Missionaris deelt - al 22 jaar -
eenzaamheid en duisternis
in lange winter - met Eskimo's
Meer BRUIKBARE vrije tijd
-voor de werknemers
De bedrukte kerk van OEGANDA d)
VOORZICHTIGE AANPASSING
u
VIJFDAAGSE WERKWEEK EN
WINKELSLUITINGSWET
TT at gaat er gebeuren als het
land onafhankelijk
K
Geadopteerd door
^/aagse parochie
Kent U
Napels?
Geen „gesloten
zaterdag
NILLMIJ
Ongeregeldheden
worden gevreesd
11111
m c
sttaJ
ZATERDAG 10 DECEMBER 1960
NSAMBYA, december Ik
geloof niet, dat iemand het
hier hardop durft te zeg
gen, maar de Kerk van Oeganda
eens de parel van Afrika is
bedrukt. Zü, die haar leiden, zijn
vol zorgen en zij, die geleid wor
den, spelen met vuur.
Ui
ruli een óeuw 7''Jn de paters
"blaten van Maria missionaris
lij rtnse" I» Canada. In die eeuw zij"
'■<>(1 Kedrongen tot de verste gren-
''"OivtH!1.. het bewoonbare deel van dit
'Heen i e 'and. Die streken rijn
SeboJr. 'eefbaar voor degenen die er
4eTe«
-u en getogen zijn. Daar moeten
*ij" ®ster*. onder wie er heel wat
Sur» j Europa, zich bjj aanpassen-
J.Mn a p de lange wintermaanden
'cht v ®sk'tno's van ieder and.er
Moken dan dat van hun arm-
'igloe ,01lelampjes, die in hun ijshutten
J'Om, branden op zeehondenvet. Er
«et [.„''""welijks nog iets gevangen in
■•en 'Je van de winter en de gezin-
'Hïojv'0,*ten geheel leven op de voor-
v'0)e ®st die in de zomermaanden is
"vet p Pt met zeehondenvlees en
'l#t1 a daar als niet-ingezetene van
eens aan beginnen. In een
uti a daar als niet-ingezetene van
>li> 6ens aan beginnen. In een
dra maar met knopjes hoeft
"bi aa'en om alle comfort en gemak
Vvra»! hee» te toveren, gaat ge u
4aar wat eigenlijk de Eskimo zelf
kaar ?°e zoekt. Kan hij niet beter
'"kehe bewoonde deel van het
"pi, .'Se land Canada, komen, waar
fehan"'?b snel ontwikkelende maat-
"eter 'lem wacht? Kan hvj niet
ttevm z,,n nrimitief jagersbestaan op-
lilf'II In l/\nnjlinncf rrorlll lil 1 i~\ P
kiijah 'n 'n loondienst gaan bij de
maatschappijen „f de houtzage-
jj'aat' 'lfit is daar nog koud genoeg,
°e I- Canadese bedrijven dringen
W. jUser hoe hoger door in het tot
'Ippj hort onherbergzame noordelijke
ik Can°ie schatkamer - de zoveelste -
lg d lne'; toenemende belangstel-
ooor geologen en kapitaalkrach-
I8B|
e<?n. snelle stoot wordt de harpoen
'h de zeehond gestoken.
is°adernemers nagespeurd. Maar
A'®' tekenend, dat de eersten die
Le6rden mmen aantroffen en regis-
h^faril?' dezelfde paters waren, die in
hi^r het Üzer vonden. Zij gaven
uw.s (j00r naar Ottawa, waar
^eet -hfraters wonen, die er ook de
v."Hst Se katholieke universiteit ad-
h,leU\vf. ,en' en zij trokken verder.
J°et. H'aagterecords van vorst tege-
>5*at r)oUn belangstelling gold aller-
ti mens en zijn geestelijke nood.
n'kgen er in geslaagd door hun vol-
toSDH0nderduiken in deze ™aat-
iAeriaï'- van primitieve mensen de
.NrotiTU. die ook daar oppermachtig
te verdrijven. Zü zijn de
v^ste,
kogjhden
van de Eskimo's geworden,
th ïtidi °ok de vrienden werden van
iwe'd en- °P negentien punten, ver
vis arwa de onmetelijke wijdte van
h dt jr'sche gebied van Canada,
V® hun kerkjes en parochies.
K ®derj °chies, enige malen groter dan
MelÜ de kerkjes alle kleiner dan
fm te kapelletje hier. Het aantal
parochie variërend van
id pfbderd tot misschien vijfhon-
ti^et i°e'
(ijfki; '-'yen van de missionaris in deze
V kïaa 's vervuld van een ontstellende
h/hw^ueid. Hij moet zich geheel om-
h>t Ü.PP alle gebied. In tijd van nood
>ii d iJ-' bet rauwe vlees van de zee-
Ha eie„Ceëten. Hij moet maandenlang
„tpoA611 voorraad zeehonden met de
>p 'tlt;. .gaan jagen voordat het winter
lp. tiofiri 'J kleedt en voedt zich met
'h ana en trekt er ook brandstof van.
t» 'ers dan voohnnfioiivdt is pr niet
Territories. Van zijn 140 parochianen
zijn er in het afgelopen jaar 23 ge
storven, van wie het grootste deel
door de Aziatische griep, eén onge
kende infectie in deze streek, waar
tegen de Eskimo's geen weerstand
hadden. De gbiep kwam rond Pasen,
toen het nog 50 graden vroor. De Es
kimo's zeiden: nu is het ergste van
de winter voorbij en zal het gauw
zomer worden. Hun lichamen waren
echter verzwakt na de maanden
en maanden die zij in hun donkere
sneeuwhutten hadden doorgebracht.
De Eskimo's van de Pelly Bay heb
ben pastoor Van de Velde geleerd hoe
hij zich met zeehonden gemakkelijk in
het leven kan houden. Er zijn er ge
noeg daar en de kunst van het vangen
is te leren voor iemand die wat feeling
heeft. De pastoor sleept nu de vette,
logge dieren zomers zelf uit het IJswa
ter, snijdt hun huiden open, bergt het
spek in vaten en het vlees in de ijskast
van, moeder natuur. Het is een kwes
tie van goed wegbergen achter voldoen
de zware stenen, zodat geen honden of
ijsberen er aan kunnen komen. Pater
Van de Velde, die nu 25 jaar priester
is én twee-en-twintig jaar in Pellv Bay,
heeft al lang geladen een kerkje ge
bouwd. In het cement, waarmede de
stenen aan eikaar werden gehecht, zat
ais bindmiddel weer het vet van de zee
honden verwerkt.
In dat kerkje wordt iedere avond de
rozenkrans gebeden. Wij hebben een pa
ter gesproken, die in Pelly Bay is ge
weest en die ons vertelde, dat. hij nog
nooit zo had zien bidden als daar. Het
geloof is sterk onder de Eskimo's.
En het merkwaardigste: het vierde
tientje van de dagelijkse rozenkrans
is voor de parochianen van een Haag
se parochie. Geen avond gaat er voor
bij of dat tientje wordt gebeden voor
Van hun land.
(jAheen de missionarissen kunnen
Woor'j'aaB beantwoorden. Dat ant-
aLs,#1ieftv dat ge
ral luiden: zeker kan dat en
stèi.J1(?§e,n de ontwikkeling niet al te
aistiiv,,'.e£enhouden. Maar voorzichtig
'>cuu t, dat ge de zeer eigen
iv,:. 'Uur" van deze mensen met uw
""aat fv "beschaving" niet kapot
Ove» j"ebt ge wel eens nagedacht
var. de diepe zin van het bestaan
striid eskimo's, die in de enorme
aan i?m het bestaan nog hechter
hiaat aar hangen dan ooit in uw
Piot ichaPPÜ. toen de vaders nog
bed ..Dun zonen samen in werk en
d- optrokken? Voorzichtig dus,
liip, dat zinvolle bestaan niet ruw
vaiï o at- Er zdn al voorbeelden
lilv Vpe zult, Canadese regering met
dat °hthem Service Officers, die in
^Oora- ed bet bestuur vertegen-
Efohi Igen- over deze sociologische
Ij^ "temen diep moeten nadenken.
van v"®rgeet niet de hulp te vragen
W de missionarissen. Zij kennen
dij jand. Zij zijn diep in de ziel van
volk doorgedrongen.
f'n" Northern Territories worden als
In de winter jagen de Eskimo's op het zee-ijs bij de z.g. „ademgaten" van de
zeehonden. Gebogen over een gat wacht de jager de komst van het dier af.
Eskimovrouw in winterdracht.
de „tiguarsitinut" van de Sportlaan
in Den Haag. De „pleegouders", zo
als de Eskimo's hun Haagse vrien
den noemen. Pleegouders is een zeer
eervolle titel.
De band is ontstaan doordat de pa
rochie van het Allerheiligst Sacrament
in Den Haag enige tijd geleden de Es
kimo-parochie heeft geadopteerd. Het is
een geestelijke adoptie, die De Sport
laan en de Pelly Bay zijn aangegaan.
Iedere zondag wordt er op de Haagse
preekstoel verzocht om bij het Memen
to voor de tonsecratie te bidden voor
„onze Eskimo's". Steeds worden de
laatste berichten over het wel en wee
van deze kleine groep,waarover de
Vlaamse priester Van de Velde waakt,
op een speciaal daarvoor gesneden bord
achter in de kerk vermeld en af en to-s
gaan er brieven over en weer van de
ene pastoor naar de andere.
De grote last op de schouders van
pastoor Van de Velde is de eenzaam
heid. „Ge leeft er als in een gevang",
zei mij zijn Vlaamse confrater, pater
Platteeuw, die er een maand is ge
weest, deze zomer, om Frans van de
Velde wat te komen helpen. Er lagen
hopen stenen buiten en de bezoeker
vroeg aan de pastoor wat dat voor zin
had. „Om vissen op te drogen", was
het antwoord, maar ergens in de stem
van de missionaris was een aarzeling.
De ander zocht verder en het bleek
(Advertentie)
dan kent U ook
pittige, geurige, zachte brandy
de ideale brandy voor long drinks
originele Italiaanse Vermouth
Imp. Koster Thijs Amsterdam"
„Levering via de erkende wijnhandel
hem, dat pater Frans als hij in de
donkere maanden rond Kerstmis zich
geen raad meer weet van eenzaamheid,
iedere dag een steen naar buiten brengt
om af te tellen: hoe lang nog aleer de
eerste zon weer komt. Als de zon in
maart eindelijk roodgloeiend boven de
verre sneeuwkim verschijnt, lopen de Es
kimo's haar tegemoet en de kinderen
wuiven met hun handjes naar het won
der van het nieuwe licht.
In deze eenzaamheid is kerstmis een
feest dat alier harten niet de licha
men verwarmt. Met. kerstmis ko
men de Eskimo's van alle kanten uit
deze onmetelijke parochie op hun hon
densleeën naar de kerk. De vrouwen,
die de zuigelingen in hun wijde kleren
van kariboe-huid op de rug dragen en
hen zo „binnendoor" aan de moederborst
kunnen leggen zonder dat de baby in
de koude vrieslucht hoeft te komen, en
de kinderen, in hun zware vachten van
rendiervel en de dikke puntmutsen van
vossenhuid op, die alles beschermen te
gen de kou van 50 en meer graden, trek
ken naar het kerkje. Maar het is veel
te klein op deze feestdag om allen te
bevatten. Dus wordt er een grote „ig-
loe" gebouwd van blokken bevroren
sneeuw, die met kapmessen op maat
worden gesneden. In het interieur daar
van worden nisjes uitgehakt, waarin de
vetpotjes onder de Nachtmis knetterend
van het druipend zeehondenvet overal
lichtjes doen schijnen.
In dis wonderlijke kerk, die voor een
paar dagen „hpt gevang" doet verge
ten, waarin een priester op de meest
barre voorpost van de Kerk vecht voor
zijn mensen, klinkt het „Christus Natus
Est Nobis" even vreugdevol als in de
grootste kathedraal. Pastoor Van de Vel
de schrijft brieven vol dankbaarheid aan
zjjn collega aan de Sportlaan in Den
Haag, die hem onlangs een nieuw ka
zuifel stuurde. Hij vertelt zjjn volkje
van de „tiguarsitinut", die ook voor
hen dagelijks bidden.
J. W.
(Van een medewerker)
Het ziet er naar uit, dat binnen een
jaar of twee de 5-daagse werk
week in ons land in het meren
deel van het bedrijfsleven een feit zal
zijn. De ontwikkeling, in die richting is
in volje gang en er zjjn a! bedrijven
waar de werknemers de 5-daagse" in
hun zak hebben. Vele werkgevers zullen
er een middel in zien om hun positie op
de schaarse arbeidsmarkt te behouden.
Allerwegen wordt dan'ook druk gecon
fereerd en het gaat in die besprekingen
niet uitsluitend meer over het al of niet
aanvaarden van de 5-daagse werkweek
doch over de organisatie ervan in het
betrokken bedrjjf.
Voorstanders en tegenstanders
Deze verruiming van de vrjje tijd
voor de werknemers heeft inmiddels
niet overal volle instemming, te meer
omdat de 5-daagse werkweek zonder
twjjfel voor de meeste bedrijven een
niet onbelangrijke kostenverhoging mee
brengt. De minder enthousiasten zjjn
van mening, dat de 48-urig.e werkweek
in de vorm zoals wjj die nu kennen,
de werknemers voldoende vrjje tijd biedt
voor ontspanning, voor zelfontwikkeling
en voor een verantwoorde zorg voor de
gezinnen. Wel wordt er hier en daar bij
aangetekend, dat. zoals de gang van
zaken nu is, de werknemers te weinig
bruikbare vrije tijd genieten door
de bijkomende omstandigheid van de to
taal verouderde winkelsluitingswet. De
reorganisatie van de winkelsluitingswet
Advertentie
Minder belasting
door levensverzekering
een eeuw levensverzekeridg
OEGANDA
De oorzaken, die tot deze situatie
voeren, zijn velerlei. Zij zijn verwarrend
en tegenstrijdig, maar toch meen ik,
dat et- met enige moeite twee hoofdlij
nen kunnen worden onderscheiden. Er
zijn moeilijkheden van buiten en moei
lijkheden van binnen. Ik zou mij in dit
artikel tot de eerstgenoemde willen
beperken.
Moeilijkheden van buiten, dus. Wie
een blik op de kaart slaat, begrijpt
het onmiddellijk. In het noorden ligt de
Soedan, in het westen Congo. Twee
voorbeelden, die tegelijk twee bedrei
gingen zijn. Oeganda immers nadert
het ogenblik, waarop de Engelsen zich
zullen moeten terugtrekken. Hoe zal
het dan eenmaal zelfstandig geworden
reageren? Zal het een Congo worden?
Zakelijk gesproken, is er voor die ver
onderstelling nauwelijks grond. De be
volking is niet vechtlustig en men mag
het Engelse bewind niet met dat van
de Belgen vergelijken. Desniettemin leeft
hier een (meestal zorgvuldig verzwe
gen) vrees. Men heeft het nu eenmaal
meegemaakt. De uittocht uit Congo is
voor een goed deel over Oeganda ge
lopen. Men heeft duizenden Europea
nen ontvangen met niets dan hun fa
milie, hun kleren, hun auto. Onder hen
waren paters, zusters en broeders. Angst
wekkende vérhalen hebben de ronde ge
daan en ai heeft d,e tijd veel verzacht,
nog altijd is Congo fel onrustig. Nog
altijd vinden er kleine grensincidenten
plaats en het is dus niet verwonder
lijk, dat zich misschien tegen beter
weten in angsten vastzetten, die
moeilijk onderdrukt kunnen worden.
Het andere buurland
Soedan
-H «uri er oor- uraiiusiui
er? dan zeehondenvet is er niet
ii:' v6i u'lerst Noordelijke gebieden.
IW laA8et,rui.kt hij bovendien om er
de 5?11 va" maken. Soms hel-
yw tiskimovrouwen hem met het
"n '1de huid.
door het
«Wen ^sKimovrouwe..
thj.St wvan de hard gelooide
h nneer die zacht isdoor het
tL ?o0rhan v«le tanden kan de naald
Mn aatvnen gehaald worden en kunnen
Nharis u W01'den gestikt. Menige mis-
uiti n.eeft zelf ook op de zeehon-
",™i[ zen ook op ae zeeuun-
;,-<n j bitten knauwen en daarna de
vA Hp.°r. ti°t zachte leer moeten trek-
Ueu^ornt ls een werkie dat geregeld
nóh 0°niHC- Want in enkele maanden zijn
"denkeen paar laarzen van zee-
u'd totaal versleten.
ook pater Frans van de
^rkpAjiPelly Bay, een van de meest
'flke punten van de Northèrn
Mgr. J. Cabana W.F
van de katholieke
Mgr. Cabana is 64 jaar. Hij komt uit
Canada, „but I hope to die here"
tsbisschop
Oeganda.
geeft ook een somber beeld. Daar is
althans op het ogenblik geen
sprake van gevechten of geweldple
gingen. De regering is de Kerk ech
ter slecht gezind. Missionarissen wor
den verwijderd, bloeiende scholen met,
verstikking bedreigd en er schijnt
geen enkele kans of mogelijkheid tot
nieuwe vestigingen. Om een van de
Verona-fathers uit Goeloe te citeren:
..Het heeft geen zin het te ontkennen,
in de Soedan woi'dt de Kerk ver
moord."
Het lijkt mij begrijpelijk dat bjj zulke
omstandigheden de harten der kerke-
illllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllliiillllllllllllllllllllllll
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiüiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
iijke leiders vervuld raken van zorg.
Te meer, omdat ook de interne politieke
toestand van Oeganda weinig verkwik
kend is. Ik heb u al geschreven over
het separatistische zelfstandigheidsstre-
ven der Baganda. die per 1 januari Boe-
ganda van de rest van Oeganda willen
losscheuren. Wat dat voor gevolgen met
zich zal brengen? Ik heb het de gou
verneur van Oeganda, Sir Frederic
Crawford in een persoonlijk interview
recht op de man af gevraagd.
„Natuurlijk", zei hjj, „w(j zullen vvel
wat moeilijkheden krijgen. Nu in ja
nuari en straks bi) de algemene verkie
zingen in maart. Maar wjj zijn vast be
sloten orde en wet te handhaven en de
rechten van het individu te bescher
men".
Het antwoord van een diplomaat. Op
mijn verantwoording vertaald, betekent
het: „Reken maar op een periode vol
ongeregeldheden. Een moeilijke tijd
vol gevaren, die een wezenlijke bedrei
ging vormen van wat met. zoveel moei
te ter voorbereiding van de zelfstandig
heid werd bereikt."
Achter de schermen wordt er dan
ook en ik geloof zelfs aan beide zij
den naarstig gezocht naar een „face-
saver". Een oplossing, waarbp het eco
nomische onhoudbare zelfstandigheids-
streven kan worden omgebogen zonder
dat de Boeganda-regering haar gezicht
verliest.
Doch stel, dat dit lukt. Stel, dat
ondanks de economische crisis, waar
in het land zich bevindt, ondanks de
kapitaalvlucht, ondanks de reeksen
advertenties van „shops to let per
jan. 1" en ondanks mogelijke gevech
ten en onregelmatigheden de protec-
toraatsregenng en die der Baganda
eikaar vinden, dan nog is - althans
voor de toekomst der kerk de
lucht niet opgeklaard. Want Oeganda
wordt zelfstandig.
Het kan twee. het kan drie jaar
duren. Het kan bloed kosten of niet,
er zal straks sprake zijn van een
waarschijnlijk federalistisch, maar on
afhankelijk Oeganda. Hoe zal zijn
regering de kerk, die zoveel voor dit
land betekend heeft en nog betekent,
tegemoet treden? Zal ze de blanke mis
sionarissen blijven dulden? Zal ze de
missiescholen, die vrijwel het gehele
onderwijs in Oeganda gedragen heb
ben, welgezind blijven?
erkelijke leiders geven op zulke
vragen geen antwoord. Zij zwij
gen. Hun zwijgen is echter wei
sprekend, omdat de voortekenen duide
lijk en onheilspellend zijn.
Kijk, aan de ene kant is dit land nog
Dr. Leslie Brown, de pasgekozen aarts
bisschop van de Anglicaanse kerk in
Oeganda. Dr. Brown zal in april volgend
jaar officieel door de aartsbisschop van
Canterbury, dr. Geoffrey Fisher worden
geïnstalleerd.
ongelooflijk naïef en primitief. Kinde
ren spelen onder de mis verstoppertje
tussen de pilaartjes van de communie
bank en het hoofdkwartier van de De
mocratische Partij maakt met veel op
hef bekend, dat zij honderd nieuwe le
den op een andere partij heeft veroverd
„waaronder zes trommelaars en een
vaandeldrager". Dc vrouwen lijken poë
tisch onderdanig en in de ..bush" knie
len de kinderen met tientallen voor de
missionaris om zijn zegen en een zuur
tje.
Zo, vanuit de romantische hoek, is
Oeganda een paradijs. De hele dag
straalt de zon, in de openluchtschool
tjes zeggen de kinderen zingend hun
tafels op en niemand lijdt honger.
Voor ieder is er wel „matoka", de
dames halen geduldig het water van
kilometers ver en 's avonds is er
bier en muziek en een nachtelijke he
mel vol fonkelende sterren. Geen won
der eigenlijk, dat de missionarissen
van dit land houden. De bewoners
zijn vriendelijk en mooi en men
leert leven met malaria, zoals wij
met regen en wind.
De werkelijkheid is echter meer dan
dit seheurkalenderverhaaltje alleen.
Daartoe behoort ook de neger-onderwij
zer, die mij in de kerk een stomp
geeft, omdat ik een reisgenoot iets uit
leg, terwijl hij andere negers rustig iaat
praten. Daartoe behoort de neger-
rechter, die met zijn jgezin vlak achter
mij woont in een uiterst primitief huis,
maar die mij iedere morgen in een
grote, glanzend-rode wagen voorbij raast.
Daartoe behoren de Jongens op de
Highschool bij de Canadese broeders in
Kisubi. Ik kwam in het uur, bestemd
voor verplichte studie. Er was geen sur
veillant. Er had niemand naar hen om
gekeken, maar toch waren ze er alle
maal. Doodstil en hevig blokken. Stu
die is in dit land een ei'nstige zaak. Het
is de poort naar maatschappelijke wel
vaart en dus wordt ze beoefend met
hartstochtelijke toewijding en een niet
te begrijpen ernst. De „registrar" van
Makerare College vertelde mij, dat de
studenten tot sport en ontspanning moe
ten worden gedwongen.
Er zijn hier op het ogenblik rond
vijftig Oegandese doktoren, twin
tig meesters in de rechten, vier
of vijf ingenieurs en alle bij elkaar rond
600 universitaire studenten, verspreid
over de hele wereld.
Deze groep en alles, wat daarom
heen hangt en wroet, maakt zich op
om straks „de macht over te nemen".
Er wordt gejaagd op status-symbolen
als titels en wagens en er klinken aller
lei verkrampte uitspraken, waarbij na
tionalisme dienst doet als dekmantel
voor geldzucht en eigen baat. In die
poel van vooralsnog onklare bedoelin
gen mengen zich de grote vrienden van
morgen,,' Amerikanen en Russen. De
eersten brengen Louis Armstrong en
als grote, sensatie, midden op de evenaar
de ijsrevue „Holiday on ice". De Rus
sen doen het iets minder luidruchtig.
Ze sturen geen handelsdelegaties, maar
„verliezen" hun geld b(j sommige poli
tieke groeperingen. Ze Jokken studen
ten onder de vreemdste omstandighe
den naar Moskou en als de kist van
een notoire Oegandese communist, die
op weg naar Rusland verongelukte, in
Oeganda arriveert, blijkt het lichaam
verdwenen. Niemand vraagt waar het
is. De krant beperkt zich tot het zake
lijk bericht.
Zo kan ik doorgaan. Er bestaan
hier in Oeganda scherpe tegenstellin
gen tussen stammen en talen. Zé wor
den uitgebuit en aangewakkerd. Er
heerst in alle kringen een felle zucht
naar genot, geld en bezit en het be
hoeft geen betoog, dat politieke lei
ders gemakkelijk spel hebben als zjj
wijzen op de weelde en de levensstijl
der Europeanen. Zullen zij straks niet
worden aangewezen als de hoofd
schuldigen, wanneer de economie van
dit land ten gevolge van de onstabili-.
teit tot een nieuw dieptepunt nadert?
Het is een angstaanjagend schouw
spel. Oeganda wil vooruit. Het is land,
waar „opvoeding" twintig procent van
de Rijksbegroting beslaat. Het wil in
minder dan geen tijd uit de hutten
van de voorouders, met. bijgeloof, ziek
ten en dood naar de glamour van de
twintigste eeuw met ijskasten, sleeën
en een gestroomlijnde sexuaiiteit. Die
storm valt niet te keren en het schijnt
of van alles wat missie en zending ge
daan hebben, alleen dat wat rechli-
streeks bijdraagt
tot meer materiële
welvaart meetelt.
Het Oegandese volk,
dat in meerderheid
tot het christendom
behoort, maakt als
het op regelmatige
„godsdienst" aan
komt, een bedroe
vend figuur. Aarts
bisschop Leslie
Brown van de
„Church of Eng
land" durfde hij
een schatting van
het aantal wer
kelijk praktiserende
christenen in zijn
kerk niet tot tien
procent, te gaan. Dt
katholieken maken
het misschien iets
beter, maar het al
gemeen beeld is
somber.
In een land, dat
zich met alle ge
weld vanuit 'n pri
mitief verleden een
weg baant naar eer
Europees levensni
veau, is voor gods
dienst weinig ruim
te. Politieke leiden
spreken er over alt
een zaak van de
tweede rang. Heb
ben zij zelf veel aan
de missie te dan-
OEGANOA
Kampala
ntebbe:
Cforjplt
ken en bestaat hun aanhang voor een
goed deel uit lieden, die tenminste in
naam religieus zijn, dan matigen ze
zich en beloven in de toekomst een
„fair chance". Zijn ze anders ingesteld,
dan spreken zij over de noodzaak van
vrjj algemeen staatsonderwijs. „Wjj zul
len niet toegestaan, dat door de lust van
èn katholieke èn Anglicaanse èn mos
limscholen te vestigen, de efficiency en
de spreiding van staatsscholen wordt
bedreigd."
Misschien wordt het beeld nu enigs
zins duidelijk. Misschien begrijpt men
nu waarom de kerk bedrukt is en
waarom men, beurtelings kijkend
naar de Congo en de Soedan, zich af
vraagt welke koers de wind zal ne
men? Zullen de hartstochten zo fel
oplaaien, dat er op grote schaal ge
weldplegingen piaats vinden? Zal
het minder fel, maar misschien nog
noodlottiger gaan en zal de kerk in
haar toekomstige mogelijkheden lang
zaam maar zeker gefrustreerd wor
den?
Deze vragen houden de kerkelijke
leiders bezig. Ze beperken haar moge
lijkheden en dwingen hen tot een
uiterst voorzichtige koers. Immers, er
is ook nog een derde weg. Een oplossing
waarbij nuchtere1 elementen de boven
toon bljjven voeren én waardoor Oegan
da- niet ten jjrooi valt aait chaos en
misbruik. Het zou irreëel zijn als ik zou
stellen, dat deze mogelijkheid niet be
stond. Er wordt door véle goede krach
ten, Afrikaanse en Europese, vasthou
dend en zelfvergeten aan gewerkt. De
Engelsen hebben bjj het overdragen der
verantwoordelijkheden een reputatie te
verspelen en de Congolese ellende heeft
ook hier op velen diepe indruk ge
maakt. De kansen zijn dus nog niet
verspeeld.
Maar de kerk in Oeganda heeft niet
alleen haar problemen van buiten. Ze
heeft ook nog haar zorgen binnenshuis.
Daarover in een volgend verhaal.
ALBERT WELLING
w
De kathedraal van St.-Pieter in Nsambya, Kampala. Naar
innerlijk en uiterlijk een dorpskerk uit Nederland. De
kathedraal van Golïa, gebouwd door de Verona-fathers, is
van binnen en van buiten Italiaans. De missie heeft gebouwd
op heimwee.
zou in dit verband méér actueel zijn
dan de 5-daagse werkweek.
Het is in ieder geval verheugend, dat
in het probleem van de vrije tijd voor
de werknemers nu ook de bruikbaarheid
daarvan in aanmerking wordt genomen.
Het mag inderdaad wel eens met na
druk gezégd worden, dat méér vrije tijd
voor de werknemers niet een zaak is
van het telraam, maar van meer
levensmogelijkheid.
Onder hen die volledig instemmen
met de 5-daagse werkweek hoort men
vaak hetzelfde geluid. Vooral onder
de hoofd-arbeiders wordt de laatste ja
ren erg geklaagd over de onbruikbaar
heid van de z.g. vrije tijd. Men zegt, en
zeer zeker terecht, dat, zoals het nu gaat,
de vrije tijd voor de werknemers maar
een zeer beperkte inhoud heeft en de
werknemers absoluut niet in staat stelt
op behoorlijke wijze te zorgen voor hun
gezinnen. Deze klacht is zeer zeker ge
grond. want wanneer men de omstan
digheden in aanmerking neemt waaron
der de werknemers thans hun vrije tjjd
aantreffen en kunnen beleven, wordt het
voor iedereen duideljjk, dat een dras
tische verbetering in dezen niet langer
kan uitblijven.
Want hoe zjjn de feiten? Er zijn hon
derdduizenden werknemers die 's mor
gens zeer vroeg van huis moeten en
's avonds laat terugkeren, ornaat zij niet
kunnen wonen op de plaats van hun
werk. Komen zij 's avonds thuis dan
zjjn de winkels allang potdicht. Wat
hebben zjj aan hun z.g. vrjje tijd als het
gaat om de zorg voor hun gezin? Over
leg over de besteding van hun geld is
niet mogelijk.
Maar hebben de niet-pendelaars wl
voldoende gelegenheid om te winkelen?
Het: is ook voor hen een voortdurend
hollen'en draven en als gevolg daarvan
een voortdurende onverantwoorde be
steding van hun geld. Hebben zij een
jas nodig, een paar schoenen voor de
kinderen, enig huisraad, kortom een ar
tikel dat niet valt onder het hoofdstuk
kruidenierswaren, dan is een snipper
dag nodig om in dezen met enig over
leg te werk te gaan.
Door de huiige winkelsluitingswet
leeft de werknemer naast het levens
patroon van de winkelier en de winke
lier naast dat van de werknemers. In
dit verband kan de 5-daagse werkweek
.een uitkomst zijn. Zij kan immers niet
alleen betekenen meer vrije tijd, maar
vooral meer bruikbare vrije tijd.
Verstoord evenwicht
Buitenlanders en het is in ver
band met de Euromarkt belangrijk met
de buitenlanders rekening te houden
hebben er weinig waardering voor,
dat de winkels in ons land 's avonds
om zes uur op slot gaan. Over hun
eigen regeling, welke meestal geen re
geling is, zijn zij echter ook niet te
vreden eiv wij nog minder. Terecht. Het
is helemaal niet nodig, dat de midden
stand tot 's avonds tien uur open is.
Het gaat niet om uitersten, maar om
een gezond evenwicht. Het is dwaas,
dat de buitenlanders pas om tien uur
sluiten, maar het is ook ongewenst,
dat in ons land de werknemers doorlo
pend moeten hollen en draven om iets
te kunnen kopen en voortdurend hun
geld moeten uitgeven zonder voldoende
mogelijkheid tot overleg.
Het schijnt echter, dat nten in be
paalde kringen voor het verstoorde even
wicht nog steeds geen oog heett. Want
er gaan stemmen op om tegelijk met
de 5-daagse werkweek ook de winkel
week te gaan bekorten, met bet waar
schijnlijke gevolg, dat de z.g. vrije tiid
voor de werknemers weer onbruik
baar wordt. Het aantal sluitingsuren
immerst wordt dan nog groter. Nog ver.
dere beperking van de koop-gelegenheid
voor de werknemers zou een financieel
nadeel voor hen betekenen. De huidige
concurrentie-situatie is zodanig, dat
iemand, die goed weet uit te kijken by
zijn inkopen minstens 10 a 15 procent
kan besparen.
In het vraagstuk van de vrije tijd
voor de werknemers legt men veel te
veel de nadruk op de ontspanning.
Maar daar is óók nog de zorg voor het
gezin! Men verwijt de werknemers vaak
dat zij hoge loon-eisen hebben en dat
zij hun geld ondoordacht en slordig uit
geven. Maar zijn deze verwijten recht
vaardig in een samenleving waarin de
werknemers niet eens de kans wordt
geboden het beter te doen?
In sommige kringen wil men, wonder
lijk genoeg, nóg een stap verder en wil
men de toch al krappe bruikbare tijd
van de huismoeders (en tevens van de
werknemers want veelal zal er juist
een vrije zaterdag uit de bus ko
men beperken door een „gesloten
zaterdag"., Het ontgaat hun waarschijn
lijk, dat vooral de huismoeders juist
de zaterdag voor de boodschappen nodig
hebben, omdat hun opgroeiende kinde
ren dan 's middags vrij van school heb
ben en dus de boodschappen moeten
doen. Het is allemaal even tegenstrij
dig: van de ene kant constateert men,
dat de huismoeders „sloven" worden door
gebrek aan hulp in de huishouding en
van de andere kant gaat men voor de
huisvrouw de beschikbare uren onbruik
baar maken. Een „gesloten zaterdag"
zou met name voor de huismoeders
een ramp zijn.
Rouleersysteem
De 5-daagse werkweek met één
bruikbare winkeldag voor de werk
nemers lijkt ons ook voor de detaillist
technisch uitvoerbaar. In verschillen
de bedrijven levert men hiervan reeds
het bewijs Door middel van een
rouleer-systeem krijgen de werkne
mers, ieder op zijn beurt, de wekelijkse
vrije dag, hetgeen inhoudt dat op die
manier de diensten aan de consument
niet gestaakt behoeven te worden: in
tegendeel zij kunnen juist uitgebreid wor
den. omdat de consument meer tijd
krijgt om inkopen te doen.
Het is duidelijk, dat de vijfdaagse
werkweek voor de werknemers in de
industriële bedrijven en op de kanto
ren veelal de vorm zal aannemen van
een „vrije zaterdag". Uit het boven
staande volgt, dat het winkelpersoneel
alleen b(j individuele toerbeurten, bin
nen het kader van het zojuist genoem
de rouleersysteem, een vrije zaterdag
kan krijgen. Maar zou het niet tevens
aanbeveling verdienen nader te stude
ren op de reeds gedane suggestie, dat
in een deel van het winkelbedrijf een
..vrjie maandag" wordt ingevoerd? Het
begerenswaardige „lange weekeinde"
wordt dan ook voor hen gered. Alleen
doemt dan weer de moeilijkheid op, dat
het winkelpersoneel niet voldoende
bruikbare tijd heeft om zelf te gaan
winkelen tenzij een avondverkoop,
waarbij een deel van het winkelperso
neel vrij heeft ingevolge een roeleer
systeem, de oplossing zou kunnen bren
gen.
Men ziet: een verwikkeld probleem,
met veel haken en ogen en een studie
object met name voor de kleinere en
grotere detaillisten. Eén ding is duide-
lyk: de huidige toestand behoeft ver-
betering en een op ruime schaal inge
voerde „vrije zaterdag" zal moeilijk
kunnen samenvallen met een „gesloten
zaterdag" in de winkelwereld.
