WÊÊËÊHÊÊ
1 v mm i p - mm
T"-M
ideale ILFORDi-
...als er voldoende budget komt!
Veluwemeer
de
is
voor
ongeschikt
watersport
Noodkist Sint
restauratie naar
Servaas ter
Utrecht
sim
Internationaal vggeldoradoin Zwarte Meer
Kamer in hospitawoning voor
student te prefereren
Edelsmid Brom wil terugkeer
van oorspronkelijke luister
N'. I
Twee boerderijen
afgebrand
Zwarte kardinaal
niet naar ons land
ILF0RD
IIF0RD £/>crrtt
en natuurlijk in elke camera
Bij woningcomplexen beheer ervan
in studentenhanden
VAT 69
^og witter»
stralend wit
wast..
's werelds beste film
Krimpen van pijn
WOENSDAG 13 APRIL 1960
mjmm
■m
PAGINA 9
De kleinbeeld camera voor kleur
en zwart-wit, waar alles mee
kan. Een uitgebalanceerd „alles
in een" sneltransport, maakt de
Sportsman tot een camera, waar
mee razend snel serie-opnamen
gemaakt kunnen worden. De ge
coate 2,8 lens geeft haarscherpe
negatieven tot in de uiterste
hoeken.
De sublieme 6x6 camera voor
jonge mensen, die zonder pro
blemen, direkt goede foto's wil
len maken. Handig plat model,
gemakkelijk mee te nemen in
een keurig paraattasje. Deze vol
waardige, geheel metalen came
ra schat U tientallen guldens
duurder dan zij maar kost. De
sluiter in het camerafront voor
komt bew.ogen onscherpe foto's.
Meisjes-zomerkampen
er is geen incognito
FINEST SCOTCH
WHISKY
i I .A:AA
BH
v"'.-:'.*'
-Aé
LEEUWARDEN, 13 april Binnen
de tijd van een kwartier is gistermid
dag in Haulerwijk de kapitale boerderij
van de veehouder A. Prins door brand
volkomen verwoest. Hierbij kwamen
een stamboekstier, drie kalveren en
twee geiten in de vlammen om. Van
de werktuigen kon alleen een tractor
worden geborgen. Ook alle huisraad
ging verloren .De schade, die op onge
veer anderhalve ton wordt geschat,
wordt slechts gedeeltelijk door verzeke
ring gedekt. De oorzaak is nog onbekend.
De Haulerwljkse brandweer, die vlug
ter plaatse was, voerde een hopeloze
strijd tegen de vlammenzee die in en
kele minuten daarbij geholpen door
de felle wind het rieten dak in lichter
laaie zette. Toegeschoten buren wisten
samen met de veehouder in een verstik
kende rook nog een twintigtal melk
koeien los te snijden; de andere dieren
konden ze niet meer redden.
DOETINCHEM, Gisteravond brak in
Wehl brand uit in de kapitale boerderij
van de heer B. Kaal. De brand ontstond
in het achterhuis en aangewakkerd door
de felle wind grepen de vlammen snel
om zich heen, zodat de spoedig ter plaat
se zijnde plaatselijke brandweer weinig
kon uitrichten. De brandweer uit Doe-
tinchem kwam assisteren maar ook zij
kon niet verhinderen, dat de gehele
boerderij tot de grond toe afbrandde.
Het vee werd, zij het met veel moeite,
gered.
ROME, 13 april Het voorgenomen
bezoek van kardinaal Rugambwa aan
Nederland kan niet doorgaan. Het was
de bedoeling van de zwarte kardinaal
Basen te vieren in Münster en van
daaruit naar Nederland en Engeland
te gaan. Kardinaal Rugambwa heeft
van zijn reis door West-Europa moeten
afzien in verband met zijn opname in
een ziekenhuis in Rome wegens een ma
laria-aanval en oververmoeidheid.
(Advertentie)
Het Veluwe-meer (foto KLM-Aerocarto)
ZUIDERZEEWERKEN "biËDËnT GROTE
KANSEN VOOR RECREATIE
ijna wekelijks worden in Nederland alarmkreten geslaakt over aantastingen
van natuur- en recreatieterreinen en men zou haast vergeten dat er ook
compensaties zijn, zowel kleine als grote. Een sprekend voorbeeld levert de
expansie van Den Bosch, waar men voor iedere nieuwe uitbreiding een stuk polder
'°et opspuiten. Het zand dat daarvoor nodig is, wordt in de naaste omgeving uit
e bodem gezogen en het resultaat is, dat bij elk nieuw complex een fraaie plas
somt liggen, die meteen dienstbaar wordt gemaakt aan de recreatie
saldo hfer Ze! VnT„yederlan% ?ebeurt iets dergelijks in het groot; alleen is het
bi:r<ewonnïn Z l omdat er geen polderland verloren gaat, maar juist wordt
bodem is het biiTTTTr V ffL Vjjn de vroe3ere Zuiderzeebodem. Om die
cpnezèt v,n% Zuiderzeewerken begonnen, maar toen de plannen werden
Intussen heett dl herZZfjZ de agr, arlJ£he waarde die doorslaggevend was.
p„ vna liiZfijVZlBardering van landbouw- en recreatiegrond plaats gehad
zeewerken bekÏÏkt denkt na®r ?°ren gekomen. Als men nu de Zuider-
nn'r. ?an rmmte voor overloopsteden van het Gooi en
hZZ'vbllt Jn aT fTj 7Ylt"Ur~ en recreatiegebieden, aan snelverbindinaen
u.,sen West- en Noord-Nederland, aan zoetwater-reservoirs en ja, tenslotte ook
hor aan landbouwgrond. J
ii or de landschappelijke en recrea- van de leidende figuren was. Hij bepleit-
ve ^aspecten was m de eerste jaren te o.a. vermijding van liniaalwerk bij
de tracering van wegen en waterlopen,
een ruim wegprofiel met variabele be
plantingen en de aanleg van 5-10 pet.
bos, in de .vorm van NW-ZO gerichte
stroken, die de recreatiezoekenden „ein
deloos dwalen" konden bieden, terwijl
Yan de drooglegging nauwelijks aan
dacht. De natuurbescherming vond voor
Jjaar wensen geen gehoor, niet omdat
e directie niet wilde, maar omdat er
oor deze „franje" geen geld was. De
contactcommissie van Natuur- en Land-
«apsbescherming versaagde echter niet
v richtte in de oorlog een „werkgroep
ïW-T et landschap van de Zuiderzee
polders" op, waarin J. W. Dudok een
(Advertentie)
ve kanten van de randmeren. Vooral het
IJ-meer tegenover Amsterdam en de
meren bij het Gooi openen ruime mo
gelijkheden, zowel voor de watersport
als voor de oeverrecreatie. Daarom is
de Zuiderzee-werkgroep die een tijd
lang geslapen heeft omdat alles naar
wens ging weer tot leven gekomen
en wordt thans gewerkt aan een rap
port, dat tegen de herfst op tafel moet
komen. Intussen is ook een ministeriële
„commissie recreatief gebruik randme
ren IJsselmeerpoiders" ingesteld, die al
lereerst zal bekijken, hoe de bestaande
situatie van het Veluwemeer kan wor
den uitgebuit.
Tot dusver is van de randmeren nog
te weinig gemaakt. Aanvankelijk had
men alleen oog voor hun primaire hy
drologische functie en bij de Noord-Oost-
Polder is zelfs daar niet aan gedacht
althans men dacht er buiten te kunnen
en liet het oorspronkelijk geprojecteer
de meer vervallen. Het gevolg was dat
men later verdroging kreeg in het 'ach
terland.
Bij het Zwarte Meer en het Ketelmeer
dat in het Veluwemeer niet meer ge
daan is voor de watersport: tot dus
ver was er nu eenmaal geen recrea-
tiepot, zodat men wel met „werk uit
werk" moest volstaan. De contact
commissie hoopt echter, dat er in de
toekomst alsnog het nodige tot stand
zal komen. In verband hiermee ziet
men met bezorgdheid aan, dat er nog
altijd zandconcessies worden uitgege
ven, waardoor diepe gaten kunnen ont
staan op plaatsen waar men straks
rhissthien eilanden zou wensen. Uit
recreatieoogpunt zou het beter zijn,
het zand niet op één punt weg te zui
gen, maar over een groot oppervlak
een kleine laag weg te halen. Dat kost
geld, maar mag de recreatie dan niets
kosten?
Bij de meren die straks aan de* orde
komen die bij Amsterdam en het
Gooi zal in geen geval mogen wor
den volstaan met „werk uit werk", be
toogt ir. J. Loeff, in Natuur en Land
schap. Doelbewust zal men hier de
voorzieningen moeten maken die nodig
zijn, waarbij de uitvoerende dienst zal
ze door hun geringe breedte toch wei- is aan de recreatie nog niet gedacht
nig (landbouw-) grond zouden vragen.
Deze bospartijen zouden voorts de ein
deloosheid van de polder breken en het
klimaat verbeteren, door voor windbre-
king te zorgen. Deze in 1943 geformu
leerde wensen heeft de heer Dudok on
langs in „Natuur en Landschap" her
haald. Ze zijn nl. nog altijd actueel,
aldus de schrijver.
Dat wil overigens niet zeggen, dat de
ideeën van de hand gewezen zijn: wat
by de aanleg van de Noord-Oost-Polder
nog vrome wensen bleven, is in Ooste
lijk Flevoland grotendeels gereali
seerd. Staatsbosbeheer en de adviseurs
van de Zuiderzeewerken zijn hier b.v.
inderdaad uitgegaan van een indeling
van de polder in compartimenten.
De toenmalige directeur-generaal
van Rijkswaterstaat, dr. Wentholt, zette
de contact-commissie en de directie van
de Zuiderzee-werken samen aan de ver
gadertafel en het resultaat was, dat kort
na de oorlog een rapport verscheen over
het landschap van de nieuwe polders,
van de hand van de commissie en uitge
geven doorde Zuiderzeewerken.
Een van de eerste doeleinden, die de
natuurbescherming zich stelde, was de
aanstelling van een stedebouwkundige
bij Zuiderzeewerken. Tot dan toe werkte
de dienst alleen met adviseurs, maar er
moest toch eigenlijk een vaste man ko
men, die van het begin af mede-ontwer
per was. Het denkbeeld kreeg de volle
dige instemming van de directie en de
vaste man kwam er...... in de persoon
van mej. ir. E. van den Ban, die on
langs is opgevolgd door de jonge plano
loog ir. L. Wijers. Bij de landschappe
lijke opzet van Oostelijk Flevoland
kwam mej. v.d. Ban tot dezelfde ideeën
als de contactcommissie.
Een tweede stap was de instelling
door de Zuiderzeewerken van een eigen
adviescommissie voor de vormgeving
zowel landschappelijk als stedebouwkun.
dig waarin ook de contactcommissie
iemand mocht aanwijzen. Dat werd
prof. C. van Eesteren, adviseur van O.W.
in Amsterdam en o.a. ontwerper van
Slotermeer, die ook al in de werkgroep
zat. Via deze commissie kan de contact
commissie de landschaps- en recreatie-
belangen veel beter behartigen dan
vroeger: ze kan al meepraten in het
eerste stadium, als er o.m maar iets
te noemen nog geen prestigekwesties
bestaan. Het hele plan Oostelijk-Flevo-
land is trouwens destijds nog eens voor
gelegd aan de contactcommissie. Men
was het er wel mee eens, alleen de be
bossing vond men wat mager.
Op het ogenblik wordt echter de
grootste nadruk gt.t-gd op de recreatie-
De landschappelijke verzorging
schraal, de oevers zijn ontoegankelijk
en het Zwarte Meer is voor de water
sport veel te ondiep. Toch is men met
ditf laatste meer achteraf bijzonder ge
lukkig: het heeft zich ontwikkeld tot een
kostelijk vogelreservaat, dat internatio
nale befaamdheid geniet. Ook vroeger
was dit gebied al een dorado voor vo
gels, dankzij de uitgestrekte oeverlanden
yan.P^en en rietvelden; maar sinds de
indijking een einde heeft gemaakt aan
de onregelmatige waterstanden, waar
door veel broedsels verloren gingen, is
het nog vele malen belangrijker gewor
den. Het is b.v. de belangrijkste West-
europese broedplaats van de zeldzame
baardmezen; verder herbergt het vele
tientallen purperreigers en futen, tal van
bruine kiekendieven, roerdompen en wa-
terrallen en zelfs het klein en het kleinst
waterhoen en het porceleinhoentje. In
de winter pleisteren er tienduizenden
kleine zwanen en (duik-)eenden uit het
hoge noorden; hun aantal is enkele ja
ren terug zelfs op een half miljoen ge
schal. De laatste tijd lag het veel lager
omdat het droogvallend Oostelijk-FIevol
land tijdelijk een nog grotere trekpleis
ter was. Een officieel reservaat is het
Zwarte Meer nog niet: het resorteert
onder diverse instanties en gemeenten
die elkaar treffen in de Zwarte-Meercom-
missie. Maar er wordt toch nagenoeg
niet meer gejaagd en O. K. en W geeft
geld voor de bewaking, die wordt uitge
voerd door Staatsbosbeheer. Bij de con
sulent van deze dienst, postbus 5 in Kam.
pen, kan men rondleidingen en rond
vaarten aanvragen.
Ook net Veluwemeer is belangrijk
voor waterwild, vooral in de winter
Dat hoeft, echter voor de zomerse va
kantie geen belemmering te zijn. Er
is bij dit meer bewust gestreefd naar
een aantrekkelijke aankleding en er
zijn zelfs buitendijkse stranden opge
spoten, zij het dan volgens het sys
teem „werk met werk": waar voor de
vaargeul zand verzet moest worden
is dat benut voor eilanden en voorland!
De weg over de polderdijk biedt prach-
tige uitzichten en de fietspaden over
bet buitendijkse land zijn bijzonder
aantrekkelijk. Landschappelijk is het
Veluwemeer wel geslaagd, rriaar voor
de watersport is het een teleurstellen"
geworden: het is buiten de vaargeul
grotendeels Onbevaarbaar en men kan
er bijna nergens aan land komen. Bo
vendien wordt de grote oppervlakte
onvoldoende gebroken door eilanden,
zodat er voor kleine schepen te weini"
beschutting is. Men kan er de Zuider
zeewerken geen verwijt van maken,
moeten kunnen putten uit de beschik
bare recreatiepost van O. K. en W. Voor
de bepaling van het bedrag zal men een
landschaps- en recreatiepian nodig heb
ben dat een onderdeel moet zijn van het
totale inpolderingsplan. Eerst dan zul
len de recreatie en de natuur- en land
schapsbescherming gelijkwaardige deel
genoten zjjn met de landbouw, het ver
keer en de volkshuisvesting. En laten
we er ons van bewust zijn, dat de voor
onze doeleinden vereiste bedragen klein
zijn in vergelijking met de totale kos
ten van de inpoldering, aldus ir. Loeff.
Verheugend is intussen, dat bij de
planning van de inpoldering zélf de re
creatie al heeft meegewogen: zo is het
randmeer ten noorden van Edam, dat
tijdelijk van de kaart is geweest om
dat het voor de waterhuishouding niet
nodig was, weer in het plan opgenomen
ten behoeve van de recreatie (en de
binnenscheepvaart). Een ander voor
beeld is de dijk van de Markerwaard,
die is omgelegd om het slechte, maar
aardig geaccidenteerde Enkhuizcn-zand
binnen de polder te krijgen.
Binnen de polder Oostelijk-Flevoland
is voorts een gebied van enkele hon
derden hectaren goede grond tot bos
bestemd, speciaal met het oog op de
recreatieve behoefte van Lelystad, dat
bereikbaar wordt voor alle scheep
vaart en dus vermoedelijk een grote
(industriële) ontwikkeling krijgt. Men
rekent nu al op 100.000 inwoners. Toch
kan men zich afvragen, of men aan
dat bos wel genoeg zal hebben. Lely
stad wordt niet het enige centrum van
betekenis; het Gooi zit al om de nieuwe
polder Zuidelijk Flevoland te springen
om er satellietsteden te kunnen stich
ten en Amsterdam ziet „overloop"-kan-
sen in de'Markerwaard. Zo tekent zich
nu al een nieuwe randstad af! Een
uitgestrekt bosgebied in Zuidelijk Fle
voland of de Markerwaard zou straks
niet alleen deze nieuwe, maar ook de
oude randstad kunnen gerieven.
Dit zal vermoedelijk bekeken worden
in het kader van het structuurplan van
heel het Zuiderzeegebied, dat op het
ogenblik in de maak is. Pas wanneer
dit gereed zal zijn, komt het verkave
lingsplan voor Zuidelijk Flevoland aan
de orde.
Het ontbreekt momenteel noch bij de
particuliere instanties, noch bij de over
heid aan belangstelling voor de recrea
tie,'die in het nieuwe land bijna onbe
grensde mogelijkheden kan krijgen.
Maar om dit te verwezenlijken is be
halve belangstelling een royaal budget
nodig.
VIC LANGENHOFF
IIF0RD
ZEIST, 13 april Vandaag zijn de
besprekingen over het hoofdonderwerp
van het nationaal congres 1960, van de
Nederlandse Studenten Raad, namelijk
studentenhuisvesting, afgesloten. Het
congres kwam tot de conclusie, dat het
wonen op een kamer in de binnenstad
in een zogenaamde hospitawoning, nog
steeds als meest ideale vorm van stu-
dentenluiisv ting moet worden be
schouwd.
Wordt men echter gedwongen buiten
de directe invloedssfeer van de stads
kern te bouwen dan dienen de com
plexen zo groot te zijn, dat gemeen
schappelijke voorzieningen oals mensae,
verenigingsruimten etc. mogelijk wor
den. De complexen moeten bij voorkeur
bestaan uit verticale eenheden met ei
gen oordeur en trappenhuis en woon
ruimte bieden voor tien tot vijftien stu
denten. Algemeen werd situering van
een complex op het terrein van de uni
versiteit als verwerpelijk beschouwd
omdat daarbij het principe van zelfop-
gevaar
(Van onze Utrechtse redacteur)
UTRECHT, 13 april Vanmiddag
wordt 1e Voodkist van St. Servaas uit
de kerk ie Maastricht overgebracht
naar de Edelsmidse Brom alhier om
daar voor restauratie gedurende onge
veer anderlnJt jaar te blijven. Bij de
laatste Heiligdomsvaart in 1955 kwam
duidelijk aan het licht in welke verval
len staat deze kostbare en unieke re
liekschrijn verkeerde. Het alarm, dat
daarover is geslagen o.a. in ons blad
door jan Engelman, heeft instefnming
bij velen gevonden en door toedoen van
prof. dr. J. M. Timmers in februari
-1958 is een internationale commissie van
deskundigen gevormd ter bestudering
van de nu,gelijkheden tot restauratie.
Nadat de commissie tot een bepaalde
zienswijze was gekomen, is nog aan een
viertal andere deskundigen, onder wie
Leo Brom, gevraagd dé zaak in onder
zoek te nemen en een rapport uit te
brengen. Naar het oordeel van de com
missie, die op 4 augustus 1959 haar eind
rapport uitbracht, bleek alleen de heer
Brom aan ie gestelde crite-ia te vol
doen. waarbij de opdracht tot restaura
tie verleend zou moeten worden aan
iemand, die het vak van edelsmid gron
dig beheerst, een ruime ervaring heeft
als uitvoerd-r van restaura tie-werkzaam
heden, een gedegen historisch inzicht
en bereid zou zijn zijn taak in overleg
met de commissie of deskundigen uit
haar midden uit te voeren.
De heer Brom gaat nu bij do res
tauratie van .et beginsel uit, dat het
stuk zo"eel mogelijk in zijn oorspron
kelijke staat gehandhaafd moet blij
ven en in de beschadigingen slechts
zoverre wordt voorzien, dat het zonder
gevaar weer aan zijn bestemming kan
beantwoorden. Het prachtige patina
van het geheel - de eiken kist is be
kleed met verguld en gedreven koper
moet ongerept behouden blijven.
Waar het niet nodig is, zal verdwe
nen filigrain niet door hedendaags ver
vangen word' a, opdat de authentici
teit niet wordt aangetast.
Aangenomen wordt, dat Godcfroid de
Claire uit de Maasvallei de hoofdmaker
van het schrijn is, dat omstreeks 1165
zou zijn voltooid, doch aan het reliëf is
te zien, dat mper meesters eraan heb
ben gewerkt.
Het houten kopje van de Christusfi
guur aan de achtergevel, dat later is
aangebracht en te klein is ten opzichte
van het gehele beeld, wordt door drijf
werk vervangen, zoals dat ook oorspron
kelijk de kist 1 eft gesierd. Aan de ach
tergevel wordt een verguld bronzen kam
teruggebracht, ma. zodanig, dat dé
vernieuwing is te herkennen. Ook wor
den indeukingen weggenomen, maar
niet te giad gemaakt om het aspekt
niet te storen. Hier en daar worden
stenen aangevuld. Verplaatste emaille-
plaatjes worden teruggebracht waar zij
horen, voor zover dit is na te gaan,
maar vaar deze ontbreken zuilen geen
nieuwe worden toegevoegd.
Men kan gerust zeggen, dat met
dit werk aan de heer Brom de groot
ste restauratie op het gebied van de
edelsmeedkunst wordt toevertrouwd,
die er ooit in ons land is geweest.
Hij :ai aarbij met de grootste zorg
vuldigheid te werk gaan en zich bij
wijze ,7an spreken van millimeter tot
milimeter afvragen wat de beste weg
's' ®.e.t overleg, dat hij daarbij van tijd
tot tijd met kunstgeleerden en andere
vakprominenten blijft voeren, zal hem
zeker te pas komen.
Verwacht wordt, dat de Noodkist
zo genoemd on.dat deze reliekschrijn
met de beenderen van St. Servaas en
St. Martinus, bisschop van Tongeren, in
tijden van grote nood in plechtige om
gang Joor de stad werd gedragen
in augustus 1963 met de Heiligdoms
vaart weer in haar volle luister getoond
zal kunnen worden. Zij zal daarna niet
meer onder een glazen kast in de schat
kamer worden geplaatst, waardoor vele
beschadigingen ijn veroorzaakt, maar
zoals vroeger op een hoog voetstuk ach
ter het hoofdaltaar, met St. Servaas
aan de voorzijde.
voeding van de student het
loopt te worden aangetast.
Ten aanzien van de financiering ver
zoekt het congres het ministerie van
O.K. en W. in even grote mate gelden
te investeren in restauratie of verbouw
van oude percelen als in nieuw-bouw,
dit in tegenstelling tot de huidige situa
tie waarin aan nieuwbouw meer gelden
per studer.t worden besteed.
Over het beheer van het toekomstige
wonihgeomplex oordeelde het congres
dat het zal worden uitgeoefend door de
oudsten van elke eenheid, samen met
een door hen en het stichtingsbestuur
benoemde beheerder. In principe sprak
het congres zich er voor uit om het
beheer in studentenhanden te houden
stond zij afwijzend tegenover het bel
heer door betaalde krachten of door
personen die nauw verbonden zijn met
instellingen van hoger onderwijs uit
hoofde van hun functie, omdat deze de
medezeggenschap van de studenten be
perken.
Advertentie
door reumatiek, spit, ischias, hoofd,
en zenuwpijnen is onnodig. Toga) be
vrijdt U snel en afdoende van die
pijnen. Togal kan baten, waar andere
middelen falen. Togal zuivert de nieren,
is veilig voor hart cn maag. Bij apotheek
en drogist f 0.95, f 2.40 en f 8.88.
Ook dit jaar organiseert het Katho
liek Vrouwelijk Jeugdwerk in juli en
augustus zomerkampen voor meisjes
van 11 tot 17 jaar, onder anderen in
Scheveningen, Oosterbeek. Sassenheim,
in Epse bij Deventer en in Voiswinkel,
Duitsland. Men kan zich opgeven bij
het Katholiek Vrouwelijk Jeugdwerk,
Springweg 8, Utrecht.
(Advertentie)
voor de man die weet wat
hij wil en een goede
smaak heeft.
U herkent hem direct
aan zijn vaste gewoonte
