Zondag schuttersfeest in Leveroy
KEIZERS EN KONINGEN
TRAINEN VOOR MORGEN-
Pastoors minder trefzeker
dan burgemeesters
Doe-ht'I-zelf op tentoonstelling
Van kunst
tot kitsch
Van het meest praktische
tot het meest nutteloze
KWtém
ZATERDAG 1 JULI 1961
ippk*?
t4 O
COR BERTRAND
De regeringsperiode van een schutterskoning is maar van zeer
korte duur. Amper is hij zich bewust van zijn voorname waar
digheid of zijn onttroning is reeds nabij. Ongeveer tweehonderd
koninklijke hoogheden in Nederlands en Belgisch Limburg hebben
dit kortgeleden ervaren. Bij het traditionele koningvogelscliieten, dat
op de meeste plaatsen doorgaans in mei wordt gehouden, zijn zij
immers plotseling gedegradeerd tot officier of zelfs tot minder nog,
tot gewoon soldaat. Op hetzelfde moment promoveerden tweehonderd
onderdanen even plotseling tot koning. Overal is deze troonswisseling
erg vreedzaam verlopen. De scheidende koning verzet zich niet tegen
zijn gedwongen abdicatie. Hij weet niet beter. De statuten en daar
valt in schutterskringen niet aan te tornen bepalen nu eenmaal,
dat hij, die de vogel van zijn-hoge voetstuk schiet, koning is. De nieuwe
koning verwisselt meteen zijn uniform of colbertcostuum voor een
al dan niet passend jacquet en ontvangt uit handen van zijn voor
ganger een ,fharms" van zilveren koningsplaten. Met het jaar neemt
dit ,fharnas" in omvang en zwaarte toe, want elke koning is verplicht
aan de collectie een nieuwe plaat toe te voegen. Voorts dient hij
zijn onderdanen royaal op bier te tractoren. Doorgaans gebeurt dit
meteen na zijn joyeuze entree in het inderhaast bevlagde dorpse
koninklijk of met de kermis, bij welke gelegenheid voor de konink
lijke residentie een versierde boom wordt geplant.
- -5$;
Koninklijke en keizerlijke hoogheden staan aangetreden voor het défilé.
De stand is uitstekend,
tie burgemeesters van Maasbree en Mer
kelbeek resp. drs. F. Schols en J. Cle
ment.
Burgemeester Clement heeft het zelfs
gepresteerd om maar liefst drievoudig
koning te worden. Verleden .iaar schoot
hij de vogel af by schutterij ,,St. Jo
hannes", dit jaar boekte hij eenzelfde
succes en bovendien wist h\j ook het
koningszilver van de uit 1669 dateren
de broederschap ,,St. Clemens" te ver
overen.
Elders zou het voor een burgemees
ter vrijwel onmogelijk zijn, althans met
vermijding van ruzies tussen de plaat
selijke verenigingen, zowel van dc
ene alsook van de andere schutterij ko
ning te zijn. In Merkelbeek kan dit ge
lukkig wel. De onderlinge samenwer
king tussen ,,St. Johannes" en ,,St.
Clemens" is daar van dien aard, dat
zij zijn overeengekomen nooit sa
men aan feesten buiten het dorp deel
te nemen. Burgemeester Clement ver
keert zodoende nooit in een moeilijk
parket. Om toerbeurt gaat hij nu eens
met deze dan met die schutterij op con
cours.
Intussen maar dat is, wat men
noemt, gezond'- rivaliteit hopen de
mannen van ,St. Johannes" wel dat
de burgemeester komend jaar voor de
derde achtereenvolgende keer de vogel
van hun schutterij zal schieten. In dat
geval wordt koning Clement immers kei
zer. De hoogste waardigheid in de Lim
burgse schutterswereld!
Een waardigheid, waarvoor bij de
meeste schutterijen alleen maar die
schutter in aanmerking komt, die drie
jaar achter elkaar het laatste restje
van de trotse' vogel omlaaghaalt. Be
slist geen sinecure, maar allerminst een
onmogelijke opgave, zoals een tiental
keizers in de loop der jaren heeft be
wezen.
Doorgaans is de keizers, in tegen
stelling tot de schutters koningen, een
iange regering beschoren. Een keizer
kan immers pas dan onttroond wor
den, wanneer een andere schutter het
presteert drie keer in successie
winnaar te worden bij het koningvo-
gelschieten.
Het langst, al meer dan een kwart
eeuw, is Herman Peeters uit Baarlo
keizer. In 3935 kon hij zich als drie
voudig koning van schutterij ,,St. Pe
trus en Paulus" sieren met het keizer
lijke goud rond de hoge hoed.
Van zijn broer, de thans 86-jarige
Gerard JPeetprs, die jarenlang keizer
van ,,St. Antonius en St. Urbanus"
maar het schot
de vogel omlaag tuimelen. De kans op
het keizerschap voor mevrouw Seinden
was daarmee verkeken... Later nam zij
nog twee keer revanche door zowel in
1955, alsook in 1957 de koninklijke waar
digheid voor zich op te eisen. Dc laatste
jaren is koningin Lena minder sehiet-
vast dan vroeger, maar op grond van
haar uitzonderlijke p-estatics in het ver
leden heett het ,,St. Sehastianus Gilde"
mevrouw Senden toch de titel van
keizerin verleend. Een titel, welke zij
alle eer aandoet, zoals een uitgebreide
prijzenscliat duidelijk bewijst.
Er gaat geen schuttersseizoen voor
bij of het rijke trofeeënbezit van het kei
zerlijke echtpaar van Eys is weer aan
zienlijk uitgebreid. Dit jaar zal stellig
even succesvol zijn, temeer nu keizerin
Lena een nieuw statiegewaad van oran
jekleurige zijde heeft aangeschaft en
een „echte" kroon met fonkelende edel
stenen.
In dit ornaat zal zij op het aanstaan
de oud-Limburgs Schuttersfeest te Leve
roy zondag 2 juli, morgen dus
beslist geen gek figuur slaan.
Ook alle andere keizerlijke en konink
lijke personages in Beieisch en Neder
lands Limburg cn met te vergeten de
schutters zelf treffen voor het „Oud-Lim
burgs", van oudsher het schuttersfes-
tijn bij uitstek, de nodige voorbereidin
gen.
Aiie deelnemende schutterijen, ruim
honderdvijfüg, zijn volop bezig met
exerceren en speciaal met schietoefe
ningen, want bij het Oud-Limburgs
komt het vooral op schieten aan.
De best geklasseerde schutterij ont
vangt een vette geldprijs en verwerft
tevens het recht om komend jaar het
zilveren bestaansfeest van de federatie
van schuttersbonden te organiseren. De
beste Belgische deelnemer zal zijn pres
taties gehonoreerd zien met de eervolle
opdracht om het Oud-Limburgs 1962 te
mogen organiseren.
Niet alle schutterijen verkeren in de
omstandigheid geducht te kunnen trai
nen, gehandicapt als zij worden door de
wettelijke bepaling, dat schietoefeningen
alleen maar gehouden mogen worden op
onbebouwde terreinen zonder openbare
wegen, met een oppervlakte van maar
liefst twintig hectare. In sterk bebouw
de gebieden van zuid-Limburg zijn der
gelijke terreinen niet meer voorradig.
Misschien is dit een van de hoofdrede
nen. waarom de zuid-Limburgse schut
terijen minder vaak de overwinning op
het Oud-Limburgs behalen dan hun ri
valen uit noord- en midden-Limburg.
was, leerde hij ,,de geheimen van het
vak."
De meest krasse keizerlijke hoog
heid is Jan van de Pasch uit Seve-
num. Ondanks zijn 84-jarige leeftijd
is hij nog steeds in functie. Alleen
reeds zijn krijgshaftige snor boraemt
menig tegenstander aan de schietmast
ontzag in. Al meer dan twintig jaar
is hij onbedreigd keizer van het Seve-
numse St. Sebasüanusgilde.
Keizer Willem I van schutterij ,,St.
Maternus" uit Wylré, bij de burger
lijke stand ingeschreven als de 58-jari-
ge landbouwer W. Didden, is reeds aan
zijn twaalfde regeringsjaar toe.
Alle overige keizerrijken: Posterholt
met keizer Cornelius Smits; Born met
keizer Matthieu van Pey; Mechelen
met keizer Harrie Meartens; Margra
ten met keizer Albert van Laer en Ob-
bicht met de jongste schuttersmajesteit
van Limburg, de 32-jarige keizer Sjeng
Maessen, zijn van jongere datum, uitge
zonderd Eys-Wittem.
Hier zwaait mijnwerker Joep Senden
(49 j.) al sinds 1948 de keizerlijke scep
ter over zijn onderdanen van schutterij
,St. Sebastianus".
Een keer, in 1954, scheelde het niet
veel of aan zijn keizerlijke heerschappij
was een einde gekomen. Bijna was hij
'toen namelijk onttroond door.... een
vrouw. Zijn gemalin nog wel, de 46-ja-
rige Lena Sendea-Jahach. Vanaf de dag,
dat haar man zich oiling van Eys"
kon noemen, vergezelde mevrouw Sen-
den-Jahach de schutterij als koningin.
Zjj ging zozeer op In de hobby van
haar man, dat ze zich al spoedig niet
meer tevreden stelde met de eretitel
van koningin. Net als alle rechtgeaar
de schutters wilde mevrouw Senden
strijd leveren vnor de zeer begeerde ko
ninklijke waardigheid en derhalve be
sloot zij in 1952 deel te nemen aan het
koningvogelschicten. En meteen met
succes. „Et Lena" stond geducht haar
„mannetje" en schoot tot stomme Ver
bazing van veertig volleerde schutters
de vogel al'. Daarmee werd zij de eerste
echte koningin" van Limburg. Een
jaar later legde zij opnieuw beslag op
deze titel en in 1954 was zij vast van
plan om keizerin te worden.
Wiel Bartholomé verijdelde dit plan
evenwel. Hij was „et Lena" te vlug
af. Voordat de tweevoudige koningin
aan de schiethoorn verscheen, deed hij
De inzet bij het traditionele koningvogelschielen is het kostbare koningszilver.
-NU Breda
(Van onze Brabantse redactie)
„NU... Brcii.. t961", de nationale Iha
ncestatie va;i vrijetijdsbesteding, hol'
by en zelf doen, is gisteren geopend
Mr. Y. Scholten, staatssecretaris van
O.K.W., hoeft de expositie om twaalf
uur vrijdagmiddag ten leven gewekt. Tot
en met 15 augustus blijft Breda het
rnekka van de vrijetijdsbesteding. Ruim
zes weken lang kan men er de meest
uiteenlopende werkstukken bezichtigen,
die handige, kunstzinnige of alleen
maar geduldige Nederlanders in hun
vrije uren hebben vervaardigd en die
de bezoekers in dit jaar van de pas
verworven vrije zaterdag tot voorbeeld
kunnen dienen. Maar de manifestatie
is niet alleen statisch: dagelijks worden
van 's morgens tien uur af op 18 ver
schillende plaatsen demonstraties ge
geven, waarbij de zelfdoeners hun kunst
laten afkijken. Bovendien vindt men in
een gigantisch paviljoen een uitstalling
van hetgeen aan materialen en hulp
middelen in de handel is. Sportdemon-
straties, films en amusementsprogram
ma's bieden de bezoekers tenslotte tot
laat in de avond ruime mogelijkheden.
Voor de gasten, die de opening bij
woonden, stond een rondwandeling van
één uur op het programma. Wie ech
ter enigermate in het geëxposeerde ge
ïnteresseerd is, zal gauw ontdekken,
dat deze tentoonstelling niet in een uur
bekeken is. Alleen bij de collectie in
gezonden werkstukken heeft men al
uren te kijken. Het is verbazingwek
kend wat er in ons goede vaderland in
vrije uren allemaal gedaan en gemaakt
wordt. Voor heel wat mensen is de
vrije tijd beslist geen probleem! Het is
de tijd waarin men zich re-creëert door
te creëren: zelf, naar eigen inzicht.,
iets compleets te maken en zo een te
genwicht te scheppen tegen het facet-
werk, dat men in zijn arbeidsuren he
laas wel moet verrichten. Hoofdarbei
ders vinden in hun vrije tijd gelegen
heid tot het beoefenen van handvaar
digheid, cijferaars van professie komen
tot het scheppen van kunst. Werkelijk,
men vindt in Breda waarachtige kunst:
prachtige reliëfs, houtsnijwerk, schilde
rijen. In deze sector presenteert zich
ook de koninklijke familie: er zijn
schilderstukken van prinses Wilhelmi-
na, een houten olifant van prins Bern-
hard en een bronzen paard van prinses
Beatrix. Men 'vindt er diverse kerst
groepen, mooi en minder mooi; bijzon-
dei- fraaie plastieken, vervaardigd uit...
volièregaas en loutere curiosa als een
Gelukkig zal dit euvel spoedig ver
holpen zjjn, dank zij een aktie van de
onvermoeide tederatievoorzitter, mr. F.
Haffmans uit Helden, die door middel
van een proefproces de deugdelijkheid
van kogelvangers, aan te brengen op
schietterreinen, welke niet aan dc thans
geldende voorwaarden voldoen, heeft
kunnnn aantonen.
Buiten de zesduizend schutters tref-
eii ook vele autoriteiten uit de beide
Lintburgen thans de nodige voorbe
reidingen voor het Leveroyst festijn,
dat de inzet vormt voor een reeks van
wel dertig bondsscbuttersleesten. Met
uame is dit liet geval met de gouver-
ueur des konings van Belgisch Lim
burg, dr. L. Roppe en de commissa
ris van de koningin in Nederlands Lim
burg, dr. F. Houben, die traditiege
trouw het Oud-Limburgs officieel in
schieten. Dr. Roppe heeft dit tot nu
toe steeds gedaan met een welgemikt
schot en vanzelfsprekend wil hij dit
thans weer zo doen. Zijn heel wat min
der fortuinlijke collega, dr. Houben,
is vast van rlan dit jaar eens te
gen de gevestigde traditie in teilloos
raak te schieten. Maar zelfs, wan
neer hij ook thans weer zou missen,
dan doet dit heslist niets af aan de gro
te waardering vin de Limburgse schut
ters voor zijn aanwezigheid op het
Oud-Limburgs 1961...
Martinitoren, compleet vervaardigd uit
afgebrande lucifers. Een dergelijk
werkstuk is om te rillen: men vraagt
zich daarbij af, of in dit geval de vrije
iren nog blijde uren zijn geweest, om
over nuttige maar niet te spreken
De tentoonstelling laat,, ondanks de toe
gepaste selectie, ook monsterlijk lelij
ke of alleen maar kitscherige dingen
zien; vaardig gesneden, maar smake
loze houten heiligenbeelden; een uit al
lerlei stukken koperen afval samenge
stelde schemerlamp.
Daarmee tornen we aan meer prak
tische zaken. Die zijn er te over op de
tentoonstelling; kledingstukken, thee
mutsen etc. Er zijn ook allerlei model
len boten en vliegtuigen; men ziet er
het oude stadhuis van Dordrecht, een
werkstuk van 4.000 uren (nee, niet uit
lucifers...) en technische of weten
schappelijke scholing eisende zaken als
een planetarium, een elektriseermachi
ne en een uurwerk voor blinden, dat
bij een druk op de knop de uren, kwar
tieren en minuten aftingelt. Kortom,
tje, (berg-)geiten, kippen, konijnen en
eenden.
In en buiten de tentoonstellingshallen
worden de demonstraties gegeven;
hout- en metaalbewerking, pottenbak
ken, weefkunst, mozaïek-werk etc. Bo
vendien vindt men in de laatste hal
nog een bijzonder interessante hobby
hoek, waar spectaculaire dingen staan,
die niet in de afdelingen van de „ge
wone" werkstukken konden worden on
dergebracht. Men ziet hier b.v. aqua
ria en terraria met levende krokodil
len; een bijen-obseryatiekast, die de be
zoekers iets laat zien van het leven in
de bijenstaat; een miniatuurkermis in
vol bedrijf, een collectie... spaarpotten
en een aantal madonna's vol kostbare
edelstenen. Via een complex van vólks
tuintjes, compleet met tuinhuisjes, en
een collectie pluimvee en duiven, be
reikt men vermoedelijk na een uur
of twee drentelen de' filmhal. Daar
kan men dan gratis een half Uur uitrus
ten, onderwijl genietend van films op
het gebied van de vrije tijdsbesteding,
documentaires en amusementsfilms.
Énigszins uitgeiust kómt mén dan i'n
het commerciële paviljoen, waar men
o.a. kan zien, dat er tal van firma's
zün die de liefhebberij van het zelf
doen willen bevorderen, uiteraard, op
een gezonde commerciële basis. Het is
hier overigens niet alles hobbymateri
aal: men' heeft, om dé ehórme ruimte
(en de betalingsbalans) te stoppen,
heel hot zakenleven binnengehaald, en
men ziet er derhalve koelkasten, stof
zuigers en parketvloeren die men be
slist met in zijn vrije tijd kan maken.
Het onvermijdelijke zeilschip.
men ziet een bizarre verzameling van
voorwerpen, variërend van kunst tot
kitsch en van het meest praktische tot
het meest nutteloze, die echter één
ding gemeen hebben, n.l. dat ze uit
liefhebberij in vrije uren cn niet voor
de handel vervaardigd zijn.
Om zoiets goed te bekijken, kunt
u beter niet vergezeld zijn van kleine
kleuters. Die kan men dan ook achter
laten vlak bij de hoofdingang, waar ze
onder deskundige leiding kunnen spelen
in een speeltuin annex kinderboerderij
resp. uitgerust met glijbaan, wippen,
rekken en zandbak en met pony, ezcl-
feüasr- r,--....
Dun Quichotle, gemaakt van koolslakken.
De op dit soort tentoonstellingen blijk
baar onvermijdelijke mixers en keuken
machines zijn ook hier weer rijkelijk
vertegenwoordigd: niet minder dan ze
ven firma's trachten deze kennelijk
winstgevende artikelen aan de man te
brengen; wellicht onder het motto „Me
chaniseer in de keuken, dan houdt u
tjjd over voor hobby's"...
Buiten het gebouw vindt men het top
punt van zeltdoenerij: een prefab-bun
galow die men zelf kan bouwen.
Van de vermoeienissen die een be
zoek aan dit paviljoen onherroepelijk
met zich brengt, kan men gaan uitrus
ten op de tribune van het grote de-
monstratieveld, waar zich bijna dage
lijks sportevenementen, muzikale wan
delingen of folkloristische dansfestijnen
afspelen. In de grote [eesthal treden
elke avond or Westen en cabaretgezel
schappen op. Het grote podium buiten
word; vier avonden in de week be
speeld dooi de toneelgroep St.-Gene-
iius cn de jcugd-operetteverer.iging
.Lente", die onder regie van broeder
Alronso dc musical „Tyl in Breda nu"
an Jan Naa *v zullen opvoeren,
érdef treden er o... harmonieën op.
Kleinere ensembles brongen amuse
ment op het hij het restaurant gelegen
ei raspodiuin. Ai dit amusement i.; bij
Ie toegangsprijs inbegrepen.
Aan het einde van de rondwandeling
.muit men tenslotte bij hel. Fuuuurna
West-Brabant, een tableau van 200 ni2,
rrkirop de wolvaai tsstiel:ling Groot-
West-Bra bant de omwikkeling heeft
aangegeven, die de streek iri de toe
komst hoopt door 'te maken.
De eigenlijke tentoonstelling sluit des
avonds om tion uur. Hoe laat
ze s morgens opengaat, hebben we in
heel de 112 pagina's tellende tentoon-
stellingsgids niet kunnen vinden, maar
dat is, zo vernemen wc, om tien uur
's morgens. De amusementsafdelingen
blijven geopend tot 1 uur 's nachts.
De koning, zo schrijven de statuten
verder nog voor, behoort zijn schutters
steeds bij alle voorkomende festivitei
ten: processies, installaties van dorps
nota bqlen en schiettoerrjooien, te ver
gezellen. Slechts bij hoge uitzondering
mag van deze regel worden afgeweken,
en wel wanneer de koning uit hoofde van
andere functies niet in staat is om steeds
van de partij te zijn. Dit jaar doet zich
een dergelijk geval voor in een van de
kleinste schuttersvorstendommen van
Limburg: het landelijke dorpje Sweijk-
huizen. Pastoor E. Thissen is hier ko
ning geworden van de plaatselijke schut
terij „St. Jozef".
Bij zijn installatie, die precies volgens
de statutaire voorschriften is verlopen,
heett de koning-pastoor zijn illustere
voorganger Lambert Verheijen tot re
gent benoemd. Bij alle festiviteiten bui
ten Sweijkhuizen zal „der Lambert" als
persoonlijke vertegenwoordiger van de
nieuwe koning optreden. In de ogen van
alle onderdanen een daad van wijs be
leid
Ofschoon de meeste pastoors, even
als de parochieherder van Sweijkhui
zen, elk .iaar aan het koningvogelscliie
ten deelnemen, komt het maar zelden
voor, dat een pastoor koning van de
schutterij wordt. Voor zover ons bekend
is pastoor Thissen op dit moment de
enige koning-pastoor van Limburg.
We willen hiermee niet direkt bewe
ren, dat pastoors geen goede schutters
zijn, maar feit is. dat burgemeesters,
bij het koningvogelschicten althans,
veel trefzekerder zijn. In de annalen
van menige schutterij staan namelijk
diverse koninklijke burgemeesters op
getekend. Ook zij zijn gerechtigd om in
hun piaats -ehuurde rempla?anten hef
zware koningszilver in sommige ge
vallen vijfentwintig kilo of meer
te laten torsen, maar de meeste ko
ning-burgemeesters maken hiervan geen
gebruik. In dit verband dienen de bur
gemeester van Belfeld, jhr. M. W. J.
van Rijckevorsel en diens collega van
Geleen dr. J. P. D. van Banning mei
ere te worden vermeld.
Overal waar hun schuttersgilden, resp.
„St, Urbanus" vu i Belfeld of „St.
Marcellinus en Pi-rus" van Geleen
verschenen, waren zij in vol ornaat pre
sent. Burgemeester Van Banning mocht
daarbij zelfs het genoegen smaken
één keer uitgeroepen te worden tot
„mooiste koning".
Aan de lijst van koning-burgemeesters
zijn dit jaar toegevoegd de namen van
De enige echte schutterskoningin van Ljmburg: Lena Senden-Jahach uit Eys, en
haar gemaal keizer Joep I.
