Zou vermetel
technisch
vertrouwen m
kunnen ziin...
het
Op de PLANKEN
Onderwijs
begroting
Slaaf der techniek in een robot
Stijgende prijzen voor Amerika
hel grote gevaar
Pt 9
van
door James O'Bresk
Dollartekort is geen probleem meer
Reisherinneringen
prof. dr. Theodor Heuss
De tijd is voorbij
Op de 100.000
iinieren in Delft
Een ontoelaatbaar
monster
Hans Roest
Haag gemolesteerd
Thriller of blijspel?
Etaleur geeft zicli uit als
Amerikaans militair
Emissie Alblasser-
damsclie Waterleiding
Britse inbrekers plegen
vakwerk
V B
ZATERDAG 5 DECEMBER 1959
PAGINA 7
^al het werkelijk onmogelijk zijn, dat mensen een
tocht door de ruimte overleven? Ondanks alle
triomfkreten, zowel van Amerikaanse als Sovjet-
^'•ssische zijde, in weerwil van de ongetwijfeld
lndrukwekkende technische prestaties ondanks
diverse mislukkingen en ten spijt van catego-
r,sche uitspraken van erkende geleerden wordt
hier en daar door mannen van gezag in die zin
er>istige kritiek uitgeoefend op hetgeen thans als
het grootste avontuur van de mensheid beschreven
^v'ordt. De twijfel van deze mannen van gezag
Xv'ordt gevoed door de recente, hoogst merkwaar
dige mededeling van Sovjet-Russische zijde om
rent bepaalde voorstellingen van zekere Sovjet-
^ussische geleerden, die door collega's van over
drijving en sensatielust beschuldigd worden. Nu
^Ve telkens weer berichten en artikelen lezen over
Nieuwe prestaties en de Amerikanen annonceren,
spoedig een raket rond Venus te zullen zenden, is
het wel interessant, hier even weer te geven, wat
sommigen aan het twijfelen brengt. Het zijn
bekende geleerden, die andere geluiden hebben
doen horen, zo b.v. dr. Kuettner, verbonden aan
de Army Ballistic Missile Agency, dus het insti
tuut, dat de proefnemingen van het Amerikaanse
leger met geleide projectielen organiseert, voorts
ir. Lusscr, een Duits deskundige, die kort geleden
op het congres van de Wetenschappelijke Ver
eniging voor de Luchtvaart in Hamburg over deze
materie sprak en prof. Muerer uit Bonn. Beide
laatstcn zijn Duitsers, die zich als het ware
diametraal tegenover hun voormalige landgenoot
dr. Wernher von Braun stellen, de grote deskun
dige van de ruimtevaart, die reeds fantastische
voorspellingen omtrent in de naaste toekomst lig
gende tochten door de wereldruimte heeft gedaan.
Ze
zijn begonnen met hun twijfel er over uit te spreken, of de mens,
0r>dgnks alle reeds genomen experimenten, in werkelijkheid in staat
2al zijn, b.v. de enorme druk te weerstaan, welke hij in een raket zal
°ndervinden. Dat dieren er heelhuids afgekomen zijn op betrekke
lijk kleine tochten is voor hen geen bewijs, dat de denkende mens,
die bewust met bepaalde reacties zal reageren en zelfs zal moeten
feageren, het er levend af zal brengen en misschien niet juist eerder
dan een dier als gevolg van de grote lichamelijke en geestelijke
sPanningen zal omkomen. Het zijn ook Sovjet-Russen geweest, die de
^•rijfelaars min of meer gelijk gaven, door mede te delen, dat ze geen
bemande raket de wereldruimte in zullen sturen, alvorens de absolute
2ekerheid bestaat, dat een mens behouden uit de wereldruimte weder
keren kan.
J'en
Observator
Rapport van de O.E.E.S.
Oud-president prof. dr. Theodor Heuss heeft dit jaar dc Vredesprijs
van de Duitse Boekhandel verworven, niet als staatsman maar als
schrijver. Hij heeft een indrukwekkende rij hoeken op zijn naam staan:
knappe levensbeschrijvingen, reisverhalen en herinneringen, beschou
wingen over politiek en economie, kunst enwijn. Hij heeft een
enorm brede belangstelling cn is in zijn geschriften beurtelings dichter,
staatsman en geleerde. Soms is hjj het zelfs alle drie tegelijk en dan
is hij op z'n best. Evenals Winston Churchill schrijft hij een helder,
krachtig proza, waarin zakelijkheid en schoonheid samengaan. Hij is
een scherp cn vlug waarnemer, maar bij het schrijven is hij uiterst
bedachtzaam en zelfs de vlotte reisschets van zijn hand is welover
wogen en verantwoord. Daardoor is de bundel „Von Ort zu Ort
tri" voor hetgeen er bereikt is, doordat /jj Wundcrlich Verlag, Tubingen) aangename en Iegelijk waardevolle
lectuur onderhoudend èn verrijkend.
hc? tocht naar de maan mensenlevens op dan middelmatig schilder en tekenaai. F et
Weerzien
Vele landen heeft Theodor Heuss op
zijn eigen manier bereisd, en de zestig
jarige was even enthousiast en onver
moeibaar als vele jaren eerder de dertig
jarige, Hij heeft een bijzondere voorliefde
voor Engeland, waaraan hij in de zomer
van 1911 een eerste bezoek bracht. Toen
dacht hij niet aan politiek, schrijft hij,
maar de hitte was dat jaar zo groot, dat
hij het liefst verkoeling zocht in de duis
tere ruimte van kathedralen en kerken.
Waar hij ondertussen niet uitgekeken
kwam op de architectuur, die hem bijzon
der boeit.
POGim TOT DOODSLAG?
Automobilist in Den
U zult in uw nieuwe catalogi ongetwijfeld ook het stuk „Watkins"
van James O'Bresk zijn tegen gekomen. Misschien heeft u het reeds
ter inzage gehad en gelezen of zelfs al op uw repertoire staan. Wij
hebben het ook voor u gelezen, zoals wij proberen zoveel mogelijk
alle nieuwe stukken te lezen, om ze voor u in deze rubriek te
bespreken. Niet dat elk stuk immer de moeite van het bespreken
waard is, maar wel kunnen we meestentijds van elk stuk wat leren,
vooral als wij onze meningen met elkaar vergelijken. En wij kunnen
onze meningen omtrent een stuk beter met mekaar vergelijken vóór
de opvoering dan erna.
Hans van Bergen
Cor Kleislerlee
Grootste
avontuur
dezer eeuw
Ret voornaamste argument der twijfe-
riars is kort, maar krachtig samen te vat-
Jr" in de vraag, wat de hersens van de
"?e«s betekenen tegenover de enorme
k ktronische machines, waarmede de ra-
etten bestuurd zullen worden. Is een
"ens daarbij vergeleken niet volkomen
verbodig en zelfs belachelijk? zo rede-
®ren ze Voor het maken van een be-
P?alde beweging of het veranderen van
uiting die door een elektronische ma-
-hine in 'n oogwenk verricht zouden kun-
'°h worden, staat, dat een mens weken
nodig hebben, om de daaraan verbon-
rin mathematische berekeningen uit te
°eren. Hij zal dus niet eens met suc-
vs kunnen ingrijpen, zelfs indien hij
"'ertoe nog in staat zou zijn.
„.Neen, zeggen de twijfelaars, in de tech-
'?che monsters, welke door de wereld-
ri'mte zullen klieven, kan de mens fei-
geen rol meer spelen, tenzij dan op
ri aarde, in zoverre hij de baan der ra-
t e'tcn kan regelen. Maar het grote avon-
„:Ur van deze tijd kan slechts een tech-
r'?°h gebeuren zijn, waarin de mens geen
1 speelt, althans geen actieve.
u he tijd is voorbij, waarin de mens in
rit avontuur de hoofdpersoon was. Op
Jn grote ontdekkingsreizen en onder-
(j ®kingstoehten te land, te water en in
ri richt kon hij tot dusver zijn beste ei-
ajhsehappen ontplooien. Veel, zo niet
hing af van zijn inzicht, zijn persoon-
moed, zijn uithoudingsvermogen en
rih rotsvast vertrouwen in zichzelf. Gro-
2 avonturiers als Phideas. de antieke
v;eyaarder, die de noordelijke ijszeeën
rifkende, als de Phoeniciërs, die rond het
v/bekende Afrika zeilden, als Colum
ns f - -
een leger van 100.000 man bezetting van
wereldruimteraketten slechts één de aar
de weer bereiken. Dit is in lijnrechte te
genspraak met 't feit, dat de betrouwbaar,
heid van een raket, dus de kans op suc
ces, een op drie bedraagt. Kuettner
voelde hiets voor de berekeningen van
Lusser, die ruimtevaarders slechts 1
kans op de honderdduizend geeft
In zekere zin geeft men in de Verenig
de Staten de technicus Lusser gelijk, door
over wereldruimtevaarders ofwel astro
nauten te spreken als over „wereldruimte-
apen". Men doet zulks, omdat de mens
in een wereldruimteraket feitelijk niets
anders zal zijn dan onnutte ballast ten
minste volgens sommige deskundi
gen en reeds bij voorbaat van elk aan-
Dit is de commando-cabine voor een
wereidruimteschip, ontworpen door ■een
grote Amerikaanse vliegtuigfabriek. De
piloot moet zelf wel over een elektro
nisch brein beschikken, wil hij dit alles
kunnen overzien en bedienen, in een oog
wenk
hu
R'sch
om slechts enkelen te noemen aange-
het ondoenlijk is. de persoonlijke
!Srities van zovelen gedurende de laat-
eeuwen op wetenschappelijk en tech-
gebied op te noemen, zij allen be-
liju n in belangrijke mate zelf, in moei-
Jke omstandigheden. En dank zij hun
rirsoonlijke gaven slaagden zij. In een
ri'hdeschip is de mens teruggebracht tot
i OnHnrHonl \rtan non nnoinHitf in&cmn
u"V onderdeel van een oneindig ingewik
'd met
^hniek in een robot.
te,
sel
P'd mechanisme. Hijk is er de slaaf der
Een aanhang-
a]i^rig men hiertoe een mens gebruiken?
5c,nus vragen de tegenstanders van men-
zri "i raketten zich af. Ze antwoorden
rj"2clf: onze zintuigen zijn veel te bot.
Otn e n'et Rj" genoeg bewerktuigd,
le",.°°k maar iets te betekenen in de vol-
•- 'S gemechaniseerde en geautomati-
rde apparatuur van een raket en te-
door de menselijke piloot volkomen uit
geschakeld was. De apparatuur zou niet
anders dan perfect kunnen zijn. Het bleek
een grote vergissing. De V I, die prak
tisch een onbemand bombardements
vliegtuig was, bleek slechts voor 73 pro
cent betrouwbaar ofwel volgens de bere
keningen te reageren. Een bemand vlieg
tuig was aanzienlijk betrouwbaarder. Na
dien werden de raketten steeds ingewik
kelder van bouw waarbij 't aantal zg. le-
vensgcwichtig of vitale onderdelen gesta
dig toenam, hetgeen inhield, dat het uit
vallen van één er van reeds een misluk
king tot gevolg had, zodat hoe volmaak
ter de raketten werden, des te groter hun
..onbetrouwbaarheid" bleek, zelfs al
werd elk onderdeel iedere keer verbeterd
en betrouwbaarder gemaakt. Alhoewel
door een nauwlettende controle de be
trouwbaarheid kan worden opgevoerd,
is men toch lang niet zo ver als b.v. bij
het gewone vliegtuig, dat b.v. wat de
start betreft, nog slechts in 1 van 100.000
gevallen daarbij verongelukken kan.
Volgens Lusscp zal een bemande maan-
raket uit ongeveer drie miljoen „levens-
gewichtige" onderdelen bestaan. Drie mil
joen onderdelen dus, die van vitaal belang
zijn en waarbij het uitvallen van één er
van catastrofale gevolgen kan hebben.
Hierbij zijn dan de elektronische appara
ten inbegrepen.
Hiermede was Kuettner het ondanks
zijn kwalificatie van „ontoelaatbare mon
sters" toch weer niet eens. Indien Lusser
gelijk had, zo betoogde hij, zou er van
Dichter, staatsman
deel in de ruimtevaart uitgesloten zal zijn.
omdat de apparatuur van een raket en
de constructie van de raket zelf als een
automaat samengesteld zijn. Men zal de
ruimtevaarder onmogelijk de volledige
controle van de vlucht kunnen overdra
gen zodat hij bij het haperen of uitvallen
van een vitaal onderdeel niet kan ingrij
pen.
Tenslotte is daar nog het feit ook dit
is in Hamburg naar voren gebracht en
nadien in de internationale pers uitvoerig
bediscuseerd - dat men biologisch gespro
ken nog volstrekt niet weet. hoe een
mens in werkelijkheid op een vlucht door
de wereldruimte en de omstandigheden
daar reageren zal, zowel geestelijk als li
chamelijk.
De „aëronaut", met welke naam zich
de vrijwilligers tooien, die zich vol en
thousiasme voor een vlucht in een bemand
wereldruimteschip beschikbaar hebben
gesteld, zal wellicht de werking van de
apparatuur kunen controleren, maar
waarschijnlijk niet op het juiste moment
kunnen ingrijpen, teneinde het mogelijk
te maken, dat hij behouden op de aarde
terugkeert
De conclusie van talrijke deelnemers
aan het congres was, dat gezien het feit,
dat de bestuurder van een ruimtevaar
tuig bij zijn mogelijk terugkeer al boven
Australië zijn landingsapparatuur aanzet
ten moet, wil hij in Californië landen, een
terugkeer naar de aarde uit de wereld
ruimte voor de astronaut veel op een
noodlanding zal lijken
Een hunner publiceerde de vorige
maand een artikel, waarin hij zich ten
slotte afvroeg of wij, zelfs als de moge
lijkheid bestaat een bemande raket de
wereldruimte in te zenden, daartoe het
recht hebben, alleen vanwege die moge
lijkheid. Het is dr. Wolf Trommsdorff,
verbonden aan de Deutsche Versuchsan-
stalt fur Luftfahrt te Aken.
Toch zullen de „aetronauten" het wa
gen, verklaarde dr. Kuetnner. Dat zal ook
wel. Laten we hier nog even aanstippen,
dat hier te lande prof. mr. dr. George
v.d. Berg zich vierkant tegen ruimte
vaart door mensen heeft verklaard, haar
als een ongeoorloofde marteling kwalifi
cerend. Hij deed dit o.a. in een gesprek
voor de televisie. Prof. v.d. Bergh wil het
verkennen van de wereldruimte uitslui
tend aan automatisch-elektronische ma
chines overlaten, die reeds o.a. door het
fotograferen van de achterzijde van de
maan bewezen hebben, ongelooflijke din
gen te presteren.
Volgens dr. Trommsdorff heeft de mens
van de twingtigste eeuw in zijn vermetel
heid op grond van zijn technische presta
ties het juiste gevoel voor het mogelijke
zowel als voor datgene, hetwelk het na
streven waard is, volkomen verloren.
Een uitspraak, welke tot nadenken
stemt, doch die toch weer herinnert aan
hetgeen in vroeger eeuwen van bepaalde
ondernemingen werd gezegd
WATKINS"
PAKIJS, 4 dec. in een rapport
van <le Organisatie voor Europese Éco-
misclie Samenwerking O.E.E.S., over
de economische situatie in de Verenig
de Staten, wordt verklaard, dat het dol-
lartekort, dat de economen jarenlang
heeft bezig gehouden, niet langer een
probleem is. In het rapport wordt er
bij de landen van de OEES op aange
drongen o:.i de nog bestaande discri
minatie tegen de invoer uit het dollar-
gebied af te schaffen, ter bevordering
van het handhaven van een liberale
Amerikaanse handelspolitiek, die van
belang is oor de uitbreiding van de
wereldhandel.
Het heeft enige tjjd geduurd, alvorens
w s tegenover de ontzettende snelheid,
jri^rrnede een raket zich voortbeweegt
zeggen ze resoluut: neen.
Vn tegenstanders hebben alle eerbied
ri°T de prestaties der wereldruimte-in-
t>a!?ieurs- °at die met een ingenieuze ap-
fwatuur de gevaren van de enorme te-
tol? ar|rï en van de opheffing der zwaar-
iwDcht en volkomen verlies aan gewicht
°tln weten op te heffen, vinden ze een
v "Tie prestatie. Ze kunnen zich zelfs
jy, 'rstellen, dat men in staat zal zijn. een
,tri>s te beveiligen tegen de dodelijke
«bi ''J'bgsgordel van protonen, die op 8.000
tjh 20-OOQ kilometer hoogte dc aarde ran.
bi„5en. Ook hebben ze voldoende eer-
'l —4i rlV-Vrp 1 m-rsvc tan I
in staat is geweest, de Explorers en I
"hiks te lanceren en in bepaalde banen
•ri<den.
sri,3ar bij dit alles werd nog geen men-
eri'even op het spel gezet. Welnu, is hun
ly^'-'Usie, de ruimtevaart, is voor de
een avontuur met nagenoeg geen
riprfl het te overleven. Het lijkt daarom
De ondertitel luidt „Wanderungen mit
Stift und Feder", want professor Heuss is
wederom: als Sir Winston! een meer
?(lnr's hij voorbaat uitgesloten, dat voor -
sPel zouden mogen worden gezet.
t? Lusser sprak op de bijeenkomst
tOmburg, waar 800 deskundigen uit
"en _f landen bijeen waren, ononawon-
hp, "is zijn mening uit, dat de poging tot
ondernemen van een ruimtevaart
de mens. die voor velen binnen af-
r® tijd tot de mogelijkheden be-
Lq- hi een catastrofe zal eindigen, Ir.
-\w6r ts technisch directeur van de
tvari®9rschmittvliegtuigfabrieken. Merk
tot ri 8 genoeg meent Dr. Kuetnner, die
hrjri,6 staf van Wernhern von Braun be-
dion en aan het tot stand komen van
éie?s Project voor een bemande raket
VprifWerkt, dat deze raket toch een „Un-
to0jassiger Ungeheur" zal zijn, een on-
tp ""tbaar monster Hij verduidelijk-
tofj J'i opvatting door te wijzen op dc his-
«eri der V I's, de eerste raketten en het
'lat ,"1"2 wapen, waarmede Hitier op het
te t. ogenblik de oorlog toch nog hoop-
To ^hinen.
rifrt rte v 1 tot starten gereed was, ge-
cLon ,;nen' dat de raket wel moest fun-
aeren, omdat het maken van fouten
boek bevat vierentwintig tekeningen uit
zijn schetsboeken en verscheidene ervan
komen boven het werk van een begaafde
liefhebber uit.
Voor Heuss is het reizen altijd „een
kunst" geweest, een ouderwetse aangele
genheid, die veel liefde, geduld en tijd
vergt. Hij heeft, er van genoten met al zijn
zinnen hij heeft het reizen werkelijk
ondergaan. Altijd heeft hij geprobeerd
door het uiterlijk van wat hij zag heen te
dringen. Hem was het, aanschouwen van
steenmassa's niet voldoende: hij wilde het
vrome verhaal van de bouw van kerken
en kathedralen kennen, de bewogen ge
schiedenis ervan herbeleven en de schoon
heid doorgronden.
Hij heeft nimmer iets gehad van de mo
derne sight-seeër, maar hij kon mijmeren
bij het schaduwspel op het water van de
grachten in Delft, waar de zon door de
bomen speelt. Hij liet zich dan niet op
jagen door het verlangen méér te zien en
toch vooral maar niets te missen. De rust
van deze ontroering was hem veel meer
waard dan het overweldigende.
Zijn opstel over Delft dateert uit
7.907 cn het is met zoveel liefde en
begrip geschreven, dat het een plaats
verdient, onder de vele schone literaire
lofliederen aan de stad van Vermeer
gewijd, Iieusa is een groot bewonde
raar van de Delft.se meester en hij w
trouwens over het algeheel goed op de
hoogte van onze schilderkunst in de
Gouden Eeuiv.
Natuurlijk leiden de meeste opstellen
in „Von Ort zu Ort" ons langs Duitse ste
den, maar vrees niet, dat prof. Heuss stil
blijft staan bij uitsluitend die gebouwen
en monumenten, die U volgens de reisbu
reaus beslist moet zien. Hij weet de ver
borgen schatten te vinden kleine stad
jes met hun ingetogen schoonheid, Daar
'voelt hij zich het meest thuis.
In 1947 kwam hij weer naar Engeland
en ook het opstel, dat hij aan dat tweede
bezoek wijdde, is in de bundel opgenomen.
Er was nu wel alle reden om aan politiek
te denken. Overal waren de wonden zicht
baar, die de Duitse luchtmacht had toege
bracht.
Het spreekt vanzelf, flat, prof. Reus»
hier niet blind voor was en het is ui•-
moeilijk zijn gedachten cn gevoelens
te raden. Maar boven alle politiek uit
was daar het weerzien van wat hem
lief was. Er was veel veranderd in die
zesendertig jaar. niet alleen in de lan
den en in de steden, maar ook in de
harten der mensen.
Met ongemene scherpte heeft Heuss
die veranderingen in de Engelse samen
leving geobserveerd en genoteerd. Zijn
„Wiedersehen mit Oxford" is een kristal
helder stuk proza, dat exact en tegelijk
poëtisch aandoet. Ook naar Italië (o.m.
Venetië, Revenna) en Sicilië neemt de on
vermoeide reiziger ons mee en het is een
vreugde deel te hebben aan zijn verruk
king en bewondering, want deze komen
recht uit het hart!
'C
3
het duidelijk werd, dat het dollartekort
niet langer een probleem is, zo stelt
het rapport. Als gevolg van het weg
vloeien van d reserves uit de Verenig
de Staten, dat zich de laatste jaren
heeft voorgedaan, heeft West-Europa
zyn goud- en dollar-reserves kunnen op
bouwen vanaf het abnormaal lage peil
van de na-oorlogsjaren.
Het is echter duidelijk, dat het grote
tekort dat zich voor de Amerikaanse
betalingsbalans heeft ontwikkeld, op de
lange duur niet volgehouden zal kunnen
worden. Het is te hopen, dat de cor
rectie van dit deficiet grotendeels zal
worden bereikt door een verhoging van
de Amerikaanse export.
Een sneller tempo van de economi
sche expansie in West-Europa, Canada
en de rest van de wereld zou kunnen
leiden tot een snellere verhoging van
de Amerikaanse export dan van de in
voer, en er aldus toe kunnen bijdragen
om dit doel te bereiken. Het is in dit
verband belangrijk en in het belang
van de wereldhandel, dat het verdwij
nen van moeilijkheden met de beta
lingsbalans in de meeste landen van de
OEES wordt gevolgd door een wegne
ming van de nog resterende discrimi
natie tegen de dollar-invoer. Vooruit
gang in deze richting zou de handha
ving van een liberale Amerikaanse han
delspolitiek, die om dezelfde reden
eveneens van belang is voor uitbrei
ding van de wereldhandel, vergemak
kelijken.
In het rapport wordt verder opge
merkt, dat de Amerikaanse economie
zich krachtig heeft hersteld van de re
cessie van 1957-1958. ,,De expansieve
krachten zijn machtig en zouden het
bruto nationaal produkt in het laatste
kwartaal van 1959 zeer goed tot een
jaar-basis van 500 miljard dollar heb
ben kunnen doen stijgen, waren de lang
durige arbeïdsonderbrekingen in de
staal- en aanverwante industrieën niet
voorgekomen." De produktiestijging zal
in de tweede helft van dit jaar waar
schijnlijk minder groot zijn, dan in de
herstelperiode van de laatste vpftien
maanden, omdat de fabrieks- en ar
beidscapaciteiten meer tenvolle worden
benut en het beeld van de vraag ver
andert.
Met betrekking tot de gevaren in de
huidige Amerikaanse economische uit
breiding inflatie aan de ene kant en
een overmaat aan voorraden en pro
ductiecapaciteit aan de andere kant
zegt het rapport: „Op het ogenblik lijkt
het er, als gevolg van de loonsituatie, op
dat stijgende prijzen het meest onmid
dellijke gevaar vormen".
DEN HAAG, 4 dec. De politie heeft
vannacht twee Surinamers, een 25-jarige
lasser en een 22-jarige monteur, aange
houden op verdenking van poging tot
doodslag en van medeplichtigheid daaraan.
Dc twee jongemannen reden gisteravond
laat op het Korte Voorhout op een scooter
cn kregen daar onenigheid met een auto
mobilist over een verkeersovertreding.
De bestuurder van dc scooter gaf de auto
mobilist, dc 52-jarige Amerikaanse inge
nieur II. J. K., zó'n harde stomp tegen het
hoofd, dat deze tegen de grond smakte en
een schedelbasisfractuur opliep. Hij moest
worden opgenomen in de Ursulakliniek te
Wassenaar.
Prof. dr. Theodor Heuss
bewondering
-
Het begin van een stuk is altijd een
daalder waard. Want is het begin goed
we kunnen gerust zeggen: de eerste
bladzij! dan is de lezer reeds half ge
wonnen. Bevalt de eerste bladzij echter
niet, dan komt de lezer, gezien de hele
stapel boekjes, die hij door te werken
heeft, meestal niet eens aan de tweede
bladzij toe.
En het begin van „Watkins" is goed.
We worden, zodra het doek is opgegaan,
onmidddellijk, geconfronteerd met een al
lerkostelijkst type van een dienstmaagd;
één die geen blad voor haar mondje
neemt, maar dan ook alleen maar ge
duld wordt, omdat zij zo uitstekend "nor
haar werk is.
Wij krijgen de indruk, dat het een kos
telijk blijspel gaat worden. En als we nog
even doorlezen, wordt deze indruk nog
bevestigd door het optreden van nog een
paar kostelijke typen, namelijk: de but
ler en de jongste dochter van het gezin.
Met deze drie echter zijn de blijspel
typen opgesoupeerd. En al verder lezend,
komen we er langzaam maar zeker ach
ter, dat we met een zeer bedroevende
geschiedenis te maken hebben.
Er scharrelt een zekere dokter Masu
rond en een zekere graaf Floodhouse. En
deze twee drijven een kliniek voor men
sen, die aan verdovende middelen ver
slaafd zijn geraakt. Beide heren doen
aanvankelijk heel sympathiek aan, maar
beetje bij beetje gaat toch steeds meer
doorschemeren, dat het bij hen niet alle
maal zuivere koffie is. Totdat we tegen
het einde geheel in de thrillersfeer ver
zeild raken en de dokter ontmaskerd
wordt als een ellendige schurk, die zijn
patiënten i.pv. ze te genezen voor
bar veel geld almaar verdovende mid
delen verschaft, totdat deze laatsten er
finaal bij neer vallen. Een dodende in
jectie maakt dan een eind aan hun leven
en de dokter schrijft „hartverlamming".
Nu is er niets op tegen, dat een thriller
een behoorlijke dosis humor bevat. De hu
mor doet het publiek even op adem ko
men; de tegenstellingen kunnen er al
leen maar des te groter door worden.
Maar dit stuk is nu werkelijk vlees
noch vis. En dat zit hem in de geheel
verkeerde opbouw.
Als wij aanvankelijk sympathieke men
sen te zien krijgen, dan willen wij hen
niet beetje bij beetje van hun voetstuk
zien vallen, om tegen het einde pas te
vernemen met wat voor schurken wij te
doen hebben gehad.
Wij willen meteen weten met wat voor
personen wij te doen hebben of mogelijk
te doen zullen krijgen.
Als het stuk bijvoorbeeld begint -met
een moord, dan weten wij onmiddellijk,
dat temidden van alle ogenschijnlijk sym
pathieke mensen zich een moordenaar
bevinden kan. Wij weten vooruit, dat wij
ons in één van hen vergissen.
Maar als wij een heel spel door een
vrij sympathieke dokter te zien krijgen,
die zijn leven opoffert voor zijn patiënten
(al steekt de man dan niet onder stoelen
of banken, dat hij graag eens een gokje
waagt op de beurs er er ook niet vies
van is een eventuele financiële strop een
ander in de maag te duwen), dan moet
een schrijver niet tegen het eind van het
spel komen aandragen met een onthul
ling, dat die dokter een gemene schurk
is. Dan zeggen wij: die schrijver kan ons
nog meer verzinnen, maar wij moeten
hem niet.
Kijk, het geval zou heel anders gelegen
hebben, als de schrijver met deze onthul-
UTRECHT, 4 dec. Twaalf maan
den gevangenisstraf met aftrek, waar
van vier voorwaardelijk en een proef
tijd van drie jaar, onder toezicht van
de dr. Meyers vereniging met psychia
trische behandeling, eiste de officier
van justitie bij de Utrechtse rechtbank
vanmorgen tegen een 22-jarige Amster
damse etaleur wegens meermalen ge
pleegde oplichting. In oktober trok hij
naar Utrecht en deed zich daar voor
als Amerikaans militair in Soesterberg
gelegerd. Zijn correct optreden en het
feit dat hij vloeiend Engels sprak, wek
ten niet de minste argwaan. Op deze
wijze wist hij o.a. een taxichauffeur en
enige zakenlieden te bewegen tot het
omwisselen van Hollands geld tegen
Braziliaanse cruzeiros. Daarbij deed hij
het voorkomen alsof hij Amerikaanse
dollarbiljetten aanbood, welke hij iets
onder de koers inwisselde, terwijl de
cruzeiros niet meer dan twee cent per
stuk waard waren. Moeilijkheden na
een vroegere veroordeling waren er de
aanleiding toe geweest dat S. opnieuw
zijn toevlucht had gezocht in ontoelaat
bare praktijken. Ook zijn zucht tot
groot doen speelde hierbij een rol. Uit
spraak 18 december.
ALBLASSERDAM, 2 dec. Bij de
Rotterdanische Bank staat vanaf 15
december a.s. de inschrijving open op
380 aandelen, elk groot 250 nominaal
aan toonder, ten volle delende in de
resultaten van het boekjaar 1960 en van
volgende boekjaren tot de koers van
100 pet.
De inschrijving staat uitsluitend open
voor houders van aandelen en wel in
dier voege, dat drie oude aandelen
recht geven op toewijzing van een
nieuw aandeel.
LONDEN, 4 dec. (Reuter) Dieven
hebben in de nacht van woensdag op
donderdag in het gebouw alhier van de
maatschappij die de „Evening News",
de „Daily Sketch" en de „Daily Mail"
uitgeeft, een brandkast geforceerd en
25.000 pond (ongeveer 260.000 gulden)
dat voor het uitbetalen van de salaris
sen gereed lag, gestolen. De politie
noemde de diefstal „vakwerk".
ling het stuk gestart had in plaats van
te beëindigen. Een van de spelers had
dit bijvoorbeeld van begin af aan onmid
dellijk moeten doorhebben of moeten
vermoeden en dit vermoeden dan ook on
middellijk moeten uitspreken. Dan had
den wij het hele spel in spanning gezeten.
Wij hadden gehuiverd van die gladde
vent, die zich zo menslievend weet voor
te doen. Wij hadden in spanning gezeten,
of hij al of niet door de mand zou vallen.
Wij hadden soms zelfs plezier in hem ge
had, hoe hij somige domme ingebeelde
mensen op geraffineerde wijze bij de
neus weet te nemen. We hadden koste
lijk gelachen om alle humor van de bij
figuren. Maar nu niets van dit alles.
Het stuk blijkt maar heel slapjes, omdat
er geen lijn in zit; omdat wij niet weten,
of we nu te doen heben met een preten
tieloos blijspelletje of een thriller met
sluwe geraffineerde mensen.
Nu „horen" wij slechts achteraf, dat
de butler helemaal geen butler is, maar
de man, die hem van begin af door gehad
heeft en hem nu de das omdoet.
Nee, goed toneel bevat dit stuk hele
maal niet, ofschoon wij wel eens een
scènetje ontmoeten, waarbij wij kostelijk
lachen kunnen. Maar van toneel-opbouw
heeft de schrijver niet de minste notie,
hoewel hij over een vrij vlotte pen be
schikt.
Bij dc behandeling van de Rijksbe
groting voor Onderwijs, Kunsten en We
tenschappen hebben niet minder dan 25
leden van de Tweede Kamer der Staten-
Generaal het woord gevoerd. Het was
een marathonrace met de tijd. De minis,
ter en zijn twee staatssecretarissen heb
ben niet minder dan 7 uren geantwoord
op alle vragen en opmerkingen, die uit
de Kamer op hen waren afgevuurd.
Toch is de gang van zaken bij deze
debatten onbevredigend geweest en
misschien wel hel meest, omdat de t'jil
ontbrak om tot debatleren te komen. De
spreektijden, vooral bij de replieken,
werden door de Kamervoorzitter zoda
nig beperkt, dat het nauwelijks en soms
zelfs helemaal niet mogelijk was om
enig redelijk betoog op te zetten.
Men kan dit natuurlijk niet zonder
meer de Kamervoorzitter kwalijk nemen
want het behoort tot zijn eerste zorgen
de gehele begrotingsbehandeling zo snel
mogelijk en liefst voor Kerstmis in zijn
geheel af te werken. Toch zal de Twee
de Kamer zich er opnieutv op moeten
bezinnen om tot een wijziging in de be
handeling te komen. Het zou in ieder
geval reeds heel wat zijn, wanneer die
grossierderij in detailkwesties bij de be
grotingsbehandeling achterwege kon blij
ven. Men zal voor die gehele serie van
kleine en kleinere feitelijke vragen een
oplossing moeten zoeken in de bijeen
komst van de verschillende vaste Kamer
commissies waarvan dan een schriftelijk
verslag kan worden gemaaktopdat niet
te kort wordt gedaan aan de openbaar
heid en opdat niet geknabbeld zou wor
den aan de democratische rechten van
de bevolking. Een andere mogelijkheid
is wellicht, dat de Kamerleden steeds
meer overgaan tot het stellen van schrif
telijke vragen. Wordt daarop dan door
de betrokken minister onbevredigend ge
antwoord, dan staat altijd nog de weg
open, om er in dat geval bij de begro
ting op terug te komen.
Staatssecretaris Scholten heeft tijdens
zijn beantwoording meegedeeld een sub
sidie voor de training en uitzending van
jonge mensen naar de onderontwikkelde
gebieden zelfs niet in overweging te wil
len nemen. Hij achtte deze activiteit toch
wel heel bijzonder voorbehouden aan
het particulier initiatief.
Laat allereerst gezegd zijn, dat het
particulier initiatief bepaald zijn man
netje wel staatals het over bijdragen
aan onderontwikkelde gebieden gaat.
Men behoeft maar eens te denken aan
de bedragen, die in het kader van mis
sie en zending zijn gegeven. I\'iet, dat er
ooit genoeg is gegeven, noch kan wor
den gegeven, maar in ieder geval kun
hier het particulier initiatief niet in ge
breke worden gesteld.
Het gaat hier aan de ene kant om een
belangrijk stuk opvoedingswerk, nl. het
richten van de aandacht en van het me
deleven van jonge mensen op dc vele
vraagstukken, die er in de wereld be.
staan en vooral op dc vele noden van
dc medemens. De jonge mensen van deze
lijd kunnen en mogen niet meer op
groeien zonder die aandacht en dat me
deleven, dan ontbreekt er een elementair
deel aan hun opvoeding en vorming. Het
is bijna onbegrijpelijk, dat de staatsse
cretaris daarvoor onvoldoende oog
schijnt te hebben.
Maar het is niet alleen een stuk op
voedingswerk, het is even zo goed een
directe daadwerkelijke en onbaatzuch
tige hulp van jonge mensen aan bun
medemens in deze minder ontwikkeld
gebieden. De regering zegt voortdurend,
dat zoveel mogelijk gedaan moet wor
den voor deze gebieden en zij doet ook
wel het een en ander, maar des te on
begrijpelijker is het, dat de staatsse
cretaris zo sterk afwijzend stond tegen
over de hulp, die gevraagd werd om
nog meer jeugdige mensen te kunnen
uitzenden, want er gaan er altijd nog
te weinig.
Gelukkig heeft de staatssecretaris
zij liet na herhaald aandringen zich
wel bereid verklaard tot een gesprek
over deze kwestie. Moge dat een on
derhoud zijn met een gunstig resultaat,
