jLfiss
NIEUWE
EERSTE NEDERLANDSCHE
Foto's en gedichten roepen het
gebeuren uit de oorlog weer op
Treffende bijdrage van Rijksinstituut
tot lustrumherdenking van bevrijding
Steeds weerkerend motief van
^oor kogels geschonden muur
w
Onverwachte ontmoetingen
Duitse politie neemt nazi-
gezinde schipper in arrest
„TOEN.... 1940-1945"
Zeven miljoen
sigaretten
gestolen
Drie kinderen
in brandend
veld gedood
Nederlandse in
Spanje verdwenen
zuiver, zuiver, natuurzuiver
Vlaggetjesdag
op 21 mei
Drie kinderen en een
man omgekomen
Drama in Engeland
Ir. J. Groeneveld de
Kater overleden
De fraude te Tiet jerk
KASSIER BEKENT
VERDUISTERING
VAN 19.000
DE HAKENKRUISVAARDER
lllilill
WOENSDAG 20 APRIL 1960
PAGINA 5
AMSTERDAM, 20 april.
Is er aan de organisatie niets
hapert dan hebben vanmor
gen alle achtduizend gezin-
in Nederland, waarin de
S+- 0rgden verblijven van de
dchting 1940'45, als bijzondere
Sti
ehtie in verband met de nade-
lustrumherdenking van de
Vrijding van Nederland van
0tl^" stichting een exemplaar
l<w3ngen van „Toen1940
W een keur van de beste
ï^g's uit de archieven van het
Jksinstituut voor Oorlogsdocu
peehtatie (meer dan honderd) en
tj(n goede dertig gedichten, tijdens
Ijj laren van oorlog en verdruk-
ven§ door Nederlanders gesehre-
11 Maar behalve deze achtdui-
-t|fl telt de eerste oplage van
°en" nóg tweeëndertigduizend
v-Z'^Plaren. De belangstelling
V0f de boekhandel voor deze,
%r ^eclerlandse begrippen waar-
w Piet bescheiden, eerste oplage
bovendien zo groot, dat hel
huisdrukkerij- en Uitgeverij-
èp,, thans, op de dag dat de
oplage verschijnt, reeds
Vp 111311 en macht werkt aan een
ede oplage, die 30.000 stuks
omvatten. In betrekkelijk
tijd komt zodoende een uit-
b0 e» die in de winkel toch altijd
h,T T 3.90 kost, en die betrekking
tf j. op oorlog en bevrijding,
cht in 70.000 Nederlandse ge-
tjp ebeen treffend bewijs voor
0*1 toenemende belangstelling
K,1" de gebeurtenissen uit de
,,v6ede Wereldoorlog. Eigenlijk is
1940—1945" een voor-
öVPG^e van het verzamelwerk
bpj1' de oorlog, dat de apotheose
tijjpMt te worden van het hele
dp^dnstituut. Het is altijd de be-
Pdg geweest, dat aan het ver
bet !Werk een afzonderlijk deel
>>r.v illustraties zou worden toe-
Hp^ëd. De tekst van het hoofd
ig moet nog geschreven worden,
bp F de directeur namelijk, dr. L.
hg °hg. Men vond het bij Oor-
hk °cumentatie jammer, dat
b(.lv 100.000 foto's, die men daar
h<wart, in hun mappen zouden
Vt rusien totdat het Insti-
V,. Zijn laatste uitgave aflevert.
daar dat het plan rijpte voor
"Ta ültgave, zoals die nu in
Ced.19401945" is ver-
bp '('"h.ikt. Aanvankelijk was het
edoeling, dat men voor de
N^hriften gebruik zou maken
brokjes oorlogs- en verzets
poëzie, maar thans nemen de ge
dichten een zelfstandige plaats in
Verkeersongelukken
Ontwerper Maastunnel
In de buurt van „grot der
zigeuners" gekampeerd
OVER DE GOEDÉ TOON EN GLADSTONE
Kijk, daar ontmoet U plotseling
een oude kennis. Een dienst-
makker. Of een reisvriend van
vroeger. Wat hebt U die in lang
niet gezienNu opgepastl
Hoep niet spontaan van:
„Kerel, wat ben jij dik gewor
den!" of: „Ik herkende je haast
niet, zeg, met die dikke hril
en dat grijze haar!" Weet U,
we veranderen allemaal met de
jaren. Maar wie wil er nu zo
pardoes met dat feit geconfron
teerd wordenU toch ook
niet? Hernieuw de vriendschap
goed! Weet U wat altijd een
goed begin is van de hernieuwde
vriendschap? Het presenteren
van een Gladstone! Want
■jt Gladstone is - met of zonder
filter - een sigaret die iedereen
voldoening schenkt 1
VOORNAAM EN AANGENAAM
Advertentie
"Ti
wh
hi
iet
b 1 xiaiivcuuu-.M" ***-»
Lidya Winkel, van wie ook het: denk
beeld afkomstig is, in dit boek de el
kaar versterkende elementen van poëzie
en fotografie te combineren, heeft een
eerste selectie gemaakt. De directeur
van het Rijksinstituut en de graficus
Dick Elffers zijn vervolgens bij de uit
eindelijke vormgeving betrokken. Bij de
montage der foto's keert telkens het
motief terug van muren die door de ko
gels der Duitse executiepelotons zijn ge
schonden.
Men heeft zich uitdrukkelijk voorge
steld een boekwerk te vervaardigen
voor het Nederlandse huisgezin. Het
leven in de concentratiekampen ook
voor zover dat leven zijn einde vond
in de gaskamers en de lijken uit de
hongerwinter zijn nu eenmaal aspecten
die voor een eerlijke weergave van de
oorlogsjaren niet weg te schrappen
zijn. Zij wijzen heen naar onvermoede
diepten in de menselijke natuur en vor
men als zodanig een waarschuwing,
die op school noch in de gezinnen kan
worden gemist. Maar overigens kan
men in de familiekring „Toen... 1940
1945" doorbladeren zonder op de aller
gruwelijkste bijzonderheden te stuiten.
De foto's, die gekozen zijn, beogen re
presentatief te zijn en zij zijn dat ook
wel. Zo hoort het beeld van marche
rende Duitse soldaten onverbrekelijk
bij heel deze weer tot leven geroepen
episode en het keert in de foto-collectie
van het Rijksinstituut dan ook in hon
derden varianten terug. De beide pla
ten in „Toen.19401945" geven alle
essentiële aspecten van deze marcheer-
lust op griezelig-afdoende wijze weer.
De gebeurtenissen in de meidagen van
1940, het bombardement van Rotter
dam. de capitulatie van Nederland, de
Anjerdemonstratie, de Jodenvervolging,
de illegaliteit, de razzia's, de gruwel
van de kampen, de propagandaoorlog,
de honger, de ontbering en tenslotte
de bevrijding vinden in deze foto's haast
allemaal op treffende wijze gestalte.
De samenstellers hebben zich ook
moeite gegeven het gebeuren in Neder-
lands-Indië tijdens de oorlog in afbeel
dingen te verhalen; vermoedelijk heb
ben juist deze foto's de grootste eisen
gesteld aan het technisch kunnen van
de Nederlandsche Rotogravure Maat
schappij te Leiden. Het spreekt in dit
verband boekdelen, wanneer dr. De
Jong verklaart, dat de reproducties in
„Toen... 19401945" beter zijn dan de
originele foto's...
at dan de gedichten aangaat:
heel dikwijls bereiken zij een
bijzonder hoog peil, niet zelden
ook blijven zij steken in een stadium
van goedbedoelde rijmelarij. Maar het
aparte cachet, dat zij gemeen hebben,
steekt hierin, dat zij allemaal zijn voort
gekomen uit een bijzondei» verse en pri
maire inspiratie. Soms is het de ver
ontwaardiging. die de dichter te mach
tig wordt, zoals in het gedicht van Jan
Engelman
„Hun laarzen klotsen in de straat
bij marsgezang op slavenmaat.
Wie heeft hen hier geroepen,
die Michels. Moffen, Poepen?
Zij zijn gekomen in de nacht
met moord en brand en overmacht,
zij denken hier te huizen,
besmettelijk als luizen.
Er uit! Er uit. vervloekt gespuis!
Men keert met bezemen het huis
waar gij zijt ingetogen
met vals gefleem en logen.
„Een grote laars, een plompe voet",
zo luidt het commentaar van de
onbekende dichter, dat is geplaatst
bij deze foto van marcherende Duit
sers in Den Haag.
De verontwaardiging slaat om in
wraakzucht bij H. Hoogendijk;
„Waar ter wereld klinken koren
schoner dan de aria
die de R.A.F. doet horen
op haar weg naar Mofrika?"
Hoezeer een prozaïsche behoefte kan
worden aangewend om de beklemming
in de Jappenkampen wat te verlichten,
bewijst Willem Brandt in „Beleefd ver
zoek":
„Span prikkeldraad en dreig met ba
jonetten
en leg ons als sardines in een hong,
verdor ons hart, sla boeien om de
tong,
onthoud ons vitaminen, vlees en vet
ten,
plunder mijn huis die reeds mijn land
bezetten,
ontruk mij aan mijn kinderen, mijn
vrouw,
beloon verraders en bestraf de
trouw...
If you have tears, prepare to shed
them now...')
Maar stuur in godsnaam eens wat
cigaretten!"
We lezen de vertrouwde verzen van
Jan Campert en, haast als voortzetting
daarvan, schitterende regels van Nij-
hoff („Ziet, 't vlagdoek dat uw baar
niet heeft gedekt ontplooit zich boven
ons, en 't volkslied dat u bleef onthou
den zet zijn klanken in") en Bloem
(„en niet één van de ongeborenen zal
de vrijheid ooit. zo beseffen"), maar de
verrassing komt in de bijdragen van de
naamlozen of literair-naamlozen, zoals
m het gedicht „Polen" van J. Citroen-
Kater, dat zó eindigt:
„bevrijding
Wanneer' dringt eenmaal die tijding
door mijn gevangenis heen
bevangen
door een razend verlangen
naar Holland
naar Holland alleen"
Vermelding verdienen voorts de kor
te, zeer sober gehouden toelichtingen,
die dr. de Jong heeft geschreven, en
vooral het nobele proza, waarin H. M.
van Randwijk de bezettingstijd heeft
samengevat en die in graniet is uitge
houwen op de Erebegraafplaats te
Bloemendaal.
„Toen... 1940—1945" is een uitgave,
waarmee het Rijksinstituut voor Oor
logsdocumentatie en meer in het bij
zonder de samenstellers eer inleggen,
een uitgave tenslotte, die in menig Ne
derlands gezin op verantwoorde wijze
de herinnering zal levendig houden aan
een tijd. toen Nederland, naar het
woord van Van Randwijk, „gemarteld
en vernederd was, „nochtans vrijer en
weerbaarder dan ooit".
H. J. NEUMAN.
Vlaggetjesdag zal dit jaar op 21 mei
in IJmuiden, Scheveningen en Vlaardin-
gen worden gevierd. Op maandag 23
mei vaart de haringvloot uit. De aanvoer
van de eerste Hollandse Nieuwe kan dan
op 27 mei worden verwacht.
AMSIERDAM, 20 april Drie ver
keersongelukken waarbij jonge kinde
ren omkwamen hebben zich gisteren
voorgedaan. In Den Haag is op het
Zuidwerfplein de zesjarige Alexander
Trui [mo, die met zijn vliegende hollan-
der op de rijbaan kwam door een per
sonenauto overreden en om het leven
gekomen.
Een zesjarig meisje uit het gezin
W.Vuit 1 it dorp Weiwerd reed op een
autoped achter een naaimachine en stak
plotseling de weg over. Een juist pas
serende auto reed haar aan. Het kind
was op slag dood.
Het tweejarig zoontje van de familie
Verschoor te Luttenberg is door een
groente-auto overreden en op slag ge
dood. Het kind stond tegen de auto toen
deze zich in beweging zette. Het viel en
geraakte onder een der achterwielen.
Op de wandelweg te Wormerveer is
de 71-jarige bromfietser A. van Diepen
gegrepen door een trekker met opleg
ger van een Tilburgse brouwerij. Tijdens
het vervoer naar het ziekenhuis over
leed de bejaarde man.
De ontluistering van het bestaande overal doorbrekende armoede en de naderende
hongersnood komen in deze Amsterdamse oorlogsfoto op beklemmende wijze
naar voren.
LONDEN, 20 april, (UPI) Van een
parkeerplaats in een Londense buiten
wijk is gisteren een vrachtauto gesto
len met voor ruim 350.000 gulden siga
retten aan lading, zev.en miljoen stuks
in totaal. De auto was op weg van de
Gallaghersfabrieken in Noord-Ierland
naar een opslagplaats in Londen.
WEYMOUTH, 20 april, (UPJ) Bij
een brand In een veld gaspeldoorns in
Weymouth in Engeland zijn gisteren
drie kinderen omgekomen en werd een
vierde gewond. De kinderen speelden
op een terrein in de buurt van hun
huis, waar vakantiegangers zich dik
wijls ophouden. De brandweer acht het
niet onmogelijk dat de brand, die ver
scheidene hectaren verschroeide, is ont
staan door een weggeworpen sigaret
tenpeukje. Een voorbijganger is er in
geslaagd een der om hulp roepende
kinderen uit de vuurzee te trekken.
De kinderen waren allen uit hetzelf
de gezin. Gedood werden de zevenjari
ge Andrew, de vijfjarige Nicholas en
de tweejarige Katherine. Hun tienjarig
broertje Mark Jigt in het ziekenhuis
waar zijn radeloze ouders, het echt
paar Edmunds, aan zijn bed zitten.
De politie acht het ook mogelijk dat
de kinderen met vuur of met een
brandglas hebben gespeeld.
DEN HAAG, 19 april In de ouder
dom van 75 jaar is overleden ir. J.
Groeneveld de Kater, oud-president-di-
recteur van de Nederlandse aanne-
mingsmaatschappij voorheen H. F.
Boersma.
De heer Groeneveld de Kater is voor
al bekend geworden door zijn ontwerp
van de bekende Maastunnel in Rotter
dam. Hierbij heeft hij zijn eigen uit
vinding de voegdichting toegepast,
die een groot succes bleek.
Andere belangrijke werken van de
heer Groeneveld de Kater zijn onder an
dere de Koninginnebrug in Rotterdam»:
het gebouw van nv. Van Nelle. het post
kantoor en het oude gebouw van de
Bijenkorf in Rotterdam, alsmede het
gebouw van de Bijenkorf in Den Haag
en het kantoor van de verzekerings
maatschappij „De Nederlanden van
1845". Hij lieeft onder meer meegewerkt
aan de totstandkoming van de sluis
te Jutphaas, de reparatiewerkzaamhe
den aan de sluis te Hansweert en de
bekende sluis in Tiel, voor welk werk
hij in 1952 benoemd werd tot officier
in de orde van Oranje Nassau. Na het
bombardement van Rotterdam heeft hij
onder meer meegewerkt aan het herstel
van de kademuren van de Rotterdam
se zeehavens. Bij het herstel van de ka
demuren van Walcheren zijn voor het
eerst de door ir. Groeneveld de Kater
ontworpen palen met manchetten ge
bruikt. Ook in het buitenland genoot
zijn werk bekendheid. In Engeland, het
voormalige Nederlands Indië, Frankrijk
en Afrika, vindt men werken naar zijn
ontwerp. De door hem ontworpen en
door koningin Elizabeth van Engeland
in 1954 geopende stuwdam in Oeganda
is een van zijn belangrijke werken.
De heer Jacobus Groeneveld de Ka
ter, geboren Klaaswaal, studeerde in
1909 in Delft als ingenieur af. Zijn eer
ste werk bestond uit de aanleg van een
tramlijn in Schoorl. Hierna kreeg hij
de opdracht voor een verbeterde dak
constructie voor het Vredespaleis.
LEEUWARDEN, 20 april De 60-
jarige kassier van de coöperatieve boe
renleenbank te Tietjerk, die in het huis
van bewaring te Leeuwarden was in
gesloten, verdacht van fraude, heeft be
kend dat hjj verduisteringen heeft ge
pleegd tot een bedrag van circa
f 19.000.- Het accountantsonderzoek bij
de bank duurt voort. Het wordt niet
onwaarschijnlijk geacht, dat het ver
duisterde bedrag hoger zal blijken te
zijn. De kassier zou de verduisterde gel
den voor privédoeleinden hebben ge
bruikt^
SEVILLA, 19 april In de zigeuner-
wijk is in de nacht van Goede Vrijdag
de 34-jarige Nederlandse toeriste mevr.
H. M. Overwater verdwenen. Zij sliep
met haar man in hun auto nabij een
plaats, bekend als de „grot der zigeu
ners". Aangezien zij reeds verscheide
ne malen aan geheugenverlies geleden
heeft, vermoedt men dat dit nu weer
het geval is en dat zij uit hoofde van
haar belangstelling voor folklore een
groep zigeuners gevolgd is. Mevr. O.
is het Spaans niet machtig. Het is niet
bekend uit welke plaats in Nederland
zij afkomstig is.
Advertentie
KING g SIZE
20 STUKS F1-
Advertentie
LOBITH, 20 april Schipper Hoovle
van het niet in Nederiaiul toegelaten
Rijnschip „Greta" is gisteren van
boord gehaald en door de „Wasser-
schutz-polizei" ingesloten.
De schipper, (die in een Reuter-be-
richt de 51-jarige Wilhelm Storb uit
Duisburg wordt genoemd) bood geen
weerstand toen hij van boord werd ge
haald en gearresteerd wegens het voe
ren van een nazi-vlag in het openbaar.
Hij zal voor een rechter-commissaris
worden geleid.
De Duitse douaniers hebben reeds
zaterdagmiddag de hakenkruisvlag
door midden gescheurd. De Duitse po
litie heeft de vlag in beslag genomen
onder protest van Storb. Hij zei haar
te willen houden als aandenken aan
zijn tijdens de tweede wereldoorlog
overleden broer. Deze hakenkruisvlag
zou over diens kist gespreid zijn ge
weest. De politie heeft voorts uit de
stuurhut een exemplaar van Hitlers
„Mein Kampf", geschriften van Goeb-
bels en Alfred Rosenberg en een por
tret van Himmler weggenomen.
Tijdens zijn verhoor verklaarde hij
aan de politie de Swastika-vlag te heb
ben ontvouwd en de oude nationale
vlag te hebben gehesen uit boosheid op
de Nederlandse douane-beambten, die
hem te veel vragen zouden hebben ge
steld. Volgens de Duitse politie was
de „Greta" naar de Duitse Rijnoever
gedreven nadat zes Nederlandse dou
ane-ambtenaren aan boord van het
schip waren geklommen en het anker
hadden gelicht.
Schipper Hoovle heeft gistermorgen,
voordat hij werd gearresteerd, 'eeri
pak slaag opgelopen toen hij met de
Duitse politie een woordenwisseling
kreeg.
