Na Praag
de „N. AVON
HET NASPEL VAN DE OORLOG IN EUROPA
DINSDAG 3 MEI 1960
PAGINA 15
Churchill, Roosevelt en Stalin tijdens de driemogendhedencon)erentie te Yalta
in februari 1945.
Een communistische demonstratie in Praag in de dagen van ae rode omwenteling.
Februari 1948).
In de epiloog van de verkorte editie van zijn me
moires spreekt Churchill zijn teleurstelling uit over
de ontwikkelingen in 1945. Hij herinnert aan de con
ferenties van de Grote Drie te Yalta en Potsdam, die
beide een weinig gelukkig verloop hadden, vooral om
dat Stalin zich op „een verbijsterende manier" gedroeg.
Maar Churchill verwijt de Verenigde Staten een te
zwakke houding tegenover de Sovjet-Unie. De Britse
oud-premier verklaart indertijd gehoopt te hebben, dat
de Amerikanen zich niet zouden terug trekken van de
uitgestrekte gebieden in centraal Europa die zij- ver
overd hadden. Maar, zo schrijft hij, de Amerikanen
schenen de situatie niet te begrijpen en de satelliet-
staten, zoals zij later genoemd zouden worden, werden
door de Russische troepen bezet. Berlijn was in Rus
sische handen, ofschoon Montgomery de stad had kun
nen veroveren als hij daartoe verlof had gehad. Chur
chill ondersteunt hier dus de opvatting die Montgo
mery in diens memoires heeft uiteengezet, namelijk dat
de Britse legeraanvoerder in 1944 vanuit Frankrijk,
via het Roergebied, had kunnen doorstoten naar de
Duitse hoofdstad, als Eisenhower dit plan niet had
afgekeurd.
Churchill herinnert in zijn epiloog tenslotte, met
rechtmatige trots, aan de rede over de expansie van
Rusland die hij in maart 1946 te Fulton (Missouri)
hield. Hij sprak toen de gedenkwaardige woorden
„Van Stettin in de Baltische Zee tot Triest in de
Adriatische Zee is een ijzeren gordijn op het conti
nent neergelaten."
de E.D.G. getorpedeerd was, werden de
West-Duitsers rechtstreeks in de
N.A.V.O. opgenomen.
De economische integratie van Euro
pa is intussen niet tot de E.G.K.S. be
perkt gebleven. België, Nederland en
Luxemburg gaven het voorbeeld met
hun Benelux, en sinds 25 maart 1957
behoren de Beneluxlanden, met Frank
rijk, Italië en de Bondsrepubliek, tot een
Europese Economische Gemeenschap.
Naast deze Euromarkt bestaat er ook
een Euratom, een gemeenschap voor
het vreedzaam gebruik van kernener
gie.
Helaas heeft Engeland zich afzijdig ge
houden van het integratiestreven van
de continentale Zes. Op de vorming van
de Euromarkt hebben de Britten, met
zes andere landen, geantwoord met de
oprichting van een Europese vrijhan
delsassociatie.
De verscheurdheid van Europa,
die te herleiden is tot Stalins
strategie en politiek in de laatste
fase van de tweede wereldoorlog, treft
ons wel zeer sterk in het geval Duits
land. Vijftien jaar na de oorlog bestaat
er nog steeds niet het geringste uitzicht
op een Duitse hereniging. Moskou zal
niet tolereren, dat de zogenaamde Duit
se Democratische Republiek aan de Rus
sische invloedssfeer onttrokken wordt.
Rusland wil eeen vriie verkiezuv*~n in
Oponthoud te Helmstedt aan het begin van de weg door de
Sovjet-bezettingszone naar West-Berlijn, De chauffeurs die
van de Russen niet verder mogenslapen op de berm van
de weg. Een foto uit 1949.
Vijf maanden vóór een der grote ge
allieerde leiders uil de tweede wereld
oorlog zich genoodzaakt zag te spreken
van een „IJzeren Gordijn" hadden de
Westerse mogendheden, samen met
Rusland en enige tientallen andere sta
ten hun handtekening gezet onder het
Handvest van de Verenigde Naties. Het
ogenschijnlijk onschuldige artikel 27
van dit Handvest bood Moskou de gele
genheid om de V.N. op kritieke ogen-
Robert Schuman, die in 1950 het denk
beeld lanceerde van een Europese Ge
meenschap voor Kolen en Staal. Het
tras de eerste stap op de weg naar de
integratie van Europa.
blikken machteloos te maken. Van het
veto-recht, dat in dit artikel lag opge
sloten hebben de Russen vele tiental
len malen misbruik gemaakt, zodat de
enthousiast gevórmde Veiligheidsraad
een farce werd.
De Westerse geallieerden hadden
na de oorlog hun strijdkrachten
..drastisch ingekrompen, maar de
Sovjet-Unie had daar niet aan mee ge
daan. Spoedig werd duidelijk, dat het
Westen zich zou moeten beschermen te
gen Stalins agressieve politiek. De com
munistische staatsgreep m Tsjechoslo-
wakije in februari 1948 wekte grote on
gerustheid in het vrije Europa, inge
land en Frankrijk sloten samen met de
Beneluxlanden het Verdrag van Brus
sel, maar men besefte maar al te goed,
dat het zwakke West-Europa niets tegen
het sterke Rusland zou kunnen begin
nen zonder de steun van Amerika. Het
was de Berljjnse blokkade (waarmee
de Russen op 24 juni 1948 begonnen en
die zij tot 12 mei 1949 volhielden) die
de stoot gaf tot de oprichting van de
Noord-Atlantische Verdragsorganisatie.
In de N.A.V.O. hebben de Amerikanen,
sinds 4 april 1949, hun lot verbonden
aan dat van de West-Europeanen. Die
N.A.V.O. ontleent zijn kracht vooral
aan de kernwapens. Amerika, dat al
sinds 16 juli 1945 een atoombom bezat,
produceerde later ook een waterstof
bom. Maar het atoommonopolie van de
V.S. heeft niet lang geduurd. De Sovjet-
Unie is al vanaf 1949 in het bezit van
kernwapens. De bewapeningswedloop is
sindsdien in versneld tempo voortgezet,
en tussen Oost en West bestaat nu een
schrikwekkend machtsevenwicht. Bei
de partijen zeggen, dat zij ontwapenen
willen, maar de ontwapeningsconferen
tie die sinds 15 maart in Genève wordt
gehouden, is in een impasse geraakt.
De Sovjet-Unie wil, dat men met ont
wapening begint en dat er vervolgens ge
leidelijk een controlestelsel wordt opge
bouwd. Het Westen acht dit te riskant.
Het wil eerst een effectieve controle
regeling vóór men gaat ontwapenen.
Dat deel van Europa dat beschermd
kon worden tegen de na-oorlogse
expansie-politiek van de Sovjet-
Unie, is, met de hulp van Amerika,
spoedig de armoede van de eerste na
oorlogse jaren te boven gekomen. Op
5 juni 1947 lanceerde de toenmalige
Amerikaanse minister van buitenland
se zaken, Marshall, zijn beroemd ge
worden hulpprogramma, en aan onze
zijde van de Atlantische Oceaan werd
het Marshall-Plan beantwoord met de
stichting van de Organisatie voor Euro
pese Economische Samenwerking.
Maar in Europa begreep men al spoe
dig dat men tot een nauwere samen
werking moest komen dan die welke m
de O E E.S. bestond. Op 9 mei 1950 werd
door de Franse minister van buitenland
se zaken, Robert Schuman, het denk
beeld geopperd van de vorming van een
Europese Gemeenschap voor Kolen en-
Staal De E.G.K.S. zou het uitgangspunt
moeten zijn voor een volledige Europe
se integratie. Maar de poging om die
integratie ook op militair terrein te ver
wezenlijken door de oprichting van een
Europese Defensiegemeenschap is m
1954 gestrand op de kortzichtigheid van
het Franse parlement. De E.D.G. zou
de beste oplossing geboden hebben voor
de inschakeling van West-Duitsland bij
de defensie vau het Westen, maar toen
Wijlen George C. Marshall, die. ais mi
nister van Buitenlandse Zaken van
Amerika, in 1947 een plan ontvouwde
voor economische hulp aan Europa.
Oost-DuitslandDe Geneefse topconfe
rentie van 1955 heeft niet bijgedragen
tot een oplossing van de Duitse kwes
tie, en van de topconferentie die wel
dra in Parijs zal worden gehouden heb
ben de Duitsers al evenmin iets te ver
wachten.
De Russische premier, Khroesjtsjev,
wenst zich intussen niet te houden aan
de afspraken die in de oorlog werden
gemaakt met betrekking tot de status
van West-Berlijn, het „eiland" in de
Sovjet-bezettingszone dat indertijd ®an
de zorgen van de Westerse Grote Drie
werd toevertrouwd. Khroesjtsjev heeft
in 1958 een ernstige internationale cri
sis veroorzaakt met zijn plan om van
West-Berlijn een „vrije, gedemilitari
seerde stad" te maken. De West-Ber-
lijners zijn zijn gijzelaars. Met zijn be
dreigingen tegen de Westerse enclave in
het communistische Oost-Duitsland
hoopt dè Russische premier de Wester
se grote mogendheden nog eens tot con
cessies te dwingen. Als president Eisen
hower in juni zijn bezoek aan Moskou
heeft gebracht, zou Khroesjtsjev de
Berlijnse kwestie wel weer eens tot een
groot conflict kunnen opblazen.
H. Br.
