VELE HEILIGE HUISJES ZULLEN MOETEN SNEUVELEN
GOEDE resultaten met nog steeds
DURE fa briekswonin
Waterweggebied is het Mekka der
moderne bouwnijverheid
T
- mm
Afbraak Coolsingelsiekenhuis
Sloopiverk is vakwerk
Cli
ANWB „Recreatie
bij één ministerie"'
ZATERDAG 3 JUNI 1961
i*Pii
imax
Goede isolatie
- 4
fêmvM i
N
Bouwdoos
ROTTERDAM, juni.
„Stuur er een school jongens op af."
„Nou meneer, ze zouden alles kapot maken."
Zo denkt de sloper over onze suggestie om in de vakantie of op de
vrije middagen wat puin-lustige jongelui los te laten op de lege
karkassen van het voormalige Coolsingelziekenhuis, het grootste
sloopobject dat Rotterdam ooit gekend heeft. Opzichter Barbier zal
er wel voor zorgen dat de jongens van „zijn" terrein blijven. Slopen
is vakwerk en een goed sloper heeft dan ook een jaar of vijf-zes
nodig voor hij all-round is. Aan kapotte sloop heeft de baas niets.
Anderhalf jaar lang bewerken ze met hamers, mokers, koevoeten en
beulen, met draglines en bulldozers de restanten van het vooroorlogse
„grote" ziekenhuis. Een kale vlakte zal er overblijven, voorbestemd
om volgebouwd te worden met de verlenging van de fameuze Lijn
baan die dan tot de Oude Binnenweg wordt doorgetrokken.
Ongeveer 30.000 m3 sloop wordt hier uit elkaar geslagen, ontleed
en zorgvuldig soort bij soort gezet. Ramen, deurposten, wastafels,
dakspanten, vloerbalken en zinken goten worden in vrijwel onge
schonden staat het terrein afgereden. Steen- en betonpuin zal in
nieuwe wegen en in waterkeringen terecht komen, ijzer en staal bij
de schroothandelaren.
Ogenschijnlijk is slopen een soort gigantische improvisatie van wat
mannen met een onverklaarbare voorliefde voor ruw werk. Toch
vallen zij onder de C.A.O. voor bouwvakarbeiders. Want vooral in
de oude binnensteden is bouwen niet denkbaar zonder slopen. Afbraak
is dan zelfs een noodzakelijke voorwaarde voor nieuwbouw.
SYSTEEMBOUW in opmars over
terrein vol HINDERNISSEN
(Van onze verslaggever)
it liet raam is nog juist de
karakteristieke toren van Den
Briel te zien. Hij vormt een
,1 Wazig baken in een landschap
Rln i aan 'c'nl 's Deciekt met do
(li. Van Rulle weiden, getemperd
Ha?r.een lichte ochtendnevel. Vlak
be* raam hangt een kleine plat-
hal °ntl' een kaartje vol tunnels, ka-
a,en, havens, industriecomplexen en
tua°nSebieden. En twee ingenieurs
Rich i. in t'e grot!no verte en pogen
ak .i '1 Panorama voor te stellen zo-
j-ir raam hun over enkele
su 11 za' ''ieden, geheel overeenkom-
h(T i ('e schets aan de muur. Want
land waarop hun blik rust, heet
rozenburg en het lot dat dit grazigo
I^adüs is toebedeeld door het voel-
in ,lakije Rotterdam, voltrekt zich
'.^nel tempo. Ogenschijnlijk is er
ejnig dat de rust van akkerbouw en
keiverstoort, maar de blin-
Da i ,te hoedendozen van een tank-
"ark, links in het beeld opdoemend,
*°Ven de onweerstaanbare opmars
Br «?e olie-industrie te vermoeden.
Europoort is in volle aanbouw.
Rei, 1*aartie zal te zijner tijd vervan-
kannen wor(jen door een foto. En
op-r ,eifle ingenieurs geven zich een
cJir t k aan dagdromerij over. Op
sin, ontwaren zij, ver achter de
sT°uetten van raffinaderijen en zee-
j.- acPen, de blanke vlakken van rij-
a5e woonblokken: hun persoonlijk
hp i ee.l in de driftige ontginning die
,dit gebied zich moet laten wel-
allen. Zij bedenken trots, dat do
v5aHtische flats in de woonsector
hair l-° Europoort in slechts ruim een
teé jaar gebouwd zijn. Wie kan daar
p *.ei1 op? Bovendien liggen de huur-
'JZen gunstiger dan voor soortgelijke
Cn'»Ken gebruikelijk is. Het heeft
Uric, Keduurd, maar de strijd is ein-
hu i - besI'st. Ook de overheid ziet
duidelijk in, dat alleen door op
y^steembouw een beroep te doen do
ijningnood kan worden gelenigd. Ge
wade vaklieden zijn als witte ra-
®n, bakstenen zijn vrijwel nergens
nv6*' krijgen en de kwaliteit van
h^teemwoningen kan iedere verge
ren?18 doorstaan. Gemeenten die be-
&v zÜn hun programma geheel in
ysteembouw te verwezenlijken, rao-
fen **an °°k bouwen zoveel als ze wil-
®n. De jaarlijkse contingenterings-
/'Oeilijkheden behoren voor haar tot
let verleden
te^far och, wie is het gegeven sys-
*chi uwers in bun bart 'e kijken? Mis-
^hev? z*'n hun idealen wel veel be-
v®tL r?ler <ian wij hun thans aanwrü-
Va,. pe twee ingenieurs, directeuren
Sta Te nannemingmaatschappij Pana
ma), 010 werkt met het Deense systeem
Rev fn en Nielsen, hebben ons in elk
dat.al wèl als hun overtuiging beleden,
rai ae systeembouw een enorme vlucht
Üatl hemen over enkele jaren. Die ten-
beJ[> menen zij, is nu al heel goed te
4a Peuren. Wie uitsluitend afgaat op de
Ui,jollen tot dusverre in systeembouw
Bit,
Ur^fvperde woningen, moet wel de in-
vankrijgen, dat de nieuwe methode
vatl houwen, zo principieel verschillend
"op orthodoxe en in sommiger ogen
dg, steeds alleen zaligmakende procé-
aiTaar plafond heeft bereikt. Immers,
'iek jaren schommelt het mime
de t® aandeel van de systeembouw in
tohrt e woningproduktie van ons land
tiet 10.000 11.000 stuks, met een
'jt.f,. Van bijna 14.000 in 1950. In pro-
tej uitgedrukt was 1951 voor de sys-
ha jhouw het glansjaar, toen deze bü-
SrothS:-8 procent van de gezamenlijke
uuktie voor zijn rekening aan. Maar
Dura-Coignetwoningen in aanbouw. Er komen nog twee verdiepingen op.
anders dan zware betonnen vlakken
van oen vrachtwagen tillen en ver
volgens neerlaten op het bouwblok.
Zo groeit als een monsterachtige leg
puzzel een complex systeemwoningen
volgens het principe van de bouw
doos. Het bouwproces heeft inderdaad
een sterke vereenvoudiging onder
gaan. De gediplomeerde ernst van
het traditionele bouwen is hier ver
vangen door een bijna speels pas- en
meetwerk met behulp van meren
deels ongeschoolde krachten.
et veel fantasie en vindingrijk
heid, maar meestal met een te
kort aan praktische kennis, heb
ben na de oorlog vele tientallen
personen zich onledig gehouden met het
samenstellen van nieuwe systemen ten
einde de bouwcapaciteit te vergroten.
Niet minder dan 445 stelsels, kwamen
daarop iit hun koker, maar hun ge
meenschappelijk lot werd na korte of
langere tijd de prullemand. Thans wor
den in ons land ruim tien systemen in
•PfJ"
blokken kan op diverse manieren ver
fraaid worden. Bij het systeem Larsen
en Nielsen heeft men een o.i. esthe
tisch bijzonder bevredigende oplossing
gevonden door de betonplaten met na
tuursteen te bespuiten. De gevels der
Dura-Coignetwoningen zijn bedekt met
een laagje sierbeton, waarvan door
zandstraling het cement wordt verwij
derd. Ook dan ontstaat een aardig ef
fect, dat doet denken aan natuursteen.
Aan de binnenkant is aan weinig of
niets te merken dat hier sprake
is van een nieuwe bouwwijze. De
bewoners weten soms niet eens,
dat hun wanden en vloeren bestaan uit
grote elementen. Het voornaamste is
echter, dat zij over hun huis zelden
klachten hebben. Waar men natuurlijk
het eerst naar vraagt: de gehorigheid,
is een ergernis die de meeste bewoners
van deze fabriekshuizen bespaard
blijft, aangezien de elementen uitste
kende isolatieëigenschappen hebben.
Wel kon de bekeude hinder op geza
menlijke trappenhuizen niet worden
vermeden. Ook vingen wij hier en daar
de klacht op. dat men last ondervindt
van toeht, blijkbaar een euvel dat ook
de systeembouw nog niet geheel onder
de knie heeft. De thermische isolatie
is daarentegen weer uitstekend dank zij
toepassing van een laagje schuimplas-
tic tussen de bouwelementen.
De twee fabrieken die deze woningen
produceren, staan eveneens in het zich
dynamisch ontwikkelende Waterwegge
bied. Dura-Coignet heeft een groot com
plex aan de Éemhavcn, dat thans in
vol bedrijf is. Er werken ongeveer 250
mensen, voor 90 procent ongeschoold.
Binnenkort zullen veertig Italianen het
gersoneelsbcstand komen versterken,
'e produktic in do fabriek bedraagt
vier woningen per dag, hetgeen nog tot
zes wordt uitgebreid. Dura-Coignet
werkt thans op volle toeren aan zijn
eerste opdracht: de bouw van 3200 wo
ningen in en rondom Rotterdam. Met
do gemeenten Schiedam, Vlaardingen,
Maassluis, Ridderkerk en Spijkenisse
vormde deze stad namelijk een belan
gengemeenschap, zodat het mogelijk
werd een dergelijke grote opdracht uit
te geven. Het is immers begrijpelijk,
dat een woningfabriek van de geschet
ste allure behoefte heeft aan een lang
lopende produktie teneinde in serie te
kunnen vervaardigen. De investerings
kosten aan machines en ander mate
rieel zijn uiteraard aanzienlijk. Dura
heeft bij de overheid dermate veel be
grip gevonden dat deze onderneming er
in is geslaagd een renteloze lening van
3miljoen gulden te verwerven voor
hkele minuten it zo'n element op zijn plaats gesteld. De bouto is tegelijk de bouw van rfc fabriek, in feite dus een
'y.-.
Ih
eenvmidig en solide.
drie grote steden is juist uit de
Jen atje van 1958 tot 1960 te conclude-
NïVikT de gemeentebesturen de sys-
fcrrwï1 een grotere portie van het bouw-
aan de nieuwlichters toever-
SahiZo werd in 1960 te Amster-
?iv'45 pet. der gebouwde woningen in
systemen uitgevoerd, in Den
daa)? zelfs 52 pet. Rotterdam steekt
Sep Bfet één kwart wat flauwtjes te-
SkinJtemeer daar de onmiddellijke
a,ng zich zonder voorbehoud aan
-hipi?teembouwers heeft overgeleverd:
voor 83 pet. en Dordrecht
*Vas Voor de volle honderd. In 1959
öat cijfer nog tachtig.
\T aar Rotterdam is bezig zich
JVI te revancheren. In Lomburdij-
-A en, aan de rand van Rotter-
hft, dam-Zuid, verrijst woningblok
hp^t woningblok, en het vertrouwde
hiR Van steigers, betonmolens, ce-
tpj^tkulpen, stapels hout en stenen
sjjyBdden waarvan zich metselaars,
ttp 'oors, timmerlieden en loodgie-
Voortbewegen, heeft daar plaats
*ip akt voor een vrij ordelijk aan-
Hp? en een bijna onnatuurlijke rust.
p zware werk wordt verricht door
Ziel "entallen meters hoge kraan, die
\vj:°P brede rails verplaatst even-
met de lengte van het woon-
k. De hele dag doet die kraan niet
toepassing gebracht, ruwweg onder te
verdelen in giet-, stapel- en montage-
bouw. In de gestadige ontwikkeling der
nieuwe bouwmethoden is waarschijn
lijk wel de climax bereikt met het pro
cédé zoals dat thans in Lombardijen
en elders in het Waterweggebied wordt
toegepast. Het is de meest drastische
vorm van systeembouw, waarbij een
huis uit een bepaald aantal elementen
komt te bestaan die de optimale afme
tingen in verband met transportmoge
lijkheden en verwerkbaarheid hebben
bereikt. Hiermee is, dunkt ons, wel de
grens bereikt van de volledige fabrieks-
woniugbouw. Onder de eigen vindingen
is er niet één zo ver gegaan als de twee
industriële bouwsystemen die thans
met de grootst mogelijke elementen
werken: ze komen beide uit het buiten
land, het systeem Coignet uit Frank
rijk, het systeem Larsen en Nielsen uit
Denemarken.
Ze vertonen .veel overeenkomst met
elkaar. In beide gevallen worden de
betonnen eenheden met behulp van een
torenkraan op de bouwplaats gemon
teerd. Dit is een heel eenvoudig kar
wei, en wanneer een ploeg enigermate
getraind is, kan een tempo bereikt wor
den van twee woningen per dag per
kraan. De meeste leidingen zjjn al ge
prefabriceerd, veel houtwerk Is even
eens in de elementen aanwezig, zodat
ook voor de afwerking een minimaal
beroep nodig is op geschoolde werklie
d.en,
oep -nodig is op gescnooiae werKiie- twinug procent uouwvuicai
Het uiterlijk aanzien van de woon-1 overigen zijn ongeschoold.
vonaa van subsidie. De directie ver-
wacgit, dat deze 3200 woningen nog
maar een eerste aanloop zullen zijn.
Het woningtekort in en om Rotterdam
zal Immers nog jaren van grote krachts
inspanning vragen van allen die bjj de
bouwnijverheid zijn betrokken.
De fabriek van Panagro-Larsen en
Nielsen staat in Maassluis en kijkt uit
op het gebied, waarvan wij het beeld
in de aanhef hebben opgeroepen. Het
is een bedrijf van een iets bescheide
ner omvang, maar overigens van het
zelfde radicale confectie-karakter als
Coignet. Het investeringsbedrag ad 2'/s
miljoen is in dit geval geheel uit eigen
middelen gefinancierd. De eerste op
dracht is binnen: ruim duizend wonin
gen in Maassluis en Vlaardingen. In
laatstgenoemde gemeente is Ele-
mentum n.v., zoals de fabriek heet, al
bezig met de eerste verdieping van een
aantal woonblokken. De onderbouw is
nog in de traditionele bouw uitgevoerd,
maar van nu af komen er slechts gro
te elementen aan te pas. De puien wor
den van hout gemaakt en in de War-
mondse vestiging geprefabriceerd. Kas
ten, keuken en lavet worden als één
pakket door de torenkraan in iedere
woning gedeponeerd. De schilder is bij
na de enige „traditionele" figuur die
men hier nog zal aantreffen. De bespa
ring in arbeidstijd vergeleken met de
orthodoxe bouw bedraagt ongeveer de
helft daarvan. Hierbij is het werk op
de fabriek meegerekend. Larsen en
Nielsen maakt slechts gebruik van
twintig procent bouwvakarbeiders, de
och kan nog niet cén systeem in
ons land prat gaan op lagere
bouwkosten, ook de systemen niet
die al langer worden toegepast.
Aldus hebben de systeembouwers het
voornaamste argument waarmee zij de
woningproduktie zouden kunnen verove
ren, nog altijd niet in handen. Want
enerzijds besparen zij wel op arbeids
loon door inschakeling van onge
schoolden en door een beduidend snel
ler tempo maar aan de andere kant
zijn de kosten van materiaal en mate
rieel veel hoger. Uit een oogpunt van
kostprijsberekening heffen de nadelen
de voordelen dus op, en de nieuwe
huurders van woningwetwoningen in
systeembouw behoeven geen lagere
huurprijs te verwachten. Voor drie- en
vierkamerwoningen zullen deze resp.
ongeveer 70,- en 80,- bedragen.
Maar de tijd komt de systeembouw
ten gunste. Naarmate de lonen der ge
kwalificeerde bouwvakarbeiders stij
gen, zullen de kostprijzen van systeem
woningen naar verhouding aantrekke
lijker worden. In Zweden en Denemar
ken is het verschil met de traditionele
bouw al ongeveer procent, een per
centage dat wellicht in ons land tegen
1975 zal gelden.
Voor de overheid is die kostprijsbere
kening doorslaggevend. In 1956 gaf het
rijk de gemeenten toestemming om met
enkele systeembouwers continucontrac-
ten af te sluiten voor de bouw van gro
te aantallen woningen. De betrokken
gemeenten mochten bovendien het haar
toegewezen contingent voor de in sys
teembouw uit te voeren huizen met
twintig procent te boven gaan. Enkele
duizenden woningen zijn in die periode
tot stand gekomen en aan de laatste
opdrachten wordt gewerkt, o.a. in Rot
terdam-Zuid, Osdorp-Amsterdam en
in Den Haag (Mariahoeve). In septem
ber wordt aan het Noordzeekanaal bij
Amsterdam een nieuwe fabriek van
n.v. Nederlandsch Bouwsyndicaat ge
opend, die het systeem B.M.B. toepast.
Maar behalve in Groningen lopen dit
jaar al die contracten, voor de duur
van vijf jaar afgesloten, af. Een her
haling van dergelijke overeenkomsten
is niet in zicht. De overheid wil eerst
afwachten, of de resultaten van deze
eerste proef bevredigend zullen blijken.
Daartoe moet dus bekend zijn, hoe de
huizen zich zullen houden en hoe hoog
de onderhoudskosten zijn.
De systeembouw schijnt derhalve
weer een moeilijke periode tegemoet te
gaan. Het contingentsvoordeeltje blijft
ook volgend jaar nog van kracht, maar
langlopende opdrachten, een voor
waarde voor de meeste moderne bouw-
stelsels, zullen slechts bij uitzondering
worden toegestaan. De systeembou
wers ondervinden het als een ernstig
nadeel, dat de regering slechts één jaar
vooruitziet en telkens opnieuw de aan
tallen verdeelt. Met deze „kruideniers-
mentaliteit" zal de systeembouw niet
ver komen. Ook is men nog voortdu
rend in strijd gewikkeld met de van ge
meente tot gemeente verschillende
bouwvoorschriften.
Toch is het, gegeven de thans reeds
zichtbare en toetsbare prestaties, de
systeembouw beschoren veld te win
nen, vooral in de dichte bevolkings
agglomeraties. Men zal ook de finan
ciële en andere bezwaren van hoog
bouw tot oplossing moeten brengen,
aangezien onze grond niet toereikend
is om alsmaar in de vierverdieping-
bouw voort te blijven drenzen. Mis
schien zal toch de fantasie van de
beide Panagro-directeuren welke
fantasie wij overigens voor onze eigen
rekening nemen ooit gestalte krij
gen, al zullen voordien, letterlijk en
figuurlijk, nog heel wat heilige huis
jes tegen de vlakte moeten.
Ramen van een oud ziekenhuis, door slopershanden legen een muur gezet. Res.
tanten van een ziekenhuis dat verdwijnt terwijl de ramen van de Lijnbaanflats
blijven. Oud en nieuw Rotterdam raken elkaar.
MEN MOET SLOPEN
OM TE BOUWEN
Er gaan jaren ervaring overheen
voor een sloper de geheimen van be
tonnen bunkers aan de kust, grimmige
herinneringen aan een regiem dat veel
puin heeft nagelaten, kent; voor hjj
weet in welke richting een fabrieks
schoorsteen zal vallen, hoe hfj oude ke
tels van gasfabrieken moet. demonte
ren en transporteren, welke kracht
springstoffen bezitten, welke tegenstand
gewapend beton kan bieden en wat de
scheurcapaciteit is van pneumatische
boren, de lompe energie van bulldo
zers en de gevolgen van de verschrik
kelijke klap die de peervormige, 1.000
kg wegende stalen „beul" kan uitdelen
die aan de kettingen van de dragline
is opgehangen.
We hebben een paar uur gezworven
over het terrein waar de zusterhuizen,
de vele paviljoens, de röntgenkamers
en operatieruimten er nu zielig bijstaan.
Nog hangt er de ondefinieerbare zie-
kenhuislucht, nog stuit men ineens op
bloedige proppen watten of een vreemd
instrument met gewichten en glazen
retorten. Maar de waardigheid is er
af. Het ziekenhuis is er niet meer. Er
staan alleen nog grote skeletten waar
binnen eens gevochten werd om levens.
Maar slopen is een nuchter vak.
„Meneer, ik hou ervan om te laten
zien dat je met je handen die kolossale
bouwwerken kunt laten verdwijnen",
zegt de opzichter, als we hem vragen
naar het waarom van zijn beroepskeu
ze.
„Neemt u nou die 60 meter hoge
schoorsteen van het ketelhuis. Die staat
aan alle kanten omgeven door panden.
Toch moet-ie vallen. Vroeger bouwden
ze er vier houten stempels onder. Dan
staken ze die in brand, maar dan wist
je toch nooit precies waar-ie terecht
kwam. Nou bepalen we de middellijn,
breken de schoorsteen in het voetstuk
open tot even over de helft. We plak
ken een krant tegen de stenen en als
er een scheurtje in komt, weten we
dat-lc gaat werken. Zo kunnen we pre
cies bepalen hoe-ie valt en wanneer-ie
naar beneden komt."
Vijftien meter boven de begane grond
staan twee mannen in het felle zonlicht
zonder enige steun een houten dakrand
te slopen. Gevaarlijk zwiept de houten
stellage door terwul het tweetal met
grote Koevoeten voorzichtig brede plan
ken loswrikt. Ze vertrouwen op de goe
de kwaliteit van het hout. Toch is hun
leven afhankelijk van hun materiaal
kennis: één vermolmde plank en een
dodelijke val zou het gevolg zijn.
Slopen is geen gevaarlijk vak, ver
telt ons een directeur van het sloop
bedrijf, de heer Lekkerkerker jr. Het
percentage dat de werkgever moet be
talen aan de premie ongevallenwet
voor de Raad van Arbeid bewijst het:
deze is sinds de oorlog met 13 pet. te
ruggelopen. Er zijn betere werktuigen
gekomen, er wordt meer machinaal ge
daan. De junior-leider van het sloop
bedrijf, dat eenmaal de oude Delftsehe
Poort, de oude Bijenkorf en nu weer
het Coolsingelziekenhuis als sloopobjec-
ten kreeg opgedragen, spreekt over zijn
bedrijf als een speculatieve handel.
Naast het afbreken ziet hjj het trans
port en de verkoop als de moeilijkste
onderdelen van dit werk.
Voor de oude Bijenkorf die in onge
veer 15 maanden werd gesloopt, 9
maanden vlugger dan de tijd die was
De Rotterdamsche Bank staat nu ongeveer op de plaats waar voor mei '40 het hoofdgebouw van het complex Coolsingel
ziekenhuis stond. Nu wrikken slopers hoog boven de grond aan houten daklijsten. Zo verdwijnt balk na balk en muur
na muur, een van de weinige herinneringen aan een vooroorlogse periode in de binnenstad. Het immense Dijkzigtzieken-
huis heeft de functie van het Coolsingelcomplex overgenomen.
aangenomen, vormde de nieuwe Fle
volandpolder een prachtig afzetgebied.
Het betonpuin dient daar n.l. tot ver
steviging van de waterweringen.
Het steenpuin wordt gebruikt voor
de wegenbouw. Maar de gemeente Rot
terdam stelt contractueel vast dat alle
steenpuin bijeen wordt gebracht aan
het Groenendaal omdat de behoefte
aan puin voor de nieuwe wegen in het
Europoortgebied ontzagwekkend groot
is. Maar nu nog weet de aannemer-
sloper niet waar hij met „zijn" Cool
singelziekenhuis naar toe moet. „Er is
niemand met wie je een contract af
sluit die me de kans geeft l1/» jaar
lang puin weg te rijden naar nu al
vastgestelde plaatsen. Dat blijft een
gokje."
Op een opslagterrein van hemzelf
worden alle onbeschadigde onderdelen
bijeengebracht. Alles van meer dan
puinwaarde is tevoren uit de gebouwen
gesloopt, de leidingen zijn weggebrand,
ramen uit de lijsten gebroken en dak
spanten worden voorzichtig met tou
wen omlaag gelaten.
Balken van prima uitgewerkt hout
zün kostbaar en worden vaak weer ge
bruikt voor „nieuwe" loodsen zoals
oude ramen wel voor tuinders en boe
renbedrijven worden gebruikt. Als de
naakte muren zonder dak zijn overge
bleven, begint het machinale slopen,
worden de muren omvergetrokken, da
palen uit de grond gehaald.
„Met de organisatie valt of staat dit
werk."
Afvoeren en opslaan van puin moet
vlot geschieden. Je moet weten waar
tekorten zijn. Momenteel is er bijv. in
's-Hertogenbosch een overschot aan
puin. Daar heeft men van gemeente
wege zelfs depots moeten vormen. Het
tempo waarin wü werken bepaalt de
vlotheid waarmee nieuw gebouwd kan
worden. Zo slopen wü momenteel een
grote havenloods in de Merwedehaven.
Als we met de sloop klaar zijn, is de
nieuwe loods die als het ware achter
ons aan komt, al weer voor de helft
klaar. Zo snel gaat dat hier."
Om enig begrip te krügen om wel
ke bedragen het in deze sloopsector
gaat, moet men bedenken dat een m3
steenpuin tussen de 9 en 10 oplevert.
Voor betonpuin zün deze bedragen zelfs
van 30 tot 50.
Het is een kwestie van ervaring en
van uitgebreide kennis en relaties om
tevoren een berekening te kunnen ma-
kon wat een bepaald sloop-object zal
opleveren aan materiaal, wat de kos
ten zijn van arbeidslonen, hoe lang de
afbraak zal duren, of men vlot kan
afvoeren, wat de schrootprijzen zijn,
wat het puin gaat „doen". Vooral als
er geen oude bouwtekeningen beschik
baar zyn, moet er veel gespeculeerd
worden.
Dat slopen in ons land vrij langzaam
verloopt komt vanwege de Hollandse
zuinigheid. Wü gebruiken veel meer
oude materialen dan dit in Duitsland,
België of Amerika het geval is. Wel is
het een voordeel dat na het Rotter
damse bombardement direct gesloopt
is tot in de grond zodat men niet de
funderingen heeft laten zitten, zoals dit
in Duitsland over het algemeen ge
beurd is. Daar moet de bouwer meest
al zelf nog in de grond gaan slopen.
DEN HAAG, 1 juni De ANWB
acht het blijkens een schreven aan de
staatssecretaris van O., K. en W. nood
zakelijk de vraagstukken, die samen
hangen met de vrijetijdsbesteding in de
open lucht, in handen te geven van
slechts één minister. In verband hier
mee dringt de Toeristenbond aan op
het instellen van een Centrale Recrea
tie Commissie en een Rüksdienst voor
de Openluchtrecreatie.
De thans bestaande Interdepartemen
tale Coördinatie Commissie (INCOR)
werkt naar de mening van de
ANWB niet geheel bevredigend, daar
nu meer ministeries bü de openlucht
recreatie zij betrokken en vele probie-
men niet de aandacht kunnen krijgen,
die zü verdienen. Het is wenselijk, al
dus het schijjven van de ANWB, dat
de nieuwe commissie door een wet de
status van een vast college van advies
en büstand krijgt; om tüdverlies te
voorkomen, wil de ANWB de Centra
le Recreatie Commissie die de mi
nister zal moeten adviseren alvast
als een tijdelijk college zien ingesteld.
De ambtelijke bemoeiingen met de open-
trecreatie zouden in een speciale
rijksdienst moeten worden -
