De standvastige tinnen soldaat
B
Piloten mogen geen
kiespijn hebben
Jonge reiziger die geen Griek
met de Grieken is
Is dit een „plezierige" manier om
kennis te maken met Griekenland?
G
Loudon en Vincent van Tuyll
VanSerooskerken grondleggers
van een wereldconcern
K.L.M. waakt over veiligheid
Natu-raLax
Billiton Mij
100 jaar
mm
Bileton voor ijzer, goud en pamor
maar bovenal voor tin
Angst voor bloed
met toegestaan
Beslag gehand-
haalfd op giro
„De Waarheid"
i
OPENING vrijdag 30 sept. 12 uur
DONDERDAG 29 SEPTEMBER 1960
PAGINA 5
wmsm
ileton voor ijzer, goud en pamor, maar bovenal voor tin". Het
was de bevinding van de staatscommissie die in de vijftiger
jaren van de vorige eeuw naar het toenmalige Nederlands
Itldië werd gezonden om een onderzoek in te stellen naar de bodem-
Schatten van de kolonie. Een bevinding echter, die door andere on
derzoekers verre van gestaafd werd. Het geciteerde rapport van de
staatscommissie én de bevindingen van Dr. W. R. baron van Hoe-
Mi, een predikant die jarenlang overzee gewerkt had, brachten John
Francis Loudon, Vincent Gildemeester en baron van Tuyll van
Serooskerken in 185.1 op weg naar het eiland Billiton. Reeds de
Eerste dag vonden zij rijke lagen tinerts. Eeuwenlang had de in
landse bevolking, stellig op bevel van inheemse gezagvoerders, te
genover buitenstaanders gezwegen over de tinvoorkomens op het
eiland. In februari van 1850 werd de eerste concessie gevraagd.
Concessie
Texas smelter
Bevalling in de lucht
Rubberboten
Als stukjes kaas
day in day uit
Lutine-avontuur
BEURS VOOR MODE
EN HUISHOUDING
BIJZONDERE MANIFESTATIES:
MODESHOW
riekenland houdt van toe
risten. Het past in de va
derlandse deugd der filoxe-
nie, de vreemdelingenliefde. Ne
derland komt aan die liefde slechts
schoorvoetend tegemoet. Onge
veer één procent van de laatstge-
meten stroom Acropolisbezoekers
bleek van Nederlandse afkomst.
Opvallend is dat het merendeel
van deze bijna te verwaarlozen
hoeveelheid zeer jeugdig was. Het
is niet ondenkbaar dat voor dit
publiek, dat het liften niet
schroomt en verre reizen maakt
zonder precies te weten waarom,
een reeks boekwerken op touw is
gezet, die zich ten doel stelt boei
end en toch educatief te zijn voor
jonge mensen.
Om te beginnen zijn onlangs de
delen Griekenland, Rusland, In
dia en de Verenigde Staten ver
schenen. De boeken hebben de se
rietitel „De jonge reizigers" en
stellen, aldus een begeleidend
vouwblad, de jeugd in staat op
een plezierige manier kennis te
maken met de verschillende lan
den der aarde.
Den Haag leent 43 min
van de B- N. G.
IHWNWMMHHHHUIHIHttlMiHimHHtUltHNMHHHtnHiWI
groot deel van het vermogen van hel Bilifonconeem werkt in Suriname (38
Pet. of 53 4 miljoen). Op de foto: de in 1359 in dienst gestelde graafwielbagger.
een enorme machine die zich voortbeweegt op manshoge rupsbanden. Het wiel
neeft een diameter van 5 meter. De machine stort de grond in de aan het wiel
bevestigde bakken, waarna de grond via transportbanden wordt weggevoerd. Het
"bparaai is door twee man te bedienen. Het kreeg de naam 'Tap'alla' (ik neem
alles voor mijn rekening).
29 SEPTEMBER 1860 Oprichting n.v.
Billiton Maatschappij,
schappij.
1920 Oprichting N.V. Mijnbouw
maatschappij „Stannum", ar
beidsterreinen huiten Billiton.
1924 De N.V. Gemeenschappelijke
Mijnbouwmaatschappij Billiton,
ter voortzetting van de tinex
ploitatie op Billiton.
1926 Oprichting van de Nederlands-
Indische Tin Exploitatie Maat
schappij (N.I.T.E.M.) (Riouw-
archipcl).
1928 Samen met derden Tinsmeltenj
te Arnhem de N.V. Holland-
sche Metallurgische Bedrijven.
1930 De N.V. Nederlandsche Tinhan
del Maatschappij.
1932 Bauxietwinning op Bintan Riouw
archipel (N.I.B.E.M.).
1934 Overname Tinbedrjjf Singkep.
1940 Deelname Kunstharsbedrijf te
Zaandam (in 1958 100 deel
name)
1941 Bouw en inrichting in opdracht
van de Amerikaanse regering
van een Tinsmelterij in Texas.
1941 Aanvang van de bauxietexplo-
tatie in Suriname.
1949 Omzetting van de Mijnbouw
maatschappij „Stannum" in N.V.
„Stannum" met als taak de
produktie van het isolerende
materiaal „Estanisol" te Arn
hem.
1951 Deelname in Kamativi Tin Ltd.
- tinwinning in Zuid-Rhodesia.
1955 Samenwerking met Colonial
Development Corporation te
Londen voor een proefbedrijf
voor de ontwikkeling van een
pyroehloorvoorkomen in Tan
ganyika - Mbeya Exploration
Company Ltd.
1958 1 Maart 1958 beëindiging werk
zaamheden op Billiton.
1958 Deelname in de N.V. Chemi
sche Fabriek voorheen Dr. A.
Haagen te Roermond.
1959 Beëindiging werkzaamheden op
Singkep en Bintan.
1960 Aanvang bouw van een titaan-
dioxydefabriek in het Botlek-
gebied in «amenwerking met
Albatros Zwavelzuur- en Che
mische Fabrieken N.V.
Onder leiding van Loudon werden de
?aken op Biliton energiek aangepakt.
Pe financiën vormden de grote moei-
'Ükheid. Van Tuyll de man van het
perste idee was niet kapitaalkrach-
i'S, zodat h\j in de onmogelijkheid ver
leerde een onderneming, die ge.dmid-
vereiste-, op touw te zetten zonder
ftpjd van anderen. In Amsterdam had
5ti. ondanks de steun van prins Heil
ik de Zeevaarder geen lening of kre
nten kunnen krijgen. Van A. van Ho
eken en Co te Rotterdam werd toen
krediet van een half miljoen gul
yen tegen 7 pet., verkregen op te ne-
ffiSn in Nederlands-Indië bij Reynst en
vhiju. De kredietwaardigheid van de
fnns had in deze de doorslag gegev&n.
J?°ch van consideratie bleek niet in de
JJtevoet. A
Terwjjl de ertswinning op het eiland
gelijk naar wens verliep bleef de fi
nanciering moeilijk. De schuld bij Reyns
jJ\ Vinju in Batavia had in 1859 het
ÏKljoen overschreden. Men zocht patici-
fi^nten. Niet de Amsterdamsche Handel,
n°ch hoofdzakelijk de Haagse aristo
cratie. toonde belangstelling. Van de
en dertig nieuwe aandeelhouders
?ehoorden er twintig tot de Nederland-
adel.
i "et was een wonderlijke tpd, aldus
®zën we in „De standvastige tinnen
tP'Oaat" een ged&nkboek van mr. A. I.
f-kmp ter gelegenheid van het honderd-
j?F'g bestaan van de Billiton Maatschap-
fli waaraan wij een en ander ontle-
Op niet meer dan het gerucht
LV®r de kansen van een winstgevend
2eHryf op Billiton, waarop alleen nog
3aar accumulerende verliezen waren
jpleden, bepaalde nien het toendertpd
lahzienlijke bedrag van vijf miljoen
jolden als kapitaal voor de nieuwe
aatschappij.
lol'® beginnen met het boekjaar 1868-
,869 werd jaarlijks 175.000 op het
APitaal afgeschreven. Het bestuur oor-
„®®lde het namelijk nodig op de con
fusie jaarlijks een zelfde bedrag af
schrijven. Gebeurde dat niet, zo re-
Aheerde. men, dan zouden hogere di-
I'denden worden uitgekeerd, maar la-
A" zouden participanten of kinderen
ken effect van f 1.000 in handen heb-
dat nauwelijks 2b0 reële waarde
Een hoogst ongebruikelijke han-
iv'swijze,, die werd ingegeven door de
j|dUchtheid dat de concessie, die in
gav? voor vier miljoen gulden was iri-
foïpracht, niet zou worden verlengd In
was de concessie geheel afgeschre-
Vu?. Het kapitaal van oorspronkelijk
N1 miljoen, stond nu voor één miljoen
de balans. Eerst in 1917 een jaar
hpf1 uitzonderlijke hoge winst werd
kapitaal weer bijgestempeld. Men
^Pfuikte daarvoor 400 pet van het
dat, jaar uitgekeerde dividend van
-1 Pet.
het bestaan van de Billiton Maat-
g^PPij heeft het al dan niet verlen-
van de concessie een grote rol
jAPeeld. De angst vow het niet ver-
Va„en van de concessie was oorzaak
hil.de merkwaardige afschrijvingsma-
inbrengwaarde van
qlhlaties op de
t»,ric°ncessie. Deze was in 1952 te Ba-
kr/JV in de vorm van een overeen-
d« ,st voor veertig jaar^ verleend. In
in- vorm van een overeenkomst en niet
èii ?6n publiekrechtelijke vergunning.
ïtjL?e oprichting van de n.v. Billiton
Vh chaPPÜ in 1860 was. verlenging
de concessie met vijftig jaar toe-
Dit Meek echter in flagrante
'ilk v rne': een eerder genomen Konmk-
te* besluit. In 1873 kwam een nieuwe
mS tot stand, volgens welke de
V.,essi8 tot maximaal 75 jaar kon
n verlengd, overigens alleen na
)jü' de Kroon verkregen machtiging
buit a zouden geen nieuwe concessies
VpA11 openbare mededinging worden
strekt De landvoogd sloot in 1882
Vatl Vereenkomst af, zonder machtiging
!'e Kroon te vragen en gaf daar
niën, die het aan de koning ter goed
keuring voorlegde.
De overeenkomst kreeg spoedig al
om ruchtbaarheid en genoot de slechts
denkbare pers. In de Tweede Kamer
was een verpletterende meerderheid
het niet met de handelswijze eens en
de regering werd geraden zich van
van de, overeenkomst te distanciëren.
De gouverneur-generaal vroeg en kreeg
ontslag. De kwestie had ongewone pro
porties aangenomen. Onzakelijke senti
menten kregen de overhand. Bijzonder
verdroot het de toendertijd aan de
macht zijnde politieke kringen dat de
aandelen Billiton voor het grootste deel
in handen waren van een aristocrati
sche kring, waaraan men betrekkelijk
kort daarvoor de leiding der regerings
zaken had ontrukt.
Men liet de zaak zoals zij was tot
1892. In 1891 werd de concessie met
35 jaar verlengd. De Tweede Kamer
weigerde echter dit contract goed te
keuren met 48 tegen 42 stemmen. 23
maart 1892, de dag waarop de con
cessie verliep, brak aan. Van de zij
de van de gouverneur-generaal had
men de maatschappij laten weten van
zins te zijn de gebouwen c.a. op Billi
ton tegen taxatiewaarde over te ne
men, met het verzoek een taxateur
aan te wijzen. Op de meest laconie.ke
wijze antwoordde de vertegenwoordi
ger van de maatschappij, dat hem niets
bekend was van het feit dat de rechten
van de maatschappij afliepen, zodat hij
aan de uitnodiging geen gevolg kon ge
ven.
Geruchten bereikten Billiton dat het
negende bataljon infanterie gereedstond
om op 23 maart naar Billiton te ver
trekken om de orde te handhaven bij
de inbezitneming. De assistent-resident
liet reeds alle wegen en bruggen op
het eiland in orde brengen. Een vaar
tuig werd in de verte zichtbaar de
spanning steeg tot het onhoudbare.
Toen legde, bet stoomschip De Gier
aan, zette een pakket aan wal en ver
trok naar Banka.
Inmiddels was in Nederland over ver
lenging overeenstemming bereikt. La
ter werd de exploitatie ook na de
nodige wrijving in de Gemeenschappe--
iiike Mijnbouwmaatschappij Billiton in
gebracht.
Men zat niet stil. Naast Billiton
werd de tinwinning op Singkep ter
hand genomen. In Zuid-Rhodesië werd
een bedrijf gesticht de. Kamativi Tin
Mines. In Arnhem werd een belang
verkregen van de Metallurgische Be
drijven. Later in Suriname legde men
zich toe op de bauxietwinning. Bjj in
ternationaal overleg om tot de Tin-
raad te. komen, vormde men een van
de stuwende krachten. In de laatste
jaren is meer en meer overgegaan
van mijnexploitatie naar de chemie.
Getuige Zaan Chemie en het be-lang
bjj dr. Haagen te Roermond, Men
zie bijgevoegde levensloop van de
Billiton Maatschappij.
Twee. punten uit de geschiedenis van
Billtion ontlenen wij nog aan mr.
Kamps boek. De tinsmelter in Texas
en het avontuur met de Karimata in
de vooroorlogse jaren.
Aanbiedingen tot hulp van uitvinders en
occult begaafden stroomden binnen.
Bii de eerste poging bracht men ijze
ren voorwerpen, spijkers, bouten en een
roestig anker naar boven. Koperen na
gels, een zilverstuk (een van de bekende
Spaanse matten) volgden. Zelfs werd
een goudstaaf boven gebracht. De eni
ge. Men werkte koortsachtig door, maar
de septembereiementen aakten verder
werken onmogelijk. Het avontuur was
afgelopen. Technisch geslaagd, zei
men bij de Billitonmaatschappij, maar
economisch mislukt. De publiciteit, die
aan het avontuur gegeven was, bracht
de naam van de maatschappij over
de hele wereld.
Een staaltje van durf. energie en vin
dingrijkheid leverde een van de direc
teuren van de Billitonmaatschappij in
het eerste jaar van de tweede wereld
oorlog. De Ver. Staten, afgesneden van
alle tinaanvoer, moesten een tinsmelter
hebben. Van de vele gegadigden kreeg de
Tin Processing Corp., een dochter van
cessing Corporation, een dochter van
de Billiton, de opdracht. Zij was de eni
ge die garanties kon geven voor de kwa
liteit van het produkt, gebaseerd op
de ervaringen bij de Hollandse Metallur
gische Bedrijven in Arnhem. Slechts
toevalligerwijs kon de Billitonmaat
schappij meedingen naar de opdracht.
Een van de directeuren was op dat
moment namelijk in Indonesië. Hij had
de opdracht maar geen technici. Een
mislukking leek onvermijdelijk. Ir. v.d.
Broek zat echter niet bij de pakken
neer. Hii vond de volgende oplossing.
In persoonlijke brieven aan hoofdbe
ambten van de maatschappij verzocht
hij uitvoerige gegevens over het tin-
smelten aangezien hij naar hij mede
deelde voornemens was hierover een
hoek te schrijven. De hint werd in Ne
derland terstond begrepen. In een uit
voerige privé-correspondentie werden
alle gegevens over grondstoffen en
energieverbruik naar Amerika ge
bracht. Men zond zelfs complete teke
ningen van de grote tinovens toe, die
echter eerst in vier parten werden ge
sneden, maar dan aldus, dat, mocht een
ervan niet arriveren, de overige drie
nog als constructietekeningen konden
dienen. Via Lissabon gingen met een tus
senpoos van veertien dagen twee delen
naar Amerika. De beide andere gin
gen over Zürich. Werd in mei 1941 de
eerste spade in Texas in de grond ge
stoken. elf maanden later was daar de
grootste tinsmelter ter wereld verre
zen.
Politie* heeft bij de concessieverle
ning aan de Billitonmaatschappij een
grote rol gespeeld. De politieke verhou
dingen in Indonesië veroorzaakten de
ontbinding van de gemeenschappelijke
mijnbouwmaatschappij Billiton. In één
eeuw werd daarmee een wereldbe-
drijf' gebouwd maar ook verloren. Mi
ning is a chance, luidt een Engels ge
zegde. De Billiton heeft de kansen ge
grepen. Ook de kwade, men bevindt
zich nu in een periode van inschake
ling, waarin men meer en meer de
richting van de chemie opgaat.
SCHIPHOL. -4 De bemanning van een
vliegtuig mag niet in paniek raken, wan
neer aan boord brand uitbreekt, bij een
noodlanding of bij welke onvoorziene ge
beurtenis ook. Het is dan van het hoog
ste belang, dat de vlieger via voorwaar
delijke reflexen prompt die handelingen
verricht, die voor de veiligheid noodzake
lijk zijn.
De medische dienst is voor de K.L.M.
wellicht van nog groter belang dan voor
andere grote bedrijven. Er is b.v. nauw
gezette controle op de gebitten van het
vliegend personeel. Telkens wordt nage
gaan of er afwijkingen zijn, opdat tijdig
kan worden ingegrepen. Men kan niet
riskeren dat een vlieger bijv. in Tokio
kaakontsteking krijgt, of zelfs maar kies
pijn heeft.
Daarnaast volgt het cabine-personeel
een E.H.B.O.-cursus, opdat het op alle
lange routes passagiers kan helpen, die
een acute aandoening krijgen: een nier-
of galsteenaanvall. Iedere steward en ste
wardess moet voor zo'n geval weten hoe
men een pijnverlichtende pil kan toe
dienen. Weliswaar zou men in zeer ern
stige gevallen kunnen denken aan een
tussenlanding, maar dat kan nu eenmaal
niet, wanneer het vliegtuig zich boven
de Atlantische Oceaan bevindt. Stewar
dessen moeten worden opgeleid voor het
het verlenen van de eerste hulp bij on
verwachte bevallingen.
Weliswaar stelt de KLM restricties
voor het vliegen van aanstaande moe
ders, maar sommige moeders vertellen
niet precies over hoeveel tijd de baby
verwacht wordt en zo glipt er misschien
wel eens iemand door, die eigenlijk niet
meer mee mocht vliegen.
Het cabine-personeel moet zich af en
toe naar een polikliniek begeven om daar
ervaring op te doen en b.v. de angst
voor het zien van bloed te overwinnen.
Wat de technische veiligheidsmaatre
gelen betreft die aan boord van de vlieg
tuigen gelden, aan boord van jeder DC-8
staalviiegtuig bevinden zich vijf of zes
rubberboten (in opgevouwen toestand),
waarin plaats is voor 25 passagiers.
Naar bekend kan de DC-8 gemakkelijk
117 passagiers plus een bemanning van
10 leden vervoeren. Met 130 zwemvesten
en 12 zwemvesten voor kinderen weegt
de totale nooduitrusting 475 kg. En voor
de route over de noordpool is dat ge
wicht nog 250 kg. meer. Uiteraard gaat
dit gewicht ten koste van de betalende
lading en daarom is gezocht naar het
lichtste materiaal, dat er te vinden is.
Bovendien mag de nooduitrusting niet
veel ruimte in beslag nemen.
De rubberboten hebben een dak. In de
bodem bevinden zich o.a. een noodpakket
met een „de-salting kit", waarmee men
uit zeewater drinkwater kan destilleren,
lichtpatronen, signaalfakkels en zelfs een
spiegel, waarmee men althans bij zon>
licht, seinen kan geven aan passerende
vliegtuigen.
In de DC-8 toestellen over de Pool be
schikt men over speciale poolpakken, die
dank zij advies uit Alaska voor de K.L.M.
zijn ontworpen en die zelfs bij tempera
turen van 30 a 35 graden onder nul vol
doende bescherming tegen de kou geven.
Wanneer ooit een DC-8 ergens op het
poolijs zou verongelukken en de passa
giers zouden in hun boten op redding
moeten wachten, dan beschikken zij over
ingenieuze slaapzakken, die al even prak
tisch als gezellig zijn. Men kruipt er nl.
met vier personen tegelijk in. Aangezien
bij de voeten minder ruimte nodig is,
dan bij de schouders, passen ze als stuk
jes kaas in een rond doosje in de rub
berboten, die ieder vijf slaapzakken kun
nen bergen. Ook de verbandtrommels zijn
op de koude ingericht. Flesjes met vloei
stof zijn van plastic, opdat ze niet stuk
kunnen vriezen.
Er zijn voedselpakketjes vervaardigd,
met kleine plakjes, zo groot als een bis-
kwietje. Zo'n plakje weegt slechts 35
gram, maar bevat 250 calorieën. Vast
gesteld is, dat een niet werkende passa
gier per etmaal .1000 calorieën (dus vier
plakjes) nodig heeft. Voor de wel wer
kende bemanning zijn 2000 calorieën
nodig.
Advertentie
f i t
de regelmaat van de klok
Een uitkomst trij hardnekkige verstopping 60 tabf. f t.35
Ideaal voor kinderen, as. moeders, werk buitenshuis
AMSTERDAM, 29 sept. Het Amster
damse gerechtshof heeft het conservatoir
beslag dat de drie leden, van het dage
lijks bestuur der E.V.C. op 4 april jl. lie
ten leggen op de rekening bij de ge
meentegiro te Amsterdam van de uit
geefster van het communistische dagblad
„De Waarheid" (de stichting „Bepenak")
gehandhaafd. Het beslag op de rekening
bijde postcheque- enen girodienst wordt
Met dit arrest bevestigde het hof het
vonnis van de president van de recht
bank in het kort geding van „Bepenak"
contra de E.V.C.-bestuurders. De E.V.C.
overweegt van dit arrest in cassatie te
gaan bij de Hoge Raad. De diverse saldi,
o.a. dat op de gemeente girorekening te
Amsterdam waren vorig jaar van de c.v.
uitgeverij persorganen (die o.a. het dag
blad „De Waarheid" uitgaf) overge
schreven op „Bepenak". „Bepenak" ver
zette zich tegen het beslag op wat nu
haar rekening is.
De emmer-baggermolen van de Billi
tonmaatschajjpjj, de Karimata, heeft in
de dertiger jaren over de gehele we
reld de nodige tongen in beweging ge
bracht met het Lutine-avontuur. Eeri
omstreeks 1800 op de Terschellinge!
gronden gezonken Engels fregat wat
naar de overlevering wilde bela
den met gouden en zilveren munten en
met goud- en zilverstaven. De Billiton
maatschappij besloot in 1938 in navol
ging va nvele anderen een poging t(
doen het restant \»in de schatten me*
de Karimata te lichten. Onder enormt
belangstelling en na 'precieuze voorbe-
anma te vragen en gm
'WUftis aan de minister van Kolo-1 reiding ging de Karimata aan de slag.
Tin stwtiien in <Ut lioliun^he iViewUurfltsc/te ba/Ar ij uen in Arnhem.
In ai'e hallen van het Ahoy'-complex
250 attractieve en interessante stands
Kunst In sieraad en interieur in ieder huis een
moderne keuken Historische keukeninterieurs
Vrije-tijds-besteding in het gezin Wie wordt
Femlna-huisvrouw 1960? Voss' modeshow o.l.v.
M ies Bouman Miniatuur spoorweg-emplacemen
ten Cadeau-uitreiking door de TV-omroepster
Karin Kraaykamp of Ans van Brandenberg Femina-
cinema Veilig Verkeer Interieurverzorging
Tentoonstelling over blik.
Middag 2.30 en 3.45 u„ avond 7.30, 8.45 en 1 0 uur.
(vrijdag 30 september alléén 7.30, 8.45 en 1 0 uur.)
Elke dag uitreiking van een groot aantal waardevolle
CADEAUX door TV-omroepster KARIN KRAAYKAMP ol
ANS VAN BRANDENBERG.
De eerste 100 bezoekers(sters) ontvangen het verzilverde
Femlna-lepeltje.
Geopend van 10-17 en van 19-23 uur. Zondags gesloten
j Openingsdag geopend van 12-17 en van 19-23 uurj
Toegang f 1.25 - Kinderen f 0.60 - Modeshow f 0.35
AHOY' GEBOUW ROTTERDAM
t/m 12 OCTOBER
Wat niet helemaal duidelijk wordt is
de opzet der verspreiding. Het boek
over Griekenland heet oorspronkelijk:
„The Young Travellers in Greece" en
is verschenen bij Phoenix House in
Londen. De auteur heet Geoffrey
Trease. Wie er aan mocht twijfelen dat
het dus een van origine Engelse edi
tie is, neme slechts kennis van de vaak-
verbijsterende anglicismen die kwistig
zpn uitgestrooid over iedere bladzijde
van de Nederlandse editie, verschenen
by C. P. J. v. d. Peet in een vertaling
van A. J. Richel.
„Zie je nog wel" als groet, de
pyjama's van mevrouw van Holten,
de Griekse waterjongen in jacket en
zinswendingen als: Zijn dat ze
niet, die wij in Korfoe hebben ach
tergelaten? behoren tot de eenvoudi
ge maar knappe staaltjes van Hol
landse aanpassing. Want u begrijpt
dat alles Hollands is: meneer van
Holten is een Hollander en dr. La-
gerweij is een andere Hollander in
een blauw jasje met glimmende kno
pen. En stel je voor, zegt een lief
Hollands meiske op pagina 48, dat
iedereen Hollands ging spreken als
in de dagen van Vondel, en wij kun
nen slechts eerbiedig herhalen: Ja
meiske, stel je dat eens voor. Met
meneer van Holten hebben wij trou
wens ook wel enige moeite gehad.
Twintig jaar aan het gymnasium
hadden zijn Overijsels dialect niet
bygeschaafd, vernemen wij. Het is
daarbij nuttig te weten dat meneer
van Holten met als leerling maar als
leraar aan dat gymnasium verwijlt
en dat „zijn dialect was blijven han
gen als de echo van zijn jeugd als
boerezoon". Zijn voeten lezen wij, ge
boeid en toch geëdueeerd verder, wa
ren groter dan de meeste mensen
ooit hadden gezien. Dit moet erop
wijzen dat de meeste mensen het ge
woon vertrapt hebben om naar de
voeten van meneer van Holten te kij
ken of dat hij erin geslaagd is deze
voor indiscrete blikken goeddeels te
maskeren, door een wat ruimere
broekval wellicht. Maar wij zijn er
nog niet. Als meneer van Holten op
het podium stond, hadden ziin leer
lingen soms naai die enorme schoe
nen gekeken, tot die onder zijn hyp
notiserende stem groter en groter
schenen te worden. Maar dat ge
beurde alleen op hete namiddagen of
bij de zeldzame gelegenheden dat
zelfs meneer van Holten zijn onder
werp niet ihteressant kon maken. U
ziet het; meneer van Holten zit niet
in één schoen gevangen. Dat tekent
hem ten voeten uit.
Maar goed. De jonge reizigers zijn
het dochtertje van meneer van Holten:
Nicola en een Engelse jongen Martin.
Zij zijn omgeven door volwassenen, die
in de trant van de, naar wij dachten
wat verouderde vormen van jeugdlec
tuur, de kans krijgen op gezette tijden
De Evzones, keurtroepen die o.m. het koninklijk paleis in Athene bewaken, in
hun witte gesteven rokken op mars.
wetenswaardigheden omtrent Grieken
land te spuien. Van een plot is eigen-
lijk amper sprake. Tijdens het verblijf
m Griekenland bezoeken de jonge rei
zigers maandenlang een particuliere
school voor Engelssprekende kinderen
in Athene: het Byroncollege. De heer
en mevrouw van Holten wonen inmid
dels in de gemeubileerde flat van dr.
Lagerwey.
Wie nu meent dat wij in alle ernst
stil gaan staan bjj de wijze
waarop jonge mensen in dit
boek geëdueeerd worden ter zake
van de godsdienst als een diepgewor
telde instelling, vergist zich. Wie een
kenschetsing van anti-clericalen heeft
aangetroffen als „atheïsten, dat wil
zeggen godloochenaars zoals je die
zelfs in een streng katholieke natie
als Frankrijk of Spanje vindt," heeft
als een aardig brokje religieuze edu
catie te pakken en schrikt niet meer
zo vlug. Het heeft hoogstens zin op een
enkele klem en voetangel terzijde te
wijzen, waar de serie zich tot hoofd
doel stelt een jeugdig publiek op een
plezierige manier kennis te laten ma
ken met de verschillende landen der
aarde. Voor een land als Griekenland,
dat de liefde tot de vreemdeling hoog
in het hart draagt, kan dan slechts de
vraag resten of de manier die als
„plezierig" wordt aangeprezen inder
daad past in de welvoeglijkheidscodex
van een arm, zeer beschaafd volk, dat
in de toekomst vooral door jonge men
sen bezocht zal gaan worden. Het
dient meteen gezegd dat die vraag het
belang van haar aanleiding ver over
stijgt. Het „plezierig" van de jonge
reizigers betekent gewoon: zonder con
cessie aan de leefwijze van alledag
Het loopt allemaal lekker op wieletjes,
zoals dat in het vlotte jeugdboek past!
De opzet een groot aantal feitjes die
op zich de moeite meer dan waard
zyn, bij elkaar te zetten, steekt aan al
le kanten door een broodmager ver
haaltje dat even netjes in de plooi
blijft als de grijze broek van dr. La-
gerweij en bjj dag, nacht en ontij door
trokken van de enig ware en oprechte
vaderlandse burgerdeugd Alles ver-
loopt opgewekt en vrolijk. De flat in
Athene is prettig gemeubileerd. Het ont-
bijt bestaat uit thee, boterhammen,
eitjes en jam net als thuis. Dr. Lager-
weij springt opgewekt. Maak je geen
zorgen over de bagage, zegt hij. En als
toppunt van goedvaderlandse bedrijvig
heid wordt de vooravond van het Paas-
-eest een beetje feestelijk gemaakt: in
de flat van de Van Holtens bleven zij
thee drinken tot het bijna middernacht
was, voor de Griek het tijdstip waar
hjj met hart en ziel naar toe is geleefd
als naar de extatische verrukking van
de opstanding.
De verdiensten van de met weetjes
versierde passages daargelaten, be
grijpt eenieder wat hier gebeurt. De
jonge reizigers zijn geen minuut ge-
engageerd. Zij zijn welwillende en
brave toeschouwers in wie het niet
opkomt dat de filoxemie treft bjj de
gratie van het antwoord. Het zwij
gend aan de orde stellen van dat pro
bleem is misschien wel de grootste
verdienste van de jonge reiziger?. En
het tijdstip waarop het gesteld wordt
lijkt gunstig. Griekenland heeft voor
velen hier de klank gekregen van het
beloofde land. De lofzanger* der een-
dagsvliegers met de zwier van loo
pings boven de Olympus en vrilles
rond de Acropolis klinken nog na.
Spanje raakt overbevolkt, de Costa
Brava bevat meer vlees dan zand.
En zie nu dat braakliggend Grieken
land in het glinsterend verschiet. Die
opname verdient de aandacht. Want
het braak liggen is betrekkelijk. De
toeristencentra zijn al beroofd van
hun eigen gezicht. De hotels der
meestal prijzige gestandaardiseerde
tours zijn even glad en onpersoonlijk
als overal. En wat erger is: de
mensen in de omgeving leren het
klappen van de zweep als vanzelf.
Zij doen hun fier maar spontaan ka
rakter geweld aan, omdat zij denken
dat het zo hoort.
De passages in De Jonge Reizigers
over de persoonlijke belangstelling van
de Grieken voor de vreemdeling, die
men in het Hollands heel eenzijdig kan
vertalen met nieuwsgierigheid,' beho
ren met de terloopse vermelding van
de erfelijke armoede tot de meest in
structieve fragmenten, al zit er weinig
baedekermateriaal in verwerkt. Wie
zich echter afsluit van een spontane,
direct-persoonlijke interesse, mist de
eerste kans tot contact. Wie bovendien
wat meewarig, als vanuit een andere
wereld, kennis neemt van een armoede,
die in al haar soberheid zoveel nobeler
kan zijn dan de welvarendste weelde,
zal nimmer Griek kunnen zjjn met de
Grieken. De vissershut en de boeren
hofstee maar ook het Atheense pa
triciërshuis en de stadskroeg met de
kapotte vloer en de verweerde vaten
zjjn urgentere ontmoetingscentra dan
de prettig gemeubileerde flats en de
Amerikaans gepleisterde hotels. En als
vreemdeling gaat men te gast, hetgeen
een eer is waar men zich niet aan mag
onttrekken. Dat besef is misschien wel
een conditie tot de kunst van het rei
zen. Het zij aan alle jonge reizigers
van harte aanbevolen.
CAREL SWINKELS
DEN HAAG, 29 sept. De gemeente
raad van Den Haag heeft een onder
handse lening bij de Bank van Neder
landsche Gemeenten, groot 43.258.000,
goedgekeurd. De lening heeft een loop
tijd van 25 jaren, de rente bedraagt
4%% per jaar, halfjaarlijks te voldoen
en de aflossing dient te geschieden in
25 gelijke termijnen, aanvangende
1 augustus 1961.
De opbrengst van deze lening is tot
een bedrag van t 2.071.800 bestemd voor
de financiering van de bouw van een
openbare B.L.O.-school, een r.k. kleu
terschool, een r.k. G.L.O.-school en een
gymnastieklokaal bij een openbare
lagere school.
Een bedrag van 185.000 zal worden
bestemd ter financiering van de deel
neming in het aandelenkapitaal der
Bank voor Nederlandsche Gemeenten,
terwijl een bedrag van rond 41.000.000
zal worden aangewend voor de finan
ciering van kapitaalsuitgaven in 1960,
waaronder begrepen zijn de uitgaven
voor de bijdragen in de kosten van
kerkenbouw.
