Wonderlijk verhaal van een Mentawais-jongetje
Seismo-expeditie sloft
ploffend over Noordzee
Het „zingende hart van Holland
Herdenking van Hélène Swarth
HET LIJKIN DEMAND
i
door GEORGE BAGBY
Het trok met een missionaris van de
Mentawai-eïlanden naar Padang
Honderdste verjaardag in oktober
Heybroek Zélancler wederom 12
uit licht gestegen winst
Zonderling convooi
11
„Ik probeer het niet
meer.
iSL
Gematigd vertrouwen
voor 1959
Hans Roest
Berkel Patent 12%
(onveranderd)
Toenadering tussen
Nasser en Khroesjtsjev
V B
ZATERDAG 25 APRIL 1959
PAGINA 6
Veertig eeuwen ten achter
Ploffen
Geboren om te dichten
Uit
one naar
beschaving
DIT VERHAAL IS KORT geleden verteld door een Italiaanse mis
sionaris, die ziek, aangetast door de malaria, naar zijn geboortestreek
in Calabrië terugkeerde om er wat op zijn verhaal te komen. Het heeft
zich afgespeeld in Indonesië, het land, waarover we tegenwoordig
eigenlijk zo weinig horen. Zoals bekend, is een gedeelte van het gebied
der Nederlandse missies kort na de overdracht der soevereiniteit aan
Italiaanse missie-orden toegewezen, o.a. Kapucijnen en Xaverianen.
Tot de orde der Xaverianen behoort pater Cannizarro, een voormalig
missionaris in China, die daar onder het communistische regime de
grootste ontberingen doorstaan moest en de hongerdood in een com
munistische gevangenis slechts ontkwam dank zij een buisje vitaminen-
pillen, hem op het laatste ogenblik door een confrater toegestopt.
Pater Cannizarro werkte in de provincie Kwangsi, het geboorteland
v«n Mao Tse-toeng. In 1948 verschenen daar de communistische
troepen, terwijl die van Tsjang Kai-sjek op de vlucht sloegen. Hij werd
van spionage beschuldigd, eerst tot huisarrest veroordeeld, maar ten
slotte het land uitgezet, nadat men hem alles ontnomen had. Zelfs be
roofd van het portret van zijn moeder, dat hij altijd bij zich had ge
dragen, kwam hij uitgeput en schier half dood in Hongkong aan
Na in het vaderland wart op zijn verhaal
gekomen te zijn, wehd hij uitgezonden
naar het nieuwe missiegebied der Paters
Xaverianen op Sumatra, waar zijn bis
schop hem de opdracht gaf, zich naar de
Mentawai-eilanen te begeven, die op een
honderdtwintig kilometer buiten de kust
van Sumatra liggen en nog door een
uiterst primitief volk bewoond worden,
dat geen vuur kon maken, dus geen warm
voedsel at, met pijl en boog jaagt, zich
nauwelijks kleedt en o.a. rich het, hoofd
haar noodt kmiprt. zodat het zelfs die man
nen soms tot over de knieën hangt.
Deze mensen leven nog, zoals hier en
daar primitieve volken veertig eeuwen
geleden leefden. Hun toevluchtsoord zijn
de binnenlanden van deze eilanden, die
in totaal een oppervlakte van enkele
tienduizenden vierkante meters beslaan.
Ze wonen niet in huizen, slapen in de
open luöht, kennen geen begraafplaatsen
en hangen hun doden in de bomen, op
dat de vogels het vlees opeten, dat door
hen als onheilig wordt beschouwd, waar
na het gebeente begraven wordt.
Tot deze halfwilde mensen behoorden
Aliban, een der eerste inboorlingen- die
het waagde, de missionaris te naderen-
toen deze zich op de kust van het groot
ste eiland, Siberoet, had laten ontschepen,
teneinde een missiepost te stichten- De
dertienjarige Abidan bracht pater Can-
Pater Cannizzaro, missionaris op de
Mentaivai-eilanden.
Abidan, de eerste katholiek op de
Mentawai-eilandendie ook het
eerst een stad zag: Padang.
nlzzaro bij zijn ouders en andere stam
genoten en deze was aldus na enige tijd
in staat, het geloof onder hen te ver
kondigen. Het kostte hem inmiddels gro
te moeite, vooral ook, omdat de Menta
waiers zich eenvoudig geen voorstelling
van de beschaafde wereld konden vormen
en evenmin een begrip van geschiedenis
hadden. Pater Cannizaro besloot toen, de
kleine Abidan mee naar Padang te ne
men, opdat het intelligente joch altihans
enig idee zou krijgen van een stad en
hoe andere mensen dan de Mentawaiers
wel leefden.
Abidan in Padang
Het beviel Abidan heel goed in Pa
dang. Hij keek zijn ogen uit, maar te
vens deed hij zonderlinge dingen. Zo at
hij, nog steeds niet geleerd hebbend,
warm voedsel te eten en dit ook hard
nekkig weigerend, alle negen goudvissen
op uit een aquarium van een Nederlandse
inwoner van de stad, die het in zijn tuin
had staan. Hij verslond ze levend en met
huid en haarals een grote lekkernij.
Of in Padang de halfwilde jongen door
de eem of andere ziekte van de beschaaf
de wereld was aangetast, waartegen hij
geen weerstandsvermogen had, wist pater
Cannizzaro niet te vertellen aan de velen,
die na-ar zij-n verhalen over de MentawaJ-
efflanden en hun bewoners kwamen luis
teren. Maar kort nadat Abidan weer
„thuis" gekomen was, stierf hij, na na
tuurlijk eerst heel wat over de wonderen
van de buitenwereld te hebben verteld.
Met hetgeen hij er dn zijn edigen ta-al hij
had inmiddels wat Italiaans geleerd
aan zijn ouders en zijn stamgenoten ver
telde, had hij inmiddels meer bereikt dan
hetgeen pater Can-izz-aro hun door middel
van foto's en platen duidelijk h-ad willen
make-n. En Abida-ns vader werd zijn
trouwste medewerker, nadat de missio
naris hem eers-t overtuigd had. dat hij
zij-n dode zoontje niet in de bomen mocht
hangen, maar hem een christelijke begra
fenis moest geven, ook al, omdat Abidan
gedoopt was.
Abidians vader zorgde er voor, dat pater
Cannizzaro een stuk grond van de stam
kon kopen, om er een missiehuisje en een
kapelletje te bouwen. Tot dusver hadden
de halfwilde Mentawaiers elke po-ging
van Nederlandse missionarissen, om tot
hen door te dringen, gewapenderhand af
gewezen. Enkele mailen was er zelfs bloed
gevloeid en waren de missionarissen door
de inboorlingen met hup vergiftigde pij
len beschoten.
Het is nu al weer enkele jaren geleden,
dat de eerste katholiek van de Menta
wai-eilanden, de 13-jarige Abidan, ge
storven is. Nadien slaa-gde pater Canniz
zaro er in, een aantal van zijn stamgeno
ten te bekeren. Hij werd evenwel e-mstiig
door de malaria aangetast op de Men-
tawaii-eil-andien hee-rsen zowat alle tro
pische ziekten en moest naar het va
derland terugkeren. Inmiddels zijn ook
protestantse en zelfs mohammedaanse
zendelingen naar de Ment-awai-edland-en
getogen, maar pa-ter Cann-izzaro's overste
is vastbesloten, er een missiepost t-e hand
haven en zond er, toen pater Cannizzaro
het voorlopig moest opgeven, twee mis
siezusters en een plaatsvervanger heen.
We lazen het verhaal van de kleine
Abidan iin een Italiaans weekblad, waar
aan we ook de foto's ontleenden van de
missionaris en zijn eerste bekeerling
K. H.
Met de sleepboot Sclielde zijn we gisteren de Noordzee opgevaren, waar
een 14 mijl uit de kust de Duitse seismoloog Richard Kulich ons ontving
aan boord van de coaster Alpha, bet hoofdkwartier van het seismische
onderzoek, dat de N. A. M. daar laat verrichten.
„Idh liah' schon fiber der ganzen Welt Untersucbiwigen ge-macht" zegt de
bolronde 53-jarige Duitser en dan kijkt hij met welbehagen naar de fontein
water, die ineens uit zee opspuit. Weer een plof....
Reeds gisteren hebben we geschreven
ove-r die werkzaamheden van de N.A.M.
voor onze kust. Drie schepen nemen er
aan deel. Behalve de door d-e Du-itse fir
ma Prakl-a van een uitgebreide appara
tuur voorziene Groningse coaster, vaart
er het bergingsvaartuig Bruinvi-sch, dat
als sehietsch-ip dienst doet en de Dolfijn,
eveneens een berger, dia-t als veiligheids-
schip dit zonderlinge konvooi in de gaten
houdt.
Dure staart
De coaster, het meetschip, heeft een
staart achter zich aan van 1100 meier, een
In oktober van dit jaar Zullen wij de kans krijgen of we haar aan
grijpen is een andere vraag om de grote Nederlandse dichteres
Hélène Swarth te herdenken. Het zal dan honderd jaar geleden zijn,
dat zij te Amsterdam werd geboren. Zal er iets te harer ere worden
gedaan? Er zijn nog verscheidene bundels met nimmer gepubliceerde
gedichten, waaraan zelfs J. C. Bloem in zijn overigens voortreffelijke
bloemlezing „Het zingende hart" (P. N. van Kampen Zn., Amster
dam) voorbij is gegaan. Met dit veronachtzamen van niet minder
dan ongeveer duizend verzen is het beeld van de dichteres niet com
pleet, want zij geven een merkwaardige kijk op de laatste levensjaren
de jaren van geloof en twijfel, van het verbeiden van de dood, van
opstand en overgave, van hunkering naar bevrijding. De jaren ook,
dat Hélène Swarth geplaagd werd door dromen, welke ze afreageerde
m verzen.
De dichteres zelf heeft nog verscheidene
keren geprobeerd een bundel uitgegeven
te krijgen, maar toen zij overal afstuitte
op hooghartige afwijzingen sommige in
beledigend grove termen, besloot ze ver
drietig a-lle pogingen op te geven. „Ik heb
nu besloten om het niet meer te proberen",
schreef ze in een brief van april 1939,
„maar ik maak alles duidelijk en correct
definitief in orde voor een vriendin, die
heeft beloofd er voor te zullen zorgen na
mijn heengaan".
En smartelijk voegde ze hieraan toe:
„Het is een pijnlijk werk, te moeten zor
gen voor wat or gebeuren moet, als men
er zelf niet meer zal zijn. Men voelt dan
pas goed. hoe eenzaam en verlaten men
is zo anders dan bij het rangschikken
van verzen voor een bundel, die uitgege
ven wordt terwijl men er zelf nog enig ge
noegen aan kan beleven".
Hoe bitter was de herinnering aan dsr-
tig, veertig jaar geleden, toen de critici
zich te buiten gingen aan lofprijzingen en
de lezers niet genoeg vamhaar verzen kon
den krijgen!
Telkens klaagde ze er in de brieven der
laatste jaren over, dat onbekenden maar
ook oude vrienden er 'n genoegen in sche
nen te vinden haar te kwetsen in wat haar
het dierbaarste was: haar werk. Een zo
genaamde vriend, 'n romanschrijver die
ze vele malen had geholpen, zei haar in
het gezicht dat hij „die oude rommel"
haar bundels uit zijn boekenkast had
gegooid. Hoe dankbaar was ze voor blij
ken van waardering; maar die waren in
haar laatste levensjaren uiterst zeldzaam.
Al de miskenning, die ze ondervond,
kon haar echter niet weerhouden te dich
ten. Vele gedachten, zorgen en angsten
vonden soms bedekt hun weerslag
in haar verzen. Het is niet waar dat zij.
zoals vaak wordt beweerd, zich met haar
liefdesverdriet had opgesloten in haar ivo
ren toren en geen oog had voor het haar
omringende. Ze leefde mee met het
wereldgebeuren, vooral in de bewogen
maanden voor het uitbreken van de twee
de wereldoorlog. Maar zij had geen be
grip van politiek en voelde zich machte
loos. Ze zag alleen recht en onrecht.
Haar warme mensenliefde kon ze slechts
uiten In daadwerkelijke charitas ze was
zeer milddadig en in haar verzen. Ze
had geenszins de natuur van een strijd
ster.
Verwijt mij niet dat ik niet mee help
strijden
Voor eeuw'gen vrede in eedlen broeder
bond.
Wie meer dan ik, die nooit een broeder
vond,
zou in dat rijk van liefde zich verblij
den?
dichtte ze. En ze droomde van een ver
enigd Europa:
Ik zag een kaart gestrekt door welke
handen?—
De waat'ren blauw, de landen roosge-
tint.
kabel waairaam de seiisraoimeitens hangen,
Dii-t draadje inclusief de aamhamgels kost
alleen al een slordige 600.000 gulden, zo
dat de Dolfijn er angstvallig voor waakt,
dat een vreemd vaartuig te dicht in de
buurt van de kabel komt.
Op de coaster zitten tevens de brains
van de expeditie. Er staat een zendiinstai-
latde, waardoor vaart en koers aan de
andere schepen, wonden opgegeven, er
staat een Decoa-appairtuur waarmee het
eebotpunt wordt bepaald en bovendien
werken er enkele bebaarde mannen
voortdurend met meetlatten en knoppen
van onbegrijpelijke instrumenten.
Op vooraf vastgestelde plaatsen laat het
schiietschiip een kabel vieren van 100 meter
lengte, waaraan een lading springstof is
bevestigd. Deze wordt gedetoneerd en dan
komen er de trillingen, die zich voort
planten door do zee en doo>r de aardkorst
heen naar grote diepten, maair bij elke
steenlaag welke zij pass«ren een impuls
terugzenden, welke dan fluks door de
seismometers wordt geregistreerd.
Met die vastgestelde trillingen gaat
men aan het werk in Rijswijk, waar in
een laboratorium de trillingen enkele
malen worden gefotografeerd voordat
men een keurige doorsnede heeft van
moeder aarde, een prachtig portret van
de ligging der steenlagen onder de zee.
Geen haast
Gisteren was het mooi weer en de ex
peditie lag vredig te deinen op een rim
pelloos zeetje. Het is lekker rustig werk,
maar de bemanning van de Groningse
coaster kijkt voortdurend met heimwee
naar de schepen die langs varen op weg
naar de havens. De Alpha sloft over de
zee en elke centimeter water glijdt traag
onder haar kiel door- De wetenschap heeft
schijnbaar minder haast dan de verlader
die zo'n schip met strokarton de zee op
stuurt en vandaar deint de expeditie
maar voort-
bottonnen voof het morkeren von de kabel
veillghe'dsschlp
drijver»
-vaarrlchllno-#
meetschip
seismometer» meettabel
Een overzicht van het sloffende en ploffende konvooi.
of heel Europa onder één bewind
vereenigd lag in grenzelooze wanden,
waar nimmermeer door helsche haat
verblind,
een toornig volk zou oorlog doen ont
branden.
(Juni 1938.)
Maar als enige mogelijkheid om dit te
verwezenlijken zag ze eigenlijk alleen:
een wonder.
Ja, Hélène Swarth bleef dichten al wa
ren er slechts weinigen die naar haar wil-
d. i luisteren. Eens werd ze na eem droom,
waarin haar bevolen was dat ze zelf haar
handen af moest hakken, vol afgrijzen
wakker „Ik ben zo bang, dat het betekent
dat ik niet meer zal kunnen dachten", heet
het in een van haar brieven. Maar een
paar dagen later maakte ze weer een vers.
Kort daarop, enkele maanden voor haar
dood: „Ik geloof, dat het afgelopen is met
het dichten. Het kost me zoveel moeite
om precies uit te drukken wat ik zeggen
wil". Ook ditmaal was haar angst onge
grond, er volgden weer nieuwe verzen,
die zeker niet tot de slechtste behoren.
Ze moest dichten, ze kon eenvoudig
niet anders. Ze zei dat nog eens in een
brief van augusus 1940, welke een vers
over de komende dood vergezelde: „Ik
ben al zo dicht bij de oplossing van het
levensraadsel". De vrouw van een schil
der vroeg haar man eens, wat hij God zou
zeggen, als hij voor Hem verscheen. De
artiest antwoordde eenvoudig: „Ik zal
Hem zeggen: ik heb geschilderd". Daar
werd hij toch ook voor geboren! En ik
werd geboren om te dichten en daarvoor
alle ziele- en harte- en lichaamslijden te
ondergaan.
Zo ontstonden in de eenzaamste jaren ringer geldelijk resultaat de hoeveelheid
•chofpun» «chletkob»)
Heybroek en Zélander te Amsterdam
heeft over het boekjaar 1958 een saldo der
exploitatierekening behaald (nareservcring
voor belastingen) groot 1.918-032
(1.932.640). Bijzondere baten brachten
33.060 (78.325) op. Na afschrijving vaste
goederen ad f 432.989 (344.623), afschrij
ving installatie fabrieksafdclingen, meu
bilair en inventaris en transportmiddelen
ad 288.692 (348.902) en afschrijving de
biteuren ad ƒ78.320 (273.218) resteert een
winstsaldo groot 1.151.092 (1.044.223).
Voorgesteld wordt een dividend van 12
pet. (onv.).
In haar jaarverslag noemt de directie
het resultaat over 1958 bevredigend. De
terugslag van de eerste maanden vam
1958 kon zich in vele gevallen in de twee
de helft in belangrijke mate herstellen.
In de periode van teruggang heeft de hoe
veelheid afleveringen een voortdurende
stijging te zien gegeven, zodat bij een ge
van haar leven honderden verzen, bijeen
gebracht in de bundels: „Herfstseringen,
lyrische gedachten" (200 blz). „Ik zag in
droom", dromen en gezichten (211 blz.),
„Van avondrood tot morgenrood" en „In
't stille Woud", lyrische gedichten (200
blz.).
Bovendien moeten er nog twee ongepu
bliceerde bundels met oudere verzen zün,
waarvan de dichteres bepaalde, dat ze
pas na haar dood mochten worden gepu
bliceerd: „In goudwaag van herinne
ring", lyrische gedichten (195 blz.), „In
herfstlijk avondgoud", lyrische gedichten,
tweede gedeelte van „Late liefde" (220
blz.).
Zal er in oktober een posthume hulde
aan „het zingende hart van Holland" wor
den gebracht? Of zal zij vergeten worden
wederom, zoals in de laatste eenzame Ja
ren van haar lange leven?
werk bleef toenemen. Hierdoor kon een
verdere stijging dier koeten wiet worden
vermeden. Door voortdurend aandacht te
schenken aan mogelijke rationalisatie is
het kostencijfer naar de mening der direc
tie echter binnen redelijke grenzen ge
houden.
Het prijspeil in het artikelprogramma
had een tamelijk stabiel karakter. Het
eindresultaat is in belangrijke mate te
danken aan de doelmatigheid, die wordt
nagestreefd in de administratie en bij
het goederenbeheer. Hierdoor kon ook de
gemiddelde omzetsnelheid worden ver
groot, waarbij het in voorraden geïnves
teerde bedrag werd beperkt zonder schade
toe te brengen aan de omzetmogelijkhe-
den.
De directie hoopt dat in de tweede helft
van 1959 de verbouwing en uitbreiding
te Utrecht en de vestiging in een nieuw
gebouw te Rotterdam in gebruik kunnen
worden genomen. De fabriek te Haar
lem is op het ogenblik redelijk van or
ders voorzien. In 1958 werd een terugslag
ondervonden door de bestedingsbeper
king.
De eerste maanden van het lopende
boekjaar geven de directie het gevoel,
dat bijzondere omstandigheden voorbehou
den, een verdere ontwikkeling van het
bedrijf mogelijk zal zijn. De directie ziet
de volgende maanden van 1958 dan ook
met een gematigd optimisme tegemoet.
De Maatschappij van Berkei's Patent
zal aan de a-s- algemene aandeelhouders
vergadering een dividend voorstellen van
12 pet- (onv.) op de oude en van 6 pet.
op de nieuwe aandelen.
Volgens welingelichte kringen te Cairo
is er een toenadering tussen president
Nasser en premier Khroesjtsjev in zicht.
De Russische eerste minister zou in zijn
lange boodschap welke hij maandag am
bassadeur Kisselef aan het staatshoofd van
de V.A.R. liet overhandigen, uiting heb
ben gegeven aan zijn wens tot verzoening.
Naar in genoemde kringen verluidt zou
Nasser bereid zijn, de vriendschappelijke
betrekkingen met de Sovjet-Unie te her
vatten, als Khroesjtsjev zijn politiek van
steunverlening aan de Arabische com
munisten tegen het Arabisch nationalis
me opgeeft. Deze strekking zou het ant
woord van de president van de V.A.R.
hebben, dat de volgende week te Moskou
zal worden overhandigd door ambassadeur
Mohammed Awad el Koeny. Deze was in
maart naar Cairo teruggeroepen uit pro
test tegen kritiek van Khroesjtsjev op aan
vallen van Nasser op de Arabische com
munisten. In de V.A.R. werd de houding
van de Sovjetleider beschouwd als een
inmenging in de binnenlandse aangelegen
heden van de Arabieren.
15.
Met de kans, dat ze meeluisteren? Dan heeft
de kolonel gelijk alle namen en telefoonnummers!
Hij is verstandig genoeg, ze niet te gebruiken.
Als we alles goed spelen, dan laten we hem in de
waan, dat we niets vermoeden van afgetapte tele
foons en verborgen microfoons. Zo gauw hij de men
sen, die je opbelt, lastig zou vallen, zou hij zich bloot
geven. We gaan juist zo te werk, dat hij de indruk
krijgt, dat zijn geheime maatregelen de moeite waard
zijn. Je moet gewoonweg al je bevindingen openlijk
aan hem doorgeven. Het ergste, wat hij kan doen, is
die mensen te laten schaduwen. Verder is hij voor
lopig nog machteloos.
Nu wendde Schmitty zich tot Horsham.
Vertel nu eens, wat eraan scheelt, vroeg hij.
Horsham zuchtte.
Zeg me eens, wat ik moet doen, inspecteur,
mompelde hij.
Ik heb al tegen de kolonel gelogen. Het leek me
het beste en ook nu zie ik nog niet in,dat ik van ge
dragslijn kan veranderen.
Ja, zei Schmitty. De moeilijkheid zit 'm dus in
dat Amerikaanse meisje. Dat ben je gaan opzoeken,
toen je ons in de snack-bar verliet. Waarom zou je
kolonel Martinez niet uitleggen, dat er een dame in
het spel was, en dat je dat niet kon vertellen op het
ogenblik, dat hij erom vroeg. Je zegt hem gewoon,
dat je nu van haar verlof hebt gekregen, haar naam
te noemen. Martinez zal het niet plezierig vinden,
maar hij kan weinig anders doen dan je verhaal ac
cepteren.
Horsham keek twijfelend. Ik trachtte onder woor
den te brengen, wat hij moest voelen.
Als jij de kolonel was, zei ik, zou je dan zo'n uit
leg aanvaarden? Ik heb je zelf dikwijls genoeg aan
het werk gezien, Schmitty. Je ondervraagt iemand,
die geen schijn van een alibi heeft. Later komt zo'n
vent dan bij je met een verhaaltje, dat heel zijn
doen en laten dekt, compleet met getuigen. Wat zou
jij dan denken?
Horsham moet er niet aan denken! Dat zou de
hele boel op zijn kop zetten. Hij zal Sally gewoonweg
uitbenen!
Neen, zei Schmitty rustig. Dat zou hij niét. Hij
heeft inderdaad zijn gebreken, .maar hij is toch een
man van het vak. De dame woont in een hotel. En
er is geen politieman ter wereld, die niet weet, dat
je duizend en een dingen te doen hebt, als je toegang
wil krijgen tot een dame in een hotel. Zeker een do
zijn mensen zouden weten, waar je geweest bent. En
jé hebt de bewuste dame toch niet in het geheim be
zocht. De kolonel kan alle mogelijke inlichtingen krij
gen bij liftboys, kamermeisjes en ik weet niet al
meer. Hij zal meer bevestigingen vinden van je ver
haal dan ook maar iemand zou kunnen verzinnen.
Dat monterde blijkbaar Horsham weer wat op,
maar veel was het met.
Dat helpt allemaal niets, zei hij dof. Sally zou er
niets van willen weten.
Waarvan zou ze niets willen weten?
Dat ik haar naam noemde aan de kolonel.
Schmitty zuchtte.
Het gaat me natuurlijk niets aan, jongeman, zei
hij, maar je schijnt een meisje getroffen te hebben,
dat je beter links had kunnen laten liggen. Wat wil
die landgenote van me eigenlijk? Zou ze je graag
doodgeschoten zien?
Horsham nam het voor haar op.
U moet bedenken, dat het nog maar een kind is,
zei hij Meisjes zijn nu eenmaal timide.
Sommige meisjes zijn dat inderdaad, gromde
Schmitty. Maar niet allemaal zouden ze d'r jongen
blootgesteld willen zien aan politieverhoren. Niet alle
maal zouden ze denken, dat hij misschien maar „een
beetje" doodgeschoten zou worden.
Horsham verklaarde de toestand.
De moeilijkheid zit hem hierin, dat Sally op het
ogenblik zo bang is als de dood. Het gaat niet alleen
over dat noemen van haar naam tegen de kolonel. Ze
is zó bang, dat ik haar niets aan het verstand kan
brengen.
Waar is ze dan bang voor? wilde Schmitty we
ten.
Voor die dreigbrief, die ze zo dom was niet te
bewaren?
Die dreigbrief èn de dode man. Ik loog tegen de
kolonel, toen ik zei, dat ik hem niet kende.
De man in de mand, in het uniform van de
Guardia Civil?
Ja, die man. In het begin zat ik in de knoop over
dat uniform, omdat de man, die ik kende, uit Ameri
ka kwam en ik kon maar niet begrijpen, waarom de
dode me zo bekend voorkwam. Toen zag ik, dat zijn
uniform niet paste en ik herinnerde me toen iemand,
die ik ontmoet had. Toen wist ik, waar ik hem had
gezien.
Waar? vroeg Schmitty.
Horsham beet op zijn lip.
Bij Sally, fluisterde hij. Het is een van haar ken
nissen uit haar streek. Sally zei, dat het een rare
vent was. Ze wilde nooit iets met hem te maken heb
ben, toen hij nog leefde en ze wil evenmin wat met
hem uit te staan hebben, nu hij dood is.
Wat voor soort rare vent?
Dat weet ze niet. Ze weet, dat hij in de gevange
nis heeft gezeten, maar waarvoor weet ze niet. Hij
lachte berouwvol. Het klinkt allemaal zo gek, ook
voor mij. Sally is onbegrijpelijk groen. Ik heb er haar
om uitgelachen, maar daar werd ze kwaad om. Ze
zegt, dat ze er ook niets aan kan doen, dat ze in Geor
gia 'grootgebracht is, waar de mannen de vrouwen
buiten al zulke zaakjes houden. Doen ze dat werkelijk
zo in Georgia?
Dat ze daar wèl weten, dat iemand in de gevan
genis heeft gezeten, maar niet waarvoor? vroeg
Schmitty met van sarcasme druipende stem.
Dat bedoel ik niet, protesteerde Horsham. Ze
kende hem, voordat hij de bajes inging. Het was een
van de jongens uit haar dorp.
Schmitty zei, dat hij het nu wel begreep: zo'n jon
gen, die ze wel eens in een cafetaria gezien had, mis
schien wel eens gesproken. Dan verdwijnt zo'n joch
en ze hoort, dat hij de bak in gedraaid is; maar de
nette mensen in het dorp praten daar liever verder
niet over en zo komt ze er nooit achter,wathijheeft
uitgevoerd.
Zoiets in die geest, beaamde Horsham.
Hij vertelde de rest van het verhaal. Hier in Ma
drid had hij die man gezien. Sally was eens op een
morgen gaan winkelen en ze hadden voor de lunch
afgesproken in de Ritz. Toen Horsham daar aan
kwam, was het meisje er al en die kerel was bij haar.
Hetzelfde ogenblik dat ik hem zag, zei Horsham,
wist ik, dat er iets niet in orde was met die kerel. Zijn
gezicht beviel me al zó niet. Normaal gesproken zou
ik een meisje gauw links hebben laten liggen, die
zich met zo'n vent afgaf, maar hier was het anders.
De manier, waarop Sally keek en hoe ze deed, ver
knoeide gewoonweg de smaak van mijn bier. Het was
duidelijk, dat hij haar lastig viel en ik besloot er een
eind aan te maken. Ik stevende op hen af, maar ik
was nog niet halfweg of Sally had me in de gaten.
Als bij toverslag veranderde ze. Toen ik bij hun ta
feitje was, leek het allemaal koek en ei. Ze noemde
die mooie meneer „lieverd", maar dat zegt niet zo
veel, want zo noemt ze bijna iedereen, tot kamer
meisjes, liftboys en al dat soort volk meer. Toen stel
de ze hem aan me voor en legde uit, dat het iemand
uit haar woonplaats was, die ze al eeuwen niet meer
had gezien en verbeeld je, hier in Madrid moest ze
hem nu tegen het lijf lopen en al dat moois meer. Ze
bleef maar doorkwebbelen en geen van ons tweeën
kon er nog een woord tussen krijgen. Als Sally een
maal bezig is, kan je d'r gewoon niet meer stoppen.
De kerel was al lang weg en we zaten al dik aan de
lunch, voordat ik haar eindelijk eens kon vragen wat
het voor een kerel was.
En vertelde ze je toen, dat het iemand was waar
over nette mensen liever niet wilden praten?
Horsham knikte.
Ze wilde helemaèl niet over hem praten, zei hij,
maar ik hield aan en toen vertelde ze dat. Ik had het
natuurlijk bij het rechte eind gehad: het was een ver
schrikkelijke schok voor haar geweest, toen ze hem
de Ritz had zien binnenwandelen. Hij was nu wel de
laatste, die ze had verwacht hier te zien. Ze had net
gedaan of ze hem niet zag, maar hij was zobrutaal
geweest om naar haar toe te komen en haar eraan te
herinneren, dat ze elkaar jaren geleden hadden ont
moet, en hoe geweldig het was, haar nu zo ver van
huis weer te zien en al dat gedoe meer. Ze had hem
proberen weg te krijgen voordat ik kwam, maar toen
dat niet lukte, had ze maar net gedaan, of er niets
aan de hand was, om te voorkomen, dat er herrie
tussen ons zou komen.
En dat was alles? vroeg Schmitty.
Dat was alles.
Wanneer gebeurde dat?
Gisteren. Gisteren rond lunchtijd.
Heb je hem daarna nog gezien?
Nee.
En zij?
Nee.
Heb je het haar gevraagd?
Daar heb ik zelfs niet aan gedacht, inspecteur.
Toen ik hier wegging na die scène met Martinez ben
ik direct naar het Floridahotel gegaan en probeerde
haar te spreken te krijgen. Ze wilde me niet ontvan
gen, maar ik heb haar toch zo ver gekregen. Ik ver
telde haar waarom ik niet naar Londen terugging en
ik vertelde haar ook, wie de dode man was. Ik legde
haar zo voorzichtig mogelijk uit, dat ik net gedaan
had of ik de man niet kende, omdat ik haar niet in
ongelegenheid wilde brengen, zeker niet, voordat ik
haar eerst alles had verteld. Ik wist, dat het niet een
voudig zou zijn, maar ik was toen al besloten naar
Martinez terug te gaan om hem te vertellen dat ik de
man maar eens had gezien en dat de kleren, die hij
droeg, me in de war hadden gebracht, totdat ik me
later realiseerde, dat het zijn eigen kleren niet waren.
Dat moet je zeker doen, zei Schmitty met over
tuiging. Maar eerst wil ik nog iets over vroeger we
ten. Je zei, dat het meisje de man niet meer heeft
gezien sinds jullie ontmoeting gisteren. Maar je zei
ook, dat je het haar zelf niet hebt gevraagd. Weet je
nu zeker, dat het waar is, of wil je dat maar liever ge
loven?
Ik hóefde het haar niet te vragen. Zo gauw ik die
kerel maar noemde en zei, wat ik zou gaan doen,
kreeg ze het op haar zenuwen. Ze wilde er niet van
horen. Ze zei, dat ze die man nauwelijks kende. Ze
had hem nu toevallig weer ontmoet en ze had hem
sindsdien niet meer gezien, en nu hij dood was, wilde
ze zéker niets meer met de zaak te maken hebben.
Zei ze ook waaróm niet?
Horsham verklaarde, dat Sally daar meer dan één
reden voor bleek te hebben. Ter illustratie diste hij
nog eens het relaas op, wat er in de „Keiler" gebeurd
was de episode met het oestermes en haar be
kentenis later over de ontvangen dreigbrief. Toen had
hij haar voorgesteld, dat ze met hem mee naar En
geland zou gaan, maar dat stond niet netjes, vond ze.
Toen had hij haar voorgesteld de ambassade of de
politie in de arm te nemen, maar dat idee werkte
nog meer op haar zenuwen. Ze had hem ervan be
schuldigd. dat hij haar vermoord wilde zien en zo
meer, want in die dreigbrief stond de gebruikelijke
passage omtrent contact met politie of de autoritei
ten. Toen had ze zelf een ander plan geopperd.
Schmitty keek zuinig.
Ze wilde zeker zelf je rekeningen hier betalen!
Nee, want ze wist wel, dat ik daar niets van zou
willen weten. Haar voorstel was, dat ik naar Gibral
tar zou vliegenBritse bezitting dus. In Gibral
tar zou ik net zoveel ponden kunnen opnemen als ik
wilde
Om in Gibraltar te besteden! onderbrak Schmit
ty hem. Wat zou dat jou of haar kunnen helpen?
Daar zat het hem juist. Sally begrijpt geen snars
van zulk soort dingen. Ik heb geprobeerd het haar
uit te leggen, maar ze vond, dat ik ouderwets en kop
pig was. Ze vond dat ik best het geld In Spanje kon
binnensmokkelen, net zoals ze het deden bij haar
thuis aan de Canadese en Mexicaanse grens. Dat
vond ze helemaal niet onbehoorlijk. Dat doe je voor
de sport, zei ze.
Dat zijn meest beroepssmokkelaars, legde Schmit
ty uit. Natuurlijk zijn er wel amateurs ook, die het
proberen, maar als de federale politie hen te pakken
krijgt, worden ze behoorlijk aangepakt.
Maar Sally hield vol, dat ik het best kon doen,
zonder gevaar gegrepen te worden.
Misschien is ze zo overstuur door haar eigen
moeilijkheden, dat ze de jouwe niet meer ziet, opper
de ik.
Horsham schudde het hoofd.
Nee, zei hij, eigenlijk heeft ze volkomen gelijk.
Als het er op aan komt, is het een fluitje van een cent.
Je neemt een wagen in Gibraltar en je rijdt gewoon
weg terug naar Spanje. In La Linea zijn ze verschrik
kelijk gemakkelijk. Ze zetten je daar heus niet in je
hemd om te kijken of je ergens geld hebt verborgen.
Maar de zaak is, dat ik het niet kan doen: smokke
len is geen sport voor me, het is niks voor mij.
Ik voelde, wat hij bedoelde, en ik vond het nogal
ver gezocht van het kind om niet mee naar Engeland
te willen gaan. En waarom ze hem niet toestond naar
de politie te gaan, begreep ik evenmin, en dat zei ik
hem ook.
Maar Schmitty zag de zaak nog anders.
Dat heeft er nu allemaal weinig mee te maken,
zei hij. Maar nu je hier blijft, zonder gesmokkeld
geld, moet dat toch voor haar hetzelfde blijven?
Horsham zuchtte.
Dat blijft het niét, zei hij, want in die dreigbrief
stond juist, dat ze over de brug moest komen, wilde
ze haar veiligheid niet in de waagschaal stellen.
Aha, riep Schmitty, daar komt de aap uit de
mouw. Dus jij zou moeten zorgen voor het geld! Je
reinste oplichterij. Als je ook maar één cent zou be
talen, volgde er zo een andere driegbrief. Je veiligheid
koop je op zo'n manier nooit: je kunt blijven beta
len tot in het oneindige!
Horsham knikte.
Zover heb ik niet eens gedacht, erkende hij,
maar hoe dan ook, ik vertikte het en toen was de
kous af. Daarom ben ik ook hier naar het hotel geko
men om u te vragen een oogje op Sally te houden
in de tijd, dat ik naar Engeland ging om mijn zaken
te regelen.
En dat geval met die dode heeft je toen van ge
dachten doen veranderen, zei Schmitty. Toen ben je
weer naar het hotel teruggegaan om alles nog eens
met haar door te praten.
Ja, zei Horsham treurig. Maar alles wat ik be
reikte, was een gedecideerd „neen". Ze wilde haar
naam niet genoemd zien in een zaakje over die dooie
kerel. Zij bleef alleen maar hameren op die Gibrai-
tar-mogelijkheid. Nu Is ze helemaal overstuur, om
dat ik in aanraking ben gekomen met de politie. Ze
zegt, dat ze geschaduwd wordt, en dat die lui natuur
lijk niet kunnen weten, dat ik de politie er niet inge
haald heb voor die dreigbrief. Daarvoor alleen al
zouden ze haar kunnen doden. Ik heb toen nog eens
geprobeerd haar over te halen met me mee te gaan,
naar mijn familie op het platteland, waar ze zo veilig
zou zijn als wat, omdat iedere vreemdeling ogenblik
kelijk in het dórp zou worden gesignaleerd.
Ze zou ook gewoon naar huis kunnen gaan, opper
de ik.
Ze zegt dat niets van dat alles mogelijk is. In
dje dreigbrief werd ze gewaarschuwd, dat ze niet
moest proberen er tussen uit te knijpen, want vliegtui
gen konden worden opgeblazen en treinen en auto's
konden verongelukken en al dat fraais meer.
(Wordt vervolgd).
