pera toen opera Boeiende expositie in het toneelmuseum De stemfluit van Jacques Urlus en het zwaard van Lohengrin i rCritiek uit 1799: if Het SALARIS van een HELD Paniek in een school m ....Mosarts toverfluit een prul der prullen 180 kinderen door bandieten als gijzelaars gebruikt w J. J. Halk 40 jaar bij Nijgh en Van Ditrnar De krant kunt U niet missen neen dag f Rochdale Committee99 bezoekt Europoort Villatcrrein in uitbrei dingsplan Kralingen Verbeteringen aan oude sehoolgebouwen WOENSDAG 19 JULI 19jojl PAGINA 6 v f C; Toen onlangs in het Toneel museum in Amsterdam de bekende operakenner Leo Riemens een van zijn graag ge hoorde, amusante en geestige lezingen hield, verklaarde hij de gretig toehorende opera-gemeen te, dat het ontroerendste op de hele tentoonstelling de stemfluit was van Jacques Urlus, de groot ste tenor, die Nederland ooit heeft bezeten. Met behulp van dit kleine instrumentje immers heeft de smidsleerling uit Utrecht jaar en dag zijn moeilijke partijen inge studeerd, omdat zijn verdiensten hem niet veroorloofden een piano te kopen, laat staan dagelijks een repetitor te betalen die zijn rollen met hem zou kunnen instuderen. Met ongelooflijke hardnekkigheid heeft Urlus, toen zijn stem een maal door Anton Averkamp ont dekt was, doorgezet en niet afge laten, totdat hij een wereldrepu tatie had veroverd en de enige tenor was voor wie Enrico Caruso zijn pokerspelletje in zijn hotel in de steek liet en naar de Metro politan Opera in New York ging om zijn stern-collega te horen en, naar Cornelie van Zanten, zijn toenmalige alt-partner verzeker de. van hem te leren. NA ONGEVEER VIER EN EEN HALF JAAR speelt zich thans het slotbedrijf af van een drama, dat gedurende een hele middag een paniek te weeg bracht in het stadje Terrezzano, ongeveer vijftien kilometer van Milaan gelegen. Voor het gerecht hebben zich te ver antwoorden twee gebroeders, die zoals het in juridische termen heet, tezamen en in vereniging een daad van terrorisme verrichtten, waar van tenslotte slechts één sneus het slachtoffer werd, maar die gezien de mentaliteit van het tweetal vreselijke gevolgen had kunnen hebben voor 180 kinderen en twee onderwijzeressen, opgesloten in een school lokaal, onder bedreiging, dat er onverbiddelijk geschoten zou worden, indien een hunner het wagen zou te ontvluchten. Terwijl de ene broer de wacht hield bij de ingang van het lokaal, riep de andere voorbij gangers aan en beval hun te zorgen, dat er binnen een half uur een losprijs van ettelijke miljoenen, alsmede een vrijgeleide voor het tweetal zou worden bezorgd, anders Vier kilo dynamiet Grote verwarring Hoe de kinderen werden gered. De man, die het leven liet - s i t i! tentoonstelling van „louter Cateau EngelenSewing als Elisabeth in Tannhauser En zeke zullen velen die de Tentoon stelling bezoeken in het prachtige huis aan de Herengracht 168, dat ook zon der toneelmuseum de moeite van een visite ruimschoots waard is. vertederd hebben gestaard naar het fluitje in de vitrine naast het klavieruittreksel van Wag'ner's „Walkiire", waarin de mees ter met rode inkt de Nederlandse tekst j onder de dichtregels van Wagner heeft neergeschreven. Dat fluitje heeft later zijn wederpartij gevonden in de op flu weel liggende zilveren hoorn, een ge schenk van bewonderaars voor de ge arriveerde meesterzanger, waarin het motief uit de Lohengrin ,,Nie solist du mieh befragen.. staat gegraveerd: het begin en de top van een machtige en heerlijke carrière van een zanger Siegmund's ,,neidliche Schwert" ligt naast de muziek in de vitrine: daarmee werd de overwinn'ng bevochten. Het fluitje moge vertederen het zwaard dwingt bewondering af. Met de nadruk oo dezt zangersattributen lanceerde Riemens, die voor geen enkel en zeker geen klein gerucht vervaard is, tijdens zi'ii causerie de stelling, dat de zanger altijd de belangrijkste figuur is in de opera, een uitspraak die een luid „bra vo" ontlokte aan de aanwezige zoon van d° befaamde tenor Désiré Pauwels. .daar zoals over vele v an Riemens' uitspraken is het ook hierover goed twisten. Het moge vaar zijn dat zonder zangers de opera per se onmogelijk is. het valt te betwijfelen of de leider, de dirigent, degeen die de kaoitein is op eon operaschip met vele matrozen en officieren, niet juist de man is die de allerbelangrijkste plaats inneemt, moet innemen, w;l de opera als kunstvorm niet ontaarden in voertuigen van zan gersijdelheid en dito willekeur. Riemens' woorden echter hebben te allen tijde instemmende echo's gevon den, en zo kan men aan de wand een uitspraak lezen, gelicht uit het voor woord, dat in de 18e eeuw een zekere Pieter Pijpers publiceerde bij het tekst boek van de opera „Zémlre et Azor", gedicht door J. F. Marmontel, met mu ziek van A. M. Grétry, een in die dagen veelgespeelde componist. Pijpers schrijft onomwonden: ,,De operaas zijn konst- stukken, wier voornaamste schoonheid in de muzijk gelegen is, en zo deeze schoon is, dat is, gepast naar den aart van 't onderwerp, behoort de aanschou wer zich daarmeede te vreede te stel len en al het overige, hetgeen de Ope raas luisterrijk en voortreffelijk maakt, gelijk schoone vaersen, goede zeeden- feer, Democratic des tooneels, kunstig acteeren der tooneelisten, enz., aante- jnerken als louter toegift, waar op_ ziln kunstminnend oog vergast wordt. De tentoonstelling bestaat dus eigen lijk uit „toegiften" maar dan toch heel mooie en karakteristieke, en waaruit men een goede indruk krijgt van wat er in ons land in vroeger eeuwen aan operakunst geboden Is. En dan blijken we in Nederland niet xo achterlijk ge weest te zijn als gemeenelijk wordt aan genomen. Verder dan de 18e eeuw kon men niet teruggaan en als bijzonder kost bare en fraaie inleiding kan dan de et», gèrekast gelden, dlu vele bevallige fl- j;uren üi porcelrin toont uit Nympnen- ,urg, naar ontwerpen van Bustelli (1723- 1763). Aan de overzijde hangen drie de corgravures, die tegenwoordig zo ge zocht zijn, van „Het eeuwgetijde van een Amsteldamschen Schouwburg", zin- nespel van Jan de Marre met muziek van Vivaldi, die zijn werk en zeker vele Concert! Grossi die hij voor de entre- actes maakte, zelf is komen dirigeren. Het tekstboek van de eerste Nederland se opera te weten; Buysero's „De Triom- feerende Min" uit 1680 met muziek van Charles Hacquart (1645-1730) steekt de loftrompet van de Goede Stad, die ook de hedendaagse Amerikanen schel in de oren moet klinken: „Hoe lustig is het hier te weezen! Wat haalt America hier bij?" Hoewel de volgende dichtregel moei lijk te onderschrijven is: „Men heeft geen oorlog meer te vree zen!" Wat bijzonder plezierig te vernemen valt, is het feit dat Mozarts werken hier vrij geregeld ziin opgevoerd. Soms echter sprak uit de recensies, zoals ook nog in onze dagen, de haat tegen de oosterburen en daar Mozart en zijn Lennep, „Saffo" met muziek van J. B. van Bree, wiens hupse portret aan de wand hangt en „Haarlems Verlossing", voor welk werk men zijn toevlucht nam tot Rossini, wiens oeuvre men plunder de om die verlossing muzikaal te vie ren Van Lennep maakte na Pfeiffens dood een treurvers, waarin hij de sen satie verwerkte die hem was overval len toen hij een trein gezien had. Het begin luidt aldus: „Laat vrij het stoomgevaart op won derkrachten boogen Wanneer 't u met zich sleurt en pijl snel voorwaarts holt" Dat hollen viel nogal mee: 15 km per uur... Hoe de muzikale waardering in Ne derland was omtrent 1830 kan men af leiden uit een komieke spotprent, waar op Mozart en Rossini op de wip zitten. Wolfgang Amadeus zit op zijn „Don Giovanni", voorzien van een hamerkla vier 'en Rosrinl, die het wint, maakt een zeer vrolijke indruk. Ludwig Spohr van wie tegenwoordig alleen nog het vioolconcert wordt gespeeV en zeker niet zijn befaamde opera „Jessonda", zit ver boven allen verheven. Links op de prent wordt de balans opgemaakt en de klassieke opera blijkt geen tien stuivers waard. Een werk dat enorm populair ge weest schijnt te zijn, het werk waar aan wij in 1830 het Koninkrijk Bel gië te danken hebben: La Muette de Portici, heette hier „Het Sprake- loozê Meisje van Portici". Meer dan een halve eeuw later vierde reeds genoemde tenor Désiré Pauwels er triomfen in. De authentieke kanten kraag en lubben die hij in de rol heeft gedragen en een portret waarop hij ze draagt, vormen die intieme accen ten, welke deze tentoonstelling zulk een aardige sfeer geven. Trouwens het Toneelmuseum is de familie Pau wels zeer verplicht, overal liggen to neeljuwelen en accessoires van de eens zo populaire tragedie. De Wagnertijd bracht een geheel an dere stemming. Hoe serieus de wag- nerverenlging hun taak opnam ziet men uit een programma ontworpen floor Molkenboer, die ter gelegenheid van een Lohengrin-opvoering de moeite heeft genomen alle wapenschilden van de edelen na te zoeken en te reprodu ceren langs de rand van de rolverde ling: een heksentoer. De enige pnma- donna-assoluta die Nederland rond de eeuwwisseling heeft bezeten, Cateau En- gclen-Sewing, die nu ong levende meer dan negentigjarige zangeres, ziet men hier in alle standen. Zfl was voor die tiid mager. Wij zouden zeggen slank, eh zong met haar kristalheldere stem alle sopraanrollen die men maar kan bedenken. Haar „Lakmé" verwerkte stormen van geestdrift en wie die de verbleekte foto ziet van de diva als Eli sabeth in „Tannhauser", waar zij met ten hemel geslagen ogen de wijsvinger ten hemel strekt en kennelijk, naar het eigenhandig onderschrift, op dat mo ment gezongen heeft: Miskent Gp zoo der Heeren woord?!, wordt niet ont roerd, als men bedenkt hoe deze een voudige vrouw heeft gewerkt en geploe terd om Het Symbool te worden van De Nederlandse Opera... Ook van de Opera in het Nederlands, hetgeen iets heel anders is. In 1890 reisde George Bernard Shaw naar Amsterdam om het werk van S. van Milligen: Brlnio te zien, waarin Jos Örelio, Henri Albers, de beroemde bas Schmier en, zowaar, do latere wereldberoemde Ortrud-ver- tolkster en zangpaedagoge Cornelie van Zanten rollen vervulden. Het onmiddellijke verleden met de Ita- iaanse Opera van Cavaliee de Hondt kan men hier goed reconstrueren en tekstdichters wel genieën en talenten waren, maar toch tot de Duitssprekende naties behoorden, vielen er vaak harde woorden en leed het artistieke oordeel zoals nu nog vaak onder de poli tieke mening De criticus uit de „To neelmatige Roskam" schreef tenjxiinstp in 1799, het jaar dat Napoleon EersU Ccnsul werd en Hölderlin zijn „Hype rion" dichtte terwijl de Tweede Koali- Leoorlog tegen Frankrijk ontbrandde ee,. recensie die Mozarts wonderwerk Die Z u.berflöte" trachtte te vernieti gen. Hij foeterde: Wij zullen geen watei mccT vuil maken om de ellendige To verfluit: ieder die slechts voor een hal ve stuiver gezond verstand heeft, weel dat het een prul der prullen is Me'. bUidschap zien wij dit Moffengedrocht aan eon zijde, en dezelfs plaats vervan gen door een oneindig beter stuk, name lijk „De Malabaarse Weduwe"... Frankrijk vierde toen al in ons land de boventoon en Philidor Monsigny en C»rétrv waren (te zoetvloeiende melo dieënmakers, die hier bijzonder op oriis werden gesteld. Toen op 11 mei 1772 de Amsterdamse Schouwburg af brandde, speelde men juist „De Deser teur" van Monsigny. In 1795, het eerste jaar der Bataafse Vrijheid stond het werk nog op het repertoire en werd het gespeeld o, ironie' in de Wage- 01 Amstelstraat door het Hoogduitse, Jood se gezelschap op 3 december waar het publiek „ten zes uuren" verwacht werd Een logeplaats kostte toen twee gulder en het schellinkje... veertien cents! Wat op deze tentoonstelling uiterst in structief is, blijkt de invloed te zijn van Karl Frederlk Schinkel 1781-1847 van wie men een toverfluit-decor ziet, dat tot in onze dagen de decorontwer pers, met name Emil Preetorius. heef' beïnvloed. Ook is het curieus te zier dat niet het toneel, maar de opera dr wegbereider is geweest voor aparte steeds andere decors voor de verschil lende scènes; vroeger werd immers ir een vaststaand decor gespoeld: eer tuin, een salon, een gang. De opera bec' wat deze nieuwsgierigheid betreft he spits af. Een ander groot man was Frangois Joseph Pfeiffer (1778—1835) die jarenlang de boventoon voerde en de optisch-gevoelige theaterbezoeker zeer aan zich verplichtte door ziin prachtige decors. HU ontwierp o.a. werkstukken voor twee zangspelen van Jacob van hoezeer de landgenoten ook op hun Ne derlandse zangers gesteld waren, kan men zien aan hommages aan de gelief de jeugdig-dramatische sopraan Annie Ligthart. Liesbeth Poolman-Meissner de vervaarlijke Venus en Isolde ont breekt natuurlijk niet, noch Faniella Lohoff, nog altijd een motor voor zang studerenden of Louis van Tulder, voor velen de eerste en unieke Evangelist in Bachs Mattheus-Passie. Een heel apart hoofdstuk en dus een apart hoekje vormt de vroegere Fran se opera in Den Haag met namen als die van Zorah Dorly, de volgens vele wat oudere operaliefhebbers nooit over troffen Carmen, Van Emma Luart, de Thaïs bij uitnemendheid en de geliefde bas-bariton Vanni Marcoux, naar wie in Den Haag koekjes en ijscoupes wer den genoemd. Hier ziet men ook Leo- lold Roosen, de energieke directeur van ,iet gezelschap en de knappe Louis Dis ter die op de platen zong, die een ver vaarlijke hoorn nodig hadden om goed te functioneren. Het is alles te veel om op te noe men. Poppen tonen costuums en juwe len die eens de toeschouwer en toehoor ders verrukten achter het voetlicht, de grootste namen leest men, van nog le vende kunstenaars en van hen die al lang gestorven zijn, maar wier persoon een dierbare en mooie herinnering vormt in het brein van vroegere opera- gangers. J. W. HOFSTRA Een bosdecor in het modeltoneel van jhr. Six van Hillegom. De bandieten hadden slechts een ge deelte van de kinderen kunnen opsluiten. Een aantal had zich met enkele andere onderwijzeressen bijtijds uit de voeten kunnen maken. Ze zetten natuurlijk heel het stadje overeind. Spoedig was het schoolplein gevuld met wanhopige vaders en moeders, die de bandieten smeekten, hun kinderen te sparen. Het antwoord luidde: de miljoenen of ze gaan er alle maal aan, tegelijk met ons. De oudste van het tweetal en tevens degene, door wie de „onderneming" bedacht was - hij wilde een ander en beter leven gaan beginnen - antwoordde, met een stengun in aanslag, vanuit het raam van het op de bovenverdieping gelegen schoollokaal, geen pardon te zullen gebruiken. De paar carabinieri van het stadje en een poli tieagent hield hij op een afstand, door zijn wapen op hen te richten, zodra ze te dicht bij kwamen. waren de hulptroepen uit Milaan ge arriveerd. Het schoollokaal werd omsin geld, doch er ontstond door een teveel aan leiding en een te weinig aan door zicht een ordeloze situatie. Een der nieuw aanigekomenen moet Santé Zennaro voor een der bandieten gehouden hebben. Hij schoot, trof hem en de jongeman tuimelde dood uit het raam. aan het drama. Maar die jonge held- Daarna maakte men er nog een dra ma van. Talrijke kinderen werden over de ladder en uit het schoolraam naar beneden gebracht, terwijl de mannen, onder wier leiding het ontruimen van de school gebeurde, er met de revolver in de hand toezicht op hielden. Hierdoor bleef de paniekstemming zowel hij de kinde ren als bij de ouders en het publick voortduren. Niemand van de leiding sprak een kalmerend woord en hierdoor kreeg eenieder de indruk, dat er nog steeds groot gevaar bestond, terwijl men intussen toch ook de andere bandiet, die zich in een kast verscholen had, gearres teerd had. Ter terechtzitting bleek nog, dat dc na bestaanden van Santé Zennaro er zielig afgekomen waren. De jongeman was kostwinner. Zijn vader, ziekelijk, kon niel werken, zijn moeder had zorg genoog aan de acht kinderen. Nadat Sante's hel dendaad bekend was geworden, kreeg het gezin enige steun en werd het zelfs een I betere woning toegewezen. Doch men vergeet snel En de betere woning moest ontruimd worden. Er kwam van geen enkele instantie meer hulp Tijdens de terechtzitting sprak de rech ter commissaris hierover openlijk ziin verontwaardiging uit. Meer kon h\j niet doen. Na de pauze vermocht, hij inmid dels óp gezag van dc desbetreffende auto riteiten mededelen, dat Santé Zennaro, omgekomen ten gevolge van een po litionele fout, postuum recht had op een uitkering van rijkswege en ten behoeve van zijn ouders. Maar hij onderzoek bleek dat hiervan op het ministerie te Rome. dat alleen gemachtigd is, zoiets te doen. totaal niets bekend was Eenieder, die krachtens zijn functie bij dit dramc betrokken was, aldus een com mentator In een weekblad, werd betaald, verdiende een salaris. Maar het salaris van een held valt, naar het schijnt, niet uit te rekenen K. H. Jesiré Pavvels in .tic; sprakeloze meisje van Portici". Een ontzettende situatie De burge meester van het stadje wist geen ander middel, dan de autoriteiten te Milaan te waarschuwen en vandaar trokken de tachementen carabinieri en agenten, een medische hulpkolonne en de brandweer vliegensvlug naar het stadje. Het nam allemaal evenwel toch nogal wat tijd in beslag en ondertussen bleven de opgesloten onderwijzeressen en kinderen in doodsangst verkeren, werden de ouders en toegestroomde verwanten steeds wan hopiger. De bandiet waarschwwde, dat het de hoogste tijd was en taii de lont zou leggen bij de vier kilo dynamiet, waarmede hij aan alles een eind zou ma ken. Maar hij had ze niet Een priester, uit de menigte naar vo ren tredend, bood zichzelf in ruil aan voor de vrijheid der kinderen, „ik heb me ai een keer als verzetsman be reid verklaard, me op te offeren, heb mijn leven voor anderen willen geven Aanvaard mijn aanbod en ik zal zorgen, dat ge vrijuit zult kunnen gaan Aldus bezwoer don Eugenio Somaschini de ban diet van wie tijdens het proces niet is vastgesteld kunnen worden, of hij vol komen toerekenbaar is of niet, of zelfs krankzinnig Nadat een scherpschut ter hem ten slotte had weten neer te vellen, ofschoon hij hem niet zwaar ver wondde, is de kerel de school uitgerend en op het schoolplein neervallend, had hij zich dood gehouden, teneinde te voor komen. dat hij door de menigte gelyncht werd Krankzinnig of uiterst gesle pen? Ondertussen besloot een jonge werk man te doen, wat niemand durfde. Hij zette een ladder tegen de muur, onder het raam van het schoollokaal, waarvoor de bandiet zich geposteerd had, half ach ter een zonneblind verscholen, zijn ge weer dreigend door het open gedeelte houdend. Santé Zennaro, een ongeveer twintig-jarige jongeman, die uit het stad je Rovigo naar Terrazzano gekomen was, in de hoop er werk te vinden, had de situatie niet langer kunnen aanzien In de overtuiging, met een tweetal laf aards te doen te hebben, hees hij zich na enig overleg met enkele ouders op de vensterbank en begon een gesprek met de bandiet, hem er op wijzend. dat het toch geen nut zou hebben, tege- lijk met zijn gijzelaars in de lucht te vlie- ge.i. De jongeman bezat werkelijk moed. maar wellicht te weinig voorzichtigheid, j Of dreef zijn begaandheid met het lot der kinderen en dc stemming der mensen op het schoolplein hem tot zijn even on- verschrokken als waaghalzige daad? Hij kor in geen enkel opzicht de gevolgen j er van overzien. Dat kostte hem het leven. Inmiddels Tijdens de terechtzitting is wel geble ken, hoe groot de verwarring moet zijn geweest, door gebrek aan een goede, eenhoofdige leiding en een rustig bepa len. hoe de situatie nu wel precies was. Er is geschoten, maar op wiens bevel? Een der carabinieri was uitgerust met een speciaal geweer en bezat een naam als scherpschutter. Niemand echter kon achteraf verklaren en hij zelf evenmin, waarom er geschoten was, zonder dat eerst nagegaan was, op wie er geschoten moest worden. Dat de bandiet, die het woord voerde en telkens weer zijn be dreigingen herhaalde, te langen lest op de korrel genomen werd, lag voor de hand en doordat hij gewond raakte, kwam er een even spoedig als onverwacht einde ROTTERDAM, 19 juli In het dak- paviljoen recipieerde gistermiddag de heer J J. Halk, die veertig jaar in dienst is bij de n.v. Nijg'h Van Ditmar. Vele relaties, vooral uit de reclamewereld, kwamen de heer Halk gelukwensen. De jubilaris kwam in 1921 in de buiten dienst. Jarenlang droeg hij de zorg voor de reclame in de plaatselijke telefoongids en op de trams en bussen van de RLT Nu is hij belast met de publiciteitsbeian- gen van een groot aantal bedrijven en ondernemingen. ROTTERDAM, 19 juli Vandaag t.* morgen zal het Britse Rocihdale Commit tee, dat is ingesteld ter bestudering van de voornaamste havens in Groot Br.ttan* nië, een werkbezoek brengen aan Rotter dam. Op het programma staan onder meer bezoeken aan de Havenvakschool en het Europoortgebied. Aan het hoofd van de groep staat Vis- eount Rochdale, die voorzitter is van de Katoenraad en lid van de Exportraad voor het westelijk halfrond. Het Rocihdale Committee is kortgeleden gevormd door de Britse minister van Vervoer en heeft tot taak rapport uit te brengen over de toekomstige ontwikke ling van de grote havensteden in Groot Brittannië. Door het bezoek aan Rotter dam hoopt de commissie een beter in zicht te krijgen In de ontwikkeling van havens op het vasteland van Europa. ROTTERDAM, 19 juli Vorig jaar onthield de Kroon goedkeuring aan het uitbreidingsplan In hoofdzaak „Kralin gen" voor zover het betreft een villa met tuin aan de 's-Gravenv/eg 337. Het zou. volgens de Kroon, voorkeur verdienen de villa en een tuingedeelte te handhaven en het terrein niet geheel een recreatie ve bestemming te geven. Er is nu een nieuw plan ontworpen, waarbij de villa een stemming als wo ning heeft gekregen en de grond tot een diepte van 1 56 m. uit het hart van de 's-Gravenweg bestemd is tot tuin. Er z'.)h tijdens de ter visie ligging geen bezwa ren ingediend en B. en W. verzoeken de raad het gewijzigde plan vast te stelled- ROTTERDAM. 19 juli B. en W. stel len voor. het restauratieplan voor oude scholen, dat sedert 1958 in uitvoering lS' dit jaar voort te zetten en er een krf" diet van 1.100.000.- beschikbaar voor te 3tellen. Dit bedrag is verdeeld in 500.000 - voo' niet aan te vangen werken en 510.000 ter voltooiing van reeds begonnen wer ken. In het krediet van 1.100.000.- mede begrepen de aankoop van een hou ten schoolgebouw van 90.000.-. Dit >e' bouw is verplaatsbaar en kan worde gebruikt voor tuidelijk onderkomen va leerlingen wier schooltijden het re tauratiewerk onbruikbaar is. hes

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Nieuwe Schiedamsche Courant | 1961 | | pagina 6