Het bouwbeleid
Luxe naast erbarmelijke armoede
Kan de Hongaar zijn boterham
voldoende beleggen
P
KOU n
gevat/,
de lekkere
ITALIANO
Meer en goedkopere woningen
mmwfM
de B.V.D.
DE VAKBEWEGING EN
DE N.B.M.-STAKING
J» -
Overwerkloon vrij
van belasting
Erik Verg in
Boedapest (III)
Vier moties in de Kamer
Minister verdedigt systeem van
zelf risico dragen
Nuttig debat over
Uitlatingen NVV-hoofdbestuurders
gaven laatste stoot
DONDERDAG 28 JANUARI 1760
I'AGINA 5
Indien afgestaan voor
T uindorp-Oostzaan
■'■I
De vrijheid is op vakantie^
J Volgende aflevering:
Heeft marechaussee
Algerijn mishandeld
19 cent
per rol.
Bij huurverhoging ook
lonen ter sprake
Kamer dringt bij regering
aan op gegevens
De zaak Frans-Elza
Behandeling begint
volgende week
Militair pensioen voor
geestelijke verzorgers
Tijdens de jongste debatten in de
Tweede Kamer over het wo
ningbeleid heeft de heer An
driessen opvoering van het contingent
woningwetwoningen met overheids
subsidie van 37.500 tot 42.500 bepleit.
~e totale gesubsidieerde woning-
bouwproduktie zou daardoor voor
I960 op 85.000 worden gebracht. Af
gezien van de financiële gevolgen
voor 's-Rijks schatkist rijst daarbij
de vraag, niet zozeer of dit technisch
uitvoerbaar is dan wel of een uit
breiding van het programma met vijf
duizend woningen niet zou leiden tot
ongewenste spanningen op de bouw-
biarkt. Aangenomen mag immers
Worden, dat de minister van Volks
huisvesting en Bouwnijverheid
gelet op de vrijwel niet verminder
de intensiteit van de woningnood
zUn streefcijfer van tachtigduizend
Woningen op het maximaal mogelij
ke heeft gesteld.
Een gelukkig toeval wil, dat een
recente publikatie van het Econo
misch Instituut voor de Bouwnijver
heid (1) gegevens bevat, die zeer be-
Paald voor het voorstel van de heer
Andriessen pleiten. De toestand is
hamelij k zo, dat bij een omvang van
de bouwproduktie, die is gebaseerd
°P het bouwprogramma 1960, toene
ming van de werkloosheid onder de
bouwvakarbeiders in vergelijking tot
die van 1959 is te verwachten. De
additionele vijfduizend woningen
zouden dus ook in dit opzicht zeer
Welkom zijn.
Uit het oog mag verder niet wor
den verloren, dat de woningbouw
slechts ongeveer één derde gedeelte
Van de totale bouwproduktie in be-
slag neemt. De woningwetbouw zelf
omvat slechts ongeveer een achtste
deel van de bouwproduktie, terwijl
hmt meer dan een tiende deel van
het aantal in het bouwbedrijf werk
zame arbeiders daarbij betrokken is.
"li dergelijke verhoudingen moet
>.enige" elasticiteit aanwezig zijn,
Vooral wanneer men in aanmerking
heemt, dat een zeer groot deel van
de bouwvakarbeiders werkzaam is
ln het onderhoud. In bovenvermelde
Publikatie wordt zelfs geconstateerd,
dat dit aantal arbeiders belangrijk
groter is dan dat in de woningbouw.
Ofschoon men anders zou verwachten,
komt het aandeel van de onderhouds
werkzaamheden in de bouwproduk
tie (1959: 810 miljoen gulden) en hun
mvloed op de arbeidsmarkt niet tot
Piting in 's-ministers bouwprogram
ma. Toch mogen deze werkzaamhe
den niet worden verwaarloosd, wan
neer men de mogelijkheden van pro-
duktie en arbeidsmarkt onder de
loep neemt.
Op het ogenblik wordt in het Bouw-
eentrum te Rotterdam (tot 21 mei)
een tentoonstelling gehouden over
het onderhoud van huizen en andere
Bebouwen. Dit is een zeer nuttig ini
tiatief, alleen al omdat de onder-
houdspost voor gemiddelde woningen
sedert 1940 is opgelopen van circa
twaalf percent van de brutohuurprijs
tot zevenentwintig percent, zodat er
gerede aanleiding bestaat om er naar
te streven door grotere doelmatig
heid tot lagere kosten te komen. Uit
het op deze expositie verzamelde cij
fermateriaal blijkt ook, dat van de
totale ondèrhoudspost ad achthon
derd miljoen gulden per jaar een
goede vierhonderd miljoen gulden
Voor het onderhoud van woningen
Worden uitgegeven. Voor deze vier
honderd miljoen gulden zouden per
■laar ongeveer vijfentwintigduizend
hieuwe woningen kunnen worden
gebouwd, terwijl voor dit doel meer
dan voldoende arbeidskrachten zou
den vrijkomen.
Uiteraard is hst niet mogelijk en
°ok niet gewenst, het onderhoud te
sehrappen om alleen maar nieuwe
Woningen te gaan bouwen. Maar wel
mag worden aangenomen, dat wan-
heer het onderhoud tot het strikt
Uodige werd beperkt arbeids
krachten en kapitaalmiddelen zou
den vrijkomen, die in de bouw van
Woningen een maatschappelijk nut
tiger bestemming kunnen vinden. Het
Prestatievermogen van onze bouw
nijverheid is niet alleen aanzienlijk,
maar ook elastisch, zodat wenselijk
geachte verschuivingen binnen het
hereik van de mogelijkheden liggen.
Uit te meer, waar de overheid de gro
te opdrachtgeefster is.
De totale woningbouwproduktie
Wordt voor 1960 geraamd op rond 4,6
miljard gulden. De opdrachten, die
m I960 op grond van de rijksbegro
ting zullen worden geplaatst of daar
door mogelijk gemaakt, bedragen
ten minste 3,6 miljard gulden. Dit is
°ngeveer acht en zeventig percent
Jmn het bedrag dat de bouwnijver
heid in het lopende jaar zal verwer
ken, of ruim negen maanden produk-
tie.
Deze overheersende positie van de
0Verheid brengt met zich mede, dat
z,j meer nog dan het bedrijfsleven
verantwoordelijk is zowel voor de
ontwikkeling van de bouwcapaciteit
®ls van de middelen, die daartoe wor
den aangewend, resp. het gebruik, dat
daarvan wordt gemaakt. In het verle
den stegen de bouwkosten aanzien-
Jk meer dan de bouwproduktie. Een
ongezonde ontwikkeling, waaronder
mans een streep is gezet. Maar daar
toe zal men vastbesloten de voorrang
moeten geven aan een op stabiliteit
Africht prijsbeleid boven verdere sti
mulering van de produktiecapaciteit.
U) „Mededelingen werkgelegenheid
bouwnijverheid" nr. 6. samengesteld
door het Economisch Instituut voor
de Bouwnijverheid onder verant
woordelijkheid van dr. A. Hendriks
ing.
Op zoek naar de waarheid
DEU HAAG, 28 jan. Het ministerie
ipj1 Einanciën deelt mede, dat krach-
van v?.es'issing van de staatssecretaris
is V ,manciën, loon, dat door overwerk
hoe»6 egen en wordt afgestaan ten be
tere van slachtoffers van de wa-
hefr °°cl in Tuindorp-Oostzaan, voor de
k-Jmg van de inkomstenbelasting, loon-
,a*ung en premie A.O.W. en A.W.W.
aanmerking wordt gelaten, mits
Vrouwen van Boedapest
in de linnengoedafdeling van het grootste warenhuis,
„Corvin".
De Neue Wall en de Jungfernstieg
zijn nog niet heel Hamburg. De
Vaci-steeg en de Kossuth-straat
zijn niet heel Boedapest. Wie weten wil,
hóe de Hamburgers leven, moet ook de
binnenplaatsjes van Altona en de steeg
jes rondom de Grote Nieuwe Markt
hebben gezien. Wie zich een idee over
Boedapest wil vormen, moet tenminste
eens door Obuda of Ujpest zijn gereden.
Hoe grondig men ook een dergelijk
vergelijkend onderzoek zou instellen,
het zou toch steeds in aanzienlijke mate
ten gunste van Hamburg uitvallen. Der
gelijke huizen, zulk een graad van ver
waarlozing zal men eenvoudig in Ham
burg niet meer kunnen vinden. Dat
geldt niet alleen voor Hamburg maar
ook voor bijna iedere Westelijke grote
stad. Maar dat wordt niet bestreden.
Ook de officiële gids ontkent niet, dat
straten en huizen in Boedapest in een
erbarmelijke toestand verkenen. Na
tuurlijk heeft hij zijn verklaringen er
voor bij de hand. De oorlog, de voor
rang die aan de opbouw van de indus
trie is gegeven, dp. „contra-revolutie"
van 1956 en vele andere. Nadat men
dus heeft vastgesteld, dat deze treuri
ge aanblik niet wordt vergoelijkt, kan
men ook met een gerust gemoed er
voor uitkomen dat het er in het centrum
van de stad niet veel beter uitziet, zo
vlug als men de hoofdstraten verlaat.
Geleide economie
De eens statige huizen hebben in
tientallen jaren geen streekje verf
meer gezien; zij wekken een sombere
en onvriendelijke indruk, en men
vraagt zich af of het eigenlijk nog ooit
mogelijk zal zijn, al de verzuimen weer
in te halen, of het zelfs niet goedkoper
zou zijn het gehele stadsdeel te slopen
en door nieuwbouw te vervangen.
Tegelijkertijd zal de officiële gids
echter niet nalaten de buitenlander er
op te wijzen hoeveel er wordt gedaan.
Hier een bouwterrein en daar een
bouwterrein, overal wordt iets gedaan,
ff Wei
•*kin
Kiilg WUIUi gclclLcll) JLXllto
jTerkgever zorg draagt voor de over-
1K'bg van dit loon,
overal ligt bouwmateriaal in het rond,
maar men kan niet precies zien wat er
nu in werkelijkheid wordt gedaan. Als
men van de indruk die men krijgt, uit
gaat, moet men zeggen: er wordt over
al maar wat geknoeid.
Slechts één voorbeeld: aan de kade
van de Donau, bij de beroemde ,,Korso"
liggen bergen bouwzand. Ik heb me een
fotoboek over Boedapest aangeschaft.
Het is in 1958 verschenen en het bevat
foto's, die in 1957 en nog vroeger zijn
genomen. Op enkele van die foto's kan
ipen de zandbergen zien afgebeeld zo
als ze er ook nu nog onveranderd lig
gen.
Toen ik mijn gesprekspartner hierop
en op soortgelijke feiten wees, zei hij
me, dat ze een gevolg waren van de
over-organisatie, van de tot in de
kleinste bijzonderheid ingrijpende ge
leide economie. De plannen moeten er
voortreffelijk uitzien, ze moeten een he
leboel projecten omvatten, en wanneer
men deze plannen ten uitvoer gaat leg
gen, bemerkt men, dat men teveel hooi
op de vork heeft genomen.
Men vertelde mij dat in het begin van
1956, toen ook in Hongarije het proces
van de de-stalinisering een aanvang
nam, een tentoonstelling werd georga
niseerd, waarop voorbeelden bij uitne
mendheid van bureaucratische uitwas
sen werden getoond. Er lagen vragen
lijsten met meer dan duizend vragen
tentoongesteld en projectbeschrijvingen
voor plannen van meestal bescheiden
omvang, die dertig boekdelen vulden.
Men had toen het goede voornemen de
voortwoekerende administratie te lijf
te gaan. Tegelijkertijd benoemde men
controleurs die de liquidatie zouden
leiden. En kijk, de controleurs maak
ten hun werk zo ingewikkeld, dat spoe
dig alles weer bij het oude was.
Dat men mij zo iets vertelde, was
stellig een zeldzaamheid. Over het al
gemeen heb ik kunnen bemerken, dat
de inwoners van Boedapest tegenover
de vreemdeling bijzonder hoffelijk en
nog meer zwijgzaam zijn. Zodra het
gesprek zich in de richting van een on
derzoek naar de werkelijke toestand in
Hongarije beweegt, heeft men het ge
voel met Chinezen te praten. Glimla
chend knikken ze op alles wat men er
van zegt, alsof ze plotseling geen woord
Duits meer verstaan.
Nu goed, als met de oren niet veel
te vernemen is, moet men zich des te
meer op de ogen verlaten.
Volle etalages
In het eerste artikel van deze serie
heb ik over de volle etalages in de
hoofdstraten van het vijfde district ver
teld. Alles is er te krijgen: van de heer
lijkste delicatesse tot het meest geraffi
neerde damesnachthemd toe. En de
mensen die voor de etalages staan te
kijken, zien eruit; alsof zij zich deze
heerlijkheden over het algemeen ook
kunnen aanschaffen. Een kilometer ver
der, als men de Rakoczi-straat afloopt,
staat het grootste warenhuis van de
stad, het „Corvin". Maar nu zien de
mensen, die hier over de vreemd ver
bouwde etages slenteren, eruit alsof zij
alleen nog konden kopen wat er hier te
krijgen is. De koopwaren zijn met na
me enige graden bescheidener, om niet
te zeggen:' slechter, en de kleding van
de klanten eveneens. Toen ging ik naar
het Westelijk station (van waar de trei
nen naar het oosten vertrekken).
In de wachtkamer zaten de mensen
zwijgend in banken achter elkaar als
in een dorpskerk en wachtten op hun
trein. Misschien naar Hódmezövasarhely-
kutasipuszta? Het was een verzame
ling van ellende. Ik zag een vrouw, die
het eten voor onderweg in haar schort
droeg. Ik volgde haar tot in de trein.
Ze had inderdaad noch een mandje,
noch een boodschappentas.
Het wordt nu tijd iéts van de prij
zen en de lonen te zeggen. Terloops
moet vermeid worden, dat men als toe
rist voor een gulden 5 forint en 25 sil
ler krijgt (1 forint 100 siller). Dat
is uiteraard geen maatstaf, want door
slaggevend bij de prijzen kan immers
alleen de binnenlandse koopkracht zijn.
Het maandbericht van het Centraal
Bureau voor de Statistiek bevat voor
de maand augustus 1959 de volgende
maandlonen voor vakarbeiders en em
ploye's:
Mijnbouw: 4071 forint (inclusief
alle toelagen). Metaalindustrie: 1663
forint. Bouwmateriaal-industrie
1503 forint. Grafische vakken: 1451
forint. Handel: 1385 forint. Levens
middelenindustrie: 1344 forint. Tex
tielarbeiders: 1192 forint. Landar
beiders: 1257 forint.
Met uitzondering van de door ver
scheidene bijzondere toelagen bevoor
rechte mijnwerkers is dit dus een ta
melijk gelijkmatig loonniveau.
In hetzelfde boekje komt tevens een
overzicht voor, waarin vermeld wordt,
hoe het verdiende geld per persoon van
het gezin wordt besteed. (De erbij ge
voegde prijzen zijn voor een deel even
eens van officiële gegevens afkomstig.
Waar zij niet voorhanden waren, heb
ik ze op basis van mijn eigen „prijs
noteringen" aangevuld.)
De Hongaar heeft in 1959 per gezins
lid maandelijks uitgegeven:
Voor eten en drinken: 364 forint.
(Enige levensmiddelenprijzen in Boe
dapest: aardappelen 1,80 forint per ki
lo, brood 3 forint per kilo, een ci 1.50
forint per stuk, boter 51,40 per kilo,
kaas 40. rundvlees 23, spek 37, worst
50, 1 tablet chocolade van 100 gram 18)
Aan huur: 57 forint.
De huren zijn betrekkelijk laag; daar
de bevolking van Boedapest na de oor
log met 360.000 zielen is vermeerderd,
terwijl het verlies aan woningen dat
aan de oorlog is te wijten in de verste
verte niet is aangevuld, betekent dat
voor de Boedapesters een zeer dicht
op elkaar leven in vaak zeer bouwval
lige behuizingen.
Voor kleding 1500 forint.
Een kostuum kost ongeveer 1500 fo
rint. Een damestruitje 360. Schoenen
200400. Overhemden 230. Een borstrok
150. Nylonkousen 65 forint.
Juiste berekening?
Voor meubels, Uuisraadartikelen en
dergelijke 76 forint.
Een fauteuil kost 12001500 ft, een
divan 3000, een koffiekan 200.
Voor cosmetica, toiletartikelen, enz.
33 forint. (de goedkope eau-de-co-
logne kost 25 ft., nagellak 75 ft).
Voor kunst, amusement enz. 21 forint.
Toneel en bioscoop zijn goedkoop.
Een cinemakaartje kost maar 3 ft., to
neel en opera 810 ft.
Voor middelen van vervoer 18 forint.
Ook de middelen van vervoer zijn
zeer goedkoop. (Een tramkaartje kost
bijvoorbeeld 0,5 ft., een overstapje 0,7
ft.)
Voor diversen 92 forint.
De statistiek vermeldt niet wat men
onder „diversen" verstaat. Misschien
koffie: 400 ft. per kilo? Een fiets 1200
ft? Een bromfiets 6500? Een koelkast
6400? Een televisietoestel met kleine
beeldbuis 5200? Of zelfs een
,.Wartburg"-auto voor 52000 of een
Skoda voor 60.000?
Daar staat men dan als zoeker naar
de waarheid en men vraagt zich af of
deze berekening juist is.
Waarom wordt zulk een statistiek
overigens gepubliceerd en een buiten
landse journalist in de hand gedrukt?
Het is zeker geen overdreven waar
heidsliefde, De reden ervoor is simpel.
Men moet zo een statistiek anders le
zen. Men moet er de vooruitgang uit
lezen. Men moet eruit lezen.
dat met name de'-'metaalarbeider,
die nu 1663 forint verdient in 1949
slechts 683 kreeg;
dat met name het gezinslid dat
nu in totaal 150 forint aan kleding
kan uitgeven, in 1955 slechts 89 ft.
hiervoor ter beschikking had;
dat met name in het jaar 1955
per persoon slechts 700 gram boter,
slechts 380 gram vlees en slechts ne
gen eieren werden geconsumeerd,
terwijl dit thans vermeerderd is tot
1,3 kilo boter, een pond vlees en zes
tien eieren per maand.
Er is geen twijfel mogelijk; de voor
uitgang is belangrijk en men zou nog
veel meer verbeteringen in het Hon
gaarse leven kunnen opmerken, maar
hoe komt het dat de straten vol auto's
zijn, hoe kan er in de etalages Franse
parfum voor looo forint liggen, als de
communistische burger slechts 811 fo
rint per maand heeft uit te geven,
naar de statistiek doet voorkomen?
Aangezien het hier een gemiddelde
betreft, niet meer dan een dode sta
tistische opgave, moeten er dus in het
werkelijke leven mensen zijn, die veel,
veel meer verdienen en* vanzelf
sprekend moeten er ook anderen zijn,
die veel, veel minder verdienen, uitge
ven en consumeren moeten
Wij zaten in de „Matthiaskeller", een
zeer populaire kroeg in de buurt van
de Elisabeth-brug Het was de avond
na de voetbalwedstrijd Hongarije-West-
Duitsland en meer dan de helft van de
gasten waren Duitsers. Ik had een Hon
gaars ambtenaars-echtpaar uitgenodigd
een fles Kadar met me te drinken. (Ka-
dar is met alleen de eerste secretaris
van de communistische partij in Hon
garije, maar ook een wijn- en tevens
een 'kaassoort).
Aan onze tafel zat een jonge arts
uit Ulm, een slager uit München, een
arbeider uit Stuttgart en een jonge ju
rist uit Hamburg met zijn moeder.
Men was vol lof over de Hongaarse
gastvrijheid, men prees de schoonheid
van de stad en vertelde ook het een
en ander over het leven thuis. De Ham
burger zei: „Twee jaar geleden waren
we in Frankrijk, het vorige jaar in Ita
lië, nu zouden we graag eens wat an
ders zien en bnze vakantie in Honga
rije doorbrengen".
De echtgenote van de Hongaarse amb
tenaar vroeg me in het Russisch, zodat
de anderen het niet konden verstaan:
„Is dat waar?"
„Wat?", vroeg ik op mijn beurt.
„Nou, dat de arbeider een auto heeft
en dat de jonge man met zijn moeder
zulke reizen kan maken?"
Ik was blij, dat niemand van de aan
wezigen prat was gegaan op de Wes
telijke levensstandaard, ze hadden al
leen toevallig over een en ander ge
sproken.
„Dat is inderdaad waar", antwoord
de ik wat onbehagelijk.
„Dan wonen jullie immers in een
„socialistisch" land.
Copyright De Tijd - Hamburger Abend-
blatt.
ÜIIIHIIIIIIIIIIIIiMllllllllllllllllllllllllllllllilllllllllllllllllllllllK
DEN HAAG, 27 jan. „Is het juist,
dat op 19 januari een in Aigerië geboren
Fransman te Roosendaal door man
schappen van de koninklijke mare-
chausee uit de trein van Brussel naar
Amsterdam is gehaald, door hen is
mishandeld en vervolgens na intrekking
van zijn geldig paspoort weer in de
trein is gezet en dat deze man in Rot
terdam door de politie opnieuw uit de
trein is gehaald en gedwongen werd
in de gereedstaande trein naar Antwer
pen te stappen?"
Dit is een van de vragen die het
Tweede Kamerlid Lankhorst (PSP) aan
de minister van Justitie, mr. Beerman,
heelt gericht. Verder vraagt de heer
Lankhorst onder meer wat de aanleiding
tot dit Optreden was en of, zo de mare
chaussee onjuist mocht hebben gehan
deld, niet tegen de desbetreffende man
schappen dient te worden opgetreden.
Advertentie
f
EEN PRODUKT VAN KING- EN RANGFABRIEKEN TONNEMA N.V. SNEEK
(Van bnze parlementaire redacteur)
DEN HAAG, 27 jan. Kamervoor
zitter dr. Kortenhorst zal de regering
vragen om de destijds toegezegde ge
gevens inzake de ontwikkeling van de
Ionen. De Kamer heeft daartoe de wens
te kennen gegeven daarover nu spoe
dig te worden ingelicht, omdat de com
missie, die het wetsontwerp tot verho
ging van de huren op 1 april moet voor
bereiden, nu aan het werk moet kun
nen gaan.
De commissie, die vandaag is geïi-
staileerd, wil de beschikking hebben
over zo recent mogelijke gegevens in
zake de loonsituatie, de ruimte en de
hoogconjunctuur, zoals mr. Burger het
uitdrukte. Hij heeft uitdrukkelijk de
wens te kennen gegeven, dat de gege
vens over de Ionen niet alleen voor de
openbare behandeling van het wetsont
werp binnen moeten zijn maar reeds
nu.
Het debat over de huurverhoging
wierp zijn schaduwen reeds vooruit,
toen mr. Burger van de gelegenheid
gebruik maakte om te ventileren, dat
het overgrote deel van de werknemers
nog geen loonsverhoging heeft gehad,
maar slechts prijsstijgingen moet ziqn
te verwerken.
(Van onze parlementaire redacteur)
DEN HAAG. 27 jan. Zou minis
ter Van Aartsen gedwongen worden,
het program van de bouw van goed
kope woningen, voor 1960 van 37.500 op
42.500 te verhogen, zodat het totale
bouwprogramma van 80.000 tot 85.000
gaat stügen? Er liggen vier moties op
zijn tafel, waarvan er twee in deze
richting gaan. Voor het idee blijkt in
de Tweede Kamer wel een meerder
heid aanwezig, maar het is thans nog
niet duidelijk hoe de stemming van
morgenmiddag zal uitvallen.
Het verst in deze richting gaat de
socialistische motie-Bommer, waarin
het cijfer van 42.500 zonder meer
wordt geëist. De motie Andriessen
(KVP) geeft de minister zes maanden
uitstel, om te zien of zijn verwachtin
gen omtrent de nieuwe subsidierege
ling in vervulling zullen gaan. Deze
motie vraagt niet alleen om woningen,
maar ook om huren, die niet boven
de draagkracht van de lagere inko
mens uitgaan. Dit laatste is vooral
een zaak die de KVP-fractie in dit de
bat zeer ter harte gaat. Minister Van
Aartsen heeft wat het aantal betreft
duideljjk gezegd, dat zijn beleid juist
daarop is gericht. De regering wil
voortaan voor de goedkoopste wonin
gen de meeste subsidie geven, 440
voor de A-klas, 340 en 240 voor de
duurdere B- en C-klas.). Dat zal de
particuliere bouw ongetwijfeld voor de
goedkopere woning interesseren.
Verdwijnen van subsidies
Een ander groot voordeel van het
nieuwe systeem is dat bij iedere ko
mende huurverhoging weer een stuk
overheidssubsidie gaat verdwijnen.
Men zal zich herinneren dat een van
de hoofddoelstellingen van het kabi
net De Quay is, dat de subsidies
worden afgeschaft.
Minister Van Aartsen kon op vele
punten aantonen, dat de socialisten
met hun kritiek op zijn .beleid er
naast zjjn. Juist het oude premiesys
teem had, wanneer het om verlaging
van huren ging, weinig effect. De pre
mie werd by het begin uitbetaald en
dan over de gehele duur van de ex
ploitatie van de woning uitgesmeerd.
In het nieuwe systeem gaan de beta
lingen vele jaren duren. Dat betekent
bovendien een minder zware last van
Vrouwen van Boedapest voor de etalages van een modehuis in het centrum.
het Rük. Ook komt het risico nu daar
terecht waar het thuis hoort: bij de
eigenaar van het huis en niet by de
overheid. De heer Bommer (PvdA)
vond dit gehele systeem echter een
„overhaast werkstuk van een minis
ter, die het slachtoffer is van een ka
binet dat zpn prestige probeert op te
houden". De tweede motie-Bommer is
een rechtstreekse uiting van wantrou
wen in de doelmatigheid van het nieu
we systeem.
Geheel anders oordeelde, de heer
Andriessen (KVP) die voor het over
laten van de woningbouw met alle ri
sico's aan het bedrijfsleven alles voel
de. Zijn zorg echter was, dat de huren
van de goedkope woningen nu ook
werkelijk door de arbeiders en kleine
middenstanders moeten kunnen wor
den opgebracht. Ook dat verlangen
naar betaalbare huren is in zijn mo
tie verwerkt.
De wens, dat de 5.000 goedkope wo
ningen, die de minister heeft toege
zegd, boven het aantal van 37.500 ko
men, werd merkwaardigerwijze ook
gedeeld door de partygenoot van mr.
Van Aartsen, de heer Van Eibergen
(AR). De heer Van der Peyl (CH) en
ook de heer Schüitemaker (WD) ble
ven nog op de vlakte en willen eerst
eens horen wat mr. Van Aartsen er
zelf van zegt.
Het zelfde streven naar zo laag mo-
geiyke huren is ook de beweegreden
tot een tweede motie van de KVP,
ingediend door de heer Van Vliet.
Daarin wordt gevraagd de gemeenten
in staat te stellen om aan de woning
bouwverenigingen, die willen deelne
men aan de particuliere bouw, garan
ties te geven voor de benodigde geld
leningen. die zij daarvoor moeten aan
gaan. De bedoeling is concurrentie
met de andere bouwers zo groot mo
gelijk te maken. Wanneer een woning
bouwvereniging een huur van 80 per
week gaat berekenen dan zullen par
ticulieren voor eenzelfde woning daar
niet gemakkeiyk bovenuit kunnen
gaan. Mr. Van Aartsen heeft de ver
zekering gegeven dat de huren van de
A-categorie „tegen die van de woning
wetwoningen aan zullen liggen".
V.V.D. tot nu toe afzijdig
Deze motie Van Vliet is mede onder
tekend door de heer Van der Peyl (CH).
De VVD was er erg op tegen. Men
redeneert in liberale kring dat krediet-
geving_ in handen moet blijven van de
financieringsinsteliingen en dat de
overheid daarin geen taak heeft.
Het is niet uitgesloten dat de PvdA,
wanneer z.y inziet dat zij voor haar
eigen motie geen' meerderheid krygt.
de motie Andriessen zal steunen, voor
al wanneer daar het politiek aantrek
kelijke aspect bij gaat komen, dat de
VVD afzijdig zou blpven.
Minister Van Aartsen heeft de Kamer
nog gerustgesteld met een verklaring,
r'nt wanneer mocht biyken, dat het to
taal van 80.000 woningen in 1960 niet ge
haald zou worden, hjj tijdig zal ingrij
pen. Wat betreft de 5.000 woningen voor
de laagst gesalarieerden, waarvoor het
Rijk een extra subsidie van 2.- per
week gaat geven, heeft de minister uit
drukkelijk gezegd, dat dit niet een ex
tra contingent kan worden zoals de heer
Andriessen en anderen dit juist wel wil
len. De bedoeling is dat de gemeenten
zich tot de minister wenden, wanneer
zij van dit aparte contingent willen pro
fiteren.
De minister hoopt, dat de bouw van
deze bijzondere groep woningen tevens
een stimulans zal zijn om de particulie
re bouwers te laten zien hoe goedkoop
er gebouwd kan worden. Hij zal de ge
meenten bovendien nog eens aanschrij
ven om hen erop te wijzen, dat het ook
in hun eigen belang is de grondprijzen
zo laag mogeiyk te houden. De bouw
kosten zijn sinds 1957 niet meer geste
gen, maar de grondprijzen wel.
Spanning op bouwmarkt
Mr. Van Aartsen waarschuwde in dit
verband voor overspanning van de bouw
markt. Die is er nog niet maar er is
wei voldoende spanning om zeer waak
zaam te zpn. Daarom kan hy niet toe
laten, dat het bouwprogramma nu al op
85.000 tot 90.000 woningen zou worden
vastgesteld. Weinig toeschieteiyk toon
de hü zich voor de scholenbouw. Ter
verontschuldiging voerde luj aan, dat de
bouw van industriële objecten in 1959
een bedrag omvatte van 320 miljoen
(in 1958 150 miljoen). Dat bedrag id
zelfs hoger dan tijdens de laatste perio
de van overbesteding. Helaas vinden an
dere sectoren daar nu de terugslag van.
Het debatje in de Eerste Kamer
over de Binnenlandse Veiligheids
Dienst dat na een week onderbreking
dinsdag werd voortgezet, heeft niet
aangetoond, dat versterkte waar
borgen voor de juistheid, resp. de
juiste toepassing van de door dezt
geheime dienst verschafte inlichtm
gen geboden zijn.
In eerste termijn hadden de sena
toren Diepenhorst en In 't Veld over
fouten gerept, waartegen gewaakt
moest worden. De suggestie door hun
woorden gewekt, dat zij daarmee op
actuele misstanden doelden, bleek
gelukkig ongegrond. De heer Diepen
horst had dat bleek uit zijn zwij
gen na de uiteenzetting van minister
Toxopeus met zijn tijdloos voor
beeld van de verwisseling van twee
neven kennelijk geen concrete neven
bedoeling nagestreefd. En de heer
In 't Veld was tevreden, dat doen en
laten van de BVD weer eens onder
de publieke aandacht waren ge
bracht,.
Dat laatste is zeker nuttig geweest.
Want het stelde minister Toxopeus
in de gelegenheid om eventueel be
staand wantrouwen jegens de BVD
met klem van argumenten weg te
nemen. Dat de dienst vertrouwen
verdient baseerde hij op zijn eigen
ervaring, maar vooral op de bevin
dingen van de controlecommissie uit
de Tweede Kamer, die onder voor
zitterschap staat van de leider van
de oppositie, mr. Berger. Het oordeel
van deze laatste is, dat de commissie
steeds volledig geïnformeerd wordt
bij haar verzoeken om inlichtingen
en dat het aantal gemaakte vergis
singen minimaal is te achten.
Onder die omstandigheden is de
prikkel om tot versterking van de
waarborgen over te gaan gering, ze
ker als de in dit verband geopperde
dênkbeelden (zoals het aan de be
trokkene meedelen van de tegen hem
gevonden belastende feiten) voor het
werk van de BVD ook ernstige scha
duwzijden heeft.
Een BVD blijft een noodzakelijk
kwaad en voortdurend toezicht is dan
ook geboden. Met die uitspraken van
de minister stemmen wij gaarne in.
Daarom ook moet dit onderwerp re
gelmatig in het parlement worden
aangesneden.
Terecht is het grote belang onder
streept van het bestaan van de par
lementaire commissie, die als een
klachtenbus fungeert voor een ieder,
die meent door de van BVD-zijde
verstrekte inlichtingen in een onver
diend ongunstig licht te zijn geplaatst.
Een dergelijk instituut is uniek, zegt
men. Maar zijn bestaan is bij het pu
bliek vrijwel niet bettend. Ook om
dat het tot meerdere bekendheid er
van bijdroeg, was dit debat nuttig.
(Van onze verslaggever)
HILVERSUM, 28 jan. „Het is be
slist onjuist dat wij als NBM-personeel
opnieuw acties overwegen of in verga
dering bijeen zullen komen, zolang het
overleg tussen de regering en de be
trokken instanties in Den Haag over
de lopende tegenstellingen nog niet is
geëindigd. Het laatste in tegenstelling
tot publikaties in enkele avondbladen".
Aldus de heer P. Bos, voorzitter van
het initiatiefcomité dat de protest
staking van de NBM organiseerde.
De heer Bos verschafte ons deze
mededeling op een gisteravond gehou
den byeenkomst van het comité, waar
op enkele financiële kwesties werden
afgewikkeld. In korte trekken schets
ten andere leden van het initiatiefco
mité ons nogmaals de voorgeschie
denis die tot de staking leidde. „Zoals
in de nachteiyke vergadering door on
ze voorzitter, de heer Bos, werd op
gemerkt hadden de hoofdbestuurders
van de Ned. Bond van Vervoersperso-
neel, aangesloten bü het NVV, de he
ren De Later en Corbijn, het vorige
weekeinde aan leden van de actieco-
mité's van het NBM-personeel meege
deeld dat de besprekingen op 27 janu
ari op niets zouden uitlopen..
Deze bondsbestuurders zeiden o.m.,
aldus leden van het initiatief comité:
„Er is alleen gesproken over mogeiyk-
heden van een tariefsverhoging en de
gevolgen daarvan in de praktijk voor
de ondernemingen. De lonen van het
personeel zijn daarbij helemaal nog
niet in het geding gebracht. Stelt u
zich derhalve van de eindbesprekingen
dan ook maar niets voor".
„Onze vrees, aldus de comitéleden,
was toen dat alle wachten vergeefs
zou zijn. We realiseerden ons maar al
te goed wat deze proteststaking voor
ons zou betekenen, speciaal in finan
cieel opzicht. Maar de uitlatingen van
de vakbondsbestuurders ontnamen,
alle hoop op een spoedige oplossing.
Toen is het besluit gevallen de nach
telijke vergadering te organiseren met
het bekende gevolg.".
Op een verzoek aan de heer De La
ter, die op de gisteravond gehouden
vergadering van het comité aanwezig
was, om vragen van journalisten te
beantwoorden, reageerde eerstgenoem
de afwijzend.
(Van onze Haagse redactie)
DEN HAAG, 28 jan. Een verzoek
van de Belgische autoriteiten om mede
werking by het Belgische onderzoek
naar de ramp met het vissersvaartuig
„Frans Elza" heeft de Nederlandse mi
nister van Defensie niet bereikt. Er is
dus ook geen sprake van dat die mede
werking zou zpn geweigerd. Integendeel
de Nederlandse Marine-autoriteiten
trachten steeds te bevorderen dat een
volledig onderzoek in beide landen
plaats vindt naar de oorzaken van deze
ramp, waarby het vissersvaartuig door
de Nederlandse „Karei Doorman" werd
overvaren.
De openbare behandeling van de
aanvaringszaak voor de Nederlandse
Marineraad is uitgesteld tot 2 en 3 fe
bruari i.v.m. de mogeiykheid om Bel
gische getuigen te horen.
DEN HAAG. 26 jan. Bij de Tweede
Kamer is een wetsontwerp ingediend
ter regeling van de pensioenrechten van
de geestelijke verzorgers bij de krijgs
macht. De ministers Visser en Toxopeus
zeggei. in de toelichting, dat het wense-
1: is de geestelijke verzorgers te bren
gen onder de werking van de militaire
pensioenwetten. Zij komen immers ia
dezelfde situaties als de militairen en
dienen ook wat nun rechtspositie be
treft meer en meer met deze te worden
gelijkgeschakeld.
