parels over het land
CANADA eist alles, maar
geeft de stugge doorzetter ook alles
De expres stopte en stopte niet in Agassis
staatsmijnen, in volle expansie
Ne
ZATERDAG 18 FEBRUARI 1961
.F.
tC na ons vertrek uit het toe-
ttor-if ristenPIaatsje Banff in de
Ncir Mountains, waar de Canadian
Ic Spoorweg haar veelzijdig
tatjf,nvernuft toont met de exploi
ts j'an enkele kasteelachtige ho-
*W *n zomer bijenkorven
daarVan Amerikaans toerisme, om
tej.jj.A acht maanden lang in de iet-
kreip zi.n in de ijskast te gaan,
Ret n wiJ een telegram in de trein.
een A'as de fameuze „Canadian",
specj rein op een presenteerblaadje,
ste aal gereserveerd voor het laat
hof van de vijf dagen lange
aari ,Van Montreal naar Vancouver
4ehtt.e u.st van de Stille Oceaan.
k6l0O(:en zilveren wagons, van vlek-
vjer Roestvrij staal, werden door
°rnh()grornrnende diesellokomotieven
in "etTokken naar de passen
^gebergte. Achttien zacht
tnken stalen wagons, waarin de
Sipg met een enkele handbewe-
tot ))r/,avonds worden omgetoverd
Zien va n' air"conditioned en voor-
0h\Ve2f,nreetsal°ns> waarin de meest
Seresp„n heerlijkheden worden
'°ch(. ,Veerd, beginnen in Banff een
vijne,. an§s afgronden en over ra-
schGrs .or tunnels en langs glet-
^epW p A 060 landschap, dat een
^°taat en voor treinverkeer als
ondoordringbaar gold.
(Advertentie)
Iee mevrouw, het gaat niet om uw collier! Het gaat om andere
parels. Parels van de boe.-. En die parels zijn - zij het niet per stuk -
voor hem éven waardevol als de uwe voor u.
Ja, dit is kunstmest. En daar bent u persoonlijk nauw bij betrokken.
Want een eenvoudig en schrikbarend rekensommetje leert ons, dat er
in de wereld, voor steeds méér mensen steeds méér voedsel nodig is.
Zóveel, dat onze aarde niet genoeg voedingsstoffen in zich bergt om
de noodzakelijke oogsten op te leveren. Dat zou betekenen: honger!
Ja, óók in Nederland......
Op dit benauwende voedselprobleem hebben de chemici en de land
bouwingenieurs een doeltreffend antwoord gevonden: kunstmest.
"KAS", "FAS", "NPK", "KS", "ZA", "UREUM" - zoals de vakmensen
de verschillende soorten noemen./
Kunstmest, dat wil zeggen méér opbrengst per hectare. 1 kilo kunst
mest, dat betekent
20 kilo graan méér, of 20 kilo suiker méér, of 20 liter melk méér...
Ziet u. daarom strooit die Nederlandse boer parels over zijn land.
En dat doet ook de katoenplanter in Ethiopië, de ananas-teler in
Thailand, de tabaksfarmer in Virginia en de bananenkweker in het
verre Honduras...
Ja, Néderlandse kunstmest. De Staatsmijnen behoren tot de 8 grootste
producenten ter wereld en kunstmest is een sterk export-artikel.
Kunstmest... méér voedsel voor méér mensen. En voor de Staats
mijnen is het slechts één van de vele tientallen moderne produkten...
Produkten waarmee vrijwel iedere Nederlander dagelijks te maken heeft.
De Staatsmijnen produceren en leveren via ver
schillende verkooporganisaties - vele moderne
produkten. Bijvoorbeeld:
CHEMIE ftaalzuuranhydride cyclohexanon
caprolactam ureum Stamylan-polyethyleen
formaldehyde koolzuur oleum antraceen
naftaline pyridine benzeen tolueen
xyleen creosoot-olie ammoniak alfa-bèta-
gamma-picoline ether alcohol zuurstof
waterstot methaan argon kunstmest
KAS, FAS, NPK, KS, ZA, UREUM,
ENERGIE gas elektriciteit.
BRANDSTOFFEN antraciet I, II, III, parel, IV,
V, fijn mager-, ess-, rookzwakke- en vetkool
eierbriketten.T-briketten cokes voor industrie,
voor huisbrand Syntraciet.
n/keA0/ V00r deze eeuw werd liet
Po<5t,,?0r de Rockies onderhouden
2es na,a#ens- getrokken door vier
Sr, ar beit Ji De koetsier moest zijn
i'tt'hvclp n koets 's winters over he
lp?' terwii?". j?evroren bergpaden voe-
«hn Van dele J op de bok temperatu-
had f g graden en meer beneden
was A trotseren. Om de twintig
de r<ien een Pleisterplaats waar van
hl b<?ste lorwisseld werd. Het waren
de u>ter«t„ en van heel Canada, tot
WjA'hst.p K gedrild en luisterend naar
da^f'hede dWeging van de Iange zwe?P-
van onze jeugd, Old Shatterhand en
Winnetou met zyn Apachen te binnen
bracht, werd ons het telegram gebracht.
Een emigratie-attaché van de spoor
wegmaatschappij, die zich van haar ont
staan af intensief met emigratie bezig
houdt, seinde ons het advies om in een
plaatsje enige uren voor het eindsta
tion Vancouver uit te stappen. Er was
daar een modelboerderij, die de volgen
de dag, als wij daar aan zouden komen,
bezocht zou worden door jonge Neder
landse boeren. Wij telegrafeerden terug,
dat de zaak in orde was en gingen la
ter eens informeren hoe laat wy daar
zouden zijn.
De conducteur moest ons teleur
stellen. In Agassiz stopte geen expres-
trein. Wy lieten hem het telegram
lezen. De Canadezen bezitten een ze
kere trots over deze verfijning in hun
vervoersmogelijkheden: dat men ie
mand in een trein, waar ook in hun
onmetelijk land, a la minute kan
optrommelen met een telegram. Het
is ons gelukt van dat aureool ge
bruik te maken en de man te be
wegen om naar een oplossing te
zoeken. Vele uren later had hij die
na ruggespraak met het treinperso
neel gevonden. De expres zou stop
pen en niet stoppen. Ik moest maar
zien er uit 1e springen. Mijn bagage
zou wel volgen. Wy reden een dag
en een nacht door. De expres klom
hoger en hoger, steeds nieuwe wol
ken van verbrande dieseloliegassen
omhoog stuwend uit zijn vier grom
mende muilen. Zij vond tenslotte
haar weg langs de woest schuimen
de rivier de Frasèr, die wij van de
„dome" uit („bubble gum" zeggen
de kinderen tegen die glazen koepel
op het dak van de trein) zagen
razen in de diepte. Tenslotte zwegen
de machines en daalde de trein
geleidelijk naai' een enorme vallei,
die een volmaakt Hollands karakter
droeg met sappige weiden en een
kruivende wind die door het hoge
Sn'; PaarVi „ueman op de bok precies
te raken, dat
ttodicr hciH
Alj(
een waar
aan ,1°/" bad, zonder de vijf an-
v-VUe t'Ppen.
bp? krA/,001" passagiers en post af
dai 6n<3ish0; j van zÜn paarden en de
bh bë r'(Lwaarmede hij bij het af-
t„j, bot «tii-? en wist te hanteren en
Tte Wi«ïgen ZÜ" zesspan tot het ui-
het ,rWiji J*a" te sporen.
ahiUr.n daarover nadachten en
nap zagen, dat ons de helden
gras woei. Een zomerlandschap als
langs de plassen van Loosdrecht,
Vinkeveen of Sneek, dat dan ook een
machtige aantrekkingskracht uit
oefent op alle Nederlanders die in
Canada wonen.
De naam van de provincie British
Columbia is voor velen een wekroep
als naar het paradijs van Canada.
Wat het klimaat betreft, hebben zij
gelijk. Het Zuiden van de provincie
vooral kent geen barre vorst of droog
te. geen sneeuwstormen en lange gure
winters. Onder invloed van de Stille
Oceaan is het klimaat er zacht als in
ons vaderland. Maar juist de aantrek
kingskracht, die van deze provincie
uitgaat op alles wat naar Canada
emigreert, maakt dit land achter de
Rockies een sociaal gevaar. omdat
iedereen er heen trekt en vaak op de
meest onverantwoorde wyze, zonder
relaties en heel dikwijls als een laat
ste poging na een grote reeks misluk
kingen. Zodoende loopt de provincie
vooral in een periode van recessie als
een trechter vol. De arbeidsmarkt kan
al die gelukzoekers niet meer ver
werken.
Wat wij van het sociale klimaat van
British Columbia gezien hebben stond
ook lijnrecht in tegenstelling tot de
vruchtbaarheid en de welvarendheid
van de streek langs de rivier de
Frasei'. Ook al omdat deze provincie
door de driedubbele bergrug van de
Rockies van de rest van Canada lang
afgesloten is geweest, heerst er een
ander maatschappelijk klimaat. De
sociale toestand is er nog harder dan
in de rest van Canada en de invloed
van Amerika is er groter. Terwijl in
de rest van Canada velen zich stelsel
matig verzetten tegen die Amerikaanse
invloed, prijst men in British Columbia
de Amerikanen als „very progressive
people".
De vlotheid waarmede de Amerika
nen allerlei projekten in Canada finan
cieren wordt in British Columbia gaarne
aanvaard. In de rest van Canada maakt
men zich vaak zorgen over de manier
waarop Amerika de grondstoffen van
Canada opkoopt en deze in eigen Ame
rikaanse fabrieken verwerkt, of Ame
rikaanse maatschappijen in Canada ves
tigt. In British Columbia bestaat deze
vrees voor economische overheersing
nauwelijks.
Van de andere kant drukt een reces
sie op het zakenleven achter de Rocky
Mountains aanzienlijk zwaarder dan op
de andere provincies. Ook de invloed
van de unions, die voor het grootste
deel slechts dochters van de Amerikaan
se vakbonden zijn, is er sterker. Alles
bijeen een provincie die vanwege haar
veel grotere ups en downs beslist geen
paradijs is, waar emigranten maar luk
raak naar toe moeten trekken. Wat
De „trein op een presenteerblaadje" met „bubble gum".
voor Canada geldt, geldt voor British
Columbia nog veel meer: bereid uw
vestiging daar met extra zorg voor en
blijf er anders vandaan.
Inmiddels slaagde de staatsgreep
van de hoofdconducteur van de „Ca
nadian" om ons in het plaatsje Agas
siz te laten uitstappen. De expres
minderde net genoeg vaart, dat wij
de sprong konden wagen. Met alle
knalpotten open brachten de diesel
monsters het gevaarte weer op gang
en wij konden vaststellen, dat het ar
tikel Hollandse sigaren voor iemand
die op reis gaat, waar ter wereld ook
zijn uitwerking niet mist.
Het bezoek aan de modelboerderij
leerde ons. dat ook de veel geroemde
Canadese grond de problemen kent van
de uitputting, moeheid en virusziekten
onder de planten, waartegen de weten
schap met alle middelen moet blijven
vechten. Men leert er de Canadese boer
ook hoe hij de produktiviteit kan op
voeren door gebruik te maken van de
allernieuwste technische vindingen en
door zich te voorzien van de beste ge
reedschappen. Wie in de Canadese land
bouw mee wil beginnen, moet tegen
woordig, zo werd ons verzekerd, de
concurrentie met de beste uitrusting te
iyf kunnen gaan. Er zyn vooral twee
factoren die een emigrant uit Europa,
al kent hjj zyn vak als boer nog zo
goed, bedreigen: te weinig aanvangs-
kapitaal en te weinig ervaring omtrent
Canadese landbouwmethodes.
De jonge Nederlandse boeren hebben
die dag veel geleerd. Maar het was
voor ons allen een grote verrassing, dat
zy onder geleide waren van een Cana
dees, die al bijna veertig jaar in Cana
da woont en die uit Friesland afkomstig
was. Een echte old-timer", die nog de
tijd van het echte pionierswerk had mee
gemaakt. Wij hoorden daar eerst laat op
de dag het fyne van, toen wij in zijn
auto meereden naar Vancouver, nadat
hij ons met trots de boerderij van zyn
zoon had laten zien.
Eindelijk vertelde Anne de Jong
ons, toen wij in de avond wegreden
naar de stad, zijn levensgeschiedenis.
Hij kwam oorspronkelijk uit de omge
ving van De Lemmer en was in de
twintiger jaren naar Canada getrok
ken omdat zijn broer, die ergens in de
prairie zijn geluk was gaan beproe
ven, hem regelmatig brieven schreef,
waarin hem werd aangeraden om ook
zijn kans te komen grijpen. De vrouw
van zijn broer deed daar altijd nog
een paar flinke scheppen op. Zy had
in haar eenzaamheid slechts één ver
langen: mensen om zich heen te heb
ben, waarmee zij weer eens kon pra
ten. Dat verlangen was de oorzaak dat
in haar brieven de zaken op volko
men onverantwoorde wijze gekleurd
In Winnipeg vonden we de oudste spoorweglokomotief, die de Canadese prairie
heeft doorkruist
werden voorgesteld. Steeds weer werd
in die brieven .hoog opgegeven van de
mogelijkheden om in de prairie voor
bijna geen geld grond te kopen. Inder
daad werden in die tijd de z.g- ,,home
steads", stukken van 160 acres voor
niet meer dan tien dollar verkocht
door de staat en door de spoor
wegen, die immers maar één doel
voor ogen hadden: de prairie te bevol
ken met boeren, die het land zouden
ontginnen en hun produkten gaan ver
voeren.
Anne de Jong is met zijn jonge vrouw
en twee kinderen een jongen en een
meisje beneden de tien naar Winni
peg getrokken. Bij gebrek aan elemen
taire voorlichting, waaraan hij ook niet
de minste behoefte gevoelde, reisde hij
zomaar in de herfst op eigen gelegen
heid weg, zich niet bewust welke pool-
winter hij tegemoet trok. Na de zeereis
en dagenlang sporen door een reeds
half bevroren land, moest het gezin in
Winnipeg weken lang wachten, omdat
het meisje met hoge koorts in het zie
kenhuis moest worden opgenomen. Toen
het kind eindelijk in, een deken gepakt
opnieuw in de trein werd gezet, was al
het geld op. Men moest nog 150 mijl ver
der en eindelijk kwam De Jong aan in
een ingesneeuwd dorp, waar zyn broer
in een hut op de kale grond zonder meu
belen bleek te wonen op een stuk land,
waarvan de kwaliteit aan een onderont
wikkeld gebied deed denken.
Er ontstonden natuurlijk de grootste
spanningen tussen de twee gezinnen die
in dat ene huis op elkaar waren aange
wezen. Anne maakte daar een eind aan
door, met achterlaten van zijn gezin,
zich te laten werven als „lumber jack"
(houthakker). Twee dagreizen ver
moest hij door de sneeuw trekken om
het houthakkerskamp te bereiken, waar
men hem een bijl in de bevroren handen
stopte, die zo stijf waren, dat hij el
meteen weer uitviel.
Anne de Jong heeft daar zes maan
den doorgebracht. Hij leerde Canada
kennen, met zijn ongelofelijke hardheid,
maar ook met zijn vreugden. Hij schoot
er prairiekippen en herten en deelde er
het pioniersbestaan van de trappers en
pelsjagers, die tevreden zijn met hun
pyp en hun aan het spit gebraden bout.
Op die periode volgde de aankoop van
een kleine boerderij, die spotgoedkoop
was, omdat ze stond in een mijnstreek,
waar de lucht zo verpest was, dat er
geen gras wilde groeien. „Maar wat nie
mand lukte, dat lukte my: ik kreeg
groen gras op mijn grond", zo mijmer
de de oude home steader. Met dat eer
ste stukje gras dat zijn eigendom was,
ging hij verder om te eindigen in de
rijke Fraser Vallei, waar dezelfde zoon,
die als klein kind die tocht van
de Lemmer naar Winnipeg had meege
maakt, nu met hem samen een prach
tig bedrijf voert. De Jong zelf is een
van de bekendste raadgevers voor chris
telijke boeren, die naar Canada trekken.
Hij waarschuwde ons voor British Colum
bia, dat ook van de huidige recessie
meer extra moeilijkheden op de ar
beidsmarkt ondervindt. Maar op lange
termijn is hij optimistisch omtrent Ca
nada. „Het is een groot land, met
enorme mogelijkheden. Een land van
doorzetters en harde ploeteraars. Het
eist alles, maar het geeft ook alles
Als een gunstige kans voor Nederland
se boeren ziet hij voorts het verschijn
sel, dat de Canadezen meer en meer de
landbouw verlaten en naar de industrie
trekken. ,.Er komt een tyd, waarin wij
Nederlanders hier, juist in de Fraser
Vallei, waar we precies ons Hollands
klimaat terugvinden, de zaak kunnen
overnemen. De Canadezen weten niet
wat zij prijsgeven," zo luidde zijn con
clusie. Het is een uitspraak van iemand
die het weten kan.
J.W.
