Thuis winkelen tegenover drempelvreesen koopdwang
(ONDANKS HET RISICO VAN KRIEBELENDE JAPONNEN)
Anonieme
4^
SOU
voor
zijn
termijnbetalers
Assortiment artikelen
breidt zich sterk uit
Vv
i
Kloostergang
krijgt nieuwe
van Dom
luister
li
Gemetseld
touw dat
bedrieglijk
echt lijkt
Vervangen beeldhouwwerken
in muur van Flora's Hof
1
ai
m
ffs. H
RUSTIG PLEKJE IN UTRECHT
"fJ'!
te
V B
TOXOPEUS
V
f Till
T
DE RANITZ
ZATERDAG 3 DECEMBER I960
Omdat een aanmerkelijk deel
van ons goede vaderland nu een
maal lijdt aan de gewoonte om
alles tot het laatst toe uit te stel
len, hebben de etablissementen
van de middenstand in stad en
dorp vanmiddag een laatste
stormloop ondergaan van een ge
nereus publiek in Sinterklaas
stemming. In warenhuizen en
winkels stollen de bezoekers tot
vormeloze kluwens, waaruit zich
telkens weer enkelingen weten
los te rukken. Hun plaatsen wor
den dadelijk daarop ingenomen
door anderen, zich moeizaam
voortbewegende, zeulende indivi
duen, de handen als voelhorens
uitgestoken om obstakels te om
zeilen. Een woelige, verbeten mas
sa Sinterklazen, die zich met de
moed der wanhoop en onder de
magie van de 5-december-folklore
verdringt voor toonbanken en
etalages. Krankzinnig natuurlijk,
deze vertoning, volkomen onge
rijmd, als men bedenkt, dat zo
veel rustige gelegenheden tot in
kopen ongebruikt voorbij zijn ge
gaan. Maar logica moet men dan
ook niet zoeken in dit nerveuze
bedrijf; trouwens, winkelen is op
zich al iets, dat zich nauwelijks
door de logica laat leiden. In het
argeloze begin misschien, maar
de bezinning zal het vroeg of laat
afleggen tegen de aantrekkelijk
geserveerde veelheid van artike
len in de showrooms. Enfin, daar
over heeft Vence Packard zo al
het een en ander onthuld.
Risico's
1p
vWi
m
inds enkele jaren is de rust
in de Kloosterhof van de
Domkerk in Utrecht ver
stoord, omdat de afdeling Monu
mentenzorg van de Rijksgebou
wendienst bezig is met de restau
ratie van de kruisgang. Het aar
dige monumentje in het midden,
met de lezende monnik nog
een werkstuk van de edelsmid
Jan Eloy Brom is tijdelijk ver
dwenen; in een hoek is een direc
tiekeet gebouwd, brokken steen
en planken liggen hier en daar
verspreid en duiven, die vaak
hier neerstrijken, worden opge
jaagd door hamerslagen.
mmm. i *>*4»
6
KOPEN PER POSTORDER NEEMT NOC STEEDS TOE
.tot vormeloze kluwens.
Toch groeit ieder jaar de groep, die
zicli niet wenst in te laten met de wrie-
melige drukte in winkelcentra en bin
nensteden. Zij blijven rustig thuis en
laten de P.T.T. voor Sinterklaas spe
len. Niet om zich opzettelijk te onttrek
ken aan de verlokkingen, die wjj zoeven
aanduidden, want deze categorie ont
komt evenmin aan de verborgen ver
leiders. Advertenties en catalogi laten
de verleiders in menigte op dit publiek
los, prikkelen de kooplust en roepen
behoeften wakker, waarvan de consu
ment zich tevoren niet bewust was. De
rest is dan heel eenvoudig. Hij vult een
bonnetje in van meestal kabouterachti
ge afmetingen, waarop hij zijn bestel
ling noteert, verzendt dit per post naar
liet opgegeven adres en wacht af. Korte
tijd later, meestal enkele dagen, soms
enkele weken, belt de post bij hem aan
om een pakket af te leveren, dat de
consument dan, met een van verwach
ting kloppend hart, van touw, papier en
andere windselen ontdoet. Het is dit
eigenste ogenblik, waarvan de postor
derbedrijven in het bijzonder profijt trek
ken. Men rekent daar, behalve met
keiharde zakelijke gegevens, ook met
allerlei subtiele factoren, vaak van psy
chologische aard, om aldus de klant,
die voorheen gewend was om ter plaat
se inkopen te doen, over te halen tot
een zuiver papieren relatie met een
adres, waarvan hij diezelfde goederen
kan betrekken met minder inspanning
van zijn kant.
Natuurlijk vinden de postorderbedrij
ven in ons land geen reden van be
staan in het slechts mede helpen op-
Door overlég wat óverleggen,
dat willen de politiebonden.
Daar Toxopeus 't heeft te zeggen,
heb ik hem maar een vijl gezonden
om 't overlég mooi af te ronden.
japonnen kriebelden op de huid.
land in zo korte tijd wortel heeft kun
nen schieten, is een vraag, die ver
scheidene verklaringen oproept. Een feit
is, dat aankopen via de post bij hon
derdduizenden Nederlanders totdoodnor-
male transacties behoren, terwijl het
overigens niet minder een feit is, dal
nog veel meer landgenoten hun gereser
veerde houding jegens het tijdsverschijn
sel postorder hebben gehandhaafd. Veel
al geldt ook: onbekend maakt onbe
mind. Wie toevallig geen damestijd
schriften of omroepbladen leest, wordt
zelden met postorderbedrijven gecon
fronteerd. Hem ontgaan de riike moge
lijkheden, die door deze voor Neder
land vrij nieuwe handel zijn geopend.
Hij weet niets af van het vernuftig ap
paraat, dat een importhuis hem aan
biedt om zich voortaan zelf mee te
knippen, nu de gezellige tijd van ,,pot
voor meneer" toch' voorbij is. Hij blijft
onkundig van de sensationele aanbie
ding om zich voor nog geen honderd
gulden eigenaar te kunnen noemen van
vangen van de St. Nicolaasdrukte. Het
is zelfs niet zo, dat de weken vóór vijf
december in déze heel aparte zakenwe
reld beduidend meer bestellingen ople
veren. Het werk is vrij regelmatig ver
deeld over het hele jaar, dank zij de
gerichte aanbiedingen, waarmee de
postorderondernemingen van tijd tot tijd
de aandacht opeisen.
Hoe het postorder, .wezen" in ons
een volledig bed met toebehoren, en hij
profiteert al evenmin van de gemak
kelijke betalingsvoorwaarden, die alle
Bezwaren
postorderbedrijven zonder uitzondering
hun clientèle bieden.
De vraag blijft intrigeren, waarin voor
zoveel duizenden kopers dè aantrekke-
thuis winkelen.
lijkheid is gelegen van transacties per
postorder. Immers, er dienen zich di
rect al een aantal niet gemakkelijk te
weerspreken bezwaren aan. Er zal bij
voorbeeld een grote groep de voorkeur
blijven geven aan de traditionele aan
koopmethode, dus in de detailzaak of
het warenhuis. De voordelen liggen der
mate voor de hand, dat men zich deze
pas realiseert bij het beschouwen van
de postorderbedrijven. Men schaft zich
een artikel ter plaatse aan, na het eerst
op zijn kwaliteit en andere eigenschap
pen beoordeeld te hebben. Het risico
van een miskoop is daardoor gering, zou
men zo denken. „Wacht even", reage
ren de postorderbedrijven dan en bren
gen enig psychologisch geschut in stel
ling met termen als drempelvrees"
en „dwangaankopen". Er zijn kopers,
die alvorens een winkel binnen te stap
pen, een zekere schroom moeten over
winnen, omdat ze menen moeilijk zonder
aankopen de zaak te kunnen verlaten.
Ze laten zich dan onder invloed van de
verkoper verleiden om iets aan te schaf
fen, waar ze in hun hart in het geheel
geen prjjs op stellen. Deze factoren ko
men in de anonimiteit va.n de schrifte
lijke transactie niet aan bod, zo voeren
de postorderbedrijven en verzendhui
zen verklarend aan. De klant is volko
men vrij om op bepaalde aanbiedingen
in te gaan. Hij staat onder geen andere
druk dan die, welke de annonce op hem
uitoefent. En in welke mate hij daar
aan toegeeft, is zijn eigen zaak!
Specialisatis
Inderdaad blijken er verrassend veel
Nederlanders te zijn, die aan een
oriëntatie op de plaats en het ogenblik
zelf van de aankoop geen behoefte heb
ben en zonder bezwaar per post een
bestelling doen. Naar schatting hebben
anderhalf miljoen personen zich tot nu
toe met deze transactie wel een keer
ingelaten, en de belangstelling beweegt
zich in stijgende lijn. Nu heeft zich in
het postorderbedrijf van het begin af
- voor Nederland ligt dat begin omstreeks
de dertiger jaren, toen in Zeeuwsch-
Vlaanderen een schuchtere, maar met
succes bekroonde poging werd onderno
men, een z.ekere specialisatie gehand
haafd, zich richtend op textielgoederen,
zoals lakens en ander beddegoed, thee
doeken en wat dies meer zij. Thans
heeft ongeveer de helft der aankopen
betrekking op textiel en woninginrich
ting. Deze specialisatie zal wel altijd
een der pijlers blijven van het postor
derbedrijf. aangezien het risico van te
leurgestelde klanten, getuige de erva
ring, zich tot een minimum beperkt.
Bovendien vinden de producenten van
dit soort produkten in de verzendhuizen
royale afzetmogelijkheden, weshalve
zij kwistig zijn met voordelige aanbie
dingen.
De laatste jaren brengen de postor
derfirma's ook artikelen op de markt,
die bij uitstek geëigend lijken om slechts
in een winkel betrokken te worden, zo
als mantels en japonnen. Niettemin blij
ken de postorderbedrijven zich ook in
pi ggt 'w
Êj
van den Doem, dateren uit
In Flora's hof wachten vervangen tympanen om In een muur te worden gemetseld.
De witte plekken, die op sneeuw lijken, zijn pleisterwerk.
s
De werkzaamheden zijn zo ver ge
vorderd, dat men een goede indruk
krijgt hoe schoon het straks zal wor
den. De ontflazing van de bogen de
Sas in 1890 ingezette ruite«n hoorden
ier helemaal niet thuis betekent
een evidente winst, omdat het fraaie
gotische lijnenspel van het bouwwerk
veel heter tot zijn recht komt. De
kruisgang is destijds wellicht beglaasd
om tocht en wind tegen t«! gaan, na
dat in de jaren 1876-1879 het groot
kapittelhuis ^erd hersteld ea ingericht
tot groot-auditorium van de rijksuni
versiteit, die nog steeds de beschikking
heeft over de kloosterhof en bij bijzon
dere gelegenheden het recht hem af
te sluiten. Aangenomen wordt, dat Ja
cob van der Borch, de Dombouwmees-
ter van 1144 tot 1475. de ontwerper van
het dwarspand der kerk, van de wes
telijke vleugel van de kruisga-ug en
van het groot kapittelhuis was. In 1634
werden "iet groot kapittelhuis en de
kruisgang in gebruik genomen voor de
nieuw gestichte Illustre School, die in
1636 verheven werd tot academie. De
oostelijke en zuidelijke vleugel van de
kruisgang, waarschijnlijk ontworpen
De Ranitz is een burgemeester
vol muziek
en schroeft de zaken alsmaar
hoger óp.
Hem past dus een pianokruk
met mekaniek,
die dóór kan draaien tot de
hoogste top.
door Jan
1408.
Reeds in 1890 werd de kloostergang
onder leiding van de bekende bouw
meester Cuypers grondig gerestau
reerd. Hij vulde de tympanen met
nieuwe beeldhouwwerken zo getrouw
mogelijk paar de originele. De toen ge
bruikte steen blijkt niet erg tegen het
weer bestand te zijn geweest, want bet
muurwerk, pinakels, beelden en an
dere ornamenten verkeerden in een
vérgaande staat van ontbinding.
Nadat in 1958 de vloeren waren her
steld, is vorig jaar begonnen met het
muurwerk te vernieuwen, waarvoor Mu-
sehelkalksteen werd gebruikt. De ver
vallen stukken beeldhouwwerk deden
daarbij wel wat vreemd aan, zodat be
sloten is ze eveneens in Muschel-kalk-
steen te copiëren, waarvoor enige beeld
houwers aan het werk zijn gezet, die
ter plaatse of in hun atelier aan het
hakken gingen. Zij krijgen de verweer
de tympaan voor zich, boetseren die
wat bij en bootsen hem na-
Tot de beeldhouwers, die zich hier
mee bezig houden, behoort de Italiaan
Rovérso, dié ook het bevrijdingsmonu
ment naar ontwerp van Corinne Fran-
zen-Heslenfeld op het Domplein destijds
heeft gehakt.
De oostelijke vleugel is zo goed als
gereed met vernieuwde tympanen. waar
in de figuren nu duidelijk zijn te her
kennen, zoals de patroon van de stad,
St. Martinus met zijn paard, die zijn
mantel voor de neergeknielde bedelaar
in twee stukken snijdt.
Aan de zuidelijke kant staan thans
de steigers en de westelijke vleugel
moet nog geheel onder handen worden
genomen. Merkwaardig is. uat in dit
laatste gedeelte de enige nog aan
wezige originele tracering juist gaaf
is gebleven. Men ziet hier een 'map
gemetseld touw. dat bedrieglijk echt
lijkt. Men wijst er de vreemdelingen
altijd met trots op.
Van de overige versieringen, eveneens
door Cuypers vernieuwd, heeft niet veel
de tand des tijds kunnen doorstaan.
Overwogen wordt om geheel andere ta
ferelen aan te brengen,
ln totaal moeten er negentien tjm-
panen vernieuwd worden, waarvan er
reeds negen vervaagec zijn. Men stond
voor de vraag, wat nu mot het oude
beeldhouwwerk, dat kunsthistorische
waarde beeft, moest worden geuaan.
Hiervoor is naar onze opvatting een
bijzonder gunstige oplossing gevonden.
Men had de stukken in het stedelijk mu
seum kunufo opbergen, maar weinigen
zouden er dan nog naar omzien. Zij krij
gen echter een unieke plaats in de irec-
te omgeving van de Domtoren, onder
het bereik van het publiek. Ze worden
gemetseld ln een muur van Flora's hof
Een knap staaltje van metselwerk, een
nagebootst touw, is de enige originele
tracering, die gaaf is gebleven.
achter de tukien van de percelen aan de
Lichte Gaard. Deze muur stond ook al
op het punt van instorten en men heeft
nu een mooie gelegenheid de tympanen
of gedeelten ervan in de nieuw op te
trekken muur te verwerken.
Deze rui...te, welke men bereikt door
een houten deur in een stenen poort
uit 1634 aan de Servetstraat, was vroe
ger de tuin van het bisschopspaleis.
Omstreeks 1900 kwam er een bloemis
terij, doch in de jaren twintig werd er
de werkplaats gevestigd voor de res
tauratie van de Domtoren, waarmee
men in 1929 gereed kwam. Tot 1957 is
het nog werkplaats voor de gemeente
lijke dienst van Monumentenzorg ge
weest, waarna het terrein leeg kwam
en als opslagplaats voor Gemeentewer
ken diende.
Het is nu ontruimd en werklieden zijn
bezig er een soort hofje van te maken
met éen plantsoentje ep enkele ban
ken, waar het publiek rustig kan ver
toeven cn kan luisteren naar het ca-
rillonspel van, de Domtoren.
De bedoeling is Flora's hof reeds ln
het voorjaar in gebruik te nemen en
de verwachting is, dat ook de restaura
tie van de Kloosterhof volgend jaar vol
tooid wordt.
IGNAAT
deze sector een klantenkring te hebben
verworven, die voornamelijk afgaaft op
de afbeeldingen in de advertenties. Men
durft kennelijk het risico aan, dat cou
pe, pasvorm of maat niet kloppen. Dan
verbaast het nog te horen, dat slechts
tien procent der bestellingen wordt ge
retourneerd. Een directeur van een
groot postorderbedrijf in Rotterdam
vertelde ons een voorval, dat typerend!
js voor het risico van schriftelijke aan
kopen, zowel voor bedrijf als consu
ment. Op een aanbieding bad hij veel
reacties gekregen en dus flink verkocht.
Bijna zonder uitzondering werden de
bestellingen evenwel geretourneerd,
zonder aanwijsbare oorzaak. Pas veel
later kwam het bedrijf er achter, dat
de japonnen kriebelden op de huid,
hetgeen de dames als een overwegend
bezwaar hadden gevoeld.
Rompslomp
Met de mogelijkheid van retourzending
is overigens een nieuw typisch voor
deel aangestipt van de verzendhuizen,
en tegelijk speculeert zo'n bedrijf ér
duidelijk op. dat de klant er doorgaans
niet zo gemakkelijk toe komt om een
eenmaal ontvangen pakket aan de af
zender terug te sturen. Men zal een mis
koop niet meteen willen erkennen en de
terugzending zelf stuit op allerlei ver
velende rompslomp. Denk slechts aan
het verpakken van bijvoorbeeld een pan-
nenuitzet of een partij linnengoed. Ex
tra kosten brengt een retourzending
overigens niet mee, dank zij de servi
ce van het postorderbedrijf. Dat het aan
tal van deze geconstateerde teleurstel
lingen slechts enkele procenten be
draagt, is derhalve geen geheel be
trouwbare maatstaf voor de werkelijke
situatie. Maar het
overgrote deel van
de ongeveer hon
derd bedrijven, die
zich binnen onze
grenzen op dit ge
bied bewegen, stel
len zich in op
het aanbieden van
swaliteitsprodukten.
aangezien ze door
hun kwetsbaarheid
en de alom heersen
de concurrentie an
ders spoedig van
de markt zouden
moeten verdwijnen.
Veel verzendhuizen
nemen in hun as
sortiment trouwens
in toenemende mate
merkartikelen op,
en de catalogi, die
deze ondernemingen
in grote oplagen
verspreiden, nemen
langzamerhand het
karakter aan van
een warenhuisgids.
Hierbij staat het
voorbeeld voor
ogen van een Ame
rikaans warenhuis
als Montgomery
Ward, dat zich bij
miljoenen gezinnen
een vaste plaats
heeft veroverd.
Uiteraard hebben
ook de postorder
bedrijven zich te
houden aan de
vestigingsvoorschriften, die voor diver,
se artikelen Zijn vastgesteld.
sensationele aanbiedingen
zelfs acht dagen gelegenheid heeft J>&
een bepaald artikel kritisch te onder
zoeken in de huiselijke kring. ..Th'
winkelen" noemen de postorderbedru
ven dit graag.
Informatiecentrum
Ongeveer in zeventig procent óeï
transacties maakt de consument gebi"4£
van de mogelijkheid om het verschuid1»'
de bedrag in termijnen te voldoen. Me'
gaat hier te gemakkelijker toe oV
omdat leverancier en koper elkaar n1®
kennen. Niettemin zal een postorderpf_
drijf, dat waarde hecht aan zijn voori
bestaan, zich gaarne van de kredi8^*
waardigheid der klanten willen verg®'
wissen, en de anonieme sfeer der trans
acties wordt derhalve in zoverre Se
schaad, dat direct na de bestelling
informatie op hun antecedenten \vor°
getrokken.
De klant merkt hier alleen iets vaJy
als zijn solvabiliteit onzeker is. Het een
traal documentair archief in Anister
dam is de plaats, waar vrijwel ie°c'n
aankoop wordt geregistreerd, en rn®',
beschikt daar thans over een aam®,
zwarte adressen, waaraan geen elNt
postorderbedrijf meer iets levert, H®
archief is een instelling van de Ned®1
landse Bond van postorderbedrijven, o1
nu ongeveer zestig leden telt. n.
Resumerende komen wij tot de
clusie, dat bestellingen per post oPde
het Nederlandse publiek nog wel nj®
tot een gewoonte, maar toch tot e.®j
vrij normaal gebruik zijn uitgegróel°'
Zonder twijfel treedt dit verschijnsel 08
ten nadele van de orthodoxe winkel:"®,
koop, maar de eigen service en sfe®
van de detaillist on het warenhuis
gen toch voor voldoende tegenwicht. D
iaatste jaren is de postorderomzet me
.laten de P.T.T. voor Sinterklaas spelen.
ongeveer zeventig procent toagenorn®^
maar van de totale omzet van'
Helft in steden
De redelijke veronderstelling, dat het
merendeel van de clientèle van verzend
huizen te vinden zal zijn ten plattelan-
de en in meer afgelegen streken
waar immers de voordelen van het be
stellen via de post sterker spreken
blijkt niet aan de werkelijkheid te be
antwoorden. -Niet minder dan de helft
der klanten woont in stedelijke centra,
waar winkels dus in ruime mate voor
handen zijn. Niettemin zien tal van
huisvrouwen op tegen het tijdrovende
winkelen, vooi-al waar het artikelen be
treft, die men zonder veel risico schrif
telijk in huis kan halen. Veel consu
menten beschouwen het ook als een
voordeel, dat het gehele gezin vijf of
cot1'
sumptiegoederen neemt deze
toch nog maar één a anderhalf P1"?.® e,i
voor zijn rekening, Duitsland, Belg1® -r,
Engeland komen al beduidend
en het is dus wel te verwachten, °e.
binnen onze grenzen het postorder1t
zen een rooskleurige toekomst tegen?jji
gaat. Het feit, dat een groot bedilF jf
verijssel er in slaagde in een T.jj-
jaar tijds voor een bedrag van zes JU.
joen gulden aan nieuwe kantoor- en
gazijnruimte te bouwen, is wel symi
matisch voor de bloei van deze J0,ejj.
loot aan de stam van het bedrijfsleer
En vele duizenden bereiden zich d j<«
gebruikmaking van de vaak aano e
kelijke aanbiedingen op willekeurig,
tijdstippen prettige Sinterklaas-vet1
singen.
HANS STE^>
•mT 4$ - T^' k
V,. l' - i**V
Men krijgt reeds een goede indruk hoe schoon de kloostergang van de Dom wordt. Links het reeds ge.restaureerde gedeeld
