HET COLLIER VAN DE KEIZERIN DER STEDEN AMSTERDAMS weergaloze schoonheid begon 350 jaar geleden Luchtbrug over Westzeedijk Halvemaansvorm der grachten geen weloverwogen plan Grote delen van Overijssel zijn zwaar „Het Sprookje van Zundert" Parijse winterhoedjes zondag 6 september Meester Lucas Sinck favoriet Overdag: hoge bollen Na vijf uur: tule - - imwé, ,ri NIEUWS TREKT ALTIJD IEDERE DAG Jan Jansen snelste in Ronde van Maasdijk Richtlijnen voor landbouwpolitiek Wim Snoek gaat naar Zuid-Amerika GEVOLG VAN DE DROOGTE Amer. honkbalcoach naar Nederland Met onze lezers naar Dave Moore behield vedergewichttitel N S CWOENSDAG 19 AUGUSTUS 1959 PAGINA 6 De Amsterdamse grachten beleven een jubileum. Gisteren 350 jaar geleden hechtten de Staten van Holland goedkeuring aan het besluit van de vroedschap tot uitbreiding van de Amstel- stad buiten de wallen achter de Herengracht. Volgens de befaamde historieschrijvers van de hoofdstad staat deze dag aan het begin van de glorie die de stad later zou verwerven om haar weergaloze schoonheid. Hoeveel lofliederen zijn er niet over haar gezongen sinds Vondel gewaagde van de Keizerin, de kroondraagster der steden! En dat allemaal vanwege haar sierlijke halvemaansvorm, vanwege het volmaakt geweven spinneweb van grachten en dwars- grachten dat nu haar waarmerk is in heel de wereld. Vaak hebben historici al gepleit voor een standbeeld voor de geniale ontwerper van het grachtenplan. Maar dat is op moeilijkheden gestuit, want wie is deze stedebouwkundige? Met zijn versstrofe „Amsterdam o stad van De Keyser", vertolkte Bertus Aafjes de mening van de ene partij. De vorsers der archieven stelden de stadstimmerman Hendrick Jacobsz. Staets kandidaat. En anderen weer Frans Hendriksz. Oet- gens, die, voor hij burgemeester werd, zich als fabrieksmeester ver dienstelijk had gemaakt, een functie als heden ten dage een directeur van openbare werken. Landbouwschap heeft bezwaren Speciaal voor de jeugd Traditioneel organiseren wij voor onze lezers weer een trip per luxe touringcar naar het prachtige bloemencorso te Zundert, en wel op Op de heenweg zal een bezoek aan het „LIESBOS" worden gebracht, terwijl op de terugweg nog gelegenheid zal worden gegeven om even te Breda te vertoeven. De kosten voor deze trip, inclusief een kop koffie en een tribune-zitplaats van f 2.50, bedragen f J. Dit 17 e eeuwse schilderij van Berckheyde toont ons „de bocht" van de Herengracht (bij de Spieghelstraat). Ondanks de aanwezigheid van vaartuigjes, karossen, ruiters en wandelaars ziet dit fraaie stuk gracht er zonder bomen nogal doods uit. een groot uitbreidingsplan ontworpen heeft. Een gedeelte van de eer wil len sommigen wel geven aan burge meester Frans Oetgens, deels omdat hjj fabrieksmeester was, deels omdat htf zich aan de uitbreidingen danig verrijkte door tijdig voor zichzelf grond aan te kopen, waarvan hij wist dat de stad ze dra voor haar uitleg nodig had. Dat anderen de knappe stadssteenhouwer Hendrick de Key ser voor de ontwerper aanzien, laat zich begrijpen. Dr. Jansen dient thans aan het woord te komen. „Het octrooi dat de Staten van Holland 350 jaar geleden verleenden nog geen maand nadat de vroedschap van Amsterdam het plan had ingediend, gold niet de ge hele grachtengordel,'r vertelt hij. „De uitleg die Amsterdam beoog de, betrof slechts een gedeelte van het land ten westen van de stad en ging niet verder dan waar thans de Leidsegracht ligt. Men begon met de Buitensingelgracht te graven en daal de nieuwe fortificatie aan te leggen en deze stadsmuur liep ter hoogte van de Leidsegracht terug naar de stad, naar de muur die buiten de Herengracht lag." Deze werkzaamheden begonnen in het voorjaar van 1613 en waren in het najaar reeds gedaan. Volgens dr. Jan sen heeft de zo dikwijls geroemde Staets zich met niet veel meer bemoeid dan met de aanleg van deze wal en de forti ficaties daarin. Immers, in de archie ven heeft dr. Jansen de naam van meester Lucas Jansz. Sir.ck ontmoet; bij verkopingen van stukken grond, in de Jordaan bijvoorbeeld, werd steeds weer verwezen naar de „kaarten van meester Lucas". Mogelijk zal dus deze man de dwarsstraten en -grachten ont worpen hebben, die ons zulke schilder achtige hoekjes aan het water bezorgd hebben. Dat er binnen de muren grachten gegraven werden, was voornamelijk in het belang van descheepvaart, die in die tijd in Amsterdam tot een zeer belangrijke macht groeiende was. De Lijnbaansgracht aan de binnenzijde van de muur was vooral noodzakelijk voor het regelen van de waterstand. Het gra ven van de Prinsengracht (in 1614) en van de Keizersgracht (in 1615) had ook nog tot voordeel dat de opgediepte mod der tot verhoging van de bouwgrond kon dienen. Bij dit alles valt niet te loochenen dat de bestuurderen met de ze grachten een esthetisch doel na streefden: het staat nadrukkelijk ver meld. Enkele tientallen jaren later was het Inwonertal van de stad wederom ver dubbeld. Bij de uitbreidingen van 1660 werd de stadsmuur en werden de grach ten doorgetrokken tot men ongeveer een halve cirkel had bereikt. Aan deze uitleggingen zullen volgens de opvat tingen van dr. Jansen nieuwe plannen ten grondslag hebben gelegen. De geestelijke vader hiervan zou men ge niaal kunnen noemen, van de andere kant is het niet veel meer dan logisch dat men op het gegeven „grachtenstra- mien" verder borduurde en in plaats van een langwerpige liever een con centrische vorm koos. Al zou men naar de mening van dr. Jansen in 1609 dus niet de draagwijdte van de ingediende plannen geheel overzien hebben, de be tekenis is van verre strekking gebleken. Hendrik en zijn zoon Pieter de Key ser, Adriaan Poortman. Jacob van Campen, de gebroeders Vingboons ep andere bouwers van grachtenhuizen hebben de grachten hun architecto nische sier geschonken. Toch misten in de gouden eeuw deze grachten wat wij vandaag als een wezenlijk schoon element beschouwen nl. de groene overvloed van de olmen. Als tule voor de bruid is het gebladerte voor de gracht. Het ritselend bewegen, de tere schakeringen, de schuchtere lichtval, dat hebben de zeventiende-eeuwse be woners van de grachtenpaleizen niet gekend. Sommigen zijn van oordeel dat de lange huizenrijen visuele rust punten ontberen. als bijvoorbeeld pleinen. Inderdaad wordt met de steeds eendere rooilijn voor de hoogte een sterke werking bereikt die om een tegenwicht vraagt. Gedeeltelijk zorgt daarvoor het strakke ritme van de vertikale lijnen (aan Herengracht en oneven kant Keizersgracht zyn de huizen óf 30 óf 60 voet breed, en aan even kant Keizersgracht en Prin sengracht óf 20 óf 40 voet) en ge deeltelijk brengen de bruggen der dwarsgrachten de gewenste onder breking, en wel op een heel boeiende wijze. Uiteindelijk blijft de gehele ruime en harmonische opzet der grachten van grootse allure. De „Keizerin der ste den" had zich in 1609 echt wel met een pronkjuweel willen opsmukken, ook al wist zjj volgens dr. Jansen waarschijn lijk niet dat zij zich met een vier-, vijf voudig collier van smaragd zou om hangen. He. S. In de gisteravond in Maasdijk gehou den ronde voor amateurs en onafhanke- lijken viel al in de eerste ronden een ontsnapping te noteren, die ai spoedig de inleiding tot de beslissing zou blijken. Hermes, Rutten. Swaneveld, Breure, Brinkman, Van Straten en W van den Berg bundelden al spoedig de krachten en nog net bijtijds zagen Jansen. Braat, Siit- hoff, Mesters, Van Leeuwen, Van Baste- laar en Stolk het hierin schuilende ge vaar. Ook zij demarreerden met succes en vormden hierdoor een kopgroep van veertien man, die de overige renners vol ledig in toom hielden: Half-course (er moesten' honderd ron den voor de 80 km worden verreden) was het pleit beslecht en werd het veld gedub beld. Helaas moesten door pech de ren ners Van Leeuwen, Van den Berg en ook kanshebber Sijthoff achterstand incasse ren. In de kopgroep viel Brinkman op door zijn felle spurtjes om de premies ,en zijn klassering voor de leidersprijs, die hij dan ook verdiend won. Jan Jansen won ten slotte in een prima tijd. De uitslag werd: 1. J. Jansen (Noot dorp) in 2.04.09 uur; 2. M. Breure (Rot terdam); 3. J Stolk (Zwijndrecht) 4. G van Straten (Schiedam); 5. J. Hermes (Berkel); 6. W. Swaneveld (Dordrecht); 7. H. van Bastelaar (Rotterdam); 8. H. Brinkman (Rotterdam); 9. J. Mesters (Den Haag); 10. J. Braat (Aalsmeer); 11. A. Rutten (Aalsmeer); 12. op 1 ronde Th. Sijthoff (Rotterdam); 13 J. Schoen (Zaandam): 14. W van den Berg (Wate ringen); 15. H. van Gent (Leiden). (Van onze Haagse redactie) Minister Marijnen heeft het landbouw schap een aantal richtlijnen doen toeko men over de in het, komende jaar te voe ren landbouwpolitiek. De bewindsman wil ook voor het komend melkjaar het ge deeld marktrisico handhaven. Dat wil zeggen dat de regering het verschil tussen de opbrengst van de gegarandeerde hoe veelheid en de garantieprijs niet, helemaal voor haar rekening wil nemen. In een be spreking met de minister hebben dinsdag vertegenwoordigers van het landbouw schap de oude bezwaren van dit schap 'egen het gedeeld marktrisico uiteenge zet. Ook beoogt de minister de verreken- prijs voor melk te herzien. Hij zou er verder voor voelen voor bepaalde gebie den een toeslag per ha vast te 6tellen. De gemiddelde kostprijs zou daardoor wat ager worden. De Nederlandse halfzwaargewicht Wim 3noek vertrekt maandag per vliegtuig laar Peru, waar hij op 2 september te Lima tegen de nationale kampioen in het ïalfzwaargewicht, Paulo Mino, zal boksen, linnen zes weken na deze wedstrijd zal 3noek nog voor een tweede gevecht in de ing komen, of voor een revanchewed- trijd tegen Mino, of met als waarschijn- ijke tegenstander de Argentijn Rocky Ri- 'ero. Of hij na deze twee wedstrijden zijn 'erblijf in Zuid-Amerika nog zal verlen- ;en, zal van de omstandigheden afhangen. Evenals dat het geval is geweest voor de tentoonstellingen Ahoy' (1950) en E 55, zal ook voor de Floriade, de internatio nale tuinbonw-expositie welke volgend jaar wordt gehouden, weer een lucht brug worden gebouwd over de Westzee dijk. Met de bouw hiervan is het Aanne mingsbedrijf ACB reeds begonnen. Half september hoopt men gereed te zijn met deze brug, die de beide delen van de expositie, het Dijkzigt-terrein en het Park, verbindt. Het architectenbureau Van den Broek Grote delen van Overijssel zijn zwaar edupeerd door de aanhoudende droogte •an deze zomer. Dit heeft het hoofdbe- tuur der Overijsselsche Landbouw Maat- 'happij geconstateerd, nu het beeld van i gevolgen der droogte zich scherp be nt af te tekenen. I)e dnrsr^sultaten van •ie bedreven zijn bekend en in een ver- idering van de O.L.M. onder de loep De dorsresultaten van rogge zijn zeer ariabel. Opbrengsten van 500 tot 1400 iiogramper hectare komen op de „Helemaal geen geniaal uitbreidings plan, helemaal geen hoogbegaafde stede- bouwkundige," zegt ons nu dr. L. Jan sen, die in Amsterdam historicus is van de dienst Publieke Werken. Dr. Jansen is het niet eens met de stedelijke ge schiedschrijvers. Ook al heft h\j gaar ne de lier voor een hymne op het grachtenschoon, hp kan niet aannemen dat de halvemaansvorm van de oude stad uit één groots opgezet, welover wogen plan ontstaan is. En als er dan toch een ontwerper genoemd moet wor den van het plan waarvan in augustus 1609 sprake is, noemt hij meester Lu cas Jansz. Sinck, de „stadsgezworen landmeter", die kaarten heeft getekend waarnaar in ieder geval een deel van de binnenstad gebouwd is. Heeft Amsterdam dus zijn schoon heid te danken aan een reeks van plannetjes en ideeën, die, bij elkaar opgeteld, maar toevallig tot een zo ge lukkige uitkomst geleid hebben? Het vak van de stedebouwkundige, zoals het vandaag beoefend wordt, is niet zo oud. Bij de aanleg van een stad hield men vroeger enige natuurlijke en economische eisen in het oog en vooral militaire: de stad moest ver dedigbaar zijn. De stedebouwkunde in een stad als bijvoorbeeld het Rome -van-de-Renaissance berustte op een behoefte aan verrassende vergezich ten. Als wij het ons goed herinneren was het Napoleon die zei; „De stra ten moeten het Louvre van het volk zijn," waarmee hij dus het verlangen naar een schone vormgeving uitsprak. Maar toen lag de grote vernieuwer van Parijs, Baron Hayssmann, nog in de luiers. De uitbreidingen die Amsterdam aan het eind van de (ne gentiende eeuw onderging, getuigden nog niet van veel stedebouwkundig benul. Maar toen bezat de hoofdstad al bijna drie eeuwen „de lasso's der grachten", waarop het werkelijk prat mocht gaan. Nu moet wel gezegd worden dat Ita lië omstreeks 1500 het principe van de concentrische stedenaanleg kende, waar van Francesco Giorgio Martini het gro te militaire nut had aangetoond. De concentrische vorm van Amsterdam was dus niet opzienbarend van nieu wigheid. Trouwens, de neiging tot deze vorm ligt vanaf Amsterdams middel eeuwse begin in de groei besloten. Het Damrak verbond de Amstel met het IJ, die haaks op de rivier lag. Aan weers zijden van het Damrak verrezen de eerste nederzettingen. Men moest zich beschermen en men legde aan weers zijden wallen aan en men groef grach ten, die in de Amstel uitmondden. Om streeks 1600 was de Herengracht al ge graven en lag daarbuiten de stadsmuur. De oude stad bezat reeds een halve maan-vorm. Door de grote emigratie vanuit het zuiden naar Noord Neder land was het inwonertal van de stad in enkele tientallen- jaren verdubbeld (100.000 inwoners). Velen hadden zich buiten de stadswallen gevestigd, voor al in het gedeelte dat nu Jordaan heet. Uitbreiding was dus noodzakelijk. Men beleefde in de tachtigjarige oorlog een hete tijd, zodat op de omwalling wel heel goed gelet moest worden. Onder andere omdat men een re kening vond volgens welke aan Hen drick Staets een gratificatie van vier honderd gulden werd uitbetaald voor zijn vele tekenwerk voor de „uitleg" van de stad. meende men te mogen aannemen dat deze stadstimmerman De grachten en de stadsmuur liepen aanvankelijk niet verder dan de Leidsegracht. (Foto Gem. Archief Amsterdam). zwaarst getroffen bedrijven voor, terwijl een normale opbrengst op de zandgron den gemiddeld 3000 kilogram per hectare bedraagt. Met de haver is het nog slechter gesteld, hierbij treft men percelen aan, die in het geheel niet zijn gedorst, omdat ze totaal zijn verdroogd. Op de zwaarst ge troffen bedrijven komen dientengevolge opbrengsten voor van 0-1000 kilogram per hectare. Bij ee'n normale oogst op de zandgronden van gemiddeld 3500 kilogram per hectare betekent dit een oogstderving van 60-100 procent. Met de zomergerst is men er niet veel beter aan toe. Voor de aardappelen- en bietenoogst is het thans nog te vroeg cijfers te geven, maar ook ten opzichte van deze gewassen zijn de verwachtingen niet hoog gespan nen. Op de gemengde bedrijven heeft men nog vroegtijdig stoppelknollen kunnen zaaien, zodat de hoop gevestigd is op een goede aanvulling van het nijpende ruw- voeder-tekort. F.erst de komende winter zal op deze bedrijven de schade kunnen worden nagegaan. Dat de schade reeds groot is, staat buiten twijfel, meent het hoofdbestuur der O.L.M. Mei name op de hooggele gen lichte zandgronden, de zwaardere beekbezinkingsgronden en de zware ri- vierklei-gronden langs de IJssel. Uiter mate zwaar getroffen is het gehele ge bied langs de Vecht, waar door de lage waterstanden van deze rivier het uit drogingsproces nog is bevorderd. Het hoofdbestuur der Overijsselsche landbouw maatschappij heeft het stand punt ingenomen, dat die bedrijven, die zwaar door de droogte zijn getroffen, ge holpen dienen te worden. Gedacht wordt aan een gelijke regeling als destijds is ge troffen ten aanzien van de wateroverlast- schade in 1954 en 1956. Het staat vast, dat de genoemde bedrijven zonder een tege moetkoming financieel ten onder zullen gaan. Geheel onverwacht heeft de K.N.H.B. bericht ontvangen, dat op woensdag 26 mg. a.s. een Amerikaanse honkbalcoach in ons land zal arriveren. Hij za) ge durende één wepk geheel ter beschikking van de K.N.H-B. staan. Deze coach, Danny Lilwiller, is een zeer bekend major league-speler geweest, die zich de laatste jaren een coach met bijzondere talenten heeft getoond. Een week is niet lang en daar boven dien de avonden reeds kort zijn. stond de technische commissie van de KNHB voor de moeilijke taak een werkschema vast te stellen, waarbij men toch zoveel mogelijk van de lessen va.n deze Amerikaan zal kunnen profiteren. In dit schema zijn trainingen in Amsterdam, Utrecht, Rotter, dam. Haarlem en Tilburg opgenomen voor veelbelovende werpers en vangers in de leeftijdsgroepen van 12 tot 16 jaar en van 17 'o> 20 jaar. Bovendien zullen er nog vier avonden voor trainers en coaches worden georganiseerd. Na Litwiller's vertrek op donderdag 3 i september komt midden september een i andere Amerikaanse coach. Glenn Martin.] 'voor een maand naar ons tand. i en Bakema ontwierp een brug. die harmo nisch in de omgeving zal passen. Zij bestaat uit een loopvlak met twee houten trappenhuizen, in de wanden waarvan men dezelfde elementen vindt, welke ook zullen worden gebruikt bij de hoofdin gang. naast het Museum Boymans-van Beuningen. Deze elementen hebben de vorm van een zgn. „zet-profiel". Ook de kleuren van de brug zijn zorgvuldig geko zen. Er wordt uitsluitend nieuw mate riaal voor gebruikt. In de draagconstruc tie, die op betonplaten rust, wordt 22 ton staal verwerkt. De brug zal de bezoekers van de Flo riade leiden van de verwarmde bloem- en bollenkassen op het Dijkzigt-terrein naar een hooggelegen uitzichtplateau in het Park. Wij vertrekken om 9.10 uur precies vanaf de Koemarkt te Schiedam en zijn weer terug om ongeveer 20.00 uur. i. Deelnemerskaarten zijn van heden af verkrijgbaar aan ons kantoor te Schiedam, Dam 18. Dc afd. Propaganda (Van onze medewerkster in Parijs) Paulette was de laatste modiste van de Haute Mode die haar kollectie toonde. Ze deed dit evenals haar col lega's de vorige week in een snik- hitte. Daar kon ze niets aan doen, ,™aar om met honderddertig hoeden te komen waar een heel gezelschap met bleke weggetrokken gezichten naar zit te kijken en er niet een stuk of dertig uit te laten vallen is haast onmenselijk te noemen. Geen enkel model werd ons geschonkenmanne- Ijnns getooid met turbans, cloches, pillboxen, toques, sporthoeden, tule cocktailhoeden, cagoules (de om hoofd en kin gewonden doek) met mi- nuskuul kleine hoedjes er boven op, wandelden langs ons heen, en wij maar waaien met onze programma's. Paulette en Gilbert Orcel beho ren tot de modisten die haast uitslui tend klantenhoeden maken. Modellen die nagenoeg alleen voor de show worden ontworpen interesseren hen niet. Maar alle hoeden flatteren en daar komt het toch op aan, trouwens ook anderen laten de show-modellen hoe langer hoe meer vallen. Jean Barthet is eigenlijk de enige die zijn fantasie nog vrij spel laat, maar het resultaat is werkelijk verrassend. Zijn kleine cloches met hoge bol hebben allure, zijn grote Greta Garbo modellen staan jong en oud en zelfs de soldaten- helm van 1914 flatteert! Dit laatste model is speciaal voor jongemeisjes ontworpen. De modisten toch menen dat de Frangaises weer hoeden zullen dra gen. Misschien bestaat daar een flauwe kans op nu aan het strand, ondanks de hitte, niet alléén strooien hoeden worden gedragen, maar die bovendien geplant worden bovenop 'n hoofddeksel dat van achteren in de hals wordt dicht ge knoopt! Een combinatie die in een stren ge winter op zijn plaats kan zMn maar nu pure nonsens is. „Wie mooi wil zijn moet pijn Ujden" is een oud gezegde "aJLmen t,en onrechte vergeten waande! Eigenlijk lijken de hoge turbans, die in alle kollecties zün te vinden al even onpractisch, daar er geen verzorgd Kapsel tegen bestand is. Algemeen ge dragen in 1943 waren ze sindsdien to taal vergeten en worden nu als een De soldatenhelm van 1914 in moderne stijl. (Model Jean Barther). Er zijn veel hoedjes van tule voor mid' dag en avond. Dit model met fluwele ring op de kruin is van Jane Blanchot nieuwtje gelanceerd. Canotiers en baret ten zijn op hun beurt verdwenen, ten minste voor de winter, hoewel Ramon de Morquez die ook een zeer goede kol lectie heeft, enige van de laatste toont. Cloches met hoge bollen en schuine oog' lpn voor overdag, pillen dozen en tuF hoeden voor cocktail en diner zijn de pss gelanceerde modellen voor de winter 1959-1960. De kleuren zijn zeer verschillend maar bijna alle neutraal, behalve dan een fel rood, waarvan hl ieder® kollectie enkele modellen zijn te vin-' den. Maar beige en bruin in alle mo gelijke schakeringen wordt wel het meeste gezien. Groen in verschillen de nuances, hard en paarsolauw, bi®' tenrood, enige witte hoeden, wat zwart opgemaakt met bruin en en kel zwart. Die laatste kleur was de mode uit maar wordt nu weer gelan ceerd. Garneringen en voiles heeft geen enkele hoed die voor vijf uuf op de dag gedragen wordt, daarna ii? "Oeden of voiles waarbij een kleine band fluweel voor hoed dienst doet. Vilt en taupe blijven mode, even als fluweel en ourson maar dit keef wordt ook veel tweed gebruikt, zow®1 voor een soort half hoge herenhoed die nagenoeg geen rand heeft ais voor cloches. In een week tljds wei den ongeveer duizend hoeden getoond en geen twee modellen waren pre cies hetzelfde! „C c'est Paris"! zoal® een inkoper zet DINï K. VP. Dave Moore, wereldkampioen ved®'"( :ewicht, heeft zijn titel gisteravond ucces verdedigd tegen de ex-wereldka"1' Jioen Hogan Bassey uit Nigeria. Aan hct 'inde van de 10e ronde was Bassey n'e' leer in staat zich te verdedigen en ma®^ de scheidsrechter een eind aan het gs' echt.

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Nieuwe Schiedamsche Courant | 1959 | | pagina 6