Honderd jaar Vaticaanse
„oorlogsbulletins
Argumenten van plaatselijke
strekking worden wel eens
verkeerd begrepen
Dit is mijn thee!
VAN NELLE'S TH
Cti"»
„LA NOTTEvan
Michelangelo
Bernhard Wicki bevestigt reputatie,
verworven met „Die Brücke'
BOSCH
BOSCH
rt
Gesticht door
twee emigranten
Zenuwarts tekent
ber
oep
aan
m.
maak zélf uw keus!
FESTIYAT
BERLIJN
Duitser volhardt
in hongerstaking
BIJ HET JUBILEUM VAN DE OSSERVATORE
Bossche spoormannen:
betere condities
Stuurman verdronken
AzïMA
4 AG ,-rè
Toestand opgeslotene
na zes dagen kritiek
Schotse matroos
verongelukt
DONDERDAG 6 JULI 1961
(Van onze Romeinse corres
pondent)
Maandag 1 juli 1861 ver
scheen er in Rome een
nieuwe krant, die zich aan
diende onder de naam „Osserva-
tore Romano, giornale politico-
morale" (de Romeinse Waarne
mer, een politiek-zedelijk dag
blad). Hoofdredacteuren waren
twee emigranten: Zanchini, die
advokaat geweest was in Forli en
een Bolognese journalist Bastia.
Toen in 1859 Boiogna en de
Romagnastreek zich definitief
aansloten bij de groeiende Itali
aanse eenheidsstaat en de pause
lijke regering buiten de deur zet
ten, waren beiden naar Rome
gevlucht. Daar zochten zij midde
len van bestaan en zij kwamen op
het denkbeeld toestemming te
vragen voor de oprichting van
een krant. Op Binnenlandse Za
ken vonden zij gehoor bij de vice-
minister Marcantonio Pacelli,
want Pius IX had reeds enige tijd
uitgezien naar een orgaan, dat
ten doel moest hebben „de laster
lijke aantijgingen te ontmaskeren,
die gericht worden tegen Rome
en het Romeinse pontificaat".
Een goed horSoge is
véél meer waard dan
het kost.
En een Prisma horloge
Is goed - én mooi
Vee! aftrek
„Antiklerikèal"
In Moskou gelezen
7K* \*%'<pfy4
'r.
J| v n
n1»,,
ASM
m 'se:S4 'i-\
w
'i
Altijd weer geniet ik van die fijne geur en heerlijke smaak.
Van Nelle's thee heeft voor mij iets héél bijzonders
Kapelaan J. Schmitz f
ftUEUE kwaliteit!
Z IJ N
2 a kt -bougies
batterijen
Een jaar tevoren had markies Augusto
Baviera een blad willen uitgeven, dat
tweemaal per week zou verschijnen en
behalve aan Je politieke gebeurtenissen
ruime plaats zou geven aan wetenschap,
letteren en kunst, w.o. in het bijzonder
het theater. Maar in de tijd, dat de
„Piemontezen" "an de Kerkelijke Staat
niet meer dan Eatium hadden overge
laten en stellig van plan waren ook het
laatste stuk in te lijven, klonk dit pro
gram al te academisch en het kwam
niet verder dan de schrijftafel van de
onder-minister. Baviera werd medewer-
Advertentie)
ker van de nieuwe krant en vijf jaar
later hoofdredacteur.
Het aanvankelijk denkbeeld was het
blad .,1'Amico della Verita' (de Vriend
der Waarheid) te noemen, maar wel
licht deed déze naam teveel denken
aan de „Voce della Verita" (de Stem
der Waarheid) een ultra-conservatie"e
krant uit Modena. Men koos het objec
tiever klinkende „Osservatore".
Het eerste artikel op 1 juli 1861 richt
te zich tegen de recente besluiten van
het Italiaanse parlement, dat in Turijn
zetelde. De 17e maart had het de een
heid van Italië uitgeroepen en een week
daarna Rome tot landshoofdstad ver
klaard. Het zou echter nog negen jaren
duren, voor op 20 september 1870 de
Italiaanse troepen Rome veroverden.
De Engelse historicus E. Halcs heeft
onlangs in zijn (Revolution and Papacy
1796-1846" overtuigend aangetoond, dat
na het Napoleontisch ivontuur het te-
zit van een eigen grondgebied door de
pausen eens te meer als een harde en
absolute noodzaak geziei werd om
de vrijheid der Kerk en het kerkelijk
bestuur te beschermen. Moderniserin
gen in democratische richting achtte de
Curie niet verenigbaar met de theocra
tische staat en de geestelijke autoriteit
van de paus. Concessies op deze pun
ten werden als een zonde tegen God en
het geweten aangevoeld. Ingesponnen in
dit politieke dogma kon men niet vóór
of achteruit.
Het is onaannemelijk, dat men in Ro
me de nabije ondergang van de Kerke
lijke Staat niet heeft zien aankomen.
Maar men dreef voort op de stroom
en dit met een geheel onbekwaam be
stuursapparaat. ,,De Romeinse regering
heeft angstwekkend gefaald" (Hales p.
516).
2J o viel de geboorte van de Osserva
tore Romano in de tijd der laatste
J verwikkelingen tussen het nieuwe
Italië en de 14 eeuwen wereldlijke
macht var, het pausdom. De krant heeft
loyaal en met de rug tegen de muur
gevochten voor datgene vooral, wat naar
de Romeinse opvattingen niet slechts
onaantastbare rechten waren, maar
zelfs rechten waarvan de Heilige Stoel
vrijwillig geen afstand mócht doen.
De Osservatore ging niet onder met
de kerkelijke Staat. Baviera maakte
de capitulatie van Rome mee en het
Vaticaans Concilie. Drie hoofdredac
teuren leidden na hem het blad, tot
in 1920 de Venetiaanse patriciër graaf
Giuseppe Dalla Torre di Sanguinetto
de teugels in handen kreeg, die hij
veertig jaren zou voeren. H(j ver
grootte de horizon en de taak van de
krant. Dalla Torre schreef veel, niet
tegenstaande hjj elk woord driemaal
overdacht voor het op papier kwam.
Zijn taal was een wonderlijk archaïsch
Italiaans. Hjj was een fel en scherp
polemist en in z(jn hoofdredacteurs
kamer zat hij als de commandant van
een slagschip.
De Osservatore is nooit een familie
krant geweest en zij zal dat ook nooit
worden. Maar in de fascistische tijd
ging zij, het enige niet door de- staat
gecensureerde blad, van hand tot hand
in Italië, ah de politie het tenminste
niet in beslag had genomen bij de veel
vuldige spanningen tussen Pius XI en
het regiem. Mussolini was de Osserva
tore een doorn in het vlees.
Dalla Torre weigerde Mussolini met
Duce te betitelen en Hitier noemde hij
de antichrist. In 1960 trad Dalla Torre
op 75-jarige leeftijd af en hij werd op
gevolgd door de hoofdredacteur van de
katholieke „Avvenhre d'Italia", Raimon-
do Manzini.
De plaats van de Osservatore is nog
al ingewikkeld. Hij heet een onafhan
kelijk blad, dat door een staf van 15
redacteuren, w.o. twee geestelijken
wordt gemaakt. De krant wordt sinds
1929 in Vaticaanstad gedrukt.
Dalla Torre zei: ,,Een katholieke
krant, waarin de Heilige Stoel zijn offi
ciële notities aat zetten. Anders niet."
En kardinaal Tardini: „De vrijheid
van de Osservatore is zo groot, dat hij
zelfs een antiklerikale krant is. Geen
blad geeft me zoveel last, als die Os
servatore". Het Vaticaans orgaan is
niet de stem van de paus en evenmin
een krant, die van de Curie bindende
opdrachten krijgt.
Er bestaat een dagelijks contact tus
sen de redactie en de Staatssecretarie,
DEN BOSCH, 5 juli De groep spoor
wegpersoneel van de Bossche afdeling
van St. Raphael, die gisteren in een
vergadering bijeen was, heeft aan het
hoofdbestuur een resolutie gezonden
waarin aan dit bestuur wordt opgedra
gen om bjj het beraad met de N.S.-di-
rectie veel verder gaande verbeterin
gen van de secundaire arbeidsvoorwaar
den na te streven dan door de directie
worden voorgesteld. De nadruk wordt
gelegd op de terugwerkende kracht der
verhogingen van de onregelmatigheids
toeslag, de verblijfkosten en de reis-
vergoeding, welke aanvankelijk door de
directie was toegezegd. Wordt die terug
werkende kracht niet gegeven dan
eisen de Bossche spoormannen een com
pensatie ineens van 150,-, uiterlijk te
betalen op 15 oktober. Worden de in de
resolutie neergelegde desiderata niet in
gewilligd dan eisen zij van het hoofd
bestuur de afkondiging van een lang-
zaamaan-actie op maandag en dinsdag
a.s. j
Het bleek op deze vergadering dat
de spoormannen ook over tal van ande
re zaken opgewonden zijn geraakt, zo
als het aantrekken van buitenlands per
soneel tegen hogere lonen en het aan
nemen' van nieuw personeel tegen de
voorwaarden waarover thans onderhan
deld wordt. Ook vindt men het hier ver
regaand onbillijk dat de spoormannen
de schuld van de moeilijkheden krijgen
terwijl zij eerst een of twee dagen voor
het in werking treden van de nieuwe
dienstregeling op de hoogte werden ge
steld.
waar men overleg pleegt over de be
langrijkste religieuze en morele feiten
van de dag. Maar voor hetgeen de Os
servatore afdrukt van ambtelijke me
dedelingen, hofberichten en pauselijke
stukken afgezien uiteraard is alleen
de redactie verantwoordelijk Deze ver
keert dan ook in de warme positie om
tussen twee vuren te zitten: het Vati
caanse met zijn nuances en graden van
hitte en het buiten-Vaticaanse.
een kerkblad is de Osservatore
dus, maar wel een speciale krant,
1 die ten dienste staat van het
Geloof, de Kerk en de Heilige Stoel.
Hij is een journal d'opinion, waarin de
vorming op de eerste en het nieuws op
een veel latere plaats komt. Niettegen
staande de honderd jaar, die hij bestaat,
heeft hij nog levendige trekken over
gehouden van zijn oorspronkelijke op
zet: de Osservatore is apologetisch en
polemiserend. Een oorlogsbulletin, heeft
Dalla Torre hem eens genoemd.
Verder heeft het )lad, niettegen
staande het feit, dat het over de hele
wereld wordt gelezen (zelfs in Moskou
heeft het vijf. abonnees) veel meer
een Italiaanse, zelfs een stads-romein-
se inslag, dan een internationale. Dit
veroorzaakt op gezette tijden de nodige
verwarring, wanneer m'en elders
meent met een algemene beschou
wing te doen te hebben, die echter
achteraf blijkt de reactie te zijn op
specifieke Italiaanse omstandigheden.
Dc oplage van het Vaticaanse blad is
betrekkelijk klein, men schat tussen
de 50.000 en 75.000. Maar zijn belangrijk-,
heid ontleent het aan zijn bronnen en
inhoud en aan de lezerskring.
In de avond van de 24e juni 1861 deel
de op een kabinetszitting de minister
van binnenlandse zaken, mgr. Piia,
mede, dat rapport nr. 63245 betreffen
de de oprichting van een blad, de Os
servatore Romano, door de paus op
de audiëntie van die dag was goedge
keurd. Het exemplaar dat op 1 juli
1961 uitkwam, droeg als nummer
30.723. De ontzaglijkeverdiensten, die
deze krant in honderd jaar voor de Kerk
en de Heilige Stoel heeft gehad, zijn -e-
kenkundig niet na te gaan. Ad muitos
annos, ad mrlta secula!
i «ÏE- V Vt
A, .7'-j.
i.;;.ïiS4Ehi-
E E -E. A: E.EE
j v 1 i <- „Vy.
MAASTRICHT, 6 juli De onder
verdenking van meineed ingesloten ze
nuwarts-psychiater uit Den Haag,
heeft door zijn advocaat, mr. M. Mos-
cowic, bij het Bossche hof hoger be
roep laten aantekenen tegen het beve!
tot gevangenhouding, begin van deze
week door de Maastrichtse rechtbank
tegen de arts afgegeven. Dit hoger be
roep zal voor het Bossche hof op dins
dag worden behandeld.
DELFZIJL, 6 juli De 24-jarige
stuurman J. Kuiper van de Delfzijise
coaster „Antonie" is vannacht over-
boord gevallen en verdronken. De kust-
vaarder lag bij een fabriek in Grouw
om hout te lossen. K»rt na midder
nacht kwam K. aan boord. Hij heeft
toen vermoedelijk een misstap gedaan.
Omstreeks kwart over twee vannacht
heeft men zijn stoffelijk overschot ge
borgen. De stuurman woonde in Farm-
sum (gem. Delfzijl).
E.È E.;, ;.E
-E,:.-:
-
V E.VE.:ee:e E
L. E E.E/ EE.
;E:v:-EE"E,;;is'E.E,5ÉÉEijE ES J E
"Y>
E
,E,t.EtiEïE V E
,T
ES s EE E.
s. 'C:ee .e es*
ee 'e. ..ss>ïeX
krachtig-aromatisch, met
fijnc„noot-achtige"smaak!
90 ct. per 100 gram
extra geurige Engelse
melange (met tophiaadjes
90 ct. per 100 gram
een verrukkelijke Ceylon-
melange: Van Nelle's
topkwaliteit!
1.08 per 100 gram
(Van een bijzondere medewerker)
BERLIJN, 6 juli Verveling, opper
vlakkigheid, gepaard gaande met
liefdeloosheid, dit zijn de draden, die
lopen door „La Notte" (De Nacht),
de veelbesproken film van de Italiaan
Michelangelo Antonioni. Bü een keuze
uit het overladen programma, dat tij
dens de laatste dagen van het Berljjnse
Filmfestival is afgewerkt, verdient
„La Notte" de bijzondere belangstel
ling, omdat de film een poging ver
raadt, via de camera door te dringen
tot het zieleleven, waarbij de stijl van
de tegenwoordige jonge Franse regis
seurs als voorbeeld heeft gediend.
Een succesvol schrijver leeft geeste
lijk verwijderd van zijn vrouw en van
hun flat uit zoeken ze verstrooiing.
Hun aanzien voert hen in de milieus
van schatrijke zakenlieden, die baden
in weelde, doch die geestelijk leeg zijn.
De jonge vruw ontvlucht dit alles en
dwaalt door de buitenwijken, waar
haar man haar terugvindt. Opnieuw
begint het verkeer in de inhoudloze
milieus, waar sociaty-buitenissigheden
zelfs als surrogaat geen effect meer
bereiken en de troosteloosheid slechts
verhogen. Zelfs de verzoening van het
echtpaar aan het slot heeft er alle
tekenen van, dat ze schijnbaar is.
Het was een zware taak voor
regisseur Antonioni om deze sfeer
via het witte doek op de toeschouwer
over te brengen. Herhaaldelijk toont
hij zich een filmer, die in staat is
de menselijke geest af te tasten.
Maar het blijft bij aftasten. Hij
slaagt er niet in tot die geest door
te dringen en daarom blijft zijn film
aan de oppervlakte. Het is zelfs nu
en dan zo, dat de verveling bezit
neemt van de film zélf en er een
stempel op drukt, waardoor men de
interesse gaat verliezen. Hetgeen
wil zeggen, dat de bekwame Anto
nioni in zijn onderwerp is vastge
lopen. Bovendien had hij er beter
aan gedaan om voor zijn mannelijke
hoofdrol niet Marcello Mastroianni
te nemen, die te weinig expressief is
en met zijn gemanieerdheid sterk
afsteekt bij de beheersing van Jean
ne Moreau als de ongelukkige een
zame vrouw.
55-
Een film, die niet onvermeld mag
blijven, is „Une femme est une
femme" van Jean-Luc Godard. De
jonge Fransen springen althans dat
menen zij experimenteel met de
liefde om, hetgeen o.a. betekent, dat
ontoelaatbare verhoudingen als nor
maal worden voorgesteld. Binnen het
raam van de vrije liefde wordt in
„Une femme est une femme" het ver
langen van een jonge vrouw naar een
kind gesteld. De geliefde weigert. Wel
nu dan kan. zij het met tegenzin, het
doel via een ander worden bereikt.
Het in dit geval betrekkelijk normale
inzicht zegeviert, maar de moraal
wordt bij dit alles volkomen uitge
schakeld. Regisseur Godard heeft het
gegeven op boeiende wijze verfilmd en
past overgangen, kleur en dialoog op
originele wijze toe. Men kan zelfs zeg
gen, dat het element filmcomedie door
hem langs nieuwe filmwegen is be
wandeld. Zijn vormgeving zou een
beter gegeven waardig zijn geweest.
Zelfs de populaire Jean-Paul Belmondo
heeft geen kans gekregen om aan
G^dardr regie-greep te ontsnappen.
De Duitse regisseur Bernhard Wicki
die indruk maakte met zijn eerste
speelfilm „Die Brücke" heeft zijn
reputatie volledig gehandhaafd en
zelfs vergroot met zijn „Das Wunder
des Malaehias", gebaseerd qp de ro
man van Bruce Marshall. Het reeds
van vóór de oorlog daterende thema
heeft hij aangepast aan deze tijd van
sterk geprononceerde publiciteit door
pers, radio en televisie. Een eenvou
dige pater vraagt God om een wonder
en verkrijgt dit ook deels om wil
le van een parochiegeestelijke, die zich
onzeker voelt en deels om de parochie
herder te verlossen van eer, zich vlak
bij zijn kerk bevindend nachtlokaal. De
kroeg komt terecht op een eenzaam
eiland met vuurtoren m de Noordzee.
In het centrum van de stad gaapt een
open ruimte. De verbijsterde bezoe
kers, het bar-personeel incluis, worden
van het eiland af met een trawler
naar het vasteland teruggebracht.
Maar de wereld zoU de zelfbewuste
wereld niet zijn, als voor dit verschijn
sel deemoedig het hoofd zou worden
gebogen. Politie, geleerden, handige
reclame-lieden, radio, televisie en pers
werpen zich op het „wonder" en geven
er een uitleg aan op hun wijze, rn.a.w.
exploiteren het op een perfide wijze.
55
Bovendien ontwikkelt zich een pel-
grimsindustrie. De open plek wordt een
bedevaartsoord, dat identiek is aan
een kermis en aan een plek, waai
de religie tot koopwaar wordt ver
laagd. De geestelijkheid van hoog tot
laag is ontsteldook pater Mala
ehias maar wacht op de reactie uit
Rome. Voordat deze officieel wordt
uitgesproken, ziet pater Malaehias wat
de verhoring van zijn gebed allemaal
heeft veroorzaakt. Hij voelt, dat de
gelovigen erger zijn dan de kwaal, die
hij vroeg te verhelpen. En hij ver
krijgt, dat het wonder ongedaan wordt
gemaakt. Het leven herneemt zijn nor
male loop met het dagelijkse goed en
kwaad, terwijl hij zich terugtrekt in
het klooster.
Regisseur Wicki, In deze film wer
kende met goede, doeli onbekende ar
tiesten. heeft een voortreffelijk en
sfeervol werk gemaakt, dat de mense
lijke reacties haarscherp Iaat zien en
dat vooral de bovenste laag onzer
werkende samenleving o.a. hen, die
via reclame de massa murw pogen te
maken voor een bepaald doel of arti
kel meedogenloos hekelt. Hij is ge
lukkig nergens gekomen tot een persi
flage van bepaalde, met de godsdienst
verband houdende praktijken. Men zou
alleen kunnen wensen, dat hij een
tikje naastenliefde in zijn beelden had
verweven. Nu is hij alleen de zeer
scherpe observator, die de objectiviteit
tot het uiterste opvoert en daardoor
de indruk wekt, alsof het religieuze
onderwerp hem alleen maar ais koel
motief interesseerde. Misschien is dit
achteraf wel goed, omdat hij anders
het gevaar zou hebben gelopen senti
mentele aspecten te vertonen. En deze
zijn volkomen afwezig. Het zal inter
essant zijn deze film na verloop van
tijd in Nederland terug te zien.
Ongeveer dertig speelfilms hebben in
het officiële theater Palast am Zoo de
revue gepasseerd. Wij hebben er een
greep uit gedaan in enkele artikelen,
die we aan dit festival hebben gewijd
en ons daarbij bepaald tot die ver
toningen, welke artistiek en wat be
treft de inhoud als de meest opvallen
de van dit festival moeten worden
beschouwd. De officiële prijstoekenning
hangt van zoveel neven-overwegingen
af, dat deze meestal g«k*i zuiver beeld
geeft van de ware filmisch* presta-
KLIMMEN, 6 juli Op veertigjari
ge leeftijd is gisteren alhier plotseling
kapelaan J. Schmitz overleden. Kape
laan Schmitz, die in de St. Remigius-
kerk assisteerde bjj een plechtige hu
welijksmis, voelde zich plotseling onwel
en trok zich terug in de sacristie. Daar
overleed hij, vermoedelijk tengevolge
van een hartaanval. De overledene werd
in 1921 te Heerlen geboren en in 1950
priester gewijd. In datzelfde jaar volg
de zijn benoeming tot kapelaan te Hei-
lust-Spekholzerheide. Sinds 1955 was ka
pelaan Schmitz in Klimmen werkzaam,
waar zaterdag om tien uur ..de begra
fenis zal plaats vinden.
(Advertentie)
HET
EENS
fttnrma e/asfil
afgestemd op het hedendaagse verkeer
en voor het starten als eerste kracht
Alleenverl. N.V. Willem van Rijn
Amsterdam-W. - Postbus 8005
des. Het niveau is over het algemeen
me: overweldigend geweest, ook niet
bij de documentaires. Het stemt tot
voldoening, dat de Nederlandse speel
film „Makkers staakt uw wild geraas"
van Fons Rademakers en de documen
taire ,,De Lage Landen" van George
Sluyzer een goed figuur hebben ge
slagen. Representatief bi'v. door mid
del van goed voorbereide persconferen
ties of door een feestelijke bijeen
komst heeft Nederland niet de grote
trom geroerd. Dit geschiedde verleden
jaar wel bij „Faja Lobbi" van Herman
van der Horst. Doch dit verschijnsel
is een algemeen kenmerk geweest van
dit festival. De z.g. „parties" hebben
ditmaal een vrij beperkt karakter ge
dragen. Onder invloed van de onzekere
positie van de filmindustrie in haar
geheel?
MAASTRICHT, 6 juli De toestand
van de 41-jarige Duitse wapenhande
laar uit West-Berlijn, die sedert vorige
week in het huis van bewaring alhier
in hongerstaking is, begint na zes da
gen in een kritiek stadium te komen.
De man staat onder medische contro
le van de gevangenisdokter.
De Duitser is deze hongerstaking be
gonnen als protest tegen het uitblij
ven van een beslissing door de minis
ter van Justitie op een Zwitsers uitle
veringsverzoek. Deze uitlevering was
gevraagd omdat de Zwitserse justitie
vermoedens heeft, dat de man op 19
september 1957 in Genève een moord
zou hebben gepleegd op een andere
Duitse wapenhandelaar. Zowel de
Duitse als de Nederlandse justitie heb
ben hem echter niet schuldig bevon
den, omdat hij op het tijdstip van de
moord niet in Genève, maar in Berlijn
vertoefde.
De rechtbank te Maastricht had be
gin mei, na kennismaking van de zaak,
aan de minister van Justitie geadvi
seerd het uitleveringsverzoek van de
Zwitserse regering af te wijzen. Twee
maanden nadien heeft het departement
nog geen beslissing genomen.
De Duitser moet in het huis van be
waring op die beslissing wachten.
De gevangenisarts, dokter A. Holl-
man, heeft van de zijde van het de
partement van Justitie het verzoek
ontvangen om aan de in hongersta
king zijnde Duitser zo nodig tegen
diens wil kunstmatige voeding toe
ie dienen. Dokter Hollman heeft
dit niet in overeenstemming geacht
met zijn medisch-ethische opvattin
gen en het verzoek afgewezen. Van
de zijde van het departement is ver
der liet plan in overweging genomen
om de man naar de ziekenafdeling
van een inrichting in Vught te doen
overbrengen, maar de officier van
Justitie in Maastricht heeft bezwa
ren tegen dit transport.
De verdedigers, de advocaten mr. F.
Duinstee en mr. R. Lissonè in Maas
tricht, richten vertoog op vertoog tot
het departement van Justitie om de
beslissing over het uitleveringsver
zoek te bespoedigen, tnede met het
oog op de langzamerhand zorgwekkend
wordende gezondheidstoestand van
hun cliënt.
ROTTERDAM, 6 juli In het haven
ziekenhuis is gistermiddag de 17-jarige
Schotse matroos Andrew Robb Martin
uit Glasgow overleden aan de zware
verwondingen, die hij opliep bij een
acht meter diepe val in een ruim van
zijn schip. Hij gleed gistermorgen uit,
toen hij de luiken van een ruim aan
boord van het Engelse ss „Benvorlich"
afnam.
