Samenwerking met
NATUURTERREINEN
O.. K. en W. koopt
er steeds meer
Nederland een provincie in
kunst- en vermaakwereld?
HCHTCOHKB'i
SIRIH VAU8RAHC0UHT BISI
Mahalia Jackson
recordhoudster
in prijzenslag
Als men impresario's vraagt of
Nederland in de wereld van
kunst en vermaak een provincie is,
zeggen ze direct nee. „Pardon, een
ogenblikje," kappen ze af: er is te
lefoon uit Stockholm. Voor ze weer
gezeten zijn, doet een haastige blik
op hun horloge hen opmerken dat
om half zes hun vliegtuig gaat. En
tot hun secretaresse: „Bel George
in New York even en, dat is waar
ook, daarna München en Lausanne."
duurder dan La Calias)
iiiiH
wr/ri
LOU VAN REES: gokker
in de amusementsindustrie
CöHCSRTW&ftt#
Een dromerig verstild plekje, bij natuurliefhebbers bekend onder de naam „Gat van de Turfzak
Om een oppervlakkig beeld te krij
gen van ons uitgaansleven, kan men
ook bjj zijn herinnering te rade gaan.
Men kan hier wel eens iets beluisteren
of aanschouwen wat in Londen, New
York, Milaan. Miami of Parys niet
wordt overtroffen. Maar onze verhou
dingen zijn beperkt; de grote gebeurte
nissen blgven incidenteel, vaak nog in
gepast in het op buitenlanders gerichte
Holland Festival. Veel blijft ons ont
houden op het gebied van ballet, opera,
toneel, cabaret en showbusiness. Van
ons concertleven echter kan men zeg
gen, dat het internationaal georiënteerd
is. Vanouds, mag men er wel aan toe
voegen. Van het overige is sinds enige
jaren slechts de jazz voortreffelijk ver
tegenwoordigd. De snelle groei van dit
bedrijf in ons vermaaksleven is vooral
het verhaal van de Amsterdamse im
presario Lou van Rees. Zijn affiches
hangen nu in Den Haag en Amsterdam:
An evening with Ella and Oscar. Een
dag na het begin van de kaartenverkoop
strijken de plakkers er met rode let
ters „Uitverkocht" over. In een zwarte
kaartjesmarkt lopen de prijzen prompt
op tot tachtig gulden. Kort daarna een
nieuwe affiche voor eenzelfde concert
with Ella en Oscar in Amsterdam, op
dezelfde dag. Ook uitverkocht. Op het
lüstje van Lou van Rees staan voor
de komende weken nog namen die de
liefhebbers doen watertanden, als Duke
Ellington. Thelonious Monk en Maha-
lia Jackson. Met de laatste, de beroem
de negerzangeres van religieuze liede
ren. is een honorarium gemoeid, dat
waarschijnlijk voor Nederland een re
cord vestigt, n.l. 25.000 gulden. La Cal-
las was nog met twintig mille tevre
den indertijd, evenals Mariene Dietrich.
Werktijdverkorting wekt groter be
hoefte aan brood en spelen. In de grote
steden zijn velen al gewoon vijf-en-twin-
tig gulden voor een kaartje te betalen
om getuige te zijn van een topattractie.
„Vorige week dineerde ik met Frank
Sinatra in New York," vertelt Lou van
Rees. „Ik leg hem een contract voor
van een half miljoen dollar voor een rus
tig toerneetje van drie maanden West-
Europa, waarvan een maand in Enge
land, Sinatra glimlachte en zei: Neen
nog maar een borrel van my. feller, en
gooi dat vod in de prullenmand."
Voor de sterren in de showbusiness
is Nederland bereid de hoogste gages
te betalen, maar daarmee krijgt het
ze het nog niet. Ze verdienen zo veel, dat
het dwaze geld nog maar een bijkom-
.Ugheid is. Van ai hun aanbiedingen
nemen ie er af <n toe één, die hun
wei ibn.t. Perry Como, Danny Kaye,
Bob Hope, Gene Kelly, Betty Hutton
of hoe die gunstelingen van het op
amusement verzotte publiek ook heten,
ze blijven liever in hun Californische
luxepaleizen. Lou van Rees heeft cliën
ten, die best voor een slordige tiendui
zend dollar zo'n halfgod een avond in
hun midden zouden hebben, zonder dat
ze zullen vallen over de bijkomende kos
ten voor reis- en verbiyf, verzekering,
publiciteit, vermakelijkheidsbelasting,
managers en impresario's.
Er Kunnen ook tal van andere oorza
ken zijn voor het wegblijven van ver
blindende sterren, zelfs in het brutale
vlak van de „show-biz." Taalmoeilijkhe
den bijvoorbeeld. Indertijd heeft de im
presario Jo van Doveren een reeks
artiesten van het I ranse chanson, van
Trenet tot Les Frères Jacques naar
Nederland kunnen halen doordat hy zich
begunstigd wist door een modev oor-
keur voor het Franse chanson en een
daarmee gepaard gaand snobisme. De
gages lagen niet zo astronomisch hoog,
zodat de entreeprijzen een uitgaand pu
bliek des te gemakkelijker konden ver
lokken. Maar taalmoeilijkheden maken
het risico voor Lou van Rees te groot
om bijvoorbeeld een Victor Borge, de
favoriete komiek aan de piano, te en
gageren. Snobisme voor de Engelse taal
is er niet, en om te kunnen gillen om
de dreunende moppen van virtuoze Vic
tor, moet men het basic English wel
ontstegen zjjn.
Lou van Rees voelt, zich wel thuis
in dit woelige wereldje. Zijn glanzen
de aap Moppie klimpt op zyn schou
ders als hij achter zjjn bureau nog
wat telefoontjes afdoet eer hij weer uit
vliegt naar verre streken. Als op alle
impresariaten hangt het in zijn kan
toor aan de Weesperzjjde vol met affi
ches. Secretaressen zijn druk tikkend
aan contracten, brieven, telegram
men, personalia, aanvragen voor
werkvergunningen enz.
De halve wereld hangt bij hem aan
de lijn. ..Nee jong, dat is onbetaalbaar.
Uiterste prijs? Ken je één Nederlands
orkest, dat per week meer dan 300
gulden per persoon verdient? Nou dan".
„Hey George, yes, fine...!"
„O Bern al. juffrouw? Nog twee mi
nuten New York, geeft u 'm daarna
maar.,. Bye George... Mittag Hermann.
Nein, Lionel Hampton voel ik niets
meer voor..."
Dan verhaalt hij ons hoe sinds die
Hampton-rel in het Amsterdamse Con
certgebouw de smaak van de jazzlief
hebbers in ons land verbeterd is. Het
publiek is nog overwegend jong, maar
het luistert muisstil, is gaandeweg even
deskundig geworden als de ook aanwe
zige deskundige vakmusici van Neder-
iiiiiMiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMtiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiimiiiiiimi
iiiiiiiiiiMiiiiiniiuiHiiiiiiiiiimiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
landse symfonie-orkesten, die iets van
de virtuozenkunst willen afkijken.
Van huis uit is Lou van Rees amuse
mentsmusicus. Hy reisde veel met ver
schillende orkesten en spijkerde zijn ken
nis in een reeks talen duchtig bij. Met
een Engelse vriend zette hij na de oor-
In de kleedkamer met de zangeres Ella Fitzgerald.
De dnmtaetr J&b Main
«MMé-Uon Raas en een administratrice.
log een uitwisselingsovereenkomst op E
tussen Nederlandse en Engelse orkes-
ten. Dat werd het begin van zijn im- E
presariaat. Zijn Engelse collega Harold
Davison werd de grote man van Groot-
Brittannië. „Hij is er miljonair mee ge-
worden, ik niet. Daarvoor is ons land E
te klein." Tien jaar geleden organiseer-
de Lou van Rees hier de eerste jazz-
concerten, met Gillespie, Jazz at the E
Philharmonic en Chet Baker. Hij haal-
de er zware stroppen moe, al kwamen
de nog grotere stróppen een paar jaar E
later. Wat kwam luisteren was veelal
een fluit- en joelpubliek. Maar nu on-
geveer alle beroemdheden van het e
jazz-milieu in Den Haag en Amster-
dam zijn opgetreden, kan men dat on-
mogelijk meer zeggen. Behalve kri- E
tisch, is het publiek ook veeitalliger
geworden en kapitaalkrachtiger. Vandaar E
dat Lou van Rees nu met zekere regel- E
maat de keien durft te engageren, of
een paar concertdata van zijn buiten- E
landse collega's voor Nederland durft
te kopen. Zestienduizend gulden voor E
het Ellington-orkest, evenveel voor dat
van Count Basie. wat meer of wat min-
der van de grootheden er omheen, het 5
hindert niet. De zalen puilen uit, al wil
de organisatie voor een langere Europe- I
se toernee de impresario wel eens op- E
schepen met een tekort van enige tien- E
duizenden. „Dan moet je alleen maar E
blij zijn dat je het nog kunt betalen.
Een maand later kun je het trouwens E
terugverdiend hebben."
Het instituut van dc nachtconcerten E
is toevallig ontstaan. „Ik hel) wel ver- E
wijten van mensen gehoord, die vragen
of dat nou wel moet. Maar een jaar E
of wat terug zat ik er een paar keer
voor, dat ik op zaterdagavond geen
zaal kon krijgen, terwijl ik mijn afspra-
ken met artiesten al gemaakt had. Xk E
probeerde het in alle nood 's nachts.
Ze kwamen even goed, zelfs met auto's E
uit Groningen en Eindhoven. Die men-
sen maakten er een heel week-end van. E
Daar juist in Amsterdam de zalennood
altijd dreigde, ging ik er hier mee door. E
Ik ontliep daarmee op de duur ook de
concurrentie van de televisie."
Als men de serieuze jazz tot de amu-
sements-industrie rekent, kan men vast- E
stellen, dat Lou van Rees met eigen
risico en eigen activiteit („Ik heb zeven E
jaar lang twintig uur per dag ge- E
werkt") het publiek hiervoor heeft op-
gebouwd, hetgeen misschien in minde-
re omvang, ook voor andere takken van
kunst en vermaak mogelijk moet zijn.
De grammofoonplatenindustrie kan ver-
tellen dat het percentage van serieuze
jazzliefhebbers in ons land altyd ver-
rassend laag lag. Deze kring uitbreidend
en hun smaak vormend, heeft Lou van
Rees ze gewonnen voor zjjn exclusief- E
ste voorstellingen.
Behalve Mariene Dietrich heeft Lou
van Rees ook andere illustere theaterfi-
guren hierheen gehaald, als Josephine
Baker en Judy Garland. Niet ingaand
op de vraag of hun kunnen en beroemd- l
heid dit waard waren, kan men vaststel- j
len dat elke keer ver over de duizend j
mensen 25 gulden neertelden om de voor-
stelling te zien. Voor een nog komend j
optreden van Edith Piaf werkt hij sa-
men met een Nederlandse collega, zo- j
als wel eens meer gebeurt. Edith Piaf
heeft voldoende aan een gage van 10.000 j
gulden. Als alle impresario'r daar nu
aan gaan trekken en tegen elkaar op-
bieden, wordt de toegangsprijs onnodig
verhoogd en blijft er slechts voor één
wat over als de zaal volloopt.
„Ik ben een gokker in het vermaak", j
zegt Lou van Rees. Hij is bij dit spel j
een groot ondernemer in het naar amu-
sement haker.de Europa geworden. Hij
zorgt voor een band in Hilton-Istanboel,
voor een cabaret in een Keiler in Mün
chen, hü zet in Juan les Pins een festi
val op poten of in Blokker.
„Of Nederland een provincie i» in
de wereld van kunst en vermaak? vroeg
u. Nee hoor," beweert hg.
HENK SUÈR
Waarschijnlijk hebt u nog nooit ge
hoord van het Grevenbroek, ge
meente Ruurlo, en als we u
vertellen, dat dit „een vegeta-
tiekundig belangrijk moerasperceel
tje" is ter grootte van 1 ha, zult u
zich vermoedelijk niet naar de Achter
hoek spoeden om het te gaan bezich
tigen. Als de voorjaarszon u naar bui
ten lokt, zult u waarschynlijk evenmin
op de gedachte komen, een bezoek te
gaan brengen aan de „Sompen en
Zooislagen" in dc gemeente Vlijmen,
zelfs al weet u, dat het hier gaat om
een eendenkooi in een drassig elzenbos,
omgeven door graslanden waarop u het
smalbladig kruiskruid kunt aantreffen.
Toch zyn er fijnproevers die er zich in
hoge mate over verheugen, dat deze
terreinen als natuurmonument zijn aan
gekocht door het ministerie van Onder
wijs, Kunsten en Wetenschappen, dat
dit jaar vijf miljoen mag besteden
voor het aankopen van reservaten.
Het bezit van het ministerie beslaat
al meer dan 7.000 ha, verdeeld over
150 terreinen In alle delen van het land.
Noord-Brabant, Drente, Gelderland en
Limburg hebben er de meeste: resp.
28, 24, 24 en 21. In deze provincies lig
gen ook diverse grote terreinen, die
meer beantwoorden aan het beeld dat
het woord „natuurmonument" by ons
oproept: indrukwekkende landschappen
als de Strabrechtse Heide by Heeze,
een gebied van 660 ha, waar ook de
minder gespecialiseerde natuurliefheb
bers aan hun trekken kunnen komen.
Het departement, dat deze ongerepte
brokken natuurschoon in eigendom
heeft, biedt die gemiddelde liefhebber
ook alle kansen: in principe zjjn alie
terreinen voor liet publiek toeganke
lijk; alleen by kleine en kwetsbare
stukken zal men soms een bord aan
treffen met de mededeling: „Alleen
voor wetenschappelijk onderzoek". Dat
zijn dan stukken als de genoemde Som
pen en Zooislagen, waarvoor het grote
publiek toch geen belangstelling heeft,
maar die voor het behoud van bepaal
de flora- en fauna-elementen en voor
het natuurwetenschappelijk onderzoek
van grote waarde zijn. Amateurorni
thologen en andere gespecialiseerde
liefhebbers kunnen in het algemeen
ook deze terreinen bezoeken, als ze de
moeite nemen, even contact te zoeken
met de natuurbeschermingsconsulenten
in de betrokken provincies.
Staatsnatuurmonumenten zyn er in
Nederland nog niet zo lang 011 men
kan pas sinds 1954 van een bewust
aankoopbeleid spreken. In dat jaar
werd op de begroting' van O. K. en W.
voor het eerst een post van drie mil
joen uitgetrokken voor het verwerven
van natuurterreinen, aan de hand
van een in 1953 vastgesteld aankoop
plan van de voorlopige natuurbe-
schermingsraad.
Dat betekende gelukkig niet, dat er
in Nederland voordien nog geen na
tuurreservaten bestonden. De Vereni
ging tot Behoud van Natuurmonumen
ten dateert al van 1905 en haar bezit
is nog altijd meer dan twee keer zo
omvangrijk als dat van O. K. en W. Het
ministerie loopt daarop wel snel in, al
is er bij het aankopen van natuurter
reinen geen sprake van concurrentie
tussen particuliere organisaties en
i staat, maar juist van intense saraen-
i werking. Het bedrag van vijf miljoen
wordt b.v. niet per se besteed aan
i eigen aankopen van het ministerie; een
i groot deel verlaat de ministeriële kas
in de vorm van subsidies aan de par-
ticuliere natuurbeschermingsinstanties,
die bij het kopen van nieuwe terreinen
50 pet. van het aankoopbedrag uit
's lands schatkist kunnen krygen. Als
de beschikbare middelen op deze ma-
i nier worden besteed, kan precies twee
keer zoveel worden veiliggesteld als
i wanneer het geld wordt uitgegeven
voor eigen aankopen van het ministe-
j rie. Maar de middelen van Natuurmo-
I numenten en provinciale landschappen
j zyn helaas beperkt en bovendien zyn
I er tal van natuurterreinen cjie voor de-
ze instellingen niet interessant zijn, b.v.
omdat ze een ingewikkeld en kostbaar
beheer vergen. Het ministerie van
I O.K. en W. kan dit overlaten aan het
onder dit departement ressorterende
dienstvak natuurbescherming van
Staatsbosbeheer, dat weer deskundige
beheersadviezen kan krijgen van het
Rijksinstituut voor Veldbiologisch On-
derzoek ten behoeve van het Natuur-
behoud, het RIVON. Een natuurreser-
vaat is n.l. maar zelden een gebied,
E waar men de natuur helemaal aan
zichzelf kan overlaten. De meeste na-
E tuurterreinen zijn op weg naar een
eindstadium dat een of andere vorm
E van bos is: plassen verlanden, heide-
velden begroeien en wil men ze in de-
zelfde vorm en met dezelfde flora en
fauna bewaren, dan moet voortdurend
E deskundig worden ingegrepen.
Ondanks alle aankopen zijn er nog
E altijd talloze natuurterreinen die niet
in veilige handen zijn. Het aankoop-
E plan, waarvoor de z.g. „fietsclub'
in de oorlogsjaren de gegevens ver-
E zameld heeft en dat na de bevrijding
voortdurend dooi; de natuurweten-
E schappelijke commissies is herzien, is
nog maar voor een fractie gereali-
seerd. Toen in 1954 met de aanko»
pen werd begonnen, dacht men het in
tien jaar tijd te verwerkelijken; bet
Het natuurreservaat „Veerslootslanden" bij Staphorst (object van O. K. en t
levert dit romantische plaatje op met het spiegelbeeld van een molen, 1vaarrf
het 1vater op peil gehouden wordt.
al te vaak, de bestemming van l'O
en natuurgebieden, al of niet met
hulp van het befaamde artikel 20, S
hele plan zou ongeveer 30 miljoen
vergen. Sindsdien is het aankoopbud
get, na een tijdelijke besnoeiing in de
periode van de bestedingsbeperking,
met bijna 70 pet. gestegen, maar in
tussen zijn de grondprijzen nog ster
ker omhoog gegaan. Dit is voor een
deel het gevolg geweest van de op
heffing van de prysbeheersing voor
niet-landbouwgronden, waardoor de
kunstmatig laaggehouden prijzen zich
hebben aangepast aan het normale
Westeuropese peil. Voor veel natuur-
en recreatieterreinen zijn en worden
echter abnormaal hoge pryzen ge
vraagd en betaald, omdat men spe
culeert op bestemmingswijzigingen.
Helaas zyn de regelingen op het ge
bied van de ruimtelijke ordening nog
verre van waterdicht en lukt het nog
wyzigd te krijgen, zodat men
bouw- of ontginningsplannen
gaan uitvoeren. Dat dergelyke S!L
eulaties ook wel eens ongegrond t\e
is gelukkig gebleken uit de reed1,
historie van het landgoed De Hame
dat dankzy een ministerieel veto rij
aangetast is gebleven en inmiob^
in veilige handen is gekomen, n.l-
het Limburgs Landschap.
„De staat en de particuliere
saties kunnen onmogelijk alle bela'^,
rijke natuurterreinen door aankoop
ligstellen," zegt het hoofd van de wa
ling natuurbescherming van het
terie van O.K. en W., mr. F. OorthC.
„maar we zijn van mening, dat dit., jg
niet hoeft. O.K. en W. is al jaren be
met het voorbereiden van een natc 1
beschermingswet, We werken op 'p,
ogenblik hard aan het voorontwe^
Het is geen geheim, dat de opzet 1 j-
deze wet is, dat het ministerie bep3^.
de terreinen kan aanwijzen als
schermd natuurmonument. Zo'n
wyzing legt de eigenaar bepaalde
perkingen op, zoals ook de wet op
monumentenzorg dat doet." er
Overigens zullen de natuurbesc'
mers ook dan nog niet kunnen
Natuurmonumenten blijven in ;|1d
dichtbevolkt en zich snel ontwikkri
land altijd gevaar lopen, zelfs a's„|F-
zyn aangekocht. Dat is duidelijk
ken uit de opheffing van De Beer- ,j>
terrein was in handen van een sriji"
overheidsinstantie: de stichting NanLjS
monument De Beer, die vrij geriü^ft;
gecapituleerd heeft voor de Europy
Dat is, dunkt ons, het zwakke PUI .(Ci1
het verwerven van natuurmonuri16'
door de staat. Als de minister van
fensie een staatsnatuurmonument ^11
dig heeft als militair oefenterrein.hpfji
zyn
Kit
collega van O.K. en W. het
„jJTP
nooit zo stijf houden als een veren'riyK
als Natuurmonumenten, die er vri'jLji-
een nationale rel over kan nri jr
Toch zou ook Natuurmonumenten ,<>-
Europoort vermoedelijk niet hebben
gengehouden en de redelijkheid ^r
biedt zelfs de meest fervente na' '„ji'
beschermer toe te geven, dat een
lionaai ecónomisch belang van jij
liber Europoort móet prevaleren
het behoud zelfs van een uniek B'
als De Beer. Het is trouwens wei Fpl
om op te merken, dat De Beer nog
niet helemaal verdwenen is: va,.li4p';
1200 ha zijn er voorlopig 900 ongo (11,i
7firlnt Hp ^tprns: pn Hp «phnlpk'stólr
X
Functionarissen van Staatsbosbeheer
kunnen veel vertellen óver de flora en
fauna in de natuurreservaten. In hel
„Leersumse Veld" luistert een groep
schooljongens mot grot»
zodat de sterns en de scholekstei'
heel wat armslag hebben. En w
wat voor vogeldorado's straks 7
ontstaan vóór de nieuwe Dèl
men? De Nederlandse natuurbesc fil
ming heeft gelukkig niet alléén te
ken met aantastingen, er is oüaji &e
wel eens sprake van expansie- J? fA
Knardijk is een vogel-reservaat
liet groeien, dat-i5elanc»st<?Hirfg. |lf
heel de wereld. En daar komt vl -
put t&Mogoort. .nff
V1C LANGEN11
