Twee jaar geëist tegen
gemeente secretaris
Aannemen steekpenningen
voornaamste beschuldiging
Pressiegroepen
niet
behoeven
per se gevaar te zijn
S.E.R. heeft slechts eenmaal gezondigd
Zo'n heerlijke reep cadeau
KWAï'XA
voor 10 Kwatta-soldaatjes
De auto is geen luxe meer
E
I
D
0
Queen Anne scotch whisky
VAN BEINUM HERDACHT
tafelzilver
voor
nieuw...
Waar men whisky
waardeert wordt „Queen Anne'
qesotionken
Secretaris S.E.R. voor N.O.I.B.-studenten
Hoger Personeel
in lastige positie
SHERRY
Men koopt kilometers Middenstand
meer en meer gemotoriseerd - Wordt
het dagje-uil onaantrekkelijk
Queen Anne
Scotch Whisky
Niet de heerser van het orkest
slechts de primarius
l n .C
in
iTSTAN
18 «57
Duitsland verwerft 111
hectare Limburgs bos
WiSSo.LTD.
v
'V
WOENSDAG 13 APRIL 1960
IÉ?#
Scheer u en voel het verschil.
Werkelijk glad
Ook 's avonds nog
voelt u zich
heerlijk fris en schoon.
Gillette
GBLBEY-SHERRY.
de goede naam van de
„shipper" garandeert pure,
onversneden kwaliteit.
al meer dan 100 jaar wereldmerk
Katholieke Illustratie
Gevolg van Nederlands-
Duits verdrag
eoinburgh.
l
I, S
...en u hebt reeds 1/3
van het nieuwe betaald.
Vraag inlichtingen en de
folder over de „Zilver
Inruil Actie" bij uw
juwelier.
(Advertentie)
Neem de gulden proef!
Roestvrij apparaat met
2 Blauwa Gillette mesjes
Gillette
BTA©
Advertentie
(Van onze Haagse redactie)
DEN HAAG, 13 april De S.E.R.
mag niet beschouwd worden als een
pressiegroep. Slechts eenmaal heett de
Raad zich als een pressiegroep gedra
gen. Dat was toen hij aan het slot van
het bekende advies over de bestedings
beperking een waarschuwing aan de re
gering opnam over de situatie welke
zou kunnen ontstaan indien het advies
niet zou worden aanvaard. Dat was vol
gens mü niet juist. Aldus sprak drs. H.
L. Jansen, algemeen secretaris van de
S.E.R., gisteren in een inleiding voor
studenten van het N.O.I.B. over pres
siegroepen en hun werkzaamheid in het
sociaal-economisch leven.
Drs. Jansen is van mening, dat het be
grip pressiegroepen vaak te ruim
wordt gehanteerd. Men maakt het be
grip tot een caricatuur wanneer men
het ministerie van financiën belaagd
acht door een pressiegroep bestaande
uit alle andere ministeries tezamen, of
wanneer men de financiële specialisten
uit de Kamers ziet optreden namens
een pressiegroep, die bestaat uit alle be
lastingbetalers. Ook de politieke partij
is als regel geen pressiegroep te noe
men aangezien zij geen specifiek be
lang nastreeft, doch het algemeen be
lang in die zin, dat zij de maatschappij
geheel wil doordringen met een bepaal
de levensbeschouwelijke visie, waarbij zij
openstaat voor alle geledingen van. het
kiezersvolk. Er zijn echter wel uitzon
deringen waarbij de politieke partij de
exponent wil zijn van een pressiegroep
onder welke laatste men dan moet ver
staan: een maatschappelijke groepering
die een specifiek belang nastreeft en
groot en hecht genoeg is om in staat en
bereid te zijn voor het bereiken van het
doel druk uit te oefenen. Die druk moet
dan met geoorloofde middelen worden
uitgeoefend. Is dat niet het geval, dan
is er sprake van een verzetsgroep. Als
voorbeelden van politieke partijen die
tegelijkertijd pressiegroepen zijn noem
de de heer Jansen de vluchtelingenpartij
in West-Duitsland, de Poujadisten in
Frankrijk en hier te lande de Midden
standspartij welke telkenmale opnieuw
op de kieslijsten verschijnt.
Intussen is Wet wel zo, dat de pres
siegroepen po^en zich in de fracties
der politieke partijen in te dringen.
In andere landen is dat vrij sterk het
geval. In ons land gaat het eveneens
die kant op. Als voorbeeld noemde de
heer Jansen de commissoriale repre
sentatie van de landbouw in het par
lement. De agrariërs slagen er steeds
in met interfractionele standpunten te
(Advertentie)
Voor de handel: CINZANO n.v., Rotterdam
komen, welke soms dwars door de le
vensbeschouwelijke visies heenlopen.
Hij noemde de landbouw de sterkste
pressiegroep in ons land.
Wezenlijk voor het optreden van de
pressiegroepen achtte de heer Jansen
het feit dat zij zich regelmatig laten
leiden door prestige-overwegingen. Dit
blijkt met name bij het bemannen van
de S.E.R.-commissies. Landbouw en
middenstand verlangen in die commis
sie altijd een of meer zetels, ook wan
neer het commissies betreft die hun
eigen belangen nauwelijks of niet ra
ken.
Een andere merkwaardigheid is, dat
kleine groeperingen welke op zich niet
tot pressie kunnen komen toch dat re
sultaat bereiken wanneer zij zich maar
laten opnemen in een grotere organisa
tie, met name in de overkoepelende or
ganen van werkgevers, werknemers,
landbouw en middenstand. Deze ont
wikkeling wordt wat de S.E.R. betreft
nog verscherpt daar de Raad op zuilen
gebouwd is. Zo slaagt bijvoorbeeld een
betrekkelijk kleine groep als het socia
listisch georiënteerde Nederlands Ver
bond van Midden stands verenigingen er
in een rol te spelen in de SER. De an
dere kant van deze medaille is echter
dat de grote pressiegroepen er vaak
naar streven de kleinere of opkomende
pressiegroepen welke zij niet in zich
kunnen doen opgaan hei zwijgen op te
leggen. Als voorbeeld daarvan noemde
de heer Jansen de verenigingen van
Hoger Personeel welke steeds voor de
moeilijkheid zitten, dat de werknemers
vakcentrales weigeren, hun repre
sentativiteit te erkennen, waardoor zij
niet kunnen toetreden tot organen van
de publiekrcohteiike bedrijfsorganisatie
e.d. Drs. Jansen noemde dit probleem
een van de moeilijkste vraagstukken,
aangezien de pressie bij het toetreden
van nieuwe groepen tot de S.E.R. een
grote rol speelt. Dit probleem acht hij
nog lang niet opgelost.
Men moet de pressiegroepen niet zien
als een politiek of maatschappelijk ge
vaar. Deze angst komt voort uit de be
smetting welke het woord heeft mee
gekregen door de slechte ervaringen
welke men er in de Verenigde Staten
mee heeft opgedaan en vaak ook uit
een verouderd, te weinig maatschappo-
lijk georiënteerd, staatsbegrip. De staat
moet als gemeenschap de eerste en be
langrijkste rol "ervullen, maar niette
min is bij een gemeenschap, welke in
een pluralistische maatschappij naast
andere gemeenschappen, met name de
maatschappelijke groeperingen van
minder algemeen karakter, bestaat.
Dit betekent niet, dat men deze
pressiegroepen hun gang moet laten
gaan. Het is nodig dat de overheid
gesteund door de volksvertegenwoor
diging controle uitoefent en daarbij
beschikt over de apparatuur welke
het mogelijk maakt om corrigerend op
te treden. Dat zal een regering, die
op een grote politieke meerderheid
steunt gemakkelijker vallen dan een
meer labiele regering. Het verwijt,
dat onze regering gemaakt is toen zij
bij de uitvoering van de nieuwe loon
politiek aanvankelijk een aarzelende
indruk leek te maken, is in die zin
overdreven, dat men dan vergeet, dat
Op de eerste pagina van het paasnum-
mer van de Katholieke Illustratie is
een gedeelte van het Zonnelied van Sint
Franciscus afgedrukt. Er is haast geen
betere tekst te vinden, die de vreugde
om de verrijzenis kan uitdrukken. Op
de frontpagina is een engelenfiguur ge
plaatst, door de benedictijn Frangois
Mes geschilderd, die belangrijk genoeg
is om dit extra dikke nummer een
waardig aanzien te geven. Verderop
vinden wij een artikel over Frangois
Mes o.s.b., met goede reprodukties van
zijn wandschilderingen.
Onder de titel „Het Gistende Afrika"
wordt in een boeiend artikel van Frans
van Dam Witte Pater, de komende
man in Tanganyika, Julius Nyerere,
voorgesteld. Het is een terzake kun
dig verhaal, dat juist in deze dagen ac
tueel is. In het .Journaal" kunnen wij
bijzonder goede foto's zien over de pro
testen, die uit de gehele wereld opklin
ken naar aanleiding van de recente
gebeurtenissen in Zuid-Afrika.
Charlotte van Brussel schreef voor dit
nummer een profiel van Ina Boudier-
Bakker, die op 15 april a.s. vijfentach
tig jaar wordt.
Ed van der Eisken vertelt het ver
haal over de dodenstraat in Chinatown,
de Chinezenwijk van Singapore. De fo
to's, door hemzelf gemaakt, geven nog
meer dan hij in het verjiaal kan doen
een beeld van deze straat, waar dodelijk
zieke Chinezen naar toe worden ge
bracht om daar tenminste in een enigs
zins goede omgeving te sterven.
regering in het begin bepaalde groe
pen naar de ogen moest zien.
Behalve de mogelijkheid van rege
ringscontrole op de handelingen van de
pressiegroepen is het nodig, dat deze
groepen een wijze zelfbeperking aan de
dag leggen, waardoor de staat zo min
mogelijk hoeft in te grijpen.
Het is opvallend, dat naarmate de
staat zich meer met de maatschappe
lijke groepen gaat bemoeien deze groe
pen steeds meer een pressiekarakter
krijgen. Men kan dat afmeten aan de
pressiegroepen die in de sportwereld uit
de grond gerezen zjjn nadat de overheid
op dat terrein haar bemoeiingen ging
uitbreiden. Een belangrijk middel om
een geoorloofd optreden van de pressie
groepen in de hand te werken is tenslot
te de onderlinge confrontatie van deze
machtsgroepen in een daarop ingestel
de maatschappijstructuur. Als zodanig
mag de S.E.R. als zeer belangrijk be
schouwd worden daar de Raad een plat
form is waarop de belangengroepen el
kaar ontmoeten en eikaars standpunt,
benevens het algemeen belang, steeds
beter op waarde gaan schatten.
(Van onze Limburgse redacteur)
ROERMOND, 12 april „Heeft de
gemeentesecretaris van de Noordlim
burgse gemeente Bergen gedurende de
maanden mei en juni van verleden jaar
in ruil voor hem toegezegde of reeds
ontvangen steekpenningen bepaalde
handelingen verricht ten voordele van
kopers van gronden of heelt hij in zijn
nevenfunctie van makelaar in onroe
rende goederen aileen maar geldelijke
bedragen ais provisie geaccepteerd ter
beloning van bemiddeling bij grond-
transacties?" Met deze belangrijke
vraag heeft de rechtbank alhier zich
gisteren urenlang beziggehouden. De of
ficier van justitie mr. J. Houben, ver
klaarde het eerste gedeelte van de vraag
bewezen te achten.
Dc Bergense gemeentesecretaris zou
volgens de officier meer dan eens in
strijd mot zijn plicht hebben gehandeld
door in ruil voor toegezegde of reeds
ontvangen steekpenningen zijn invloed
op de besluitvorming van het Bergense
college van B. en W. zodanig aan te
wenden, dat dit college op aanvragen
van diverse kopers van gronden of zij
op bepaalde percelen bungalows of zo
merhuisjes mochten bouwen, in gun
stige zin heeft beslist. De officier noem
de deze handelwijze niet alleen strijdig
met de plicht van verdachte als ge
meentesecretaris maar ook een grove
schending van de ambtseed, welke ver
dachte 23 jaar geleden bij zijn beëdiging
in 1937 als gemeentesecretaris heeft af
gelegd. Voorts achtte mr. Houben enke
le andere ten laste gelegde delicten:
het valselijk doer; opmaken van een no
tariële acte, alsmede het verstrekken
van onware belastingaangiften, wettig
en overtuigend bewezen.
Op grond van ai deze feiten eiste hij
tegen de gemeentesecretaris een ge
vangenisstraf van twee jaar met aftrek
van het voorarrest alsmede ontzegging
uit het recht om het ambt van gemeen
tesecretaris te vervullen gedurende de
tijd van zeven jaar.
Deze maji, aldus de officier werd ge
dreven door geldhonger. Als secretaris
verdiende hij behoorlijk, namelijk
10.000 per jaar, en aan neveninkom
sten had hij nog jaarlijks minstens
12.000. Het bewijs inzake de steekpen
ningen baseerde de officier in hoofd
zaak op de verklaringen van een twee
tal getuigen, t.w. een makelaar in gron
den die vroeger met verdachte samen
werkte, maar later over provisiedelin-
^en met de gemeentesecretaris ruzie
kreeg, alsmede een directeur van een
Haagse kredietinstelling, die veel gron
den in Bergen heeft aangekocht. Beiden
verklaarden dat de Bergense gemeente
secretaris een keer voor 4500 en een
keer voor 5500 zijn invloed heeft aan
gewend om het college van B. en W. te
bewegen op een aanvraag van beide ge
tuigen of zij op bepaalde percelen zo
merhuisjes of bungalows mochten bou
wen gunstig te beslissen.
Verdachte bestreed de voorstelling
van zaken. Volgens hem had hij de
kopers erop gewezen, dat hij als se
cretaris geen beslissingen kon nemen
over het al of niet verlenen van bouw
vergunningen, maar dat hij de gelden
als provisie beschouwd had.
Advertentie
*JCies uit: melk, puur, hazelnoot of pinda (20 ct). Deze actie is geldig tot 31-12-60.
De verdedigers van verdachte, mr.
G. v. Hilten uit Roermond en mr. dr.
P. J. Witteman uit Amsterdam, achtten
de kwestie steekpenningen absoluut niet
bewezen. Uit de verklaringen van ge
tuigen er werden er in deze affaire
niet minder dan twintig gehoord, onder
wie de burgemeester en de beide wet
houders van Bergen leidden zij af
dat hier sprake was van provisies wel
ke verdachte niet ontving als secreta
ris maar als makelaar in onroerende
goederen.
Ook de andere tenlastelegging: het
valselijk doen opmaken van een nota
riële acte verwierpen zij. Van de ellen
lange dagvaarding de verdediging
kon zich niet aan de indruk onttrekken,
dat de hele affaire èn door het open
baar ministerie èn door bepaalde pers
organen in Noord-Limburg erg was op
geblazen bleef, aldus de verdedigers,
van verdachte niets anders over dan de
belastingfraude.
Tenslotte schetsten de verdedigers
de achtergronden waartegen de zaak te
gen de gemeentesecretaris speelt. In
Bergen, zo zeiden zij, is een strijd gaan
de rond een ontgrindingsproject van
maar liefst f 250 miljoen. Tal van ont-
grindingsmaatschappijen trachten er
gronden aan te kopen voor het winnen
van grint en zand. Twee grote combina
ties van ontgrindingsmaatschappijen
strijden nierbij om een monopolieposi
tie, t.w. de N.V. Merwedecombinatie
en de UB-combinatie. Het gemeente
bestuur is in deze strijd verdeeld.
De burgemeester, zo zei de verdedi
ging, kiest de partij van de UB-combina
tie en een van dc wethouders van de
N.V. Merwedecombinatie. Als particu
liere grondhandelaar probeerde ook
de gemeentesecretaris uit de ontgrin-
dingsaffaire enige winst te behalen,
maar overigens staat hij geheel buiten
deze ontgrindingszaak. Dr. Witteman
betoogde, dat de secretaris de dupe is
geworden van rare manipulaties in de
gemeente Bergen.
Na het verzoek van do verdediging
om de verdachte onmiddellijk in vrij
heid te. stellen te hebben afgewezen, be
paalde de rechtbank de uitspraak in de
ze zaak op 26 april.
DEN HAAG, 12 april De verkoop
van circa 11 hectare bosgrond door de
gemeente Bergen (I.) aan de „Deutsche
Bauernsiedlung". geschiedt op verzoek
van de Nederlandse regering. Bij de on
derhandelingen over het onlangs geslo
ten Nederlands-Duitse Verdrag heeft de
Nederlandse regering zich bereid ver
klaard mee te werken aan ae terugver
koop van Duitse grenslanderijen. voorzo
ver nog in handen van de staat of van
publiekrechtelijke lichamen. De gemeen
te Bergen wilde echter ongeveer hon
derd ha. voormalige grenslanderijen niet
verkopen, maar daarvoor in de plaats
werd een boscomplex van 111 ha. voor
verkoop beschikbaar gesteld. Na onder
zoek door deskundigen werd voor deze
grond een prijs van f333.476,58 vastge
steld en door Duitsland aanvaard. Een
en ander blijkt uit het antwoogd van de
ministers Luns en Toxopeus op vragen
van het Tweede Kamerlid Tans
(P.v.d.A.).
De ministers zeggen dat uit deze ver
koop geen bijzondere consequenties voor
het landschapsschoon voortvloeien. Zij
ontkennen, dat in verband met de on
derhandelingen aan Duitse belangheb
benden zóu zijn toegezegd, dat het ver
bod tot ontginning van het landgoed „De
Hamert" zou worden ingetrokken. Zo
als bekend is „De Hamert" eveneens
in de gemeente Bergen gelegen on
langs door de „Bauernsiedlung" ge
kocht.
De verkoop van de 111 ha bos door de
gemeente aan de Staat, en door de Staat
weer aan de „Bauernsiedlung" was vol
gens de ministers te omslachtig. De pro-
eed re zou bovendien de totstandkoming
van het Nederlands-Duitse verdrag heb
ben vertraagd.
(Van een verslaggever)
en enquête heeft eens uitgewezen,
dat mannen onder elkaar de mees
te gesprekken voeren over de auto,
of ze er een hebben of niet. Natuurlijk
vooral de automobilisten, de kenners, de
vaklieden. Zij vergelijken, becritiseren,
discussiëren over wegligging en kilo-
meterprijs, geven hoog op van hun eigen
wagen(tje) en zeggen „voor geen geld"
een andere te willen hebben, ook al we
ten ze in hun hart, dat het niet helemaal
waar is.
Het is bijna geen luxe meer een auto
te bezitten voor privé-gebruik. Sinds de
bestedingsbeperking niet meer dreigend
op de loer ligt, zien de autofabrieken
hun omzetten steeds meer oplopen, in het
bijzonder die van de kleinere wagens,
zo in de prijsklasse van vijf a zes mille.
Meer en meer wint de mening terrein,
dat men geen auto koopt, maar kilome
ters. Deze overtuiging is voor sommige
fabrikanten aanleiding geweest er een
„slogan" van te maken, die hen regel
recht in de kaart zou spelen. Zij wezen
op het risico een auto te kopen met een
duur benzine-verbruik. „Met de onder
houdskosten betekent dit een te zware
druk voor een budget, dat op normale
kosten is afgestemd."
De tegenstanders van „goedkope" wa
gens komen ook met krachtige argumen
ten. Hoeveel enthousiaste kopers van een
zuinig „karretje" moeten na een paar
jaar diep teleurgesteld ervaren, dat de
restwaarde van het „koopje" nog nau
welijks f1500.— is. Men zal zich in het
algemeen dus niet llind staren op de
milde prijs van een bepaalde auto, noch
op een opvallend zuinig verbruik, maar
zich tevens afvragen of het voertuig in
tensief zal worden gebruikt, en zo ja, of
men er dan een redelijke tijd plezier van
kan hebben. Een interessant probleem,
waarvan de oplossing dcor nuchtere za
kenlieden in enkele woorden uit de doe
ken wordt gedaan: Koop een goede
auto".
n een gesprek met een ervaren auto
handelaar is ons gebleken, dat een
der voornaamste factoren, waarop
een koper zich oriënteert voor de aan
schaf van een automobiel, de economie
van de wagen is, de goede constructie en
dan vooral voor zakenlieden, het „ge
drag" in het verkeer. Kan ik snel op de
plaats van bestemming komen, is voor
velen een beslissende norm, die zij ho
ge- stellen dan bijvoorbeeldde on
derhoudskosten.
Anderen raken zo gewend aan een be
paalde auto, dat zij er bij voorkomende
eglegenheid altijd weer hun keus op la
ten vallen. Zij zijn vertrouwd geraakt
mei het merk, waarderen de goede eigen
schappen en vergoelijken de minder
goede, zien ze soms niet eens. Zij ken
nen dc wagen door en door en zijn bij
voorbaat huiverig met de „karakter
trekken" van een nieuw type kennis te
maken.
Dan is er de factor „service". Springt
het bedrijf, waarop men zijn voorkeur
heeft laten vallen, steeds attent bij wan
neer er moeilijkheden met de wagen
zijn, mankementen, die snel verholpen
moeten worden? Is men voorkomend en
betrouwbaar? De garagehouder onder
schat dit facet niet, hij heeft de beteke
nis ervan leren kennen.
In het licht van de hoogconjunctuur
hebben de fabrikanten van auto's nau
welijks moeite gehad hun taktiek te be
palen. „Welke auto kan, op nonchalante
wijze behandeld, het meest nuttig zijn?"
is een uitgangspunt, dat in vrijwel alle
gevallen rendement oplevert. Het is een
door de praktijk gegroeide opvatting, ge
baseerd op de psychologie van de con
sument.
Advertentie
e voorkeur van de consument is
een aparte studie waard, maar
niet minder de opmerkelijk snelle
vlucht van het aantal. Was het vroeger
de enkeling, de goed-gesitueerde, die
zich de aanschaf van een automobiel
kon permitteren, sinds de laatste jaren
is er een nieuwe tendenz waarneembaar,
die men reeds opmerkt door alleen maar
om zich heen te kijken. Het kopers pu
bliek bestaat niet uitsluitend meer uit
de .bevoorrechten'" met geld genoeg om
een grote uitgave te doen, maar steeds
talrijker zijn het de „gewone man", de
actieve bakker, de loodgieter en de melk
boer, die claxonnerend door het leven
gaan. Zij hebbend e hausse in de eco
nomie aangevoeld, haar eerst nog aarze
lend, maar op de duur zelfbewust ,en
met beide handen aangegrepen. Daar
door is het autoverkeer zo enorm geïn
tensiveerd. Door de deelname e aan van
de bedrijfswagens, die in het zakelijk
bestel een nieuwe,1 eigen rol zijn gaan
spelen. Een middenstander, die zich
respecteert en voor wie het begrip ver
plaatsing enige betekenis heeft, weet op
zijn begroting ruimte vrij te maken voor
een motorisch voertuig.
Natuurlijk, ook het particuliere auto
bezit is toegenomen. Maar de autohan
del vraagt zich toch af of cp een zeker
moment een terugslag verwacht moet
worden: Niet doordat' degenen, die dit
vervoermiddel nog immer ontberen, toch
nooit de financiële mogelijkheden zullen
krijgen om een stevige koopprijs te be
talen, maar doordat langzamerhand de
mening begint te heersen, dat het waar
lijk geen plezier meer is om in het week
einde, wanneer de particulier met zijn
gezin er graag op uittrekt, aan het ra
zende verkeer deel te nemen. Men be
merkt het op zomerse dagen, wanneer
de files zich als trage slangen over de
wegen schuiven, men beseft het als
automobilist „als slachtoffer" van de
stoet. „Wanneer ik een trein neem of
desnoods per fiets of scooter mijn doel
opzoek, gaat het icker zo snel" is een
opinie, die tot menigeen is doorgedron
gen en hem of haar belet een bedrag
uit te sparen voor de koop van het eens
zo begeerde mechanieke wonder: de auto.
Queen Anne Scotch Whisky wordt gevoerd
op vrijwel alle scheep- en luchtvaartlijnen.
Waarom) Omdat men aan boord Schotten
ontmoet die weten wat ze willen, die
weten wat goed is.
Queen Anne Scotch Whisky vindt
men ook in Nederland bij diegenen die
whisky waarderen en die whisky-waar
derende gasten verwachten!
Queen Anne Scotch Whisky, zo rijp
en mild, zo oud en nobel, zo op en
top whisky!
n R APF
0 AND BttNPtO IN Scou*»"
IMPORTEURS: PAUL SORBf N.V. DEN HAAG LEVERING UITSLUITEND VIA DE HANDEL
AMSTERDAM, 13 april Op de
vooravond van 13 april, de dag waarop
een jaar geleden de vlag aan het Con
certgebouw halfstok hing wegens het
overlijden van de dirigent van het Con
certgebouworkest, Eduard van Bcinum,
leidde drs. Brans voor de Nederlandse
vereniging Concertgebouwvrienden een
herdenkingsbijeenkomst in de kleine
zaai. Sublieme herinneringen aan deze
grote dirigent liggen gegraveerd in de
grammofoonplaat. De betekenis van wat
hij was en nog is, kreeg blijvende waar
de via de technische reproduktie van
opgenomen werken, waaraan de hand
van deze kunstenaar mede vormde en
boetseerde.
Spreker, die een groot vriend en be
wonderaar van de dirigent is geweest,
weerlegde de mythevorming rond Van
Beinum, als zou hij uitsluitend een
Bruckner-interpretator geweest zijn
Van Beinum was een all-round diri
gent. Dit sluit een bijzondere voorlief
de voor Bruckner niet uit. Typerend
was het daarom, dat de muzikale toe
lichting op deze boeiende voordracht
begon met het Adagio uit de Negende
van Bruckner, waarin de grote visie
van Van Beinum herleeft in de lang
zaam stromende gang van deze mu
ziek, waarin de gaande beweging geen
stilstand kent. Hoe beslist en absoluut
Van Beinum in zijn tempi was, heeft
drs. Brans eens geconstateerd van een
opname van de Achtste van Bruckner,
gegeven in Amsterdam en Den Haag.
De tijdduur van beide klopte nauwkeu
rig.
In zijn definiëring van Van Beinums
dirigeer kwaliteiten betrok spr. een
aanhaling van de heer Hanekroot uit
een artikei in De Tijd geschreven naar
aanleiding van de vijftigste verjaardag
van Van Beinum. Hanekroot, die zich
in zijn recensies in dit blad altijd een
groot bewonderaar van de dirigent
toonde, heeft de gehele muzikale op
gang van Van Beinum kunnen volgen,
vanaf de tijd, dat hij nog werkte onder
de enorme slagschaduw van zijn voor
ganger Mengelberg tot aan zijn dood.
Langzaam naar zeker ontplooide zijn
talent zich in het volle licht naar
eigen verworven inzichten en grote
muzikale begaafdheid.
Van Beinum huldigde het principe
van het samen musiceren van diri
gent en orkest. Nimmer maakte hij
zich als dirigent tot het alles- en al-
leenbeheersend egocentrisch middel
punt. Hij appelleerde op de muzikale
waarde van zijn mensen. Niet dwang
maar vertrouwen leidt tot prestaties
en creativiteit. In deze wijsgerige
psychologische kjjk op de mentaliteit
van de dirigent en zijn betrekking tot
het orkest was Van Beinum zijn tijd
ver vooruit. Niet de heerser van het
orkest wilde hij zijn, doch slechts de
primarius. „Ik leer van het orkest en
het orkest leert van mij", placht hij
te zeggen. Hij was geen voorstander
van de strakke teugel maar gaf spe
ling aan de creativiteit van zijn mu
sici.
Spreker noemde Van Beinum de
Mahlerdirigent van de tweede genera
tie. Om Mahler te behouden voor de
toekomst en nader te brengen tot zijn
eigen tijd, heeft Van Beinum de musi
cus Mahler los gemaakt van allerlei
letterkundige verdichtsels en nevenbe
doelingen, door zich op de grootheid
van zijn muziek té concentreren en het
sensuele te negeren. Een subliem frag
ment uit Lieder eines fahrenden Gesel
len „Ich hab ein glühend Messer" ge
zongen door Nan Merriman omlijnde
deze opvatting.
Altijd heeft Van Beinum een lans ge
broken voor de muziek van tijdgenoten.
Grote bewondering klonk hieromtrent
op voor de dirigent Uit een jeugdenquê-
te. Een fragment Bartók en pianocon
cert van Püper illustreerden zijn stre
ven. Met voorbeelden lichtte drs. Brans
ook de geheel eigen en gedurfde pro
grammastructuur van de dirigent toe.
De enorme creatieve kracht van Van
Beinums dirigeertechniek herleefde
weer met alle vertrouwde aspecten in
de weergave van de Dialogue de la
vent en La Mer van Debussy. Zo sug
gestief werkte deze muziek op onze ver
beelding, dat het was of wij het Concert
gebouworkest voor ons zagen, spelend
als voorheen onder het zeer summier,
persoonlijk en veelzeggend gebaar van
zq'n geliefde dirigent. Met een levendi
ge reproduktie van Handels Water-
music werd deze vri-endenavond beslo
ten.
T. Vr.
(Advertentie)
