen, blijken veel van de jongste situaties erg oud
te zijn. Lees voor S.S. „Gardes d'honneur": het waren beide korpsen,
waarin trouwe vaderlanders verraders zagen ondergebracht. Lees
voor „tactisch terugtrekken" of „het afgrendelen van penetraties"
eens „grand mouvement": men bedoelde met beide een minder pijn
lijke omschrijving te geven van grote verliezen en vaak ordeloze terug
tochten. Toen Napoleon ons land bezet had, was de vrijheid in vele
opzichten aan banden gelegd, met alle gevolgen van dien. Er waren
dreigende tekorten aan levensmiddelen, onderduikers, clandestiene
handeltjes.
Veel geld nodig
Patenen
tng
Observator
Roost
Twee en een halve eeuw luier
Fifty-fifty
■Aquilino Boyd wil fifty-fifty doen
"iet de Amerikanen, ofwel vijftig
'mijoen dollar per jaar voor
Panama.
Reeds Columbus
-
J 1
\oETBALBROEKEN, BADHANDDOEKEN- bcddclakcns, tafellakens...
vlekken genoeg, werk genoeg! Maar wat doet de moderne huismoeder?
Zij neemt Omo en maakt in n wip een dik schuimend sop klaar.
Daar gaat rustig de hele was in (na de witte was de bonte!). En dan
als het goed eruit komt! Zien we nog één vlekje? Nee. Is het wit
geworden? Nou en of, hagel, hagelwit! Zo worden Uw beide wensen
vervuld: Omo wast èn vlekkeloos en hagelwit. Met een sop dat voor
het goed en het wasgerei zo .veilig is als U maar wenst.
>>mv\
Schaduw
over Panama-kanaal
grote bevrijder Simon Bolivar koos de
stad Panama uit tot zetel van het eerste
pan-Amerikaanse congres. Het plan voor
het Panamakanaal werd evenals dat
voor het Suezkanaal een internationale
kwestie, waarover zelfs Goethe in vervoe
ring raakte, „ik zou wel twee eeuwen
willen leven", zo schreef hij, „om deze
twee gigantische werken uitgevoerd te
zien. Maar helaas, ik zal het niet aan
schouwen".
In Europa interesseerde men zich zo
zeer voor het Panamakanaal, dat <fe
Verenigde Staten, die n°g nict over de
continentale spoorweg tussen de Atlan
tische en de Stille Oceaan beschikten,
bevreesd werden, dat het een Europese
affaire zou worden. Het was in het bijzon
der naar aanleiding van het Panama
kanaal, dat President Monroe zijn be
faamde uitspraak lanceerde, welke als de
Monroeleer bekend werd.
Wat hij zeide, herinnert levendig aan
hetgeen heden ten dage in Azië en Afri
ka opgeld doet: Amerika mag niet langer
worden beschouwd als een gebied, het
welk door Europese machten zonder meer
gekoloniseerd kan worden (1823)
Nadien is er van Amerikaanse kant druk
over een gezamenlijk ondernemen van
het grootse werk gesproken. Tegelijkertijd
werd een aantal plannen gelanceerd- Ook
Europa bleef njet achter. Een Franse stu-
die had tot resultaat, dat er een kanaal
met 34 sluizen werd voorgesteld. Napo
leon III, in Ham gevangen gezet, voor
spelde de aanleg van een kanaal door Ni
caragua en stelde de regering van de
Franse Republiek voor, hem vrij te laten
Hij zou zich dan van alle politieke actie
onthouden, indien men hem slechts toe-1 van mr. Cornelis van Marle. Deze heer
stond, de onderneming ter hand te nemen. had nimmer iets met poëzie uitstaande
Het bleef intussen bij plannen en di- i gehad, doch bleek zich plotseling te kun-
Een beeld uit het verleden, toen liet
Panamakanaal werd aangelegd.
niet over de
tijd voor'vee t Vereirliteit °Ver de Zgn' Kanaalzone teruS te eisen, welke inder-
Uncle Sam als m^oen dollar aan de Verenige Staten werd verkocht en door
tild ,mn. v.eremiteit over
'anden gebeurt waar het «róten
maal ten! 'onrcchV winst. Misschien niet heie
niet vriiwiin» «n het doet feitelijk enigszins kortzichtig aan, dat Uncle Sam
o,,i g en -bll voorbaat Wat. meer'aan het -doodarme Panama heeft afae- de twee oceanen te zoeken.
ellmT Panamakanaal brengt elk jaar 100 miljoen dollar in Washington-
W en -1® te^ens ook militair van het grootste belang. In dubbele zin een
"attader van de Verenigde Staten.
men, hoopte op een rivier, die hem dwars
door het nauwe land zou voeren. Hij
aanschouwde echter nimmer de Stille
Oceaan- Dit geschiedde voor de eerste
maal althans voor een Europeaan, in
1513, toen de avonturier Balboa van een
heuvel in Panama af de Stille Oceaan
zag en hem de Zuidzee noemde, haar
namens de koning van Spanje in bezit
nemend Hij was tussen twee haak
jes de stichter van de stad Panama.
In het jaar 1519 werd de eerste weg
dwars door Panama aangelegd, nadat
de Spanjaarden nog lang geloofd had
den, een verbinding te zuilen vinden.
Het was de eerste continentale weg in
Amerika lopend door dïchite bossen, rivie
ren overkruisen^en omlijnd door wacht
posten. Een ongeveer twintig jaar later
aangelegde, dergelijke weg wordt nog
steeds door de Indianen gebruikt.
Het idee van een kanaal werd het eerst
gelanceerd door een zekere Alvaro de
Saavedra Ceron, die hiertoe verschillen
de plaatsen voorstelde. In 1534 liet Karei
de Vijfde een studie van het terrein ma
ken, bij de Ria. Chagres. dus in de land
engte van Panama. Maar deszelfs gou
verneur verklaarde het plan voor onmo
gelijk en de keizer liet het varen.
En zoals gezegd. Philips II meende d-a-t al
dat kanalen-geöoe tegen Gods wil in
gin:;. Daarbij kwam dat de rijke handeis-
rout- naar Peru inmiddels ontdekt werd.
Het wérd zelfs op straffe des doods ver
boden, nog naar een verbinding tussen
plomatieke onderhandelingen, waarbij ook
Engeland zich niet onbetuigd liet. Het was
echter in Frankrijk en wel in het jaar
1876, dat onder leiding van Ferdinand
de Lesseps als president, een comité werd
opgericht niet het doel, een project op te
maken voor het aanleggen van een inter-
oceaans kanaal.
Werkelijk, het zou ons te ver voeren-.
de hele historie van de plannen en van
de aanleg van het Panamakanaal weer
te geven. We halen daarom slechts aan,
dat de Lesseps in 1883 met de eerste
werkzaamheden kon starten. Reeds di
rect leverde het moordende klimaat enor
me moeilijkheden op. Als voorbeeld ge
ven we, dat van de vierentwintig
kloosterzusters, die er heen trokken, om
voor de kinderen van de ingenieurs en
technici te zorgen, er in enkele jaren
eenentwintig stierven, aan malaria en
gele koorts.Het kwam tenslotte tot een
financieel debacle en het werd een groot
schandaal. Ferdinand de Lesseps en zijn
zoon Charles zagen zich elk tot vijf jaar
gevangenisstraf veroordeeld, maar het
vonnis is nooit uitgevoerd-
Het Panamakanaal werd tenslotte door
de Amerikanen gegraven, onder leiding
van een man mei een Nederlandse naam.
kolonel Goethals, in tien jaar tijd en het
werd op 15 augustus 1914 in gebruik
De soldaten krijgen last van winterte
nen maar, zegt de veldheer daar ginder
„ligt een stad om naar te snakken". Daar
is van alles te halen en:
„het volk, gelooft het al of niet.
zal hart'lijk blij zijn als 't ie ziet!"
Herinnert U zich nog de berichten in de
Duitse pers. over de blijdschap waarmede
wij de legers van Hitier hadden verwel
komd?
In een volgend gedicht staat een
doch niet erg fifne aanval op Marie Loui
se. hiet familiair Mietje genaamd. Aardi
ger en t'evens een der beste rijmen van de
gehele bundel is het hatelijke gesprek tus
sen „eenen grooten Keizer en een klein
Koningje".
Koningje: „Papa. sints Uw vertrek hsïft
Napje leeren loopen".
Keizer: „Ik ook dat zou ik hopen!" enz.
Al de verzen zijn van simpele makelij,
inderdaad „rijmelarij", maar van de goe
de soort. Zij bezitten zekere vlotheid, ook
door hun prettig ritme en Van Marle toont
er een grote rijmvaardigheid 'n; tevens
maakte hij vernuftig en soms zeer speels
gebruik van authentieke namen, veelal
met min of meer bedekte hatelijkheden.
De inhoud is nimmer verbeten of ge
laden: Van Marle zocht het alleen in
geestige, spottende voorstellingen van
bepaalde personen en feiten en in ge
niepig? steken onder water. Waar hij
een geïnspireerd gedicht van langer
adem en kennelijk pretentieus trachtte
te schrijven, faalde zijn poging zoals in
het vers „Aan mijn tong", dat hij op 23
april 1813, op de dag zijner gevangen
neming schreef en dat het bekende ge
deelte uit Vondels Roskam als motto
voert.
Dat het boekje van Van Marle destijds
een groot, succes is geweest, is niet te ver
wonderen; betekenis voor het verzet zal
het echter niet hebben gehad Het beoog
de uitsluitend een spiegel te zijn vao <ie
schamperheid, waarmede de meeste Ne
derlanders over de overheerser en zijn
overwinningen dachten Het wilde een
glimlach brengen niet een gebalde vuist,
zoals dat onze hedendaagse dichters heb
ben bedoeld en ook vaak bereikt
Dat Van Marles wens dat zijn geestes
kind .in den stroom der vergetelheid" zou
worden medegesleept geheel is vervuld,
kunnen we dus niet als een verlies aan
merken. Maar merkwaardig zijn zijn rij
men zonder twijfel.
Er wareneigen teelt en. zoals ge
zegd. illegale poëzie, dié over het algeheel
niet hoog van kwaliteit was en veel min
der scherp en bijtend dan wat er in de
jongste bezetting op dit gebied is gepres
teerd. Men krijgt veeleer de indruk van
goedmoedige spot en hoon; de vonk wordt
nergens vlam.
Een der aardigste voorbeelden van derge-
gelijke poëzie, in 1813 geschreven, is die
genomen, tóen de eerste
reeds uitgebroken was.
Wereldoorlog
'Panama ;reri,' is de jonge advocaat en volksver-
°ver&pnV volgens eëh indertijd gesloten; tegenwoordiger Aquilino (Arendie) Boyd.
r u omst- Het geeft zich er evenwel TT;; J -
ekenSChap van, dat aan de Verenigde
taten in verband met bet plan voor een
tweede kanaal dwars door Midden Ame-
li„ doör Nicaragua, heel wat hogere
"anciële eisen -zijn gesteld, ongeacht de
"gelijkheid van een winstgevende ex-
P'oitatie,
lof31131*13 stelde indertijd zijn eisen te
dr>g veel te lan® hebben politici,
c, °r.financiële of andere banden aan Un-
gebonden, zich met de oude re-
eve'ng tevreden gesteld. Panama heeft
hg nwcI enorme sommen nodig voor mo-
ZiG]Pls?r'?g' voor de bouw van scholen,
Verw Uizen' universiteiten en voor de
hein ng van bet welvaarts- en gezond-
mspeil der bevolking ;n het algemeen.
De Panamese nationalisten hadden
lom °°k 'n bun Pr°6rarn die twintig ki-
drukt8rgrens °PSenomen, teneinde aldus
op Washington-te kunnen gaan uit-
Militair betekent Panama niets
j. §en de Amerikaanse bezetting van de
hp,naaI?one, die één grote vesting is, zal
et weinig kunnen uitrichten. Tot een ge-
apen(j conflict zal het dus niet komen,
aar een zekere agitatie in de kwestbare
aaaiz°ne onder de veertigduizend Pa-
mezen, die er wonen, zou de Amerikaan-
jj ^Sering hoogst onwelkom zijn. Een
Weit1*' an'de-re regering vermoedelijk zeer
liikh°m' 1Ien den'je ecns aan de m°se-
JKheden van sabotage, van koude oor-
spionage etc, etc.
Wooi-d-v-oer-d-cr van de Panamese natlio-
'sten, die voor 'n betere verdeling ijve-
&M-
Hij is reeds minister geweest en heeft
een. gróte invloed in het land. Zijn tegen
speler is de Amerikaanse gouverneur
van de Kanaalzone, William Potter, die
zich heer en meester over het gebied kan
noemen en feitelijk de voornaamste werk
gever is van het overgrote gedeelte van
de 200.000 zielen tellende bevolking van
Panama's hoofdstad Panama. Maar deze
„werknemers" zouden 'er geen bezwaar
tegen hebben, om ondor de Amerikanen
uit te komen, vooropgesteld, dat het Pa
namakanaal zal blijven bestaan en flo
reren- Men heeft in Panama moed ge
schept uit Nassers tot dusver goede exploi
tatie van het door hem genationaliseerde
Suez-kan-aal Intussen, die kwestie ligt voor
Panama even moeilijker, vooral politiek
gesproken. Want eens behoorde Panama
tot de republiek Columbia. Toen de re-ge
ring daarvan weigerde, aan de Verenig
de Staten het benodigde land voor de aan
leg af te staan, organiseerde de befaamde
president Teddy Roosevelt een revolutie
van Panamezen, die zich van het moe
derland Colombia afscheidden en daarna
o-ramidde] ijk aan Uncle Sam een conce6
sie „voor altijd" verleenden. Het Pana
makanaal was wel een revolutie waard.
nen uiten in vlot neergeschreven rijmen,
die hij in 1814 bij J. van Thoir te Leiden
uitgaf.
In een „Voorberigt" legt Van Marle
verantwoording af. die getuigt van een te
genwoordig voor een rijmenschrijver wel
haast ongekende bescheidenheid. Dit
„Voorberigt" is vooral hierom zo opval
lend, omdat er gedeelten in voorkomen,
die geheel en al betrekking konden heb
ben op de zo kort achter ons liggende ja
ren.
„Deze rijmen hebben hun ontstaan te
danken aan eenige luimige oogenblik-
ken. tot welke de onzinnige en belache
lijke grootspraak onzer verdrukkers
zoo ruime stof opleverden; gedeeltelijk
ook aan den onwil en de verontwaar
diging, waarmede hun verfoeiijelijke en
hemeltergende overheersing mijne
ziel vervulden".
Van Marle had nooit aan het afdrukken
van deze rijmen gedacht en declameerde
ze slechts „in eenen kleenen kring van
vertrouwde vrienden die. gelijk zij deel
den in de geheimste gevoelens van mijn
hart. zoo ook met de vurigste wenschen
van hetzelfde, voor de redding van mijn
Vaderland, instemden". Een gestileerde
omschrijving dus van onze zogenaamde
..clandestiene lezingen".
Intussen kregen zijn stukjes toch grotere
ruchtbaarheid dan bedoeld was; er circu
leerden talloze afschriften, met de twee
hieruit, voortvloeiende resultaten: allengs
groter wordende verminking van de ver
zen en arrestatie van de auteur, die hier
van „zonder tusschenkomst van veelver
mogende beschermers, onfeilbaar het
slagtoffer zoude zijn geworden". Waaruit
men zien kan, dat oofc toen met „veelver
mogendheid" (wordt bedoeld invloed of
rijkdom?) wel iets te bereiken was.
Ook wilde hij met zijn vèrzen zijn land
genoten „toonen. hoe ik gedacht en ook.
voor zoo vee) dwang zulks veroorloofde,
gesproken heb toen het gehate juk der on
derdrukking onze halzen deed krommen"
en hij vroeg excuus voor te felie bewoor
dingen. die „zoo zij te hard mogten voor
komen. zich in de dagteekening kunnen
rechtvaardigen".
De bundel opent met „Katabasis" (te
rugtocht) en wéér zouden vele regels kun
nen slaan op ónze ervaringen:
„Ik bragt mijn leger dus te veld.
en sloeg den Rus reeds in gedachten.
Je weet. ik ben een heele held.
als ik de baas maar ben in krachten",
en verder:
„Ik trok dan al zoo zoetjes voort
en snoeven, lieve Heeren! snoeven
Nooit in je leven zoo gehoord i
Jc kondt er mij geheel uit proeven.
Ook zag ik torens in 't verschiet,
hoewel van Petersburg nog niet
Een Hollandse spotprent op de val
van Napoleon
Pas twee en een halve eeuw later ves
tigde d*> beroemde Alexander Von Hum
boldt de aandacht op het belang van een
inter-oceaans kanaal. Hij stelde maar
kef<t negen plaatsen voor, waar men kon
proberen de landengte te doons-nijden.
In 1814 besloot de Spaanse Cortes (volks- uc ™EerlnE ulJ uc
nationale monument
De pogingen van de katholieke Kerk in
Spanje, om de herdenking van de 20ste
verjaardag van het einde van de burger
oorlog als uitgangspunt te maken voor
een verzoening tussen Franco en zijn vroe
gere tegenstanders, kan als mislukt wor
den beschouwd.
Wel heeft de Spaanse regering bij de
Oud-minister Boyd is voor een delen
van de kanaalwinsten op een fifty-fifty
basis. Hij verlangt dus de helft en vele
Panamezen vinden dit met hem een re
delijke eis. Vijftig miljoen dollar per jaar
zou heit staatsbudget van Panama aan
zienlijk opvoeren. Men droomt daar in
Panama al varn een aards paradijs. Al
hoewel Boyd heeft categorisch verklaard
geen communist te zijn en evenmin anti-
Amerikaans. Hij wenst slechts, dat zijn
land krijgt, wat het volgens hem rech
tens toekomt, ondanks vroegere overeen
komsten. Er wordt in de wereld zoveel
herzien, laten Washington en Panama
ook eens praten, zo redeneert hij
PratenEr is over het Panamakanaal
van de aanvang af evenals over het Suez
kanaal heel wat gepraat.
Gepraat is en over het Panamakanaal
al sinds Philips H- Die wees evenwel
een plan voor een kanaal door het smal
ste gedeelte van Amerika af, zeggend:
God heeft Zijn wal te kennen gegeven, door
een vaste verbmd'ing tussen Noord- en
Zuiid-Amerika te scheppen". Hij zei het
enigszins anders, maa-r het kwam toch
hierop neer. Sinds Philips II is evenwel
die smalle etroo-k land van 70 kilometer
breedte de mensen blijven interesseren.
Geleerden kwamen tot de conclusie, dat
wat nu Mexico, Nicaragua en Hondu
ras zij", eens een eiland was een zulks
nut Nicaragua. Costa Rica en Panama
eveneens het geval is geweest. Tussen
die eilanden door liep een zeestraat, waar
door de Atlantische Oceaan met de Stille
Oceaan verbonden was. De Panamezen
hebben er de gevolgtrekking uit getrok
ken, dat hun land eigenlijk nooit bij Co
lombia heeft gehoord, geografisch gespro
ken. Ze wijzen er bovendien op, dat ten
tijde van de revolutie in verkeerstechnisch
opzicht New York dichter bij Panama
lag'dan Colombia's hoofdstad Bogota, van
waar men in 1903 het revolutiejaar, zich
per muilezel naar de kust moest bege
ven. Er waren geen behoorlijke wegen,
laat staan een spoorweg. Toen in het
jaar 1878 een zekere Boneparte Wyse zich
naar Bogota begaf, om een concessie
voor het graven van een kanaal te
verwerven, moest hij vijftien dagen rei
zen..
Reeds Colümbus zocht naar een na
tuurlijke verbinding tussen de twee Amc-
rika's. Inboorlingen van Nicaragua had
den hem iéts verteld over een beel smal
land tuissen twee zeeën. Hij geloofde
daar in de Stille Oceaan te kunnen ko-,
scheepvaart te construeren. Men besprak
een plap voor het vormen van een maat
schappij, die het werk zou uitvoeren,
maar het werd „man-ana", het Spaans
voor morgen, hetwelk ook overmorgen enz
kan betekenen. In 1823 was het uit met
Spa-njes macht in Zuid-Amerika en de
de Vallei der Doden in de Sierra dc Gua-
derrama op aandringen van de bisschop
pen moeten toestaan, dat het Mausoleum
niet alleen de stoffelijke resten van Fran
co s aanhangers, maar ook die van alle
andere doden uit de burgeroorlog zou be
vatten. Maar zij heeft geweigerd een al-
gëmene amnestie af te kondigen, waarop
de Kerk had aangedrongen.
Ook heeft zij geweigerd weer burger
rechten toe te kennen aan de tienduizen
den, die in de burgeroorlog tegen Franco
hebben gestreden. Het door 4000 vrouwen
ondertekende smeekschrift, dat aan de
minister van Justitie werd aangeboden,
om vrijheid voor hun echtgenoten of zo
nen te verkrijgen, is ter zijde gelegd.
Daarentegen begon Franco een felle ac
tie tegen alle vroegere tegenstanders, te
gen het liberalisme en tegen de democra
tie. Het feit, dat de Spaanse regering
hiermede teggen de uitdrukkelijke wil van
de kerkelijke autoriteiten handelt, heeft
tot niéuwe teleurstelling en tegenstelling
aanleiding gegeven.
O J9.2I4.280.65
