Heel het land heeft de erentfeste courantiernagevolgd
De olijke Klaas is een nationale figuur geworden
voor wie geen burgemeester meer thuis kan blijven
H
I Zaandam weigert de knieval der obediëntia j
Spaanse danseressen in Haagse ambassade
I Volendamse schimmel verliest zijn meelpap
1 x- Slechts bescheiden bootje in Rotterdam
I Deventer weert het kruis op de mijter
I „Overkoepelende" Sint voor de Alkmaarders
w
Eduard Ver kade,
de eerste
N
New Yorkse
monstershow
A lomtegenwoordige
.Sint
Klimaat vereist
kwaliteit39
Schimmel geruild
voor koets
Dank zij „Maupie
de Schnorrery9
,;\'x
Het was een idee van wijlen dokter „Mau-
pie" de Hartogh, zeggen nog velen in
Amsterdam. Wie had er dertig jaar
geleden meer ideeën dan Maupie, de Sarphati
van de crisisjaren, de stichter van het Initia
tief Comité Amsterdam, die jarenlang door
zijn eigen patiënten in de raad werd gekozen
om de belangen van de stad „zonder politieke
bijbedoelingen" voor te staan? Maar het
Stadsarchief bewaart een perkamenten oor
konde van een meter lang, waarin de „erent
feste courantier David Kouwenaar" het gees
telijk vaderschap wordt toegewezen. Had
David, de courantier en heemschutter, de
stadspatroon Sinterklaas niet „klagelijk te
kennen gegeven hoe telken jare omtrent zijn
naamdag een menigte van valsche en ver
dichte Sinterklazen in Amsterdam pleegt te
opereren, hem Godbetert in aanschijn en
gewaad (schoon niet in tongval, die eerder
Amsterdamsch dan Spaansch klinkt) naboot
send, hetgeen in een stad van goede orde en
politie niet kan worden geduld" en had hij
daarom niet voorgesteld de enige, echte,
authentieke Sinterklaas officieel in te halen,
opdat „ook voor den vervolge" misverstanden
uitgesloten zouden zijn?
De enige, echte, authentieke SINTERKLAAS
.vastgelopen onder de Hondenbrug.
Waarschijnlijk had Davld als krantenman veel
gelezen van de potsierlijke intochten van „Santa
Claus" in New York en zich verstoord afgevraagd
waarom de vaderstad van het Nieuwe Amsterdam
geen show van betekenis kon opbrengen. Sinds
zijn jonge jaren had hij alleen maar feestelijke
gebeurtenissen zien verdwijnen: de Sinterklaas-
markt op de Dam, de kermis op het Rembrandts-
plein, het palingtrekken in de Jordaan, allemaal
ten offer gevallen aan het puritanisme van een
al te ambitieus gemeentebestuur. Toch was het
bij een opmerking in een vergadering van het
genootschap Amstelodamum" gebleven, als niet
tezelfdertijd dr. Maurits de Hartogh een club
vindingrijke en vrolijke Amsterdammers ver
enigd had in het Initiatief Comité Amsterdam,
dat „eens en voor altijd een eind wilde maken
aan het odium dat Amsterdam een dode stad zou
zijn."
De tijden waren allerminst bemoedigend. De
crisis had. haar dieptepunt bereikt en de
tijd, dat Amsterdam een Olympiade organi
seerde scheen eeuwen geleden. Maar het I.C.A.
greep zijn kans met beide handen en zaterdag
middag 1 december 1934 stoomde een sleepboot
het Open Havenfront binnen met aan boord de
enige authentieke Amsterdamse Sinterklaas in
wiens milde, vaderlijke trekken niemand de stijl
volle toneelvemieuwer Eduard Verkade herkende.
Uiteraard zette de Goedheiligman voet aan wal
bij de St.-Nicolaaskerk, blijde toegewuifd door
„tienduizenden kinderen behorende tot alle ge
zindten" die van een handige fabrikante even zo
vele „Maizenavlaggetjes" in de hand hadden ge
kregen. Hoewel nog vrij onopgemerkt had de za
kenwereld toch al een bescheiden vinger in de
pap. Voor de Bodega Oporto stond de vice-consul
van Spanje gereed met een „roemer kostelijken
Spaanschen wijn" (geslepen in Leerdam) om de
Sint een welkom toe te drinken.
David Kouwenaar had er ongetwijfeld de hand
in gehad dat de Sint een krans hechtte aan de
gevelsteen van de Goedheiligman in het gebouw
„De Bisschop" op de hoek van het Damrak en
de Dam, de laatste herinnering aan de geliefde
Sinterklaasmarkt, en verder ook dat voor het Pa
leis de voorzitter van „Amstelodamum", prof. dr.
Hajo Brugmans gereed stond om de perkamenten
oorkonde met tekeningen van Jo Spier en Ber
nard van Vlijmen voor te lezen, die het auteurs
recht van de heemschutters eens en voor altijd
vastlegde. De Stadsbeiaardier, meester Vincent,
speelde „met genadige toestemming van H.M. de
Koningin" Sinterklaasliedjes op het Paleiscaril
lon, toen de stoet verder trok naar het Prinsen
hof, voor een ontvangst bij burgemeester de
Vlugt. Onderweg kregen de heren Bemardus
Lambertus Alphonsus Maria van Ogtrop en Wil
lem Lodewijk van Kempen, directeuren van de
stokerij Wijnand Focking nog even gelegenheid
om de Sint een kistje jenever aan te bieden en
een perkamenten oorkonde, waarin de lof werd
gezongen van de „stokende veredelingskunst".
Het katholiek jongenskoor onder leiding van Louis
Schwirtz zong mooie liedjes, de burgemeester
sprak enige bezorgde woorden over de slechte
trekken zich soms de vreemdste wonderen.
Haarlem, dat als oude bisschopsstad reeds sinds
Gijsbrecht's dagen „steekt naar Aemstel's kroon",
verwelkomt zijn Sint per definitie een week eer
der dan Amsterdam. Na de rijtoer door de stad
neemt de brave man even rust in een warenhuis,
alwaar een proces van vermenigvuldiging plaats
grijpt dat de Sint in de gelegenheid stelt zowel
zijn commerciële functies in het warenhuis aan
te vangen als zijn rijtoer voort te zetten. Zonder
merkbare inspanning herhaalt dit wonder zich
even later in een verenigingsgebouw.
De Sint pleegt de luister van zijn bisschops
ambt als regel meer te manifesteren in een
zeer bejaarde waardigheid, dan in een op
vallende zorg voor liturgische gebruiken. In Zaan
dam bracht hij echter enige jaren geleden het vol
tallige college van B. en W. aan het schrikken,
door het uitnodigend zijn beringde rechterhand
toe te steken. De knieval der obediëntia, die met
het kussen van de ring gepaard moet gaan, stuit
te op het verzet van het voltallige college. De
Sint heeft beterschap beloqfd, maar sindsdien ont-
IIMIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIinillllHIIIIHIIIIIIillllllM lllllllllllllllinilllllllllllIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIllllllllllllllllllllllllllllllUlllllllllllHllllllllllllllllllllllllllllflIIIIIIUIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUI
C
E
imimimmm:
HIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIinillHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIlii
l'j; ....de Mppkche fratMtte van het amibt.
.gevlucht naar een herberg.
tijden en toen ging het snel naar het Vondelpark
paviljoen, waar duizenden „bleekneusjes" hun
deel van de vreugde kregen.
Nu wij 26 jaren verder zijn, valt het op dat
aan de Amsterdamse intocht in de kern van
de zaak weinig veranderd is, al is de stoet
uitgedijd tot een New Yorkse monstershow met
honderd „looppieten", dertig „brompieten", der
tig „scooterpieten", elf muziekkorpsen, ontelbare
drumbands, Zwitserse en Schotse gardes en na
tuurlijk talrijke opgeladen praalwagens van grote
bedrijven. Nog steeds krijgt de gevelsteen een
krans, nog steeds wordt een roemer geleegd bij
de Bodega en nog steeds spreekt de burgemees
ter bezorgde woorden.
Alleen heeft het hele land de vondst van de
erentfeste courantier David Kouwenaar overge
nomen en daarmee een nieuw stukje folklore in
het leven geroepen, dat niet meer weg te denken
is uit de r(j der vaderlandse volksvermaken.
Rond de helft van november moet een Armada
van stoomboten koers zetten naar de lage Neder
landse kust om alle duizenden gemeenten van ons
land tjjdig te bedienen. De bilocatie, die het voor
recht is van zeer heilige personen, heeft wat de
Goedheiligman betreft het karakter van een alom
tegenwoordigheid aangenomen. Voor het oog van
de jeugd, die een onverwoestbaar geloof koestert
In de deelbare ondeelbaarheid van de Sint, vol-
breekt het protestants-christelijke lid van het col
lege bij de verwelkoming. Dezelfde Sint heeft
voor zijn hoogmoed moeten boeten, want de
Zaanse schimmel toonde zich over deze „paepse
stoutigheid" zo verstoord, dat hij na het vieren
der teugels direct in een draf schoot en de Zaan
se Sint met zijn zwaaiende staf het aanzien gaf
van een wild chargerende ringrijder.
Gezien de wisselvalligheid van het klimaat lijkt
het nuttig de kwaliteitseisen van de Sint en zijn
gevolg hoog te stellen. Oisterwijk herinnert zich
met grimmige weemoed een verregende intocht
met gebleekte Pieten en een volkomen verkleur
de Sinterklaas die halverwege de rit moedeloos in
een herberg verdween. Hilversum heeft het eens
gewaagd de stoomboot te laten varen op het on
diepe streepje water, dat de Gooise Vaart wordt
genoemd. Helaas liep de boot vast onder de Hon
denbrug, waarbij de redding, van de omvangrijke
Sint door enige marinemannen weinig bijdroeg
tot het decorum.
De schimmel van de Volendamse Sint veran
derde enkele jaren geleden in een eerzaam bruin
paard, toen de regen alle witte meelpap weg
spoelde. Maar dat was dan ook de enige wanklank
in de overigens befaamde Volendamse intocht,
die op de vooravond van het „heerlijk avondje"
onder het knallen van vuurpijlen en de fantasti
sche belichting van Bengaals vuur plaats grijpt.
Bepaald spectaculair mag de intocht van de
Sint in Den Haag worden genoemd, want daar
geschiedt de begroeting op een zeer hoog niveau.
De Hertog de Beana, ambassadeur van Spanje,
begroet de Madrileense heilige in ztfn residentie
aan het Lange Voorhout, waarbij het met authen
tieke Spaanse danseressen, zeer Spaans toegaat.
Den Haag tobt een beetje met het stoomboot
probleem. Tweemaal ls de Sint al met een heli-
nie van Sinterklaas in de vroege winterfeest
zelfs stokoude tradities gaat aantasten. De
Pieter van Grouw, die 22 februari arriveert
vanouds met Friese standvastigheid zijn
geklasseerde collega buiten de deur houdt,
nu zo de trekken van de Heer Klaas .aan£,eer
men, dat zelfs diens Zwarte Knecht niet m
aan zijn zijde ontbreekt. t
En bepaald jammer vinden wij het ook
Koedijk, waar altijd het feest van de Gouden t
gel rond de jaarwisseling werd gevierd 0l" e
dan de vissers thuis waren, nu ook al naar
Sint van vijf december is verhuisd.
Dat de middenstand graag een vingertje
de pap heeft, constateerden wij reeds.
Amsterdamse Sint, die volgens het Pr
col ten eeuwigen dage op de zaterdag voor
feest zou arriveren, heeft omwille van de
lieden zijn komst al weken vervroegd. Alleen
Deventer houdt 'men ondanks de druk van
winkeliers, vast aan de ochtend van de vijfde
cember. Om onverklaarbare redenen heeft de..Lr.
van de koekstad echter geen kruis op zijn ml
In Amersfoort heeft de Sint een duidelijke P
motie ondergaan. Aanvankelijk was hij het
als een chargerende ringrijder
.overkoepelende Sinterklaas.
copter gearriveerd, maar deze verbastering der
traditie is nu weer verdwenen. Wel houdt Den
Haag, sinds de sanering van het Sinterklaaswe
zen door het Algemeen Haags Comité, streng vast
aan het uitbannen van reclame en intochten van
„wijksinterkiazen" voordat de „ene echte" zijn
geloofsbrieven heeft overhandigd.
In Velsen gaat men nog verder in zijn zorg voor
het behoud van het kindergeloof. Daar mag de
Sint zich eerst een week na de Amsterdamse te
levisie-intocht in de gemeente vertonen. Eenmaal
aan wal zijn er geen bezwaren tegen een sponta
ne trilocatie, die een gelijktijdige intocht in
IJmuiden, Velsen Noord en Santpoort mogelijk
maakt.
Ook in Gouda heeft men de sanering grondig
aangegrepen sinds olijkerds de Sint op een fiets
hadden ingehaald. Overkoepelende middenstan
ders, die nog steeds tot de trouwste supporters
van de Heer Klaas behoren, zorgen nu voor een
stijlvol entree, dat dit jaar voor het eerst zijn
aanvang neemt op de Gouwe en niet op het sta
tion.
In Rotterdam heeft de.heer Van der Mandele
tot veler verbazing geen bemoeienis met de
komst van de Sint. Evenmin heeft de zakenwereld
er een vinger in de pap. Het monopolie van de
„ene, ware, gepatenteerde" berust daar vanouds
bij het studentenkorps van de Economische Hoge
school. Helaas heeft men de heren reders nog niet
zover gekregen dat de Sint er op een groot schip,
de wereldhaven waardig, de brede Maas op-
stoomt. Voorshands volstaat men dus met een
bescheiden bootje. De Sint wordt ontvangen in
de grote burgerzaal van het raadhuis en schenkt
bij die gelegenheid aan de prominenten een glas
brandewijn met suiker en aan de kinderen van
prominente gemeente-ambtenaren een speculaas
pop.
Zelfs het synodale Dordrecht is voor de „paep-
sche sant" door de knieën gegaan en begroet Hem
thans, als gast van de studenten der Hogere Tech
nische, School, bij de historische Groothoofdspoort.
Een bijzonder „openbare" Sint maakte tot
voor kort zijn entree in het verzuilde Alk
maar, waar het Ned. Onderwijzers Genoot
schap zijn Sint eerst na een interpellatie in de
gemeenteraad verruilde voor een „overkoepelen
de" Sinterklaas, die ook de zegen had van het
katholieke en protestantse volksdeel. Krachtens
een gemeenteverordening mogen concurrerende
Sinten zich niet in het openbaar vertonen. Het feit
dat de Sint zijn eerste voet aan wal zet op de
Bierkaai, houdt geen verband met het bekende
gezegde, want de overkoepelende Sint is een
uitermate irenische heilige, die terwille van de
plaatselijke middenstand bereid is alle vinkei-
centra bij zijn entree te passeren.
Ook in Groningen is bij plaatselijke verorde
ning het optreden van surrogaat-sinten streng aan
banden gelegd totdat de Sint van de Vereniging
van Volksvermaken het Oosterhamrikkanaal is
opgestoomd. Wel vraagt men zich in het Noorden
ongerust af hoe de nieuwe schimmel, die op het
dek van de stoomboot authentiek moet trappelen,
zich zal gedragen nu de trouwe Nellie de weg
van alle (rook) vlees is gegaan.
Opmerkelijk is het aantal plaatsen waar de
Sint, blijkbaar geleerd door de ervaring, de
schimmel verruilt voor een calèche. Zelfs in de
bisschopsstad Utrecht, waar St.-Willibrord toch
duidelijk de hippische tradities van het ambt
hooghoudt, arriveert de Paapse Klaas in een
koets. Merkwaardig is overigens dat de hegemo-
ïflOV0'
polie van een zakenman, totdat deze zwlC ,s,
voor de druk van zijn gecombineerde collega f
De federatieve middenstandssinterklaas is eC r.
alweer geëvolueerd tot een gemeentelijke
klaas, wiens garderobe in speciaal beheer is
de zusters Faustino en Alberta.
En wie mocht menen dat Sinterklaas ben0dan
de Moerdijk minder aanhangers zou tellen
erboven, moge het zich voor gezegd houden,
de Bredase Harmonie De Unie zich op een
tigjarige traditie beroept, een traditie die
voortgeplant heeft naar Den Bosch, welks
gervader Van Lanschot 25 jaren geleden in e'
beheer de Bredase intocht overplantte naar
boorden van Oeteldonk. En Limburg doet
de volle lengte van de Maas mee, al versClaJf
men de viering in de mijnstreek meestal b
vier december, omdat de mijnwerkers-patrones
Barbara geen bezwaren heeft tegen een verNeri'
dagsbezoek van de Sint, die trouwens in Va
burg de honoraire functie van stadspatroon
vult.
.gjet1
Overal dus Sinten en Pieten, Spaanse e2ver-
en burgemeesters met verlanglijstjes. u be-
al ook zwoegers achter de schermen» pg
zorgde middenstanders en overkoepelaars-
olijke Klaas van een generatie terug is ecii e,
tionale figuur geworden, voor wie geen D
Klein bootje op brede Maas.
ie bJÖ'
meester meer thuis kan blijven. Schimmels eji
ven in de paardenhandel een courant aryk v
de intocht van Sinterklaas blijft voor allekwe
komende journalisten het „lekkere stuL Ve'
waarop' zij voor het eerst hun kracht moge
proeven.
et Amsterdamse I.C.A. heeft zijn wilde
jaren achter de rug. De dagen zijn
dat het de trieste crisisjaren opvrolijktsef!'
een stroom van spectaculaire gebeurten
„Maupie de Schnorrer" was een meester 11
vak. p
Hij streed voor een zuil met strijklicht
Dam en duiven voor het Paleis, een heuse egP
bij het Kalfje, een hertenkamp, een persba\pO'"
Holland Festival, een pantoffelparade op °e „gif1;:
lolaan, feestverlichting, een stadbal, hul° eer
van alle honderdjarigen, steun aan Artis»
avondschot om acht uur, zwanen in de gra„ cv
een bezoek van het luchtschip „Hindenburg
deautjes voor verkeersagenten en een op1 üjfi'
van Mengelberg in net Stadion. Hij zeite d
terklaasintocht ondanks enkele mislukkmgeneji'
vaste hand voort en wie nu zijn boodschalp,oe
lijstje van een kwart eeuw geleden doorkijkt pt^
constateren dat „Maupie" op bijna alle P, be
zijn zin heeft gekregen. Zelfs de berg
Kalfje is er gekomen al ligt hij enkele kil0ljj ffle
verder in het Amsterdamse Bos. En de
strijklicht op de Dam herinnert aan de d0<L L
zovele van zijn joodse mede-Amsterdammm p®
in die jaren de zuurdesem van de stad e
I.C.A. waren.
Het I.C.A. houdt zijn herinnering levend. ee>
zonder dr. Maurits de Hartogh was er n°°-a.
Sinterklaasintocht gekomen.
....op de verjaardag van St.-Barémra.-
