We
Van emmer tot
leven
in het tijdperk
van de KUNSTSTOFFEN
^Macro-Plastic I960 geeft
hiervan suggestief beeld
I
m
portret van een luchtreder
m
Anthony van Kampen schreef
een aanvaardbare biografie
De vogels van
mijnheer Dupont
zitten artifort
artifort
artifort
artifort zitten
m
V B
EEN RUIGE, NIETS EN NIEMAND ONTZIENDE
FIGUUR MET VOOR- EN TEGENSTANDERS
DE FABELWERELD
De roep van het veen
NIEUWE ROMAN
VAN COR RRUÏN
GEMEENTE DORDRECHT
ZATERDAG 15 OKTOBER 1960
"^JerK
5!*k.
wj, *S:
Een forse, breedgeschouderde gestalte; een
markant, ietwat gebogen gezicht, waarin de
koele, staalharde blauwe ogen sterk domine
ren; de grimmige lijn van de stijfgesloten lippen
duidt op drift en ongeduld, diepe rimpels en groe
ven getuigen van veel verdriet en enorme span
ningen. Het laatste portret van een man, die Ne
derland kent als een nationale held: dr. Albert
Plesman. Hij startte in 1919 met het indrukwek
kende avontuur van de K.L.M., maakte uit niets
een wereldvermaard bedrijf en herhaalde deze
historische krachttoer na de oorlog, toen er van
zijn levenswerk niet veel meer over was dan één
trieste puinhoop. Zijn dood in de laatste nacht van
1953 bracht algemeen ontsteltenis teweeg. De her
innering aan deze luchtvaartpionier bij de gratie
Gods leeft voort in woord en beeld. Aan de zoom
van de Scheveningse Bosjes, op een helaas weinig
spectaculair punt, verheft zich machtig en impo
sant de in brons gegoten expressie van Mari An-
driessén, de massieve, omhoog kijkende reus met
het omgekrulde jasje. En thans, bijna zeven jaar
na het overlijden, is er de biografie, in opdracht
geschreven door Anthony van Kampen, de of
ficiële - mag men wel zeggen - door het initiatief
en de uiteraard belangrijke steun van de K.L.M.
zelf.
De auteur uit Bergen kreeg gegevens uit gesprek
ken met nabestaanden, vrienden, kennissen, mede
werkers, relaties. Hij had de beschikking over een
berg documentatie - door onder-directeur en hoofd
public relations, de heer Rein Vogels, voortdurend
op gewenste hoogte gehouden - voor het uitschrij
ven van een levensverhaal, dat enerzijds zeer aan
trekkelijk leek door een lawine van bewogen de
tails, gebeurtenissen, hoogtepunten, tegenslagen en
controversen, anderzijds grote moeilijkheden met
zich meebracht om een even vreemde als unieke mens uit te tekenen,
een ruige, niets en niemand ontziende figuur, die naast tal van aan
bidders ook felle tegenstanders kende; mensen, die zijn bloed wel
konden drinken.
J^ai,
A
WmsBlÊÊk
«e
Ondergetekende deelt mede, dat op
VRIJDAG 21 OKTOBER i960
ter bem-ze van Amsterdam
de verhandeling zal aanvangen van
nominaal f 5.000.000.-
4 74 °/o 40-jarige obligaties I960
in stukken van nominaal i 1000.- aan toonder
ten laste van de
Amsterdam, Tesselschadestraat 12
's-Gravenhage, Noordeinde 41
ggTfia»
(Van
onze Utrechtse redacteur)
ll/ e leven in het tijdperk van de
Kunststoffen, waarvan de van
ben,. t°t oktober in de Jaar-
toonst 1. n V' Utrecht te houden ten-
„Macro-Plastic I960" een
kunnl ®f beeld belooft te geven. Wij
niet n 1 in het dagelijks leven bijna
*«ndp e»r zonder plastic steiien. Deze
"omiJi! 0f beeft op technisch en eco-
lin» c'' gebied een radicale oimvente-
geén ,tCH'eeggebraeht. Er is schier
leven reil> van het maatschappelijk
zijn M'aar dit moderne materiaal niet
bvloed heeft doen gelden.
Ook
kun^tL_°P. bet terrein van de schone
bêeT«sn', 'f2onderheid op dat van de
Op ide kunsten? Het antwoord daar-
«n 0® weten, is bijzonder interessant
v°or ?etwÜfe'd zijn er kunstenaars, die
Sebru'iUn scheppingen van kunststoffen
•heist maken. Zo bestaat er een knap
g0, leskopje van Anneliese Römer, ge-
Tpn V*1 polyesterhars.
Ver ?einde een overzicht te krijgen hoe
hef e mogelijkheden hier reiken, heeft
B]a„..0rganisatie-comité van „Macro-
lapdï een aantal jonge Neder-
ip "Se kunstenaars uitgenodigd werken
z?e Zenden.
haa zal in Ha] C, waar de voorlichting
Weri, Plaats krijgt, een aantal kunst-
geKy®n' uit kunststoffen vervaardigd,
bpefT0seerd worden, o.a. van de
ojp «houwer S. F. W. A. Kat uit Zeist,
An-,.beeldhouwer Paul R. Kingma uit
I Arsfoort, de schilder-graficus Jos.
k'uiw Jansen uit Rotterdam, van de
Scho aars J- A- Bakken en Katinka
J5< ill# A wiof Arrl o m DU WDiiPAllW
®Uten uit Amsterdam en mevrouw
's-Gravenhage.
v(T0e reeds lang grote industrieën
Ji6nr allerlei constructies gebruik ma-
fabKVan kunststoffen en deze voor de
tjj-E'cage van allerlei huishoudelijke ar-
fcen ..burgerrecht" hebben verkre-
moge bekend zijn, de voorbeelden
hoean °P de tentoonstellingen zullen
menigeen verrassen.
8<4??h na de oorlog kunstharsen zeer
Scot bleken te zijn om er middel-
te e series van enkele produkten uit
de7;e'"vaardigen. vonden polyester on-
•Aiti n reeds spoedig hun weg in de
tp j'S- en bussenbouw van Werkspoor
yrytrecht. In haar eigen stand op
i-T cro-Plastie 1960" wordt een inte-
Ka/vI «1 nkArvnirnn T-OM Enf foDTin.
en. In totaal voeren deze jachten
vierkante meter zeil. Behalve de
jp. den, de deuren, de tafel en de kast
ij?: is het gehele schip van polyester.
gFj dek is vóórzien var. een anti-slip
-deelte en een zee-railing.
Jir dere produkten, in de afgelopen
St* gelevérd, zijn: koepels voor de
Torenwachten te Leiden en Utrec't,
Vp'°mmen voor kleine gebouwen, drij-
T s en boeien, containers, banken, slag
pen enz.
jjiJJe. activiteiten op het ,-<ebied van de
rjr-stics van de Staatsmijnen, die met
t0,le andere grote bedrijven behoren
{jf bet ongeveer 13 jaar geleden opge-
Tfb'e Ned. Verkoopkantoor voor che-
'sche produkten N.V. op de ten-
jf?bstelling in een opvallende hoek-
aabd met een vormgeving ontleend
K?b enkele karakteristieke bouwele-
w^hten uit de chemische industrie
fj. b nog in volle ontwikkeling. De pro-
«jii* van caprolactam-grondstof voor
Ni. Enkalon-nylongarens en Akulon-
Cp^tics die sedert de start in 1953
4iadjs enige malen is vergroot zal
t<>? gevolg van de huidige verbouwing
ri,Seh eind 1960 opnieuw meer dan ver
geld zijn.
Vri;® polyethyleenfabriek, die in het
S?°rjaar van 1959 de produktie van
hlamylan (gedeponeerd handelsmerk)
b;8°n, wordt thans uitgebreid. De ca-
r®citeit van deze fabriek zal hierdoor
1? 25.000 ton per jaar worden ge
acht, di. meer dan drie maal de
produktie
geleden.
bij de start een goed jaar
het gepatenteerde Amerikaanse Dela
ware procédé uit polytheen vervaardig
de, naadloze vloeistofve in, voorzien
van schroefsluitingen, getoond wor
den.
Met een gezamenlijke stand komen
ook uit Draka, Veritex en Polva. Dra-
ka Plastics brengt o.a. de omwente
ling op het gebied van verende ma
terialen: Drakacel. Den voor Neder
land volkomen nieuwe kunststof, die
reeds op grote schaal toepassing vindt
als matras. Veritex toont de nieuwste
typen kunstleder, met de laatste ont
wikkelingen in prenten, kleuren en
kleurcombinaties. Polva, de oudste fa-
brikante in Nederland van buizen en
hulpstukken uit hard pvc, geeft voor
lichting en instructie omtrent de ver
verwerking van Polivoltbuizen voor elek
trische installaties, de Polisanitebuizen
voor waterleiding, afvoer en volpijpen,
de Polical gasbuizen en de Polibei
spreekbuizen.
Het Technisch Dureau Geveke en Co
demonstreert o.a. Lumic-verlichte
Advertentie
nc«|. Toet rooi 74341:
met de originele onderdelen
plafonds, die zowel de lichttechnicus
als de architect mogelijkheid bieden
een goede verlichting te combineren
met een estetisch verantwoorde plafond
afwerking,
Noury en Van der Lande komt voor
het eerst uit met een nieuw produkt,
Lucipal Extra, dat bijzonder geschikt
is voor de plamuur op polyesterbasis,
waardoor diverse problemen, zoals de te
korte levensduur van het hars-versnel
lermengsel nu opgelost zijn.
Ook machines voor het maken van
kunststoffen zuilen in grote verschei
denheid ten toon gesteld worden. De
Wildmod Compagnie N.V., die reeds
kort na de tweede wereldoorlog de ver
tegenwoordiging van een groot aantal
toonaangevende buitenlandse fabrieken
verkreeg, verschijnt met spuitgietma-
chines, plastic-molens en droogkasten.
De belangrijkste toepassing van po
lyethyleen ligt in de fabricage van
film, die hoofdzakelijk voor verpak
kingsdoeleinden wordt gebruikt. In
de toekomst zullen in de landbouw en
bij de aanleg van wegen en de bouw
van huizen wellicht aanzienlijke hoe
veelheden nolyethyleenfilm worden
verbruikt. Na film vormen de ge
bruiksartikelen. die voor een groot
deel in de huishouding worden aan
getroffen als emmers, teilen, schaal
tjes, maar ook speelgoed, de belang
rijkste toepass!ng.
Het wordt ook steeds meer gewaar
deerd voor liet maken van flessen,
vooral voor de kleinere soort, ten be
hoeve van kosmetische produkten, was
middelen e.d.
Middelgrote flessen, zoals voor melk,
azijn, wijn en andere vloeistoffen, van
polyethyleen, zijn nog niet erg in zwang.
Wei wordt het meer en meer gebruikt
voor grote containers, drums en vaten.
Een andere mogelijkheid is de toe
passing voor waterleidingbuizen, om
dat een dergelijke buis soepel is en als
een slang kan worden opgerold. Polye
thyleen is ook niet aan corrosie onder
hevig. Men brengt ook wel polyethyleen
als corrosie-werende laag aan op me
talen voorwerpen en metaalconstructies.
De Kon. Shell Groep is op de inter
nationale kunststoffententoonstelling
aanwezig met een ultra-moderne stand,
waarvan het grondoppervlak meer dan
360 vierkante "meter bedraagt.
Aardolie als grondstof
In de laatste 25 jaar is aardolie een
bijzonder belangrijke grondstof ge
worden voor een snel nemend aan
tal chemische produkten, waartoe o.m.
plastics, synthetische rubbers en kunst-
harsen behoren. Voor 1959 schat men Buizen van Draka plastic, hoewel ze een diameter van 200 mm hebben, zijn
dat de Europese petrochemische in- vanwege het lichte gewicht gemakkelijk te hanteren.
PLESMAN,
Dr. Albert Plesman, foto op de omslag
van het boek „Plesman, portret van een
luchtreder', dat bij C. de Boer jr. te
Hilversum verschenen is.
ipp?jht beeld gegeven van het toene-
Ua»! Reb-uik van dit moderne mate
isy wat begon met enkele aocessoi-
ja?, t°t van polyester een volledig zeil
LA' er> een carrosserie werden gefa-
s„iCeerd. Aanvankelijk werden b.v. be-
j aeïTnkappen, wielbakken, plafondpla-
ppn en betaaltafels voor de autobus
ripbiaakt. In de nieuwe treinstellen van
d? N.S. (met de z.g. hondeneus) wer-
]vn ook reeds vele onderdelen, uit po
ster vervaardigd, ingebouwd.
Vooral de belangrijke gewichtsbe-
aparing trad als een voorname fac-
*°r naar voren. Zo kon door het ver
kerken van ongeveer 1.000 kg polyes-
wr in de door Werkspoor gebouwde
motorrijtuigen van de Trans Europ.
Express een gewichtsbesparing van
ongeveer 2 ton worden bereikt.
Ofpaandeweg gingen de constructeurs
A de verschillende ontwerp-afdelin-
meer studeren op de mogelijkheden
|5 dit materiaal, waarbij de verschil-
laboratoria voor materiaai-be-
|r°eving werden ingeschakeld. De
toepassingsmogelijkheden bleken steeds
TTiKer te zijn, niet het minst voor
V,, de vormgeving betreft en het op-
hRen van zware belastingen.
-Aan de Ned. Radio Unie werd een
Vak reportagewagens geleverd, waar-
Wgh de carrosserie geheel van polyester
Zeewaardig zeiljacht
Amerika wordt thans een or-
hni uitgevoerd voor een groot aantal
^myesjgj. Zo:ijachten. De lengte van
k ?e zeewaardige schepen bedraagt
lu 9 meter, terwijl ze 130 cm diep
(Advertentie)
Kinderen kunnen gerust op een wand, bekleed met Suwide een kunststof-
produkt van de Helmondse Textielmaatschappij tekenen. Met een spons kan
alles weer verwijderd worden.
dustrie ongeveer 2 miljoen ton raffina
derij- en aardgas en 2 tot. 3 miljoen ton
ruwe en geraffineerde olie verwerkte-
voor de fabricage van chemische pro
dukten.
De Chemische Werke Hüls heeft een
stand met een onder- en bovenverdie
ping in de Bernhardhal. Parterre ral
zich een zeifingerichte bioscoop bevin
den om de bezoeker zo efficiënt moge
lijk over het kunststoffenprogramma
van deze industrie in te lichten. Op
beide verdiepingen van de stand zijn
kunststofelementen verwerkt. Zo be
staat de vloer van de bioscoop uit syn
thetische rubber, die op schuim-pvc is
gelijmd, een stof, waaruit ook het pla
fond van de bioscoop is gemaakt.
De verlichtingselementen parterre
zijn achter polyester golfplaten verbor
gen. Voor de kunststofbekleding van da
trap uit betonplaten, die naar de bo
venverdieping voer,, is een copolymeer
van polyvinylide-enchloride en po-
lyvinylchloride gebruikt. Enfin, men kan
zo doorgaan.
Een aantal vitrines en toonbanken
geven een overzicht van enkele gro
te groepen gebruiksartikelen, waar
voor Hüls de grondstoffen levert. We
noemen Vestolen-emmers (van lage-
druk polytheen), die uiterst zwaar be
last kunnen worden. Naast een em
mer die nieuw van de fabriek
komt, zal eenzelfde emmer prijken,
die reeds gedurende 10 maanden op
de vismarkt in de vissershaven van
Bremen voor het uitladen van vis is
gebruikt.
Van Leer en Verma exposeren in
hun gezamenlijke stand in de Bernhard
hal een geheel nieuw, uit polytheen ge
blazen vat, naar keuze geplaatst in een
stalen of waterbestendig triplex buiten-
vat. Tevens zal er een reeks volgens
en Polyester-jacht, gebouwd door IVerkspoor.
IJsselmeer.
Tijdens een proefvaart op
Halbo C. Kool heeft bij de Arbeiders
pers te Amsterdam De Fabelwe
reld doen verschijnen, een bloem,
lezing uit de fabels zoals die overal
ter wereld en in alle tijden zijn ont
staan. Uit deze onmetelijke overvloed
kon in nog geen 200 blz. tekst uiter
aard slechts weinig worden overgeno
men. Uit wat in lndië en Afrika aan
fabellitteratuur aanwezig is. werd maar
weinig overgenomen. Het sprekende
dier uit die streken komt slechts een
enkele maal aan bod. De verzamelaar
heeft zich in hoofdzaak tot West-Europa
beperkt. Een enkele Rus en Amerikaan
zijn ook nog vertegenwoordigd maar in
hoofdzaak blijft Aesopus aan het woord
en zijn adepten: de Fransman Jean de
la Fontaine en diens wat minder be
kende en wat latere landgenoot Jean de
Florian. Voor Duitsland levert Lessing
een aantal dierverhalen, alsook Clau
dius. Voor Nederland zijn het vooral
Cats, Vondel, Goeverneur en Biiderdijk
cüe Kool ons voorschotelt. Wie met het
genre wil kennismaken zij De Fabel
wereld van harte aanbevolen. Hoe klein
de bloemlezing ook is, ze geeft een
ruime sortering dierverhalen, in vers
vorm en proza. De zgn. Aesopische
fabels werden door de verzamelaar na
verteld. Nederlandse auteurs zorgden
voor de vertalingen van buitenlandse
teksten van jongere fabeldichters. Het
boekje is behalve smaakvol ook stevig
uitgegeven. Deze volkswijsheid der
eeuwen en van vele landen is voor
7,90 in de boekhandel verkrijgbaar.
Een romantisch verhaal, dat voor
al gewaardeerd zal worden door
de minnaars van de vrije natuur.
De titel wijst er reeds op, dat het zich
afspeelt in eeh moerassig land. Daar
leiden de enige nog overgebleven be
woners een vrij primitief bestaan. Zij
voorzien in hun onderhoud door vissen
en het zoeken naar slakken, voor de
mensen in de grote steden van Frank
rijk, waar men de gefingeerde plaats
Marais aan de oevers van de Loire moet
situeren, een delicatesse. Grappige,
maar ook trieste belevenissen ondervin
den de twéé hoofdpersonen Ragris en
Plgnolle, rondom wie de auteur nog
een stelletje andere interessante typen
tot leven brengt. Een van hen is ;«n
nu rijke industrieel, begonnen als vod
denman en uit dezelfde streek afkomstig.
Op het toppunt van zijn succes en ener
gie gekomen, kan hij de ,,roep van het
veen niet weerstaan, in het genoemde
tweetal vindt hi1 uitstekende makkers.
Alles bij elkaar genoeg stof voor een
gezellig boek, te meer, daar er nog een
aardige romance doorheen is geweven.
Jammer, dat de stijl zo plechtstatig
is, wat vermoedelijk wel aan de verta
ling zal liggen. Het is ook niet alle
maal zuiver Nederlands.
LA.
,,De roep van het veen", door Geor
ges Montforez (vertaling ACM. Spij-
kerbocr-Mons). Boekencentrum N.V.,
's-Gravenhage.
Wagcmans Sc van Tuinen N.V. Fabrikonte Yor, Artifort-meubelen en Efteda-mótrótsen Maastricht
,,De vogels van mijnheer Dupont', ver
schenen bij C. F. Callenbach hebben
wi, ondergaan als een beklemmend spel
van herinneringen, dat in acht tafere
len de levensbalans opmaakt van de
m-< aardse goederen ruimschoots be
deelde hoogbejaarde mijnheer Dupont,
in zijn glansrol bijna doorlopend voor
het voetlicht. Op deze centrale figuur
concentreren zich alle schijnwerpers en
van haar leidt geen overdaad aan dé
cor de aandacht af.
Met een statisch praatstuk heeft het
verhaal louter dialogen afgewisseld
met nu en dan een alleenspraak (al of
niet in droomtoestand) veel gemeen.
De spanningwekkende dynamiek ont
spruit geheel aan de psychische bewo
genheid van deze eigenzinnige grootva
der, wie niets zozeer ter harte gaat
als het behoud van het familiebezit, of
schoon hij zelf door verkeerd aange
wende „ouderliefde" oorzaak is ge
weest dat het financiële evenwicht in de
familie min of meer te loor is gegaan.
De innerlijke strijd van deze eenza
me bewoner van een patriciërshuis
hij deelt het enkel met zijn even oude
huishoudster en het daarmee gelijke
tred houdend proces van zijn seniele af
takeling vormen de inhoud van het dra
ma. Daar spelen ook onder meer zijn
beide kinderen en twee kleindochters in
mee, maar bovendien een collectie imi-
tatie-siervogels, door zijn vader in de
loop der jaren uit alle windstreken ver
zameld, De geheime opdracht dier vo
gels kan hier beter niet onthuld worden,
omdat dan het verhaal, als in een de
tective-stuk, aan spanning zou inboeten.
De volle nadruk valt dus op de ziels
conflicten van de man, die in zijn laat
ste levensjaar voordurend wordt gemar
teld door de twijfel - zijn dochter heeft
die wakker gemaakt - of hij ondanks zijn
veilige beleggingen, wel goed heeft ge
handeld ten opzichte van zijn nage
slacht en van de samenleving. Diverse
actuele problemen passeren hierbij de
revue, waaronder dat van de zogeheten
„achtergebleven gebieden" (dit klinkt
inmiddels alweer verouderd, nu „on
der-ontwikkelde landen" of liever nog
..nieuwe staten" de voorkeur heeft) in
dramatisch opzicht van het meeste be
lang lijkt.
Het orthodox-protestants milieu,
waarin het verhaal speelt, maakt het
begrijpelijk dat in de gedachtenwisse-
ling herhaaldelijk een beroep wordt ge
daan op h"t voorbeeld van Christus en
dat grootvader-zelf min of meer wordt
achtervolgd door Salomons „Predi
ker", hem staag vermanend, dat alles
„ijdelheid" is. Merkwaardig is, dat
voor Clara, door haar echtgenoot ver
onachtzaamd en door idealisme bewo
gen tot het bekostigen van de studie
van een jongeman, de wettelijke for
maliteiten van een echtscheiding vol
doende blijken om rustig aan de huwe
lijkstrouw te verzaken.
O andere redenen is de lezer be
vreemd, als hij door telepathie invloed
blijkt te' kunnen uitoetenen op het oor
deel van de oude man over zijn omge
ving. Het is een deus ex machina, die
een ontknoping moet forceren.
Niettemin is het slottafereel van het
drama het allerbest geslaagd. Heel sug
gestief is de minutieuze beschrijving van
het verwarde denkvermogen, dat als
een carrousel rondtolt in het laatste
stadium der vatenverkalking in de her
senen. De ene idee verdringt de andere
en alles tuimelt over en door elkaar als
in een moderne mengmachine, totdat
een hartaanval de genadeslag toe
brengt.
De uitgever zegt op de flap, dat de
schrijver zich in dit boek tot een roman
cier van grote allure ontwikkelt, wo
zijn geneigd daar voor een goed deei
mee in te stemmen.
L. HAZELZET
De vlotte, zingende pen van Anthony
ven Kampen, zoals wij die leerden ken
nen en waarderen in zijn boeken over
de zee, heeft het verhaal van dr. Albert
Plesman in chronologische volgorde,
d.w.z. van de Haagse bakkerszoon, de
voetballende en vechtende belhamel uit
de eenvoudige Balistraat tot de beroem
de en veel bewierookte luchtkoning
ongetwijfeld boeiend beschreven met
tal van frappante voorvallen en de
welhaast onvermijdelijke journalistieke
versierseltjes. (In dit geval soms ver
velende mythologische vergelijkingen).
Anthony van Kampen gaf het als titel
„Plesrrian, portret van een luchtreder",
een vlag die de lading met ere dekt.
Uit de schat van gegevens, die Van
Kampen verwerkte, verschijnt inder
daad het portret van een reder, van
een bikkelharde, listige, veeleisende, als
zakenman zonder enige romantiek le
vende man; groot en bewonderd in zijn
werk dat hem volledig opeist, klein en
eenvoudig in de naar verhouding weini
ge ogenblikken dat hij echt thuis is, of
met zijn vrouw Suze langs het strand
loopt, luisterend naar het lied van de
zee, ruisend over de vloedlijn.
Anthonv van Kampen heeft gewe
ten, dat hij zich met het schrijven
van dit boek op glad ijs begaf, dat hij
er nooit in kon slagen de figuur van
Plesman tot ieders tevredenheid weer
te geven, om de doodeenvoudige re
den, dat er vele duizenden Plesman-
nen bestaan in de herinnering van al
degenen die hem kenden. Plesmannen,
gevormd door eigen visie, inzicht en
verbeelding, de een meer, de ander
minder lijkend op het originele model.
De schrijver berustte, dan ook by
voorbaat in het feit, dat hij een in
complete, onvolledige biografie zou
schrijven, waarin Plesman voor de
een tot leven zou komen, voor de
ander een vreemde, een vertekende
zou blijven.
Wü hebben Van Kampens verhaal in
één ruk uitgelezen, geboeid als wij wa
ren door de grillige kronkels en bochten
in de weg naar de gouden top, die Ples
man aflegde. Hij' ieefde voor ons als
het eerzuchtige luitenantje, dat in het
wielriidersdepot van kapitein Dudok
van Heel op de tweewieler heel wat
mans was, meer dan ooit aan de stuur-
knuppel van de vliegmachine waarmee
hij overweg kon als een goed, maar ze
ker niet briljant vlieger. We zagen hen
hollen en ploeteren voor de ELTA, de
grote luchtvaarttentoonstelling in Am
sterdam-Noord een grandioos succes en
zoals Van Kampen 2egt, ..de bakermat
van de K.L.M. die in 1919 werd opge
richt. Wij zagen ook de eerste vliegers
als Geijssendorffer, Sillevis en Scholte,
voorzichtig en behoedzaam indeKLM-
Fokkers stappen. Op 17 mei 1920' was
daaraan de maiden-vlucht voorafgegaan
en wel van Amsterdam naar Londen in
een van Engelsen gehuurde open De
Havilland DH-16 met als vlieger Jerry
(Advertentie)
Exemplaren van een Bericht zijn bij ondergetekende
verkrijgbaar.
Shaw en een iTassagier. de journalist
M. J. v. d. Btggelaar van De Maasbo
de. Dan de enorme groei en ontwikke
ling, Plesman actief op alle fronten,
heersend achter zijn bureau, nauwkeu
rig in het controleren van zijn personeel
en galant en vriendelijk bij aankomst
en vertrek van elk vliegtuig, waarbö hij
er persoonlijk voor zorgde, dat het de
passagiers aan niets ontbrak en eigen
handig warme stoven schoof onder ver
kleumde damesvoeten. Het onvergetelij
ke avontuur van de Uiver, Parmentiers
succes in de Melbourne-race, de oorlog,
zijn arrestatie en de vrijwel totale ver
nieling van zijn K.L.M., die hij na de
bevrijding grootser en machtiger dan
ooit herbouwde.
De Plesman, zoals Van Kampen hem
ziet, was meedogenloos voor zichzelf
en voor iedereen met wie hij werkte.
Hij was de grove baas, die hen, tegen
wie hij ..meneer" zei, onverbiddelijk op
straat zette en wiens „effe bij me kom-
me" vast en zeker een fikse schrobbe
ring inhield. Vooral in dat laatste was
de mun „die vloekte als een dragonder
en zelf tal van nieuwe vloeken produ
ceerde," zeer bedreven. Tegen zijn kor
te, snijdende stem kon niemand op, zelfs
zijn grote tegenspeler Anthony Fokker
niet. Van Kampen schrijft over zijn ru
zies in de hoogste kringen, waar bil Ples
man onverbrekelijk op zijn standpunt
bleef staan, zelfs al waren de bewijzen
tegen hem, over het weglopen van zijn
vriend en grote financiële medewerker
Hans Martin, dat hij als verraad be
schouwde, en het gevecht met de kop
pige Zeeuw Bellaert over de plaats
van vestiging voor de nationale lucht
haven, het enige gevecht dat Plesman
verloor.
Misschien heeft Van Kampen aan de
ze beslist moeilijke kam van Plesman
te weinig aandacht besteed, is hij te
snel over deze feiten heen gestapt en
laat hjj de luchtvaartpionier zelf te wei
nig aan het woord. Van de andere kant
geeft hij de mens Plesman alle kansen
in zijn ontroerende brieven uit het Sche
veningse Oranjehotel in de bezetting en
kijkt hij door de harde bolster van de
luchtkoning heen bij de vele zware
rampen, die Plesman troffen, en in de
verhouding tot zijn wederhelft, mevrouw
Susanne Plesman-v. Eljk, een van Van
Kampens voornaamste bronnen aan wie
hij het boek ook heeft opgedragen. Wij
hoorden Piesmans felle, bijtende stem
in dit portret van een reder, bitsend te
gen zijn mensen, grof maar duidelijk te
gen de autoriteiten en vol ironie en spot
voor wie bij hem kwam solliciteren. In
dit verband volgen wij Van Kampen in
het wilde verhaal van een man, die hij
de K.L.M. komt werker, maar nog
even door „baas De Pies" moest wor
den gekeurd. „Denk erom, dat je je
niks aantrekt van wat hij zegt," had
den ze de man ingefluisterd.
Plesman vroeg toen de angstige,
maar zeer begaafde sollicitant nog
maar net op zijn stoel zat: „Wat zou
jij doen als er hier een hoop stront In
die hoek lag?" De man kon geen
woord meer uitbrengen en werd niet
aangenomen. Een paar jaar later
werd hij, omdat hij zo goed was, door
Plesman weer voor een laatste keu
ring ontvangen. En weer vroeg hji:
„Wat zou jij doen, als hier een hoop
stront in die hoek lag?" De man zei
doodnuchter: „Och, meneer Plesman,
ligt die hoop er nu nog?" Hij werd
meteen aangenomen.
Anthony van Kampen heeft Plesman
uit hoofde van zijn journalistieke be
roep slechts een enkele keer ontmoet.
Voor hem was Plesman dezelfde grote
krachtfiguur zoals deze dat was voor de
doorsnee-Nederlander. Er zijn er die
zich hebben afgevraagd waarom de
K.L.M. de opdracht voor het schrijven
van een biografie over Plesman niet
aan een Ingewijde heeft gegeven. Wij
geloven, dat de K.L.M. juist heeft gehan
deld met het kiezen van deze „vreem
deling in de luchtvaart" en voor het
wereldje dat Plesman opbouwde, een
schryver aan te wijzen, die voldoende
afstand kon nemtfn van de luchtreder
en zpn K.L.M, om de legendarische fi
guur van I lesman dicht te benaderen,
zowel in ziin grootheid als directeur-
generaal als in de onbuigzame vechtjas
in. ,rnen'ngsverschillen met andere
rote iuchtvaartcoryfeeën. Het portret
van een luchtreder is er een alleszins
aanvaardbare levensbeschrijving door
geworden.
HAVE THOMAS
